Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

II. Hoofdtstuk.
Van de Voorrechten die zich de Paus aanmaatigt.

⁺ Dit zichtbaar Hoofdt word Paus genoemt. De Roomsgezinden zyn over dit Stuk niet eens. Eenige onder hun onderwerpen hem het algemeen Concilie. Wy zullen 'er eerlang van spreeken. Hoe 't ook zy, zyn gezag gaat boven alle Vorsten der Christenheit volgens de hoedanigheit van Jesus Christus Stedehouderschap op Aarde. Eertyds ging de Keizer naar Rome om uit handen van zyne Heiligheit de Keizerlyke Kroon t'ontfangen, en om zich^(b) door de Drieënigheit, door 't Kruis-Hout en door de Reliquiën der Heiligen te verbinden, met al zyn vermogen de Kerk en haar Hoofdt te beschermen. Voor zyne komst te Rome leide hy eenen eedt af, waar van het Ceremoni-Boek der Roomsche Kerke ons het Afbeeldzels^(c) heeft nagelaaten. Hy quam 'er eindelyk, nadat de Kerk en haar Hoofdt volstrektelyk hunne rechten verzekert hadden. De Geestelykheit ging hem te gemoet in plechtelyken gewaade en gaf hem het Kruis te kussen. De Paus ontfing hem zittende op een Troon, voor de eerste overdekte Galery van de groote Zaal der Apostelen opgerecht. Daar was 't^(d) dat zyne Keizerlyke Majesteit zich knielende ontdekte, zoodraa hy den Stedehouder van Jesus Christus zag. De Keizer vervolgens naderende, lag geduurig met de eene knie ter aarde. Eindelyk kuste hy zyne Heiligheidts voeten,^(e) door eer-

+ Hoe zich eertyds de Keizer 's Pausen gezag onderworp, en door den Paus gekroont wierd

(b) Sacrar. Cerimon. L. 1. Sanctam Romanam Ecclesiam & Sanctitatem suam rectorem ipsius exaltabo secundum meum & posse vitam &c.

(c) Jure me servaturum Romanis bonas suas consuetudines. ibid.

(d) In deeze plaats is 't, dat de prachtigste bedieningen der Pausen geschieden.

(e) Pedes in reverentia Salvatoris devoté osculatus. Zie Sacr. Cerim. L. 1.

[p. 234]

bied voor den Zaligmaker der Waereldt. Maar voor dat zyne Majesteit gekroont wierd, deed men hem weder eenen eedt afleggen, die alles bevestigde, 't welk de voorrechten nevens de zekerheit van den Paus betrof, en de inkomsten der Kerkelyke goederen stevigde. Na de Kroning deed men een plechtelyken Omgang, waarin de Keizer eerlang met de Kroon op zyn Hoofdt, de Scepter in de eene en den Ryksappel in de andere handt, verscheen. Zyne Majesteit uit de groote Zaal komende, gaf aan een zyner Amptenaaren deeze teekenen zyner waardigheit over, om, terwyl de Paus te Paerdt klom,⁺ de Stygbeugel^(a) te houden. Hy nam zelfs het toom in hande en leide eenigen tydt het Paerdt van den Knecht der Knechten van Jesus Christus;^(b) deeze Knechtder Knechten veinsde door ootmoet deeze ongemeene onderwerping niet te konnen goed keuren. Zyne Heiligheit wilde hier in niet bewilligen dan na eenige wederzydsche plichtplegingen om ter liefde van^(c) Jesus Christus, de eer die zyne Majesteit hem bewees, te ontfangen. Wy zullen in de Aanmerkingen veele plichten van den Keizer omtrent den Paus aanwyzen^(d) na alhier de byzonderheden te hebben aangetoont, die te kennen geeven hoe den Heiligen Vader zich verre boven de Vorsten verheft; nademaal hy de Onder-Godt en Heerscher van de geheele Waereldt is. In deeze hoedanigheit heeft hy de Nieuwe Waereldt^† onder Spanje en Portugal verdeelt. Hy heeft macht het⁺ Zwaerdt van den Apostel Paulus te gebruiken om den geenen Apostolischer wyze te straffen, die zyne besluiten verachten, als hy over het Christen Geloof neemt: Hy moet^(e) de goude Kroon op 't Hoofdt van zyne Majesteit zetten, die de eerste Vorst der Christenheit is: Hy^(f) staat van zynen Pausselyken Troon niet op, en ondekt zich niet voor wien het zy. Waar is 't nochtans dat hy ten opzicht van zyne Keizerlyke Majesteit hem de Genade verleent zich een weinig ter liefde van den zelven op te heffen, wanneer men hem toestaat den kus des Vredes te geeven, nadat reeds eene hulde aan de voeten van den Heiligen Vader verleent is. Echter groet de Paus somtyds met een kleine neiging des hoofdts de Vorsten, die de eer hebben by hem ter gehoor ontfangen te worden: maar wat zyne Heiligheit aangaat^(g) hy is met zyn Pausselyk gewaadt niet bekleed, en alhoewel hy zich met deeze heusheit verneedert, is^(h) hy 't nochtans niet verplicht. Wy moeten mede niet vergeeten, dat 's Paussen Afgezanten en Legaten de voorrang van de Afgezanten aller gekroonde Hoofden hebben.

+ Hoe de Keizer 's Pausen Hoogmoedt inwilligde en hem ten dienst stond.

(a) Stapham tenet, quoad Pontifex equum ascenderit. &c. Sacr. Serem.

(b) Pontifex, dum Imperator humilitatis officia vult exhibere, debet aliquamtulum modesté recusare. ibid.

(c) Cum aliquibus bonis verbis, honorem non in suam personam, sed illius cujus locum tenet recipiendo, &c. ibid.

(d) Men moet noch aanmerken, dat, wanneer de Keizer voor den Paus den eedt heeft afgelegt, dat men hem met Armelynbont kleedt, en een Koorkleedt aantrekt. Dat de Kanoniken van St. Pieter hem de eer aandoen, van hem in hun Gebroederschap aan te neemen, en hem als een Onderdaan van den Paus aanzien, aan wien alle de waerdigheden van 't Opperbestier der kerke onderworpen zyn. De Keizer moet mede de handt leenen den Paus te draagen, wanneer het zyne Heiligheit behaagt zich op de schouderen zyner Dienaren te laaten draagen; Hy giet het handtwater uit, als de Paus ter maaltydt gaat, en dient hem de eerste Schotel voor, enz. Zie het Roomsch Cerimoniboek.

† [Toen de Peruaansche Koning Attabaliba door een aan hem gezonden Dominicaner Monnik verstondt, dat de Paus, als Stedehouder van Christus, aan den Keizer en Koning van Spanje, zyn Koningryk geschonken had, zulks hy, willende 's Pausen vriend zyn, zyne Peruaansche Afgodery te verlaaten had, om den Christelyken Godtsdienst aan te neemen. Waar op Attabaliba dus antwoorde: wat de Vriendschap van machtige Vorsten aanging, kon hy geenzins van de handt wyzen: maar dat hy zich en zyn Koningryk, ten nadeele zyner Nakomelingen zoude Onderdanig maaken, streedt tegen der Volkeren rechten en billykheit; want hier uit kon hy lichtelyk bevroeden, dat de Paus een dwaasch en onweetend mensch moest zyn, dat hy de Koninkryken, waar aan hy geen eigendom noch macht om te leveren had, weg schonk. Doch zynen Godtsdienst zoo veele eeuwen onder zyne Voorzaten onderhouden, verliet hy nooit; geloofden zy aan Christus hunnen gekruisten Godt, hy geloofde aan de Zon, die geenzins storf, noch sterven zoude Herrera.]

+ Hoe verre zich het vermogen van den Paus uitstrekt.

(e) Imperator tribus coronis ornars oportet; argentea Aquisgrani, ferrea Modentiae in Lombardia, & Aurea Romae. Sacr. Cerem. Johannes de I. als Afgezant by den Keizer Justinus door Theodorik Koning der Gotthen in Italië gezonden, is de eerste die aan een Keizer de versierselen der Keizerlyke Waerdigheit gaf. Hy bekleedde de Keizer Justinus met deeze sierraaden, en de Paussen zyne Opvolgers, hebben dit recht op den allerhoogsten top verheven.

(f) Ibid. L. 3. C. 2.

(g) Cum non sint in pontificalibus. Ibid.

(h) Non ex officio, sed ex laudabili humanitate. Ibid.