Logo DBNL
Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland (1678)

Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland

(1678)–Isaac la Peyrère–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Korten Inhoud Der Eerste Hollandsche en Zeeuwsche Schipvaerden na Nova Zembla, by Noorden Noorweegen, Muscovien en Tartaryen om; om den Doortoght te vinden na Cathay en China.

DIt Werckje aldus volbraght sijnde, + heefr de Drucker goed gevonden, dat wy noch op 't alderkortste souden uyttrecken 't voornaemste uyt d'eerst Schipvaerden der Hollanders en Zeeuvven nae Nova Zembla en de VVaygats, om te soecken den Doortoght nae de Koninghrijcken Cathay en China: Derhalven wy dan oock dit volgende hier noch by voegen.

 

TOt de verrightingh van 't gedaghte voorneemen sijn in 't Iaer 1594. met bewilligingh der Heeren Staten Generael drie Scheepen toegerust, een t'Amsterdam; een in Zeeland, en een t'Enckhuysen. + Op 't eerst genoemde was Stierman Willem Barentsz. vander Schellingh, Burger t'Amsterdam, seer bedreven in de Zeevaert. Deese voeren den 5. der Somermaend uyt Texel. + Quaemen den 23. te Kilduyn in Muscovien. Den 4. der Hoymaendt peyldense de Son, 's naghts als deselve op 't laeghste was, tussen N. N. O. en O. ten N. op 73. Graden 25. Min. Polus hoogte. Doemaels waerense 5. of 6. Mijlen van Nova Zembla. + Na 5. Mijlen Seylens quaemense by een laege uytsteeckende Hoeck, diense Langenes noemden. Nae 't Oosten deeses Hoecks was een groote Baey. Hier gingense aen Land met de Boot, doch vonden geen Volck. + Voorts deedense oock de Loms-bay aen, soo genoemdt nae de meenighte der Vogelen, welckese hier vonden, groot van Ligchaem, maer soo kleyn van Vleugels, datse sigh verwonderden, hoe deselve so een zwaer Lijf konden draegen. + Soo weynig waerense voor de Menschen bevreesd, datse sigh in haere Nesten lieten vangen; sonder dat d'andere daer by sijnde wegh vlogen. Deese Lommen werden oock Noordsche Papegayen geheeten.

Van hier seyldense nae 't Admiraels-Eyland. + Quaemen den 6. der Hoy-maend voorts by den Swarten-hoeck, + gelegen op 75. Gr. 20. Min. en 8. Mijlen van daer aen Willems-Eyland, op 75. Gr. 55. Min. Den 9. liepense in Beeren-fort, onder Willems-Eyland. + Den 10. bevondense sigh by 't Kruys-Eyland, 2. Mijlen van 't vaste Land, gantsch Klippigh en onvrughtbaer. Ontrent 8 Mijlen van daer leyd Capo de Nassouw op 76. Graden. Den 12. quaemense dight by Nova Zembla: Doch wierden door de menighte van 't Ys verhinderd aentekomen. Den 19. bevondense sigh weer naeby Zembla. Den 26. aen Capo de Troost. + Den 29. waerense op 77. Graden; reght Oost van haer lagh den aldernoordlijcksten hoeck van N. Zembla, genoemd den Ys-hoeck. Hier vondense eenige Steentjens, glinsterende als Goud, en derhalven genoemd Goud-steentjens. Den 31. seyldense tusschen 't Land en 't Ys nae d'Eylanden van Oranje. + Aen eene der selven vondense by de 200. Walrussen, baeckerende sigh op 't Sand in de Son. Hoese oock met Bijlen, Kortelassen en Spiesen daer op staecken, sy konden'er niet eenen dooden, maer sloegen haer Geweer daer op in stucken.

Willem Barentsz. aldus met sijn Schip aen d'Eylanden van Oranje gekoomen sijnde, sagh geen kans om door 't Ys te breecken, + en alsoo sijne begonnene Reys te voldoen. Nam derhalven met sijn Volck voor, sigh weer by d'andere Scheepen te begeven, die haeren Streeck hadden genoomen nae de Waygats, of Straet de Nassauw, om te sien, of deese eenige openingh moghten gevonden hebben. + Seylde daer op te rugg' voorby den Yshoeck, Capo de Troost, Capo de Nassauw, 't Swart Eyland (soo genoemd om dat het boven swart was) Constintsarch, Kruys-hoeck, S. Laurens-hoeck (alwaerse 6. Sacken met Roggen-meel begraeven vonden, oock eenige Hutten saegen, en derhalven bemerckten, dat hier Volck woonde, doch voor haer gevlooden waeren) en quaemen eyndlijck by d'Eylanden Matsloe en Dolgoy, daerse d'andere Scheepen uyt Zeeland en Enckhuysen vonden; en alsoo voerense gesaementlijck weer nae Huys; komende den 16. der Herfst-maend t'Amsterdam, mee brengende een Walrusch, welckese op een Ysschol gevangen en gedood hadden. + Deese Walrusschen sijn wonderlijcke en stercke Zee-monsters; grooter als een Os. De Huyd is als die der Zee-robben, met seer kort Hayr. De Muyl als die van de Leeuwen. Hebben vier voeten, maer geen Ooren. Brengen maer een of ten hooghsten twee Iongen voort. Twee groote uytsteeckende Tanden staen aen beyde de sijden des Muyls, langh ontrent een half El. Deese werden immers soo waerdigh geaght als Yvoir of Elephants Tanden, insonderheyd in Muscovien, Tartaryen en elders. Gantsch beswaerlijck zijnse dood te slaen, ten sy dan datse in 't Slaep van 't Hoofd werden getroffen. Men souse bequaemlijck Zee-Elephanten mogen noemen.

Deese eerste reys der Hollanders en Zeeuwen aldus te vergeefs ge

weest sijnde, + soo verloormen echter daerom de moed niet, om den doortoght te vinden; te meer, wijl die van 't Zeeuwsche en Enkhuysensche Schip, daer Jan Huygen van Linschoten Commis op was geweest, vry breed voorgaven, datmen door de Waygats (daerse sigh voor haer deel bevonden hadden) wel sou konnen doorgeraecken. + Dit bewoogh d'algemeene Staten en Prins Maurits. om in 't volgende Iaer op nieuws 7. Schepen nae de Waygats te senden, waer van de 6. geladen waeren met allerley Koopmanschappen en Geld, om handel te drijven in de Koninghrijcken van Cathay en China, indiense konden door-komen. + Deese voeren den 2. der Hoy-maend uyt Texel. Den 14. der Ooghst-maend bevondense sigh op de Hooghte von 70. Gr. 47. Min. Den 18. saegense de Waygats ontrent 5. Mijlen van haer leggen. Van 70. Gr. af tot aen de Waygats toe moestense meest door gebroocken Ys seylen. 't Reghte Gat tusschen den Afgoden-hoeck en 't Land der Samoieden was'er soo vol af, dat'er niet door te koomen kon sijn: Derhalven liepense in de Traen-bay, sijnde een goede gelegentheyd, om voor den Ys-gangh verseeckerd te leggen. + Den 21. traden 54. Persoonen op 't Land van de Waygats, en ontrent 2. Mijlen voortgegaen sijnde, vondense verscheydene Sleden met Vellen, Traen en andere Waeren, oock voetstappen van Menschen; doch konden echter niemand aentreffen, om beright van deese Zee-vaert te mogen bekomen. Sy vonden een gemaeckte Wegh in Moeras, en quaemen door deselve aen den Oever. + Meenden datse een Openingh in de Zee saegen, en soo weynigh Ys, datse geloofden wel door te sullen geraecken. Braghten derhalven deese nieuwe Tijdingh 't Scheep. De Schipper had oock een Roey-Iaght uytgesonden, om te sien of de Tartarische Zee open was, doch kon, wegens 't Ys, niet voort. Sy liepen over Land nae de Twist-hoeck, en saegen dat 't Ys der gedaghte Tartarische Zee aen de Kusten van Rusland en de Waygats in den Hoeck vol gestouwd was. + Den 23. vondense een Lodgie van Pitzore, t' saem genaeyd van Basten. Had Noordwaerts op geweest, om Walrus-tanden, Traen en Gansen te haelen; welcke Waeren hy in had tot ladingh voor de Scheepen, die uyt Rusland door de Waygats verwaght wierden. Sy seyden, dat deese Scheepen souden komen, om in de Tartarische Zee te seylen voorby de Rivier Oly, om t'overwinteren t'Ogolita, een plaets in Tartarijen, gelijckse yeder Iaer deeden. Dat het oock noch wel 9. of 10. weecken sou aenloopen, eer 't Gat toevroor; maer datmen dan over 't Ys kon loopen tot in Tartarijen toe, over de Zee, welckese noemen Marmare. Den 31. voer Willem Barentsz. nae de Zuyd-sijde der Waygats aen 't vaste Land. + Hier vondense eenige Wilde Samojeden, die haer echter vriendelijck bejegenden, en berighteden, datse, alsse een hoeck waeren voorby gevaeren, ontrent 5. Daegen reysens nae 't N. O. souden koomen by een groote Zee Z. Oostwaerts op. 't Welkse seyden, seer wel te weeten, wijl eenen der haere van haers Koninghs weegen met deel Volcks daer geweest was. Den 3. der Herfst

maend maecktense weer Zeyl. + Quamen dight by de Twisthoeck. + Voeren ontrent 6. Mijlen N. op: maer vervielen door de veelheyd van 't Ys en dicke Mist op d'Oostsijde van 't Staten Eyland. + Hier wierden twee der haere jammerlijck verscheurd van een witte Magere Beer. Die, onaengesien hy van d'andere met een Kogel by d'oogen in 't Hoofd wierd geschoten, evenwel sijnen onder hem hebbende Man vasthield. Doch als hy eyndlijck begon te suysebollen, wierd hy met de Kolf van een Musquet op de Neus geslagen, en soo voorts de Keel afgesneden. Wat moeyte sy aenwendeden, om haer voorneemen voort te setten, 't was te vergeefs. + Den 11. seyldense wel weer nae de Tartarische Zee, maer geraeckten soodaenigh in 't Ys, datse weer nae de Waygats moesten vaeren; en eyndlijck gedwongen wierden, sigh weer nae Huys te begeven. Den 18. der Slaght-maend quaemense in de Maes aen, uytgeweest sijnde 4. Maenden en 16. Dagen.

Deese tweede Uytrustingh andermael aldus misluckt sijnde, hebben d'Algemeene Staten wel in beraed genoomen, of men ten derden mael, van wegen 't gemeene Land, de saeck noch eens sou besoecken, maer wierd afgestemd. + Doch soo eenige Steeden of Kooplieden sulcks op eygene kosten wilden aengaen, soo woudense, indien de Reys geluckte, en blijcken kon, dat de Doortoght te beseylen was, van 's Lands weegen haer een goede vereeringh doen. Hier op sond de Stad Amsterdam twee Scheepen uyt; deselve bemannende meest met ongetrouwde Personen, op dat de drift nae Wijf en Kinderen haer niet dies t'eer nae Huys moght jaegen. + Sy wierden oock aengenoomen op bysondere voorwaerden; te weeten: Watse souden hebben indiense vrughteloos weer quaemen, en wat, indiense de Doortoght vonden en haere reys volbraghten; om haer dies te meer tegens d'ongemacken aen te moedigen. De Schippers waeren Jacob van Heemskerck, by hem hebbende de meergedaghten Willem Barentsz.; en Jan Cornelisz. Rijp. Den 18. der Bloey-maend 1597. seyldense uyt 't Vlie. Den 30. waerense op de hooghte van 69. Gr. 24. Min. Den 2. der Somer-maend op de hooghte van 71. Gr. Hier ontstond verschil tusschen de Hoofden van beyde de Scheepen, d'eene een andere streeck willende houden, als d'andere. Den 5. saegense 't eerste Ys. Den 7. waerense op 74. Gr. en quaemen geduerigh in noch meer Ys. Den 19. bevondense sigh op 80. Gr. 11. Min. en saegen daer Land, 't welck seer groot was. Sy seylden westelijck daer voorby tot op 79. Gr. en quaemen by een goede Reede. + Sy meenden dit Gewest Groenland te sijn; doch was 't alder noordlijckste Land, 't welck tot noch toe bekend is geworden, gelegen tusschen Groenland en Nova Zembla: ten Noorden recht tegens over Finmarcken; streckende sigh (voor soo veel men weet) van 76. tot over de 80. Gr. en is alsoo meer als 60. Duytsche Mijlen langh. Dit nieuwe Land werd van d'onse Spitsbergen genoemd; en is, wegens de



illustratieuitvergroten

felle koude, onbewoonbaer. + Evenwel is hier 's Somers (in de Baey der Engelsche) een langen Dagh van 127. mael 24. uyren, of 12. Weecken en 1. Etmael; en in 't geheele Somer-half-jaer gaet 't Light niet van den Hemel wegh. In 't Winter-half-jaer sijn twee volle Maenden, dat de Son in 't Suyden Daegen maeckt van 12. 11. 10. 9. en soo voorts tot 1. uyr langh: En niet te min is in geene Landen, benoorden de Middellijn gelegen, korter Somer en minder warmte. + d'oorsaeck is, om dat de Son hier ten hooghsten maer klimd tot 33. Gr. 40. Min. boven de Kim, derhalven de stralen soo scheef by 't Veld heenen schieten, datse swaerlijck de grond konnen verwarmen: soo dat de Dampen, uyt d'aerd oprijsende, door de hitte niet konnen verdreven worden. Dit veroorsaeckt, dat'er oock niets kan wassen; immers voor soo veel men weet. Want dit Gewest is noch maer alleen bekend langhs de Zee-kusten, daer men niet anders siet als hooge besneeuwde Bergen en sommige Daelen. Witte Beeren sijn hier seer veel, grooter als Ossen; witte, grijse en swarte Vossen; oock Rheen, of Harten.

Den 25. der gedaghte Somer-maend seyldense langhs heenen op 79. Gr. Vonden een geweldigen Inham. + Voeren'er wel 10. Mijlen weghs in, maer moesten'er, vermits tegen-wind, weer uyt laveeren. Den 29. waerense gedwongen van 't Land af te wijcken, weegens de meenighte van 't Ys, en seylden tot op 76. Gr. 50. Minuten. + Den 1. der Hoy-maend kregense 't Beeren Yyland weer in 't gesight. + Hier rees weer verschil onder de Hoofden der beyde Scheepen. Jan Cornelisz. seylde weer op 80. Gr. meenende aen d'Oost-sijde deeses Lands lightlijck te sullen door-geraecken; en gingh alsoo N. aen; maer Willem Barentsz. Z. wiens bejegeningen wy nu sullen vervolgen, doch alleen overloopender-wijs. Den 17. quam hy op de hooghte van 74. Gr. 40. Min. en kreegh Nova Zembla in 't gesight. + Den 20. setteden hy 't onder 't Kruys-Eyland, wijl hy niet verder kon komen, wegens 't Ys. Aght der sijne roeyden aen Land, doch wierden van twee Beeren overvallen, soo datse, sonder Geweer sijnde, sigh in grooten anghst bevonden; evenwel ontquaemense haer noch. Diergelijcke bejegeningen met Beeren vielen haer dickmael voor. + Den 7. naerderdense den Hoeck of Capo de Troost, daerse langh nae verlanghd hadden. 's Avondts moestense (weegens 't mistigh We'er) haer Schip aen een Ys-schol vastmaecken, die 36. vadem onder Water vast lagh, en meer als 16. vadem daer boven; soo datse over de 52. vadem dick was. + Meer andere soodaenige Ys-schollen wierdense gewaer. Een derselve, daerse sigh oock aen vastgemaeckt hadden, scheurde met een verschricklijcke barst in meer als 400. stucken onder 't Waeter, daerse op de grond lagh. Den 12. begaevense sigh dighter onder Land, om van 't Ys niet geschoven te worden. Hier was een groote afwateringh van 't Geberght. + Sy maeckten haer weer vast aen een Ys-schol, en noemden dien hoeck den

Kleynen Ys-hoeck. Den 16. roeydense met haer thienen nae 't vaste Land van Nova Zembla, klommen op een hoogen Bergh, en bevonden dat 't Land Z.O. en Z.Z.O. daer nae noch meer ten Z. van haer lagh. + Dit gaf haer een quaed vermoeden, dat het sigh Z. streckte. Maer hooghlijck verblijdedense haer, wanneerse in 't Z.O. en O.Z.O. open water saegen, meenende dat de Reys nu gewonnen was. Schielijck sneldense sigh nae 't Schip, om Willem Barentsz. hier van te berighten. Den 18. maecktense sigh gereed om t' seyl te gaen, maer moesten, nae grooten arbeyd, weerom keeren nae de plaets daerse van daen gescheyden waeren. + Den 19. quaemense boven den Hoeck van begeerte; maer geraeckten alweer in 't Ys, soo datse sigh weer aghterwaerts moesten wenden. + Den 21. seyldense een stuck weghs in d' Ys-haven, maer 's morgens voerense weer daer uyt, en maeckten 't Schip vast aen een Ys-schol, daerse boven op klommen, en sigh verwonderden over de seldsaemheyd des selven. Dit Ys lagh boven vol aerde, + was lasuer-blauw, en sy vonden over de 40. Eyeren daer op. De dickte onder en boven water was wel 28. vadem.

Den 25. der Ooghstmaemd meendense bysijden om Nova Zembla aen de Weygats te seylen, Westwaerts aen. + Want wijlse N. Zembla nu al voorby waeren, en nergens geen openingh vonden, soo gavense de moed van door te koomen verlooren, en wilden weer nae huys trecken. Maer by de Stroom-bay komende, soo moestense weer te rugg', vermits daer 't Ys gantsch vast lagh. Den 26. voorby d' Ys-haven vaerende, begon 't Ys soo geweldigh te drijven, datse daer in beset bleven. Al haeren arbeyd, om los te geraecken, was te vergeefs. Op dien selven dagh 's Avonds quaemense aen de West-sijde van d' Ys-haven. + Den 17. dreef 't Ys rondom 't Schip. Eenige van de Maets gingen aen Land. Stracks begon 't uyt den Z. O. te waeyen, en 't Ys geweldigh voor den Boegh aen te drijven, 't Schip voor soo hoogh opkruyende, dat het aghter als in de grond scheen te sitten. Die in 't selve waeren, meenden dat het vergaen sou hebben, en setteden derhalven de Boot uyt, om haer leven te behouden, indien de Kiel had mogen barsten. Den 31. wierdense op nieuws, door 't schricklijck drijven van 't Ys, + wel 4. of 5. voeten met de voorsteven opgeschoven. 't Aghter-deel sat in een Ys-kloof. Maer ontrent 4. uyren daer nae wierd 't Schip weer vlot, tot haer seer groot blijdschap; die echter niet langh duerde; want op den 1. der Herfst-maend begon 't Ys al weer te schuyven, en de gantsche Kiel meer als twee voeten op te dringen. Den 2. begon 't Schip soodaenigh te kraecken en te barsten, datse geraedsaem vonden, onaengesien 't seer quaed we'er was, de Schuyt aen Land te brengen, met 13. Tonnen Broods, en 2. Vaetjens Wijn, om sigh in tijd van nood daer meë t'onderhouden. + Dight aen 't Schip dreven Ys-schollen,

soo groot als de Sout-bergen in Spaenje. Den 5. wierd het soodaenigh

geparst, dat het gantsch over sijde begon te hellen; evenwel bleef't noch dight. In deese nood braghtense noch meer andere Voorraed aen Land, nevens Kruyd, Loot, en Musquetten. Eyndlijck, siende dat'er geen hoop was, om weer uyt 't Ys te sullen geraecken, soo naemense voor, + hier te willen over-winteren, ten besten datse souden konnen, verwaghtende wat God voor een uytkoomst sou gelieven te geven. + Ontrent 2. Mijlen Land-waerts in vondense een soete Rivier, en daer by, tot haer groot geluck, een groot deel Hout, 't welck daer was koomen aendrijven. Hier van bouwdense een Huys (of Hut), en voerden oock een groot deel stucken wegh tot Brandhout. DIckmael quaemen haer Beeren besoecken, doch sommige derselver moesten 't met 't leven betaelen. Den 25. der Herfst-maend begondense vast haer Huys te timmeren. Sy waeren doe noch 16. Man sterck, want twee daegen te vooren was haeren Timmer-man gestorven. + Den 27. vroor 't soo geweldigh, dat, alsse een Spijcker in de Mond naemen, gelijck men in 't Timmeren gewoon is te doen, 't Vel daer aen bleef hangen, soo dat'er 't Bloed nae volghde. Den 31. maecktense een goed vyer by 't Huys, om d' aerde t' ontdoyen, en deselve rondom in te stouwen, op dat het te dighter moght sijn; doch deselve was soo vast en diep bevrooren, datse niet ontlaeten wou. Den 2. der Wijn-maend rightedense 't Huys op, en setteden in 't bovenste een May-boom van bevroorene Sneeuw. Dien selven dagh braeckense 't Vooronder van 't Schip op, om met deese Deelen 't Huys te decken; en kregen 't noch voor den avond meest dight. + Korts te vooren haddense een Beer geveld, en over eynd op sijn Poten gesteld, om hem te laeten bevriesen. 't Gebeurde nu op den 10. dat eenen van 't Volck, met sommige andere nae 't Schip gegaen sijnde, en weer daer uyt koomende, een Beer in 't gemoet liep, die hem op 't lijf was eer hy 't gewaer wierd. Dapper stelde hy sijne Beenen te werck, om weer in 't Schip te koomen, en de Beer desgelijcks, om hem te volgen; die ondertusschen juyst aen de plaets quam, daer voor heenen den gevelden Beer was gesteld geworden om te bevriesen; die nu van de Sneeuw gantsch bedeckt was, behalven d'eene Poot, welcke boven uyt-stack. De levendige Beer bleef by deesen dooden staen, en door dit vertoeven quam de Man noch behouden in 't Schip. + Den 12. begaevense sigh met de helft van 't Volck in haere Nieuwe Wooningh; voor d'eerste mael daer in slapende. Maer wijl'er noch geen Koyen waeren gemaeckt, datse oock geen Vyer konden houden, wijl de Schoorsteen noch niet gebouwd was, en dat het derhalven seer roockte, soo leedense groote Koude. Den 24. waerense al t'saemen in dit Huys. Nu begon haer de Son allenxen te begeven. + Den 1. der Slaght-maend quam de Son noch even soo hoogh boven de Kim, datse deselve sien konden. Den 2. saegense hem opgaen in 't Z.Z.O. en ondergaen ontrent Z.Z.W. met sijn volle

rondheyd niet boven koomende, maer aen den Gesight-eynder langhs d'Aerde heenen loopende. Den 3. kondense de boven-kant van dit groote Light maer even gewaer worden, schoonse soo hoogh op 't Land stonden, als de Mars van haer Schip was. Den 4. saegense de Son gantsch niet meer.

Somtijds vingense witte Vosschen, daerse een goede Maeltijd van hadden. Doch met het verlies van de Son verlooren sigh oock de Beeren; en quaemen niet weer, voor dat sigh de Son openbaerde. + Maer nu saegense de Maen Dagh en Naght, wijlse in haer hooghste Teecken gingh. Den 8. deeldense 't Brood onder malkander om, en elck man kreegh 4. pond 10. loot ter aght daegen; daerse voor heenen ter vijf of ses daegen soo veel gehad hadden. + Vleesch en Visch haddense noch genoegh in voorraed. Doch met den dranck moestense sigh nauw behelpen. Want uyt 't Bier, 't welckse noch hadden, was de kraght gantsch uytgevrooren, en derhalven smaeckloos. Den 12. begondense oock de Wijn uyt te deelen, en elck kreegh twee Loockjens 's daeghs; voorts moestense gesmolten Sneeuw-water drincken. Van Kleederen waerense taemlijck voorsien. Den 20. was 't moy stil we'er; derhalven wiesschense haere Hemden. + Maer de Koude was soo fel, dat, alsse die uytgewrongen hadden, deselve stracks uyt het warme Water soo stijf als stocken bevrooren. Als mense by een goed Vyer leyde, soo ontliet de sijde wel welcke derwaerts nae toegekeerd lagh, maer d'andere sijde bleef even stock-stijf, soo datmense weer in siedend heet Water moest steecken, wildemense ontdoyt hebben. Den 22. haddense noch 17. Koeyenkasen. Eene derselver atense in 't gemeen: Van d'andere wierd elck een geheele toegedeeld, om daer mee te strecken soo als hy wilde. Den 25. 27. en 28. wierdense door de Sneeuw gantsch beset, soo datse niet konden uytgaen. + Den 29. groevense de Deur weer open. Dit gebeurde haer meermael. + De Koude en Roock was onlijdelijck, derhalven maecktense Steenen heet, om de Voeten daer aen te verwarmen. Vermitsse nu in 2. of 3. daegen, wegens den bitteren Roock, soo veel Vyers niet gemaeckt hadden als voor heenen, so vroor 't boven maten geweldigh in haer Huys. 't Hyewerck kon van de Koude niet gaen, schoon'er veel meer gewight als na gewoonte aen gehangen wierd.

Den 6. der Winter-maend was 't soo schricklijck koud, + dat de Maets elckander deerlijk aenkeecken, vreesende, indien de Vorst soodaenigh wou toeneemen, datse al t'saemen souden moeten vergaen. Wat Vyer sy oock maeckten, sy konden haer niet verwarmen. De Seresche Seck (onaengesien deselve 't eenemael hitsigh is) bevroor soodaenigh, datmense voor 't Vyer moest smelten, alsse om den tweeden dagh elck een half pintje daer van kregen. Hier mee moestense tot den volgenden Deel-dagh toekoomen, of anders Water drincken, 't welck met de felle Koude niet wel over-een quam. + Den 7. leydense een Vyer van Steen-

-kolen aen, doende alle openingen dight toe, om de warmte dies te beeter by haer te behouden. Dit verquickte haer dapper, maer had haer oock bynae 't leven gekost. Want door den bangen Damp, wierdense verduyseld, en soo eenige der kloeckste niet spoedigh uyt haere Koyen waeren gekroopen, om de Schoorsteen t'openen, en daer nae de Deur, sy souden gewisselijck stracks verstickt sijn geweest. Hy, die de Deur opdeed, viel by deselve in beswijm neer, buyten op de Sneeuw, doch wierd door Asijn noch weer te reght gebraght. + Den 9. 10. en 11. was 't noch al soo onverdraeghlijck koud, dat de Schoenen 't Volck soo hard als Hoorn om de voeten bevrooren; soo datse deselve niet langer konden gebruycken, maer wijde Klompen moesten maeken; sijnde 't bovenste van Schaeps-vellen, daerse met 3. of 4. paer Socken over den anderen in moghten, om alsoo de voeten te verwarmen. + Selfs de Kleederen aen haer Ligchaem waeren van de Dorst wit uytgeslaegen en berijpt. Soo haestse eenighsins langh buyten 't Huys bleven, vrooren buylen en bladeren aen haere aengesighten en ooren. 't Vyer gaf bynae geen hitte meer van sigh. Alsse haere voeten by 't selve staecken, so verbrandedense haere koussen, eerse eenige warmte konden gevoelen. Dus braghtense 't Jaer 1597. ten eynde. Maer 't nieuwe settede sigh niet beeter in.

Den 4. der Lou-maend staeckense een halve Lancie, met een Doeckje daer aen, uyt de Schoorsteen, om te sien hoe de wind was; maer stracks was deese Vaen soo stijf als Hout bevrooren. Den 5. was 't We'er wat besaedighd, dies groevense sigh uyt de Sneeuw, en haelden weer Hout. + Sy hielden Drie-Koningen-avond, backende Pannekoecken met Oly, van twee ponden Meel, 't welckse meë uyt 't Schip hadden genoomen om de Kardoesen te pappen. Sommige hadden noch van haer kleyngedeelte wat Wijns in voorraed gespaerd, om in den hooghsten nood te gebruycken: Dit moest'er nu aen: En hier meë maecktense sigh soo vrolijck, als ofse 't huys op een heerlijcke Gastery waeren geweest. By 't trecken der Briefjens wierd de Constapel Koningh van Nova Zembla; een Land, 't welck wel 200. Mijlen langh is, en besloten leght tusschen twee Zeën. + Den 13. begondense te bemercken dat 't light des Daghs begon weer te komen: Want sy konden nu de Kloot gaen schieten, welkese te voren niet hadden konnen sien lopen. Van nu voortaen gingense somtijds buytens huys, om de leeden wat t'oeffenen, op dat deselve niet verlammen moghten. Daer quam oock wat meer warmte op den dagh; soo dat'er, alsse een goed Vyer aen-hadden, somtijds van de Wanden en Solder groote stucken Ys vielen. Maer 's naghts vroor 't weer even hard. + 't Brood begon te krimpen, wijl sommige Tonnen 't volle gewight niet hadden, en derhalven moest men d'uytdeelingh oock verminderen. Sy konden oock soo veel Vossen niet meer vangen, als te vooren, 't welck een teecken was, dat de Beeren haest weer komen souden.

Den 24. deeser Lou-maend begon men even de Son weer te sien, + en den 27. aenschouwdense dit lieve Light in sijn volle rondte boven de Kim. + Den 26. stierf eenen der haere. d'andere groeven een kuyl in de Sneeuw by 't Huys, maer 't was soo koud, datse 't niet langh daer buyten konden harden; dies d'eene d'andere t'elckens moesten verlossen. Ten laetsten kreegense noch 7. voeten diepte, en hier in begroevense den gestorvenen. Den 13. der Sprockel-maend, sijnde seer helder we'er, haddense alreeds soo veel lights in haer Huys gekregen, datse somtijds wat konden sien te leesen. Sy gingen voortaen nu en dan eens nae 't Schip, om te sien hoe 't daer gesteld was; en bevonden 't Waeter daer in vermeerderd te sijn. + Wijl nu de Son weer was gekoomen, soo rightense een Instrument toe, en bevonden, datse waeren op de Pools-hooghte van 76. Graden. De Beeren begonden nu we'er te koomen, en haer somtijds groot spel te maecken. Den eersten der Bloey-maend koocktense haer laetste Vleesch; en de laetste beet smaeckten haer soo wel als d'eerste had gedaen. Indien 't had mogen helpen, sy souden wel om meer gewenscht hebben. + Sy saegen nu, dat 't Ys meest uyt de Zee wegh was, en begonden derhalven weer nae Holland te jancken. Vlijtigh traedense aen 't werck, om aen 't Huys haere Schuyt te vertimmeren, die wel diep onder de Sneeuw begraven lagh; soo datse, vermitsse gantsch swack en uytgeteerd waeren, meer moesten doen alsse konden, om deselve uyt te graven, en nae haere Wooningh te sleepen. +

Eyndlijck evenwel kreegense soo de Schuyt als de Bock gereed: Gingen doe gesaementlijck met Bijlen, Houweelen en andere Gereedschappen heenen, om de wegh t'effenen, waer langhs sy de Schuyten nae 't Waeter souden sleepen; want 't groote Schip was onbequaem om te gebruycken; oock wierd het niet los van 't Ys, en ondertusschen verliep niet alleen de tijd, maer oock gingh al haeren Voorraed op.

Nae datse dan thien Maenden langh hier huys gehouden hadden, + braghtense haer Schuyt en Bock in 't Waeter, nevens elf Sleeden met goed, soo spijs en Wijn als Koopmanschappen, welckese noch met alle neerstigheyd hadden gesoght te bergen. Willem Berentsz. en Claes Andriesz. (beyde sieck sijnde) braghtmen eerst t'Scheep: En aldus sijnse den 14. der Soomer-maend 1597. 's morgen ontrent Ooster-Son op Gods genade van Nova Zembla afgevaeren, en te gelijck van 't vaste Ys. + Noch van dien dagh seyldense tot aen des Eylands Hoeck. Maer hier quaemense weer dight in d' Ys-schollen, jae selver 't Ys lagh hier noch gantsch vast, 'twelk haer in geen kleyne vrees braght. Den 15. was't wat afgeweecken, en sy voeren voorby 't Vlissinger Hoofd tot den Hoeck van begeerte. Maer den 17. quam 't Ys soo verschricklijck op haer aendringen, dat de Hayren haer van anghst als te berge stonden, en sy niet anders als de dood voor oogen saegen, wijl'er geen kans was om de Schuyten te redden; die soo geweldigh tusschen een Ys-schol gekneld

wierden, datmen meende, sy souden in honderd stucken geborsten hebben. Eenen raed was haer maer overigh, te weten, datmen een Touw aen 't vaste Ys moest sien te krijgen; soo soudense de Schuyten by 't selve daer op soecken te trecken: Maer 't middel om deesen raed in 't werck te stellen, was te gevaerlijck. + Eenen onder haer, genoemd Gerard de Veer, d'uyterste nood voor handen siende, daght, dat een verdroncken Kalf light te waegen was. Hy setten 't op den hals; kroop van d' eene drijvende Ys-schol op d'andere, en quam alsoo, door een bysonder bestier Gods, aen 't vaste Ys, daer hy 't Touw aen een hoogen heuvel vast maeckte; en doe konden de geene, welcke in de Schuyten waeren, deselve lightelijck op 't meer gedaghte vast Ys krijgen, alleen by 't Touw treckende. Hier verbeeterdense weer 't geen aen de Schuyt en Bock ontsteld was; en gingen Eyeren soecken, daer haere Siecke seer nae verlanghden; doch vonden'er geen, maer bequaemen vier Vogelen.

Terwijlse hier nu op 't vaste Ys waeren, stierf den voorgemelden Claes Andriesz. en even voor hem Willem Barentsz. tot haerer aller groote bekommeringh, + wijl deesen laetsten de voornaemste beleyder deeser Vaert was, en een voortreflijck Stierman, op wiense sigh, naest God, aldermeest vertrouwden. Langh genoegh met groot verdriet hier gewaght hebbende nae open Waeter, hebbense eyndlijck op den 19. der Hoy-maend haere Schuyten weer in Zee gebraght, nae datse deselve meer als 270. treden weghs over 't Ys hadden moeten trecken. Van nu af aen verliet haer 't Ys, en sy hadden een voorspoedige voortgangh. Den 20. saegense 't Admiraliteyts-Eyland; + alwaerse by de 200. Walrusschen op een schol Ys saegen drijven. Sy seylden dight voorby haer heenen, en joegense daer af: Doch 't was dwaeslijck van haer gedaen, datse slaepende honden wacker maeckten. Want sy quaemen geweldigh nae haer toe swemmen, om haer leed te wreecken, en maeckten (als seer stercke Dieren sijnde) een groot gebaer ontrent de Schuyten; welcke hier over in geen kleyn gevaer stonden; doch door de goede wind ontquaemense deese nood noch. Den 27. voerense voorby de Kruys-hoeck. Somtijds geraecktense alweer in 't Ys: De Voorraed gingh op, soo datse maer alleen noch wat verschimmeld brood hadden: + Derhalven sommige den raed gaven, datmen de Schuyten verlaeten, en te landwaerd in loopen sou, indiense niet gesaementlijck van honger wilden vergaen; doch op den 12. (nae groote gebreck-lijdingh) kreegense van sommige Russen eenige mond-kost. Noch grooter wierd haer verdriet, vermits deese Schuyten van den anderen dwaelden. Doch nae thien daegen geraecktense weer by een. + Eyndlijck quaemense op den 1 der Herfst-maend te Cola; daerse haere Schuyten lieten tot een eeuwige Gedaghtenis, en den 15. de Rivier afvoeren, met een Lodgie nae 't Schip van Jan Cornelisz. Rijp, + die op de gintsch-reys van haer afgescheyden, en nu oock hier aengekoomen was. Den 18. gingense uyt de gedaghte

Rivier van Cola t'seyl. Quaemen den 17. te Warthuys, alwaerse bleven tot den 6. der Wijn-maend, en daer nae den 29. te Maeslands-Sluys aen Land traeden; + treckende voorts nae Amsterdam, daerse ontfangen wierden als Persoonen diemen al langh voor dood had gehouden. De Naemen der geene, welcke van deese Reys sijn weergekomen, en in Nova Zembla hebben overwinterd, sijn deese volgende twaelf: Jacob van Heemskerck, Commis en Schipper. Meester Hans Vosch, Barbier. Laurens Willemsz, Pieter Cornelisz, Pieter Pietersz. Vosch, Jacob Jansz. Starrenburgh, Jan Hillebrantsz, Jan van Buysen, Gerrit de Veer, Lenard Hendricksz, Jan Jansz. Hooghwoud, en Jacob Evertsz.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen