Logo DBNL
Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland (1678)

Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland

(1678)–Isaac la Peyrère–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Kort Begrijp Der Aenmercklijcke Reys En seldsaeme Bejegeningen Des Deenschen Hoofdmans Johan Munck. Soeckende tusschen Groenland en America een Wegh nae Oost-Indien.

CHristiaen de Vierde, Koningh van Deenemarcken, + beval den Hoofdman Johan Munck, dat hy heenen gingh, om door seeckere Enghte, en een Zee, welcke Groenland van America afsonderd, een Vaert nae Oost-Indien te soecken. Een Engelsch Hoofdman, genoemd Hotzon, had een wijl tijds te vooren even deese Enghte en Zee gevonden, als hy met een even gelijck voornemen was uytgevaeren. Doch in deese Reys is hy om 't leven gekoomen, sonder datmen oyt heeft konnen weeten, op wat voor een wijs sulcks geschiede. Immers dit is seecker, naedien hy de koenheyd heeft gehad, om door een onbekenden wegh te willen vliegen, gelijck Icarus, dat in deese stoute onderneemingh hem de Vleugelen veel eer bevrooren als gesmolten sullen geweest sijn. Ondertusschen hebben sijne Toevallen dit met die van den anderen gemeen, dat, gelijck Nicarien den Naem nae Icarus draeghd, + alsoo oock deese Zee en Enghte nae hem heeft bekoomen den naem van Hontzons Enghte, en de Hotzonsche Zee.

Byvoeghsel.

DEesen Henrick Hotzon (anders Hudson,) heeft verscheydene maelen de Noordsche Gewesten doorvaeren, en derselver Golven doorsneeden. +Hier door kreegh hy onder d'Engelsche Volckeren een grooten naem van Ervaerentheyd; en waerlijck niet sonder Reden. Hy gaf voor, vastelijck te gelooven, dat een Vaert was te vinden, om by 't Noorden door America

in Oost-Indien te konnen geraecken. De gronden, waer op sijn gevoelen rustede, wist hy soodaenigh voor te stellen, dat d'Engelsche Kooplieden een Schip toerusteden, en hem daer meê uyt sonden, om te sien, of hy sijnen Voorslagh tot de Daed sou konnen brengen.

In 't Jaer sesthienhonderd en thien voer hy uyt Engelland af. + Seylde voor by Groenland, en bevond sigh op seeckere tijd, door een hevigh Onweer en sware Mist, gedreven in een Engte; uyt welcke hy eyndlijk in een groote ruyme Zee quam. Dit is d'Enghte, welck nae sijnen naem Hotzons Enghte werd geheeten. Seer verblijd was hy, vermits hy meende den gesoghten en gewenschten Doorgangh gevonden te hebben. Maer deese vreughd vergingh wel haest, wiil hy, nae veel Omswervens, geen openingh kon gewaer werden. Hy besloot derhalven, hier te willen overwinteren, om tegen 't aenkoomen van de Soomer te sien, of hy sijn voorneemen kon volvoeren. Sijn Volck was hier over gantsch t'ontvreden, te meer, wijl den Voorraed soo langh niet sou konnen dueren. Sijn woord echter hield d'overhand; en d'andere moesten tegens danck gehoorsaemen.

Buyten twijffel haddense hier gesaementlijck van Honger moeten vergaen, + indien d'Almachtige haer niet ooghschijnlijck had hulpe toegevoegd, door 't toesenden van een groot getal Vogels; soo datse alleen van een seecker slagh derselver, te weeten witte Patrijsen, over de twaelfhonderd stucks hebben gevangen: Doch als 't Voorjaer aen quam, wierden'er geen meer gesien. Echter wierd dit gebreck weer vervuld door Gansen, Swanen, Enden en andereWater-vogelen, welckese met kleyne moeyte konden bekoomen. + Oock vondense hier een seldsaemem Boom, met geel-groene Blaederen, van een gantsch kruyd-aghtige smaeck. Alsmense koockte, quam'er seeckere Oly uyt, sijnde een seer voortreflijcke Salf. 't Water gedroncken werdende, genas Scheurbuyck, Kramp, Heupen-pijn, en andere Quellingen, veroorsaeckt door koude. Ontrent de Voortijd haddense geen mangel aen Visch, jae sy souden gantsche Scheepen daer meê konnen bevraght hebben.

Hotzon stelde sijn voorneemen weer in 't werck, en bemoeyde sigh om de Door-vaert te soecken, doch te vergeefs. + Hy moest derhalven sijnen streeck weer nae Engelland neemen, doch quam noyt daer aen. Tusschen hem en eenige der sijne was een onwil gereesen; en sy maeckten 't soo grof, dat hy haer begon te dreygen. + Dit veroorsaeckte een Oproer tegens hem. De weerspannelingen vielen inde Cajuyt, trocken hem met gewelt nae buyten; setteden hem met sijnen Soon en noch seven andere Maets in de Chaloup, en bevaelen haer alsoo aen de genaede der woeste Zee. 't Hoofd deeser Oproerige was eenen Henrick Groen, en soo veel te schendiger was sijne daed, wijl Hotzon hem van sijn eerste Kindsheyd af had opgevoed en groot gemaeckt. + Maer so verfoeylijck deese Ondanckbaerheyd was, soo uytsteeckend was de getrouwheyd van eenen Philippus Staf. Deese heylloose Oproerige versoghten hem ernstigh, by haer in 't Schip te willen blijven, wijl hy in de Zeevaert seer wel was geoeffend; doch hy begeerde niet. In tegendeel sprongh hy in de ge-

gedaghte Chaloup, om met sijn Opperhoofd te leven of te sterven. Liever wou hy by sijn goede Meester de dood verwaghten, als onder deese ongetrouwe Booswighten sijn.

Hoe 't met deese rampsalige gegaen is, heeftmen noyt konnen verneemen. + 't Waerschijnlijckste vermoeden is dit, datse soo door Honger als door koude sijn gestorven, of anders van de Wilde vermoord geworden. Gelijck dan even 't selve, door een reghtveerdigh oordeel Gods, geschiede aen de voornaemste Roervincken deeses Oproers, in haere te rugg'-reys. d'overige quaemen in Herfstmaend des Jaers 1611. weer in Engelland aen; door de Honger soodaenigh uytgeteerd en veranderd, datse aen haere Vrienden bynae onkenbaer waeren geworden. In 't laetste haddense niet anders tot haer Spijs gehad, als Zee-gras, gekoockt met eenigh Smeer; en de Huyden van Beesten.

 

[Einde Byvoeghsel]

 

Hoofdman Munck stack uyt de Sond af op den 16. der Bloeymaend des Iaers 1619. met twee Scheepen, + welcke de Koningh van Deenemarcken hem tot deese Reys had toegevoeghd. 't Grootste Schip voerde 48. maer 't kleynste, sijnde een Fregat, niet meer als 16. persoonen. + Den 20. der volgende Somermaend quam hy aen 't Voorgeberght, inde Deensche tael genoemd Farwel, in 't Latijn soo veel als Vale, in 't Fransch d'Adieu, of Cap de Bon Voyage, in 't Neerduytsch 't Voorgeberght of 't Hoofd Vaer-wel. + Buyten twijffel heeft het dien naem gekregen van de geene welcke daer voor by voeren, en in een andere Weereld schijnende te koomen, van haer goede Vrienden een lange Afscheyd naemen, en d'oude Weereld geluck wenschten.

Dit Voorgeberght Farwel leght (gelijck alreeds hier vooren geseght is) op de hooghte van t'sestigh Graden en een halve. + 't Land is geheel Berghaghtigh; bedeckt met Sneeuw en Ys. + Gantsch bezwaerlijck sou 't vallen, d'eygentlijcke gestalte te willen beschrijven, niet alleen wegens 't gedaghte meenigerley Ys en Sneeuw, maer oock wegens de witheyd van 't selve, welcke 't oogh verblind. + Hoofdman Munck hield van dit Voorgeberght af, de Streeck West ten Noorden, om in Hotzons Enghte te loopen. Onderwegen bejegende hem seer veel Ys, 't welck hy ontweeck, naedien hy noch in d'oopene Zee was. + De geene, welcke deese Reys sigh willen ondervangen, geeft hy den raed, datse in dit gewest de West-streeck niet te seer moeten volgen, vermits aen de sijde van America seer veel Ys en geweldigh strenge Stroomen gevonden worden. + Voorts beright hy, dat in de naght, volgende op den 8. der Hoymaend, als hy in Zee was, soodaenigh een dicke Nevel en grimmige koude ontstond, dat de Scheeps-touwen met lange Ys-kegelen bedeckt wierden, soo gantsch stijf, datmen haer op geenerley wijs kon handelen, veel min nae behooren gebruycken. Maer 's anderen daeghs 's naemiddaeghs, ontrent van drie uyren af tot aen Sonnen-ondergangh toe, was de hitte so gantsch brandend, dat niemand van al 't Scheeps-volk de Kleederen aen sijn Ligchaem kon verdraegen, maer elck sigh tot op 't Hembd toe moest uyttrecken.

Hier nae quam Munck in d'Enghte Hotzons, + welcke hy, nae sijnen Heer den Koningh van Deenemarcken, noemde Christiaens Enghte. Den 17. der gedaghte Hoymaend Landede hy op de Syde van Groenland aen een Eyland. De geene, welcke hy had uytgesonden, om kondschap van de gelegentheyd deeses Gewests te haelen, braghten hem beright, datse wel t Voet-spoor van Menschen, maer echter geen Menschen selfs hadden aengetroffen. + Doch de volgende Morgen bejegenden haer een geheelen hoop Wilde; die in 't begin voor de Deenen verschrickten, met groote onorde van malkander verstoven, en de Wapenen, welcke sy droegen, verberghden aghter een Steenhoop, niet verr' van de plaets daerse waeren. Hier nae quaemense weer te voorschijn, gingen nae de Deenen toe, en bedanckten deselve, voor de gedaene begroetingh, met een vriendlijcke Tegengroet. Evenwel namense wel vlijtigh aght, datse sigh altijd hielden tusschen de Deenen, en de plaets daer haere Wapenenen verborgen laegen. + Maer deese wisten haer soo wel om te leyden, datse eyndelijck Meester wierden van den Heuvel en Steenhoop; waer aghter sy een groot deel Bogen, Koockers en Pijlen vonden. + De Wilde, boven maeten seer bedroefd over dit haer verlies, baeden de Deenemarckers met seer lieflijcke en ootmoedige gebeerden, datse haer doch wederom wilden geven 't geense haer hadden ontnoomen. Gaven oock, door Teeckenen, soo veel te kennen, datse sigh van de Iaght geneeren, en derhalven van deese Gereedschappen leven moesten. Geerne wildense haere Kleederen uyttrecken en overleveren, om deese haere Wapenen weer te bekoomen. + De Deenen, tot meedelijden bewoogen wordende, gaven haer haere dingen weer: Waer op de Wilde, tot danckbaerheyd voor deese hooge gunst, op haer knijen voor haer neervielen.

De Deenemarckers vervolghden haere Hoflijckheyd tegens de Wilde; stelden haere Waeren ten toon, en booden deselve haer aen. + Met groote verwonderingh wierdense van deese onnoosele Menschen aenschouwd, en met geen minder blijdschap aengenoomen. Tot een Tegen-gift braghtense haer allerley slagh van Vogelen, oock 't Speck van verscheydene Visschen. Eenen uyt de haere 't oogh op een Spiegeltje geworpen hebbende, wierd t'eenemael verbaesd van sigh selven daer in te sien. + Hy nam derhalven 't gedaghte Spiegeltje, stack het in sijnen Boesem, en liep in aller haest wegh. De Deenen vervolghden hem niet, maer loegen om deese Dievery. + Geen minder gelagch onstond onder haer, als de Wilde gesaementlijck toeliepen, om eenen haerer Deensche Medgesellen t'omhelsen. Duysenderley Liefkoosingen betoondense hem, even als ofse hem van t'sederd veele Iaeren hadden gekend. d'oorsaeck hier van was, om dat hy zwart hayr had; oock wat platneusigh en bleeckverwigh sijnde, haer vry al wat gelijckvormigh scheen.

De volgende dagh (den 19. der Hoymaend) voer Munck van dit Eyland weer af. + Als hy nu de Seylen deed uytbreyden, om sijne streeck ver-

der voorwaerts uyt neemen, soo wierd hy door 't Ys gedwongen sijn voorneemen te staecken, en in deese Haven te blijven. Wat voor moeyte de Deenen nu aenwendeden, sy konden niet eenen der Inwooners deeses Lands weer in 't gesight bekoomen. Aen de Netten, welcke langhs den Oever waeren uytgespannen, hingense Messen, Spiegeltjens en andere dingen, van de Wilde voor groote kostlijckheden gehouden, meenende haer hier door te sullen aenlocken: + Doch niemand quam te voorschijn; 'tsy om datse voor deese Vreemdelingen beschroomd waeren, of 't sy om dat haer door eenigen Righter of Overhoofd in dat Gewest was verbooden geworden, met deese Lieden meer om te gaen. Als nu Munck hier geen Menschen vernam, soo vond en vingh hy een groote meenighte Reen-Dieren, + en noemde nae deselve dit Eyland Reen-Sund; maer de Haven, in welcke hy was aengekoomen, nae sijnen Naem Munckens-Haven. De Polus-hooghte deeses Eylands is van 61. Graden (of Kreits-trappen) en 20. Minuten (of Minderdeelen).

Eyndlijck sneed hy de Naem en 't Waepen des Koninghs van Deenemarcken in een Boom, + en voer den 22. der Hoymaend van daer af. + Doch geraeckte in soodaenigh een gevaer, weegens de meenighvuldige Storm-winden, en zwaere aenstootingen van 't Ys, dat hy nauwlijcks den 28. deeser Maend sigh kon redden tusschen twee Eylanden, daer hy alle Anckers deed uytwerpen, en noch boven dien de Scheepen aen 't Land vast maecken met groote Ancker-touwen; soo gantsch geweldigh was de Wind, oock selver in de Haven. d'Ebb liet de Deenen met haer Scheepen op 't drooge sitten: + Maer de Vloed, met een groote onstuymigheyd weer koomende, braght sulck een meenighte van Ys mee, datse sigh hier in immers soo grooten gevaer bevonden, om ellendigh haer leven te verliesen, alsse geweest waeren in de ruyme Zee: Derhalven moestense seer veele moeyte en groote sorghvuldigheyd in 't werck stellen, indiense sigh behouden wilden sien. + Tusschen beyde deese Eylanden lagh een geweldige Ys-schol, 22. Vademen dick. Deese lostede sigh van 't Land af, en borst in twee stucken: Welcke nae de grond schietende, soodaenigh een onstuymigheyd en verheffingh der Zee veroorsaeckten, dat eene haerer Sloepen van de Baeren by nae verslonden waere geworden. Gantsch geen Menschen saegense in deese Eylanden, maer ondertusschen wel Voet-spooren en andere blijcklijcke Teeckenen, dat'er eenige sijn moesten, of geweest waeren. + Sy vonden eenige Mineralen of Bergh-stoffen; desgelijcks oock veel Talck, welckese by een versaemelden, en sommige Tonnen daer mee vervulden.

Dight by de voorgedaghte waeren noch meer andere Eylanden, + aen welcke men ooghblijcklijck kon bespeuren, datse bewoond wierden. Doch de Deenen konden hier niet aenkoomen, of immers sy derfden 't niet waegen; + wijl deese Inwooners veel wilder waeren, als eenige van al de geene diese noch oyt gesien hadden. Deese Eylanden leggen op de hooghte

van 62. Graden en 20. Minuten; ontrent 50. Mijlen weghs voorwaerts in de Christiaens-Enghte.

Hoofdman Munck noemde deese Enghte, of den Bught, waer in hy aengeland was, Hare-sund, + beteeckenende in onse Tael der Hasen-Sondt, of Boesem, wegens de groote meenighte der Haesen, welcke in dit Eyland gevonden worden. Als hy nu oock alhier in een Boom had gesneeden de Naem des Koninghs van Deenemarcken, Christiaen de Vierde, nae de gewoone wijs aldus: C. 4. soo is hy op den 9. der Ooghst-maend van deese Eylanden afgescheyden, + en met een Noord-Weste-Wind West-Zuyd-Westwaerts, aen de Suydsijde van Christiaens-Enghte, welcke is de Suydsijde van America, den 10. der genoemder Maend aengeloopen. Van daer voortvaerende, op de syde nae 't Noord-Westen, + soo heeft hy aengetroffen een Eyland, 't welck hy, weegens de veelheyd der Sneeuw, waer mee 't selve gantsch bedeckt was, den naem gaf van Sneœuw-land, dat is, Sneeuw-Eylandt.

Den 20. der Ooghst-maend hield hy sijnen Streeck West ten Noorden, neemende den reghten loop onder de Polus hooghte van 62. Graden 20. Minuten. + Doch daer was soo een geweldigh dicken Nevel ontstaen, dat de Deenen gantschlijck geen Land konden sien; + of schoon de breedte der Christiaens-Enghte ter deeser plaets niet meer als van 16. Mijlen was. Waer uyt dan te besluyten staet, dat deselve aen andere Gewesten breeder moet sijn. Uyt deese Enghte liep hy in de Hotzonsche Zee, welckers naem hy desgelijcks veranderde, en oock deselve voor een twee gaf. + 't Deel nae America noemde hy Mare Novum, dat is, de Nieuwe Zee, + Maer 't Deel nae Groenland (indien anders deese syde Groenland geheeten magh worden) bequam de Naem van Mare Christianum, dat is, Christiaens-Zee. Hy gingh, soo veel hem mogelijck was, de Streeck West-Noord-Westwaerts aen, + tot op de Hooghte van 63. Graden 20. Minuten: Welcke bereyckt hebbende, soo quam 't Ys tegens hem aenschieten, en dwongh hem t'overwinteren aen de syde van Groenland, in een Haven, welcke ter dier oorsaeck wierd geheeten Muncks Winter-Haven.

Hy noemde dit gantsche Gewest Nieuw-Deenemarcken: + Doch maeckt in sijn Beright geen gewagh, hoe veele Plaetsen hy voor by gevaren is, eer hy in deese Haven aenquam; maer seght alleen, dat hy daer van een Caert heeft vervaerdighd, tot welcke hy de Leesers wijst. Hy gedenckt niet meer als twee Eylanden in de Christiaens-Zee, + welcke hy noemd de Susters-Eylanden; + en noch een ander, wat aenmerckens-waerdiger, van hem geheeten Dixes oeuland. De geene, welcke deese Christiaens-Enghte willen bevaeren, geeft hy den raed, datse, soo veel als haer mogelijck is, reght het midden sullen houden, vermits soo wel aen d'een als aen d'andere syde gevonden worden geweldigh-ruckende en wederwaerdige Stroomen, wegens de tegens-malkander afvlietende Wateren der Deucaledonische en der Christianische Zee; + en dat 't Ys van beyde deesen

Zeeën, boven maeten dick sijnde, soo geweldigh hard tegens een koomd te stooten, dat de Scheepen, welcke tusschen deese Schollen geraecken, onfeylbaerlijck in stucken moeten barsten. Verders beright hy, dat d'Ebb der Christiaens-Zee altijd ordentlijck vijf uyren langh duerd. + Dat oock de gedaghte Ebb en Vloed sigh right nae der loop van de Maen.

Eyndlijck quam Munck den 7. der Herft-maend in Munckens-Winter-Haven, + alwaer hy sigh met sijn Volck wat verquickte. Eenige daegen hier nae voerde hy sijne Schepen in een verseeckerde Plaets, om bewaerd te sijn voor 't gevaer van d'aenstootingh der Ys-schollen, + te weten, in een Haven, niet verr' van d'eerste geleegen; en liet deselve aldaer verbeeteren, ten besten dat moogelijck was. Sijne medgesellen voorsaegen sigh wel van allerley noodige dingen, soo veelse by een konden krijgen, om sigh te bewaeren voor 't quaede Winter-weer, 't welck haer had overvallen. + Deese Haven maeckte de Mond, of d'Uyt-gangh eens Vloeds, welcke in Wijn-maendt noch niet bevrooren was, of schoon de Zee aen veele Plaetsen alreeds gantsch toelagh.

Voorts verhaeld Munck in sijn Beright, + dat hy op den 7. der nu gedaghte Wijn-maend in een Sloup trad, om kondschap te nemen van de gelegentheyd deeser Vloed, + doch kon, weegens de Steenen, welcke hem de Vaert stopten, niet verder opkoomen, als maer alleen anderhalve Mijl. Als hy derhalven geen verder Doorgangh des gedaghten Vloeds kon vinden, soo nam hy een deel sijner Soldaten en Schip-lieden tot sigh, en gingh drie of vier Mijlen diep in 't Land, om te sien, of hy eenige Menschen sou konnen ontmoeten; doch wierd niemand gewaer. Daer op keerde hy weer te rugg', door een andere wegh, + en sagh ondertusschen een hoogen en gantsch breeden Steen, waer op een Afbeeldingh stond geschilderd, met Klauwen en Hoornen; voorts in alles de Duyvel gelijckvormigh, gelijck hy gemeenlijck van de Schilders word afgebeeld. Dight by deese Steen was een vierkante Plaets, aght voeten langh en breed, met kleyne Steentjens omringht en als afgeschooten. + Op d'eene syde deeses Vierkants saghmen een Heuvel, opgemaeckt van kleyne platte Steenen, en daer tusschen geleghd Mos van Boomen. + Op d'andere syde was een platte Steen, op de manier van een Altaer over twee andere Steenen geleyd: Op welcken Altaer drie kleyne Houts-koolen kruyswijs over malkander geset stonden.

Of nu wel Hoofdman Munck niemand onderweegen vond, soo sagh hy doch aen verscheydene Plaetsen diergelijcke Altaeren, met kruyswijs over een geschickte Koolen, even gelijck de voorige was geweest. + Over al bemerckte hy by deselve voetstappen van Menschen; waer uyt hy dan besloot, dat d'Inwooners van dit Gewest sigh by deese Altaeren t'saem vergaederden, en met Vyer Offerden, + of wel selver 't Vyer Offerhanden deeden. Allerweegen waer Menschen-spooren waeren, vond hy afgeknaeghde Beenderen, en vermoedede derhalven, dat dit waerschijnlijck

sijn moesten de Knoocken der geofferde Beesten, welcke de Wilde op haere wijs hadden gegeeten, namentlijck rauw, en met handen en tanden van een gescheurd; even gelijck 't de Honden maecken, wanneerse een dood Paerd of ander Aes voor sigh hebben. Hy bemerckte oock in 't doorgaen van een Bosch, dat daer veele Boomen waeren afgehouwen met Wercktuygen van Yser en Stael. + Daerenboven vond hy eenige Honden getoomd en gemuylkorfd met Basten van Boomen. + Maer 't geen hem boven allen aldermeest bewoogh, om vastlijck te gelooven, dat dit Gewest waerlijck van Menschen bewoond wierd, + was, dat hy in verscheydene Plaetsen Marckteeckenen van Tenten gewaer wierd, welcke daer gestaen hadden: Oock daer ontrent vond de Stucken der Huyden van Beeren, Wolven, Harten, Hasen, Honden en Zee-kalveren, waer mee de gedaghte Tenten gedeckt waeren geweest. Want 't is waerschijnlijck, dat deese Volckeren leven nae de wijs der Scyten, en sigh legeren op de manier der Laplanders.

Nae dat nu de Deenen haer selven wel bewaerd en in een goeden stand gebraght hadden, soo voorsaegense sigh mee van een groote meenighte Houts, om sigh daer by te konnen warmen: Vingen oock veel Wilde Dieren, om noodigh onderhoud te hebben. + Hoofdman Munck doodede eerst met eygener hand een Witten Beer, welcke hy met sijne Medgesellen toebereydede, en opat, seggende in sijn Beright, datse sigh daer nae van deese Spijs seer wel gevoelden. + Sy vingen oock veele Hasen, Veld-hoenderen, en verscheyden slagh van Vogelen; welcke hy wel niet noemd, doch deselve in Noorweegen gantsch gemeen seght te sijn. Oock verhaeld hy, datse vier swarte Vosschen vingen, nevens eenige Zobels; welcke naem men allerweegen in Noorland de Zobelsche Marders geeft.

't Geen onse Deenemarckers somtijds gantsch swaermoedige gedaghten maeckte, was, datse yets saegen aen den Hemel deeses Lands, 't welckse aen den Deenschen noyt hadden vernoomen. + 't Beright van Munck verhaeld, dat op den 27. der Slagh-maend geheel eygentlijck drie Sonnen aen den Hemel verscheenen. + Seghd oock, dat de Lught in dit Gewest seer dick is. + Den 24. der Lou-maend saegense andermael twee Sonnen, niet min duydlijck als de voorgaende drie. Tusschen beyde deese Verschyningen, te weeten, op den 10. der Winter-maend Oude-stijl, 's avonds ten aght uyren, viel hier een Maen-verduysteringh. + In even deselve Naght was de Maen twee volle uyren langh met een gantsch heldere Kreytz omtrocken, waer in een Kruys sigh vertoonde, 't welck de Maen in viergelijcke Deelen sneed. Misschien heeft dit seldsaem Lught-gesight de Deenen willen verkondigen haer aenstaende gevaer, jae by nae geheel verderf en ondergangh, gelijck wy haest sullen hooren.

De Winter was hier soo geweldigh hard en wreed, + datmen Ys vond,

't welck over de 300. jae 360. Maet-voeten dick was. + Bieren en Wijnen bevrooren in de Vaeten tot op de grond toe, selfs oock d'aldersuyverste Spaensche, en d'aldersterckste Brandewijn. Deselve koude veroorsaeckte, dat de Hoepen in stucken sprongen, en de Tonnen borsten: Doch Bier en Wijn bleef op eenen klomp staen, soo onmaetigh hard bevrooren, datse met Bijlen stucken daer van moesten slaen, om dan 't selve te smelten, en alsoo te drincken. + De Kopere en Tinne Vaeten (Kannen, Potten, Ketels, en diergelijcke) in welcke men 's avonds, door vergeetenheyd, eenigh Water had laeten staen, waeren 's anderen daghs 's morgens in stucken gebroocken, en geborsten, soo verr' als 't gedaghte Water was hoogh geweest in de Vaten.

Deese grimmige koude, welcke de Metallen niet verschoonde, ontsagh oock de Menschen niet. d'arme Deenen wierden Sieck, en met de Koude vergrootte oock haere Kranckheyd. + Een felle Buyck-loop overviel haer, en verliet haer niet, voor dat hy haer uyt 't land der levendige had wegh geruckt. d'eene stierf voor, d'andere nae, in soo een groot getal, dat met den Ingangh der Lente-maend Hoofdman Munck gedwongen was, sijne Hut selfs waer te neemen. Men had gemeend dat deese Kranckheyd met d'aenkoomst der Lente sou afgenoomen hebben, maer in tegendeel nam deselve toe. + Hier by quam de Sieckte 't Scorbut, gemeenlijck door verbasteringh des Woords Scheurbuyck genoemd: Doende de Tanden in haeren Mond vervuylen, jae soo geheel, datse niets met allen konden eeten, als alleen Brood, geweeckt in gesmolten Water. + De noch overgeblevene wierden in Bloey-maend noch al harder aengetast, van een seer boose vergiftigingh; soo dat noch een Bloed-vloed tot al deese Quaelen quam; nevens soodaenige onlijdelijcke smerten der Senuwaghtige Deelen, datse niet anders meenden, ofse wierden allerweegen gheprickeld met punten van Messen. + Sy wierden tweemael uytgeteerd, soo in 't aengesicht als over 't gantsche ligchaem: Bevonden sigh lam aen Armen en Beenen: Blaeuw en swart over 't gantsche Ligchaem, even als ofse met stocken geslaegen, of geradbraeckt geweest waeren. Gantsch eygentlijck blijckt hier uyt, dat deese Kranckheyd is geweest 't Scorbut; genoeghsaem gemeen en bekendt in alle Zeeën van 't Noorden. De geene die hier nu stierven, konden niet begraven worden, wijl'er niemand onder allen was, die de maght had om haer ter Aerden te brengen.

d'overige Siecken ontbrack het aen Brood. + Sy wierden derhalven gedwongen, onder de Sneeuw yets te gaen soecken, en vonden seecker slagh van Braem, waer mee sy sigh noch eenighsins ophielden en geneerden. Sy aten deese Vrught even ter selver tijd alsse die afpluckten, en kondense niet mee neemen, om ten Voorraed te bewaeren. Want soo haestse buyten de Sneeuw waeren (onder welcke sy varsch en frisch bleven) verwelcktense terstond, en doghten niet meer.

't Beright teeckend den 12. der Gras-maend aen als een aenmerckens-waerdigen Dagh, op welcken het hier regende; + want in seven volle Maenden tijds was hier niet d'alderminste Regen van den Hemel gevallen. De Lente braght allerley Gevogelt weer te voorschijn, 'twelck geduerende de Winter niet gesien was geworden. Doch deese Siecke, jae in Doods-nood leggende Persoonen konden, wegens haere Swackheyd, deselve niet vangen. + Oock saegense ontrent Bloey-maend wilde Gansen, Swaenen, Enden, en een ontelbaere meenighte van Vogels met Kuyven, even gelijck Huyven. Voorts Swaluwen, Veldhoenders, Snippen, Ravens, Valcken en Arenden.

Eyndlijck wierd oock Hoofdman Munck op den vierden der Somer-maend sieck, gelijck al d'andere. + Hy bleef in sijne Hut leggen, t' eenemael overlaeden van smerten, sonder uyt te gaen, en sonder t' eeten. Hy bereydede sigh tot de Dood, en maeckte sijn laetste wil, waer in hy de voorby-reysende bad, datse hem begraven, en 't Dagh-boeck, waer in hy al de Bejegeningen sijner Reys had beschreven, den Koningh van Deenemarcken sijnen Heer behandigen wilden.

Doch ten eynde van vier daegen bevond hy sijne kraghten een weynigh toegenoomen; + en gingh derhalven uyt sijne Hut, om te sien, of sijne noch (doe hy sieck wierd) overgeblevene Medgesellen dood of levendigh waeren. + Van de 64. Persoonen, welcke hy daer heenen had gevoerd, vond hy niet meer als twee noch in 't leven. Beyde deese ellendige Schiplieden wierden van blijdschap gelijck als verruckt, doese haere Hoofdman hier (alhoewel seer swack) by haer saegen. Sy gingen tot hem, en braghten hem by haer Vyer, alwaer hy sigh een weynigh weer verquickte. + Spraecken oock malkander een hert in 't lijf, en beslooten te willen leven, indiense konden; doch wisten niet waer van. Eyndlijck vondense goed, onder de Sneeuw te krabben, en de Kruyden, welckese daer vonden, tot haer onderhoud te gebruycken. + Tot alle geluck quam haer in de hand seecker slagh van Wortelen, welcke sy voor den honger aten: Doch te gelijck streckte haer dit tot een heerlijck genees middel tegens haere Quael; wijlse daer door soodaenigh tot haere kraghten quaemen, datse binnen weynige daegen sigh gantsch gesond gevoelden.

+ Ontrent deese tijd, 't welck was den 18. der Somer-maend, begon 't Ys te breecken. Sy begonden nu oock verscheyden slagh van Visschen te vangen, en op de Iaght te gaen; soo datse door 't nuttigen van deese vaste Spijsen, hoe langer hoe stercker wierden. Hier door rees de moed soo hoogh in haer op, datse beslooten (onaengesien sy met haer allen maer drie in getal waeren) te willen besoecken, ofse over sulcke wyde en groote Zeeën weer nae Deenemarcken souden konnen geraecken. Doenmaels begon 't een weynigh warm te worden, en te regenen. + Maer ter selver tijdt quaemen'er sulck een groote meenighte van Mug-

gen, datse niet wisten, waerse sigh souden verbergen, om haere onstuymige steecken t' ontwijcken. Sy verlieten hier haer groot Schip, en vervoeghden sigh in 't kleyne, of 't Fregat.

Aldus voerense op den 16. der Hoy-maend uyt deese Haven, + waer in sy (gelijck wy hier boven verhaeld hebben) haere Scheepen voor 't Ys verseeckerd hadden, en lieten deselve den naem van Jens Munckes Bay, dat is, Johan-Munckes Haven. + Sy vonden de Christiaens-Zee t'eenemael bedeckt van drijvend Ys: Derhalven verloorense haere Sloup, en geen kleyne moeyten haddense, eerse haer Schip uyt deese geweldige Schollen konden ontwarren. Want 't Roer brack in stucken, en settede ter dier oorsaeck haer in 't uyterste gevaer. + Terwijlse nu besigh waeren om 't gebroockene weer te herstellen, maeckte Hoofdman Munck sijn Schip vast aen een Klip van Ys, welcke de Stroom der Zee volghde. Van dit Ys wierd hy los, vermits 't selve smolt. En hy vond sijne Sloep weer, op den thienden Dagh nae dat hy deselve had verlooren. Doch hy bleef niet langh in deesen goeden staet. + Want de Zee bevroor op nieuws. Strack daer nae ontdoydese: Doe bevroorse weer. Deese verwisselingh van Vriesen en Smelten duerde een tijd langh, van den eenen Dagh tot den anderen.

Eyndlijck quam hy door de Christiaens-Enghte weer by 't Voorgeberght Farwel, + en gingh alsoo in de Zee, die hem den derden der Herfstmaend ontfingh met een seer swaere Storm: + Door welcke onstuymigheyd hy gantschlijck de moed verloor, om dit gevaer te sullen ontworstelen. Want hy en beyde d'andere Schiplieden waeren soo vermoeyd en afgemat, datse geen handen meer aen 't werck konden slaen, maer sigh aen de genaede der Winden moesten overgeven. + De Mast brack in stucken; en 't Seyl vloogh in de Zee, om 't welck weer te bekoomen, sy al de moeyte van de Weereldt aenwendeden. Ten laetsten besaedighde sigh dit Onweer; bleef eenige Daegen langh aghter, en gaf haer tijd, + om in een Haven van Noorweegen in te loopen, op den 21. der gedaghte Maend. Hier wierpense uyt een stuck van haer Ancker, 't welck haer noch was over gebleven; en meenden nu alle gevaer ontkomen te sijn. + Doch even op dien selven Dagh quam een andere Stormwind haer in de Haven aentasten, met sulck een geweld, datse noyt in grooter nood van te vergaen geweest waeren. Tot haer geluck reddedense sigh even in sulck een Plaets, daer andere plegen Schipbreuck te lijden; en vonden seeckerheyd tusschen twee Klippen. Van hier gingense aen Land, om haer een weynigh te verquicken. + Eenige Daegen daer nae quaemense met haer Fregat in Deenemarcken aen. Hoofdman Munck verhaelde den Koningh sijn gedaene Reys, en hy ontfingh haer, gelijck men doet soodaenige Persoonen, welcke men alreeds voor verlooren heeft gehouden.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen