Bibliographie der Middelnederlandsche taal- en letterkunde. Deel 1

XII. Didactische Poëzie, inzonderheid Maerlant's school.

Zie Jan te Winkel, Geschied. der Ned. Letterk. I bl. 384-421.

552. De dietsche Catoen. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 307-309. a. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent een HS. van den Duitschen Cathoen. - Alg. Konst- en Letterb. 1822 I bl. 91. - Zie ook H. van Wijn, Avondstonden I (1800) bl. 265. b. D.J. van der Meersch, Beschrijving en mededeeling van eenige gedeelten van het Audenaerdsche HS. waarin van de Boec van Catone. - Belg. Museum III (1839) bl. 197-219. c. Catoen of Cato, uiten latine in duijtsche gereymt. Antwerpen z.n.v. dr. of j. [bij Henrick Eckert van Homberch c. 1490]. 8^o. d. Die wijze leeringe die Catho zijnen Sone leerde. - Achter Baghynken van Parys. t'Hantwerpen (1605). - Hiervóor N^o. 495 b. e. Die wijse Leeringe, die Catho zijnen Sone leerde. - Achter Bagijnken van Parijs. t'Antwerpen z.j. - Hiervóor N^o. 495 c. f. Catoen's Leeren, herausgegeben [naar het Comburgsche HS.] von Ed. Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache u. Litter. II (1844) bl. 600-610. g. Die Dietsce Catoen, een middelnederlandsch leerdicht. Kritisch uitgegeven door W.J.A. Jonckbloet. Leiden 1845. 8^o. Uitg. met gebruikmaking van het Comburgsche HS., naar den Antwerpschen druk van Henrick Eckert van Homberch. Bl. 61-78 bevatten: Les distiques de Caton par Jehan Lefèvre, naar een HS. op de Kon. Bibl. te 's Hage. h. De Boec van Catone, een Dietsch leerdicht, uit het Latyn, naer een handschrift [het Audenaerdsche] van het einde der XIIIe eeuw [uitgegeven door D.J. Van der Meersch]. Gent, z.j. (1846). M. facs. 8^o. Bl. 59-78 bevatten: De Boec van Seden, volgende op den Boec van Catone in het Audenaerdsche HS. Uitg. v.d. Mtsch. d. Vlaemsche Biblioph. 2e Ser. N^o. 8.

[p. 139]

i. Fragmenten van Die dietsce Catoen medegedeeld [naar een HS. van de Mtsch. d. Ned. Letterk.] door L.Ph.C. van den Bergh. - N. Reeks v. werken van de Mtsch. d. Ned. Letterk VII, 1 (1852) bl. 155-159. j. Fragment van den Dietscen Catoen, medegedeeld door J.H. Halbertsma. - N. Arch. v. Ned. Taalk. (1855-1856) bl. 237-258. Dit is geen fragment, maar eene derde bewerking, naar een HS. uit de 15e eeuw. k. Hier nae volcht die Wijse leeringhe van Catho. - Uitg. door C.P. Serrure in Baghijnken van Parijs (1860) bl. 23-32, hiervóor N^o. 495 e. l. De ‘Disticha Catonis’ in het Middelnederlandsch. Proefschrift van A. Beets. Groningen 1885. 8^o. Ook verschenen als afl. 37 der Biblioth. v. middelned. letterkunde. Deze uitg. vond plaats naar al de hiervóor genoemde HSS. en drukken, naar een HS. te München en naar twee HSS. te Berlijn. Als Bijlage II bevat dit proefschrift een Overzicht der litteratuur van de ‘Disticha Catonis’.

553. Der Leken spiegel door Jan Boendale. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 392-396. a. J. Le Long, Bericht betreffende een HS. van der Lekenspieghel. - Boekzaal d. Nederd. Bijbels (1732) bl. 158. b. J.A. Clignett, Verslag van der Leken Spieghel. - Teuthonista (1804) Voorrede bl. lix-lxvi. c. W. Bilderdijk, Kort verslag wegens gevondene brokken van een Oud-Hollandsch rijmwerk [uit het 3e en 4e boek van den Leken Spieghel] benevens Der Leken Spieghel B. III, C. 17, getiteld: Hoe dichteren dichten selen, ende wat zy hantieren zelen. - Taal- en dichtk. Versch. I (1820) bl. 133-143. d. - Bericht omtrent een tweede HS. van den Leken Spieghel. - Als voren III (1822) bl. 123. e. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht betreffende HSS. van den Lekenspieghel. - Alg. Konst- en Letterb. 1822 I bl. 90. f. J. van Lennep, Over twee handschriften van den Leken Spieghel. - Tijdschrift v.h. Kon. Ned. Instituut 1841 bl. 125. g. Eenige opschriften van hoofdstukken uit het 2e boek van den Leken Spieghel, medeged. door D. Buddingh. - In zijn Mirakelgeloof in de Nederl. (1844) bl. 57.

[p. 140]

h. Oude Rymspreuken en Priamelen. Vs 767-780 beg.: Heimelijcheit die u ghesciet [Der Leken Spiegel B. III c. III vs 115-128]. Medegedeeld door J.F. Willems. - Belg. Museum VI (1842) bl. 210. i. Hoe men ene stat sal regheren. Medeged. [n.h. Hulthemsche HS.] door J.F. Willems. - Als voren VI (1842) bl. 211. Opgenomen in Der Leken Spieghel uitg. door M. de Vries III (1848) bl. 143. j. Fragment uit het 4e Boek [c. 7 vs 40 - c. 10 vs 15] van den Lekenspiegel, medegedeeld door M. de Vries. - Taalk. Mag. IV (1842) bl. 42-49. - M. de Vries, Opheldering en bijvoegsel tot het voorg. - Als voren IV bl. 282. k. Der Leken Spieghel, leerdicht van den jare 1330 door Jan Boendale, gezegd Jan de Clerc, schepenklerk te Antwerpen. Uitgegeven [naar 4 volledige HSS.: het Haarlemsche, van Mr. J. Enschedé, het Brusselsche, het Haagsche en het Amsterdamsche op de Bibl. d. Kon. Acad. en naar verschillende fragmenten, met inleiding, bijlagen en woordenlijst] door M. de Vries. Leiden 1844-1848. 3 dln. M. facs. 8^o. Uitgeg. door d. Vereen. t. bevord. d. onde Nederl. letterkunde. Met uitvoerige inleiding bevattende: § 1. Inhoud en verdiensten. § 2. Bronnen. § 3. Tijd en plaats van vervaardiging. Opdragten. § 4. Andere werken van denzelfden schrijver. § 5. Des schrijvers naam en levensbijzonderheden. § 6. Handschriften van den Lekenspieghel (M. facs.). § 7. Wijze van uitgave. Dl III bl. 279-699 bevatten: Bijlagen. A. Toevoegsel tot de Varianten. B. Lijst van plaatsen uit den Leken Spieghel die elders afzonderlijk voorkomen. C. De Nederrijnsche Vertaling van den Leken Spieghel. D. Die Spieghel der Leken. - Verklarende woordenlijst. Bijvoegsel en Verbeteringen. Beoordeeld in Alg. letterl. Maandschrift 1845, bl. 258-276. l. Van enre nonnen verduldechede. Medeged. door F.A. Snellaert. - Belg. Mus. X (1846) bl. 339-340. Behoort tot Der Leken spiegel IIIe boek, cap. 3, vers 529-568. m. M.F.A.G. Campbell, Bericht omtrent het 4e bekende HS. van Der Leken Spieghel, leerdicht van den jare 1330, toegekend aan Jan Deckers. - Versl. en berigten d. Vereen. t. bevord. d. oude Nederl. letterk. V (1848) bl. 7. n. dBedieden vanden vii eeuwen. Medeged. door C.P. Serrure. - Vaderl. Mus. I (1855) bl. 330-331. Komt voor in Der Leken Spieghel uitg. door M. de Vries II bl. 407-411.

[p. 141]

o. Hoe Jan Boendale, schrijver van den Leken Spiegel, opvoeding en onderwijs verstond. - De Toekomst II (1859) bl. 53-55. Mededeeling van vs 21-112 van Der Leken Spieghel bk III c. 10. p. Jesus, voor Pilatus, gevolgd van de Afdoening van 't Kruis, Oud-Christelijke Legende [naar ‘Der Leken Spieghel’ hfdst. XXXVI] vertaald door J.A. Alberdingk Thijm. Amsterdam 1859. 12^o. q. De nederdaling ter helle, volgends Oud-Christelijke Overleveringen [naar ‘Der Leken Spieghel’ hfdst. XXXVI] vertaald door J.A. Alberdingk Thijm. Amsterdam 1861. 12^o. r. Aus Jacob van Maerlants Reimbibel, mitgetheilt von F. Pfeiffer. - Germania XI (1866) bl. 81-85. Volgens bericht van Prof. M. de Vries in Germania XI bl. 256 behoort dit fragm. tot Boendale's Leken Spieghel bk I c. 39 vs 124 tot c. 41 vs 50. s. Hoe man ende wijff sullen leven [overgenomen uit der Leken Spieghel B. III c. 9: Hoe man ende wijf hen houden selen]. - Gedichten van Willem van Hildegaersberch uitg. door W. Bisschop en E. Verwijs (1870) bl. 96-97. t. Van sempelen ghelove [overgenomen, doch met vele omzettingen, uit der Leken Spieghel B. I c. 2: Van Gods wesene]. - Als voren bl. 100-101. u. Eelco Verwijs, Iets over twee middelnederl. fragmenten (Lekenspieghel III, c. 11 vs 76 tot c. 14 vs 13. - Handel. v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. 1871 bl. 101. v. Bericht van een fragment van den Leken Spiegel te Weenen. - Spiegel Historiael IIe part. uitg. door Ferd. van Hellwald, M. de Vries en E. Verwijs (1879). Inleiding bl. vi. w. Bruchstück einer Handschrift [zu Gotha] des Leken-Spieghel [II, c. 44 vs 533 - c. 45 vs 117] herausg. von K. Regel. - Zeitschr. f. deutsche Philologie XVI (1881) bl. 224-229. x. Schrijven volgens de spraakleer, uit Jan Boendale, dichter der XIVe eeuw. [Vs 9-50 van Der Leken Spieghel B. III c. 15]. - Overgenomen uit de Vlaamsche Wacht in Noord en Zuid IV (1881) bl. 297-298.

554. Jans Teesteye door Jan Boendale. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 396-399. a. R.P.A. Dozij, Bericht omtrent een HS. in de Bodl. Bibl. te Oxford getiteld: Jans Teesteye (met opschrift:

[p. 142]

Dit es van Woutere ende Janne), met de Voorrede en de lijst der Hoofdstukken tot proeve. - Versl. en Berigten der Vereen. ter bevord. der oude Nederl. letterk. II (1845) bl. 44. b. Fragment van 164 vs. vermoedelijk uit Jans Teesteye [in het bezit van C.P. Serrure] medegedeeld door M. de Vries. - Als voren II (1845) bl. 57-63. - Vergel. aldaar bl. 48. c. M. de Vries, Nader bericht omtrent het voorgaande. - Als voren IV (1847) bl. 67. Vergel. Der Leken Spieghel, Inl. bl. lxxxix-xcvii. d. - Verklaring van het woord Teesteye. - Arch. v. Ned. Taalk. IV (1853-1854) bl. 235-236. e. Jans Teesteye [het geheele werk, naar het Oxfordsche HS.] uitg. door F.A. Snellaert. - Nederl. Gedichten uit de XIVe eeuw (1869) bl. 137-286 en Bijl. C bl. 725-731 met facs. f. P. Leendertz Wz., Teesteye vs 953 volg. en vs 1977. - Navorscher XXVIII (1878) bl. 313.

555. Melibeus, door sommigen toegeschreven aan Jan Boendale. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 399-400. a. R.P.A. Dozij en M. de Vries, Bericht omtrent een HS. van den Melibeus in de Bodl. Bibl. te Oxford, met den Prologus tot proeve, benevens de collatie daarvan met het Hamburgsche HS. - Verslagen en Berigten der Vereen. ter bevord. der oude Nederl. Letterk. II (1845) bl. 41. b. Meliboeus. Het boec van troeste ende van rade [naar het Oxfordsche HS. met collatie van het Hamburgsche HS.] uitg. door F.A. Snellaert. - Nederl. gedichten uit de XIVe eeuw (1869) bl. 1-136 en Bijl. A, B, bl. 723-725. c. J. Verdam, Over Melibeus 1536 en 1566. - Tekstcritiek v. mnl. schrijvers (1872) bl. 82 en 86.

556. Die Dietsche Doctrinale, uit het Latijn vertaald en door sommigen toegeschreven aan Jan Boendale. Zie M. de Vries, Inleiding op der Leken Spieghel, bl. xcviii volg. en J. te Winkel t.a.p. bl. 401-402. a. Den Duytschen Doctrinael... Geprendt Te Delf in Hollant Int iaer 1489. 8^o. Zonder naam van drukker. b. Berichten omtrent HSS. van de Dietsche Doctrinael met uittreksels. - H. van Wijn, Avondstonden (1800) bl.

[p. 143]

326-328; A. Ypey, Geschied. d. Ned. Tale (1812) bl. 356; J.F. Willems, Verhand. over de Ned. tael en letterk. (1819) bl. 183 en H. Hoffmann von Fallersleben in Alg. Konst- en Letterb. 1822 I bl. 90. c. J.W. Holtrop, Berigt omtrent een gevonden Fragment van 344 verzen uit de Dietsche Doctrinale. - Alg. Konst- en Letterb. 1840 II bl. 180. d. Die Dietsche Doctrinale, leerdicht van den jare 1345, toegekend aan Jan Deckers, Clerk der stad Antwerpen, uitgegeven [met inleiding en aanteekeningen] door W.J.A. Jonckbloet. 's Gravenhage 1842. 8^o. Bij deze uitg. is een der beide Haagsche HSS., dat van 1374, ten grondslag gelegd, terwijl het andere er bij gebruikt is. - Verder werden daarvoor gebruikt: het Leidsche HS. v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk., het HS. van Heber van 1367, het HS. van C.P. Serrure, vroeger behoorende aan J.A. Clignett, uit de 15e eeuw, het HS. van De Ram en de hiervóor vermelde Delftsche druk van 1489. - Daarenboven bestaan er nog 3 HSS. te Brussel en één te Bremen en eenige fragmenten te Berlijn, waarvoor men hierachter f vergelijke. Beoordeeld d. M. de Vries in Alg. Konst- en Letterb. 1843 I bl. 89-93 en d. J. Zacher in (Berliner) Jahrb. f. wissensch. Kritik 1843. Mai, kol. 708-726. e. J.H. Bormans, Bericht omtrent een fragment [Bk III vs 197-203, 240-246, 282-288, 325-331] van Die Dietsche Doctrinale en mededeeling daarvan. - Compte rendu d. séances d.l. Comm. R. d'hist. II Sér. Tom. VI (1854) bl. 95-99. f. Doctrinael-fragmenten. Opgave der varianten door H.E. Moltzer. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. V (1885) bl. 302-304. g. Der Laien Doctrinâl, ein Altsassisches gereimtes Sittenbuch, herausgegeben und mit einem Glossar versehen von K.F.A. Scheller. Braunschweig 1825. 8^o. Nederduitsche vertaling van Die Dietsche Doctrinale.

557. Der Minnen Loup door Dirc Potter. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 497-513. a. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent HSS. van Claes Willemsz, der Minnen Loep. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 315. b. Fragment van der Minnen Loep, afgedrukt door M.Z. Boxhorn, in zijne uitgave van J. Reygersbergen's Chronyk v. Zeelandt (1644) bl. 66-68. c. Brief van Hero aan Leander, getrokken uit Der Minnen Loep van Claes Willems. Medegedeeld door W. Bilderdijk in zijne Taal- en dichtk. Versch. IV (1823) bl. 99-118.

[p. 144]

d. Dirc Potter, Der Minnen Loep, uitgegeven [naar het Haagsche HS., met inleiding, aanteekeningen en woordenlijst] door P. Leendertz Wzn. Leiden 1845-1847. 2 dln. Met facs. 8^o. Uitg. door de Vereen. t. bevord. d. oude Nederl. letterkunde. e. A. de Jager, Opheldering van eenige woorden uit Der Minnen loep. - Arch. v. Ned. Taalk. IV (1853-1854) bl. 143-161. f. M. de Vries, Mnl. verscheidenh. IX. Minnenloep I, 2963. - Taalk. Bijdr. II (1879) bl. 90-91. g. S.J. Warren, Dirc Potter en een Boeddhistische Loep der minne. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. V (1885) bl. 129-137.

558. Boec Exemplaer. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 400. Een fragment van een verloren Mnl. Leerdicht (Boec Exemplaer?) medeged. [naar een HS. afkomstig van de Bourgondische Bibl. te Brussel] door E. Verwijs. - Taal en Letterb. III (1872) bl. 71-75.

559. Boec van der Wraken. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 402-404. a. Aus dem ersten und zweiten Buch des Laienspiegels. Mitgetheilt von F.J. Mone. - Anzeiger VII (1838) kol. 539-543. Vers 61-200 behooren tot de 2e Afd. van het Boec van der Wraken. b. Middelnederlandsch fragment, vermeld door J.W. Holtrop. - Alg. Konst- en Letterb. 1840 II bl. 180. Behoort tot het Boec van der Wraken I 339-498 en 837-997. - Zie F.A. Snellaert, Inl. op Melebeus enz. bl. lx vv. (hiervóor N^o. 555 b). c. R.P.A. Dozij, Bericht omtrent een HS. in de Bodl. Bibliotheek te Oxford getiteld: Dboec vander wraken, met de voorrede en de lijst der hoofdstukken tot proeve. - Verslagen en Berigten d. Vereen. ter bevordering der oude Nederl. letterk. II (1845) bl. 49. d. Het boec van der wraken [naar het Oxfordsche HS. en de hiervóor genoemde fragmenten] uitg. door F.A. Snellaert. - Nederl. Gedichten uit de 14e eeuw (1869) bl. 287-492. M. facs. Bijl. D, E, F, G en bl. 732-742. e. - J. Verdam, Over verschillende verzen van het Boec van der wraken. - Tekstcritiek v. mnl. schrijvers (1872) bl. 27, 44, 50, 54, 56, 90 en 97.

[p. 145]

560. De bouc van Seden. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 395. a. De bouc van seden [naar het Comburgsche HS.] herausg. von Ed. Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache u. Literatur II (1844) bl. 561-599, III (1866) bl. 336-345. - M. de Vries. Edwijt (Boec van Seden, vs 1100). - Tijdschr. v. Ned. Taal en Letterk. I (1881) bl. 303-305. - J. Verdam, Dietsche verscheidenheden LXXXII. Bouc van seden 836. - Als voren VI (1886) bl. 67-69. b. De Boec van Seden, volgende op den Boec van Catone, in het Audenaerdsche HS. - Fragment [uitg. door D.J. van der Meersch] op bl. 59-78 van de Boec van Catone (1846). - Zie hiervóor N^o. 552 h.

561. S. Bernardus Epistele. - Vertaald uit het Latijn van Bernardus Sylvester door zekeren Frans. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 395. S. Bernardus epistele tote Raymonde, den ruddere, hoe men een huus regieren sal met heeren zaleghelic [naar het Comburgsche HS.] herausgegeben von Ed. von Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache. III (1866) bl. 1-13, 397.

562. Dietsce Lucidarius. - Vertaling van het Elucidarium van Anselmus van Canterbury. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 404. a. Bijzonderheden betreffende Lucidarius. - J.C. Adelung, Altdeutsche Gedichte in Rom (1799) bl. 162. - M. Haupt u. H. Hoffmann, Altdeutsche Blätter (1835) I bl. 326. - W. Wackernagel, Die Altdeutsche HSS. der Basler Universitäts-Bibliothek (1836) bl. 19. b. D. Buddingh, Beschrijving van De Dietsche Lucidarius, hoe die Clerc den meester vraecht ende die meester antword, met uittreksels. - Gesch. van Opvoeding en Onderwijs II 1e stuk (1843) bl. 94. c. R.P.A. Dozij, Berigt omtrent een HS. van Lucidarius boeck, in het British Museum te Londen. - Verslagen en Berigten der Vereen. t. bevordering der oude Nederl. letterk. II (1845) bl. 35. - M. de Vries, Nader bericht daaromtrent, aldaar IV (1847) bl. 69. d. Fragment van den Lucidarius, medegedeeld door L.Ph.C. van den Bergh. - De Nederl. volksromans (1837) bl. 144. - Verg. aldaar bl. 143.

[p. 146]

e. Die dietsche Lucidarius [naar het Hulthemsche HS.] uitg. door Ph. Blommaert. - Oudvl. Gedichten d. XII-XIVe eeuwen, II (1851) bl. 1-74. f. J. Verdam, De dietsche Lucidarius. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. I (1881) bl. 232-257.

563. De Boec van der Biechten door Martin van Torout. a. Van der Biechte. Medegedeeld door D.J. van der Meersch naar een HS. te Audenaerde. - Belg. Museum III (1839) bl. 204-207. b. De Boec van der Biechten. Fragment van het Audenaerdsche HS. [begin en einde van het stuk] medegedeeld door D.J. van der Meersch. - Het Taalverbond 1855 bl. 5-8.

564. Bediedenisse van der Missen. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 394. Die Bediedenisse van der Missen, met ophelderende aanteekeningen voorzien door A.C. Oudemans. - N. Reeks d. werken v.d. Mtsch. d. Nederl. Letterk. VII, 1 (1852) bl. 1-80.

565. Die X Plaghen ende die X Gheboden. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 406. a. R.P.A. Dozij, Bericht omtrent een HS. van de Bodl. Bibl. te Oxford, getiteld: Dit syn die X plaghen ende die X ghebode. - Verslagen en berigten d. Vereen. ter bevordering der Oude Nederl. Letterk. II (1845) bl. 54. b. Dit sijn die X plaghen en̄ die X ghebode, uitg. [naar het Oxfordsche HS.] door F.A. Snellaert. - Nederl. Gedichten uit de 14e eeuw (1869) bl. 551-634, 746-759. c. Dit syn noch die X ghebode. - Als voren bl. 635-638, 759-760. d. J. Verdam, Over Tien Plaghen 256, 773, 1543, 1661. - Tekstcritiek v. mnl. schrijvers (1872) bl. 84, 100, 89, 58.

566. Die cracht der Mane van Heinric van Hollant. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 406. a. Uittreksels uit Heinric van Hollant, De kragt der Maane. Medegedeeld door H. van Wijn. - Avondstonden I (1800) bl. 307. b. Uittreksels uit Heynric van Hollant's Craft der Mane. Medegedeeld door D. Buddingh. - Verh. over het Westland (1844) bl. 244 en 254. c. Die cracht der Mane door Heynric van Hollant. - Afschrift van J. Clarisse door M. de Vries geplaatst in de Verslagen en berigten d. Vereen. ter bevord. der oude Nederl. Letterk. IV (1847) bl. 5.

[p. 147]

567. Natuurkunde des Geheelals door Broeder Gheraert. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 407. a. H. van Wijn, Bericht omtrent HSS. Over de Natuurkunde [des Heelals]. - Avondstonden I (1800) bl. 302. b. W. Bilderdijk, Verslag van verschillende handschriften van de Natuurkunde des Heelals, thans gewoonlijk toegeschreven aan Broeder Gheraert. - Taal- en dichtk. Verscheidenh. IV (1823) bl. 71-96. c. Uittreksel uit Broeder Gheraert's Natuurkunde des Heelals, betreffende de namen der Duivelen en Luchtgeesten. Medegedeeld door A. Niermeijer in zijne Verhandeling van het Booze Wezen (1840) bl. 7 en door D. Buddingh in zijne Verh. over het Westland (1844) bl. 102. d. Sterre- en Natuurkundig onderwijs, gemeenlijk genoemd: Natuurkunde van het Geheel-al, en gehouden voor het werk van zekeren Broeder Gheraert. Een Nederduitsch oorspronkelijk leerdicht uit het laatst der XIIIe of het begin der XIVe eeuw. Uitgegeven naar vijf zeer oude HSS., met gebruikmaking van vier latere maar zeer naauwkeurige afschriften, met eene inleiding en aanteekeningen door J. Clarisse. Leiden 1847. Met pl. 8^o. Nieuwe Reeks v. Werken d. Mtsch. d. Ned. Letterk. dl IV.

568. De Computus. Soltau, Computus (ein Astronomisches Gedicht) HS. zu Wolfenbüttel. - Anzeiger f. dtsches Alterthum IV (1835) bl. 203.

569. Der vrouwen heimelycheit. - Naar het Latijn van Albertus Magnus. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 407-408. a. Der vrouwen heimelykheid, Dichtwerk der XIVe eeuw. - [Uitgegeven (naar een Gentsch HS.) door Ph. Blommaert]. Gent, z.j. (1846). 8^o. Uitg. d. Maetsch. der Vlaemsche Bibliophilen. IIe Ser. N^o. 3. b. M. de Vries, Over het voorg., Vers 502. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 179.

570. Renclus van Gielijs en Hendrik van Molhem. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 408-411. a. F.J. Mone, Verslag van en mededeeling uit het Miserere, naar het Fransch van den Reclus de Moliens. - Anzeiger f. dtsches Alterthum V (1836) bl. 208-211. - Vgl. J.F. Willems, Inleiding op Reinaert de Vos bl. xix.

[p. 148]

b. Rinclus door Gielijs van Molhem en Hendrik. Uitg. naar een HS. van Heber door C.P. Serrure. - Vaderl. Mus. III (1859-1860) bl. 225-286. c. J. Verdam, Over Rinclus vs 39, 729, 825 en 1209. - Tekstcritiek v. Mnl. schrijvers (1872) bl. 10, 11, 60, 87. d. De Rinclus. Mededeeling van Eelco Verwijs. - Versl. en Meded. d. K. Akad. v. wetensch. te Amsterdam (Afd. Letterk.) IIe R. dl VI (1876) bl. 153-179. Verg. aldaar bl. 124. e. De Rinclus door J. Verdam. - Taalk. Bijdr. I (1877) bl. 254-260. f. J. Verdam, Dietsche verscheidenheden XXIV. Rinclus vs 915-926. - Als voren II (1879) bl. 231-233.

571. Speghel der wijsheit door Jan Praet. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 411-415. a. Speghel der wijsheit of leeringhe der zalichede van Jan Praet, westvlaemschen dichter van 't einde der XIIIe eeuw. Voor de eerste mael uitgegeven [naar een HS. beh. aan den Heer Dominicus Verdeghem te Brugge] van wege de Kon. Akademie van België door J.H. Bormans. Brussel 1872. 8^o. b. Eelco Verwijs, Sprokkelingen. Speghel der Wijsheit vs 1002, 1971, 3236 en 4154. - Taal- en Letterb. V (1874) bl. 120-124.

572. Nieuwe Doctrinael van Jan de Weert. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 416-418. a. J.J. Nieuwenhuyzen, Iets over Jan de Weert's Nieuwe Doctrinael of Spieghel der Sonden. - Konst- en Letterb. 1850 II bl. 322-323. b. H. van Wijn, Bericht omtrent een HS. van Jan de Weert's Nieuwe Doctrinael. - Avondstonden I (1800) bl. 330-331. c. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent een HS. van 1415 van Die Spieghel der sonderen ofte der leken. - Alg. Konst- en Letterb. 1822 I bl. 91. d. W. Bilderdijk, Berigt omtrent den Spieghel der sonderen ofte der leecken. - Taal en dichtk. Verscheidenh. III (1822) bl. 126. - Zie Bijlage D. van de Leken Spiegel uitg. door M. de Vries (hiervóor N^o. 553 k) dl III bl. 340-346. e. Uittreksel van een seeker Boek, met de handt geschreven, genaamt Den nieuwen Doctrinael. Uyt het Latyn in Dietsche gedicht, door Jan de Weert, van

[p. 149]

Yperen, en voleyndigt door Willem de Weert. A^o. 1400. Volgens 't Origineel, wel eêr berust hebbende, in de Bibliotheek van Wijlen den Heere Scheepen Bentes te Amsterdam. Uitg. door J. Le Long, in zijn werk Seer gewichtige Geguygen (sic) der Waarheit (1762) bl. 1-25. f. Die niwe Doctrinael. Uitg. naar het Brusselsche HS. door Ph. Blommaert. - Oudvl. Gedichten d. XII-XIVe eeuwen, III (1851) bl. 75-104. - Opgave der varianten uit het HS. v.d. Maatsch. d. Ned. Letterkunde. Aldaar bl. 149-157. - M. de Vries, Over het voorg. Vs 1379. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 102-103.

573. Wapene Rogier van Jan de Weert. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 419-421. Een dispitacie van Rogiere ende van Janne [herausg. nach der Comburgische HS.] von E. von Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache und Lit. III (1866) bl. 14-82, 407. - Eelco Verwijs, Sprokkelingen. Krieke (Wap. Rog. 1235 v.). - Taal- en Letterb. V (1874) bl. 106. - J. Verdam, Dietsche verscheidenh. XIX. Vergecht (Wapene Rogier vs 356) - Taalk. Bijdr. II (1879) bl. 215-217. - Dietsche verscheidenh. XX. Splitten (Wapene Rogier vs 183). - Als voren bl. 218-220.

574. Spieghel der Jonghers door Lambertus Goetman. a. Den Spieghel der Jonghers. Leyden (zonder naam van drukker) 1488. 8^o. b. Een seer notabel ende profitelick Boecxken, gheheeten Den Spyegel der Jonghers, vergadert bi een seer notabel ende gheleert Man. t'Hantwerpen z.j. (c. 1490). 8^o. c. Een seer notabel ende profitelyck boecxken gheheeten Den Spyeghel der Jonghers. Antwerpen Goyvaert Back z.j. (c. 1500). 8^o. Zie Campbell Annales N^o. 850, 851. Verder verschenen herdrukken te Antwerpen bij H.E. van Homberch in 1501, te Leyden bij Jan Zeversz. in den aanvang der XVI eeuw en te Antwerpen bij Willem Vorsterman (omstreeks 1520). d. L. Goetman, Spyeghel der Jonghers. - Beschrijving en uittreksels door D. Buddingh in zijn Gesch. van opvoeding en onderwijs II 1e St. (1843) bl. 103-112. - Vgl. H. van Wijn, Avondstonden (1800) bl. 362 en L.Ph.C. van den Bergh, Verslag d. histor. nasporingen in Frankrijk (1840) bl. 50 en 89.

[p. 150]

e. De Spiegel der Jongers door Lambertus Goetman. 1488. [Uitg. naar den druk van Willem Vorsterman door C.P. Serrure]. Gent, 1860. 8^o. Bl. 25-31 bevatten als Bijlage een herdruk der uittreksels van D. Buddingh. Uitg. van de Maetsch. der Vlaemsche Bibliophilen. 3e Serie. N^o. 8.

576. Gelaet en Karakterkunde. Gelaet en Karakterkunde, uitg. door Ph. Blommaert, naar een HS. te Gent. - Oudvl. Gedichten d. XII-XIVe eeuwen, II (1841) bl. 60-63. - M. de Vries, Over het voorg. Vs 44. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 5.

577. Onderwijs voor Schepenen. Onderwijs voor Schepenen, uitg. door Ph. Blommaert, naar een HS. ter prov. Archieve te Gent. - Oudvl. gedichten d. XII-XIVe eeuwen, II (1841) bl. 65-68.

578. Over woeker. Over woeker. Middelnederlandsch fragment. Medegedeeld door H.E. Moltzer [naar een HS. berustende op het oud Archief der gemeente Geervliet]. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. VII (1887) bl. 292-302.

579. Berijmde wetten van Brugge. Lois anciennes de Bruges, en vers Flamands éd. (d'après un MS. du XIVe siècle, faisant partie des Archives de la ville de Bruges) par F. Van der Putte. - Annales d.l. Soc. d'émul. pour l'hist. et les antiq. de la Flandre occident. I (1839) bl. 211-272.

580. Boecke van den Kaetspele door Jan Vanden Berghe. Boecke van den Kaetspele, berymd door Jan Vanden Berghe te Brugge in 1431. Leuven by meester Jane ut Westfalen. 1477. fol. Zie Campbell Annales N^o. 1060. Vgl. HS. 61 van de Mtsch. d. Ned. Letterk. inh. J. Steenwinkel, Taalk. uittreksels uit: Van den Kaetsspele, op eenen geestelijken sin.

581. Olla patella. Olla patella. Vocabulaire latin versifié, avec gloses latines et flamandes, publié d'après un manuscrit de Bruges et annoté par Aug. Scheler. Gand 1884. 8^o. 112 Lat. verzen met tusschenregelige middelnederl. glossen.

582. Onbekende leerdichten. a. Fragmenten van een Oud-Nederduitsch Rijmwerk, met aanteekeningen en ophelderingen, medegedeeld door J.T. Bergman. - Nieuwe Werken van de Maatsch. d. Ned. Letterk. III 2e st. (1834) bl. 227-276.

[p. 151]

b. Niederländische Bruchstücke (aus dem Lêkenspiegel). Beg. Metten gruus soe voedt men tswyn. Mitgetheilt von F.J. Mone [naar een door J.F. Willems gevonden fragment]. - Anzeiger d. dtsch. Vorzeit VI (1837) kol. 61, 62. c. Aus dem Lêkenspiegel des Jan de Clerc. Beg. Metten gruus soe voedt men tswyn. Mitgetheilt [naar een HS. in Brussel] von F.J. Mone. - Als voren VII (1838) kol. 87-97. Deze onder b en c genoemde verzen behooren niet tot den Leken Spiegel. Zie bl. cxxxvii der Inleiding van de uitg. door Prof. M. de Vries. d. J.W. Holtrop, Berigt omtrent een gevonden Fragment van 122 vs van een Leerdicht. - Alg. Konst- en Letterb. 1840 II bl. 180. e. Fragment van een Mnl. leerdicht, beg.: Alse meerset diin aertsche goet, medegedeeld door J.J. Nieuwenhuyzen. - Dietsche Warande I (1855) bl. 240-241. f. Fragment van een onuitgegeven rijmwerk uit de eerste helft der XIVe eeuw, beschreven [naar een HS. te Aardenburg] en toegelicht door J.H. van Dale. - Bijdr. tot de oudheidk. en geschied. inzonderh. van Zeeuwsch-Vlaanderen verz. door H.Q. Janssen en J.H. van Dale. I (1856) bl. 45-76.

583. Rijmspreuken. Zie F.J. Mone, Uebers. N^o. 482-495 bl. 304-319 en J. te Winkel t.a.p. bl. 404-406. a. [Middelnederlandsche spreuken] uitg. door A. Matthaeus in zijne Analecta veteris aevi, 4^o. uitg. I. (1738) bl. 65. b. Altholländische Sprüche [uit een HS. op het Rijks Archief te 's Gravenhage], mitgetheilt von H. Hoffmann von Fallersleben. - Altdeutsche Blätter I (1835) bl. 74. c. W. Wackernagel, Berigt omtrent een Latijnsch HS., waarin ‘eine lange fast neun Blätter füllende Reihe von Sprüchen in Niederländischer Mundart’ met 29 spreuken tot proeve. - Die Altdeutschen HSS. der Basler Univ. Bibliothek (1836) bl. 60. - Zie hierachter l. d. Nederlandsche Spreekwoorden van den Vos, den Wolf enz. I. Sproken, in een HS. der XIVe eeuw, uit de Bibliotheek van den Heer Van Hulthem. - In Reinaert de Vos uitg. door J.F. Willems (1836, 2e dr. 1850) bl. 295-296.

[p. 152]

e. Denksprüche [Aus einer HS. zu St. Omer] mitgetheilt von F.J. Mone. - Anzeiger V (1836) bl. 341. f. Van alderhande sprokene, clein notabel verskine (Oude Rijmspreuken). Naar het Hulthemsche HS. uitg. door J.F. Willems. - Belg. Mus. I (1837) bl. 99-136. g. Seneka leeren. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 405. Dit syn Seneka leeren. Naar het Hulthemsche HS. uitg. door Ph. Blommaert. - Oudvl. gedichten I (1838) bl. 73-83. Wèl te onderscheiden van het hier volgende m. - M. de Vries, Over vs 726 van het voorg. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 144-145. h. Oude Rijmspreuken en Priamelen, met ophelderingen en eene vergelijking met Freidank's Bescheidenheit. Uitg. naar het Hulthemsche HS. door J.F. Willems. - Belg. Mus. VI (1842) bl. 184-217. - J. Verdam, Over twee Spreukenverzamelingen uit het Hulthemsche Handschrift. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. III (1883) bl. 177-188. Over de twee hier voorafgaande verzamelingen f en h. i. Spreuken, medegedeeld door M. de Vries. - Nieuwe Werken van de Maatsch. d. Nederl. Letterk. VI (1844) bl. 150. j. Spreuken en Spreekwoorden in den Roman van Heinric en Margriete van Limborch voorkomende. - Zie de uitgave van L.Ph.C. van den Bergh Dl III (1847) bl. 270-272. - Hiervóor N^o. 466 e. k. 118 Spreuken [getrokken uit het Haagsche HS. dat de Gedichten van Willem van Hildegaersberch en der Minnen Loep bevat] medegedeeld door M. de Vries. - Verslagen en berigten der Vereen t. bevord. d. oude Nederl. letterk. IV (1847) bl. 29. Overgenomen op bl. 253-256 van Willem van Hildegaersberch Gedichten uitg. door W. Bisschop en E. Verwijs (1870). - Vergel. D. Buddingh, Drinkplegtigheden (1842) bl. 102. l. Niederländische Reimsprüche. Mitgetheilt nach einer HS. der Basler Univ.-Bibliothek von W. Wackernagel. - Ztschr. f. deutsches Alterth. VI (1848) bl. 161-174. m. Zedelessen van Seneca. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 405. Zedelessen. Ontleend aan Jacob van Maerlant's Spieg. hist. I, 8, cap. 34-77 en uitg. door Ph. Blommaert. - Oudvl. Gedichten III (1851) bl. 113-119. Zie hierover bl. 522 volg. der uitg. van de Tweede Partie door M. de Vries en E. Verwijs. Niet te verwarren met het voorgaande g.

[p. 153]

n. Rijmspreuk uit een HS. van het jaar 1465. Beg.: Wat di ghesciet. Medegedeeld door W. Moll in Kerkhistorisch Archief I (1857) bl. 401. o. Rijmspreuk uit een HS. der vijftiende eeuw. Beg.: Die Heer heeft ons geleert te merken. Medegedeeld door W. Moll. - Als voren I (1857) bl. 440. p. Alderhande Proverbiën. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 405. Alderande Proverbiën vanden wisen Salomone. Naar het Hulthemsche HS. medegedeeld door C.P. Serrure. - Vad. Museum II (1858) bl. 171-175. q. Van vele edele Parabelen. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 405. Van vele edele Parabelen ende wiser leren. Naar het Hulthemsche HS. medegedeeld door C.P. Serrure. - Als voren II (1858) bl. 176-194. - Eelco Verwijs, Een paar mnl. misgeboorten. II Jugeder (in vers 501 van het voorg.). - Taal- en Letterb. II (1871) bl. 228. r. Rijmspreuk uit een HS. van de 15e eeuw. Beg.: Vrijnt, sie wen du diens. Medegedeeld door W. Moll in Kalender v.d. Prot. in Nederl. V (1860) bl. 122 en opnieuw in Kerkhist. Archief IV (1866) bl. 168. s. W.H.D. Suringar, Verhandeling over de Proverbia Communia, ook Proverbia Seriosa geheeten, de oudste verzameling van Nederlandsche spreekwoorden. - Bijlage tot het Verslag van het Gymnasium te Leiden 1862-1863. t. Doctrinael Sauvage. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 405. Dit es doctrinael sauage. Naar het Comburgsche HS. uitgegeven door E. von Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache u. Lit. III (1866) bl. 177-181, 507. u. Rijmspreuk uit een HS. van de 15e eeuw. Beg.: In smenschen synne. Medegedeeld door W. Moll. - Stud en Bijdr. op 't gebied d. hist. theologie I (1870) bl. 302. v. Der minnen guet (Eene verzameling spreuken en raadsels). Uitg. door Eelco Verwijs in Van vrouwen ende van minne. Mnl. gedichten (1871) bl. 37-51.

[p. 154]

w. Spreu, Fünfte Hampfel, ausgeworfen von Xanthippus [schuilnaam von Fr. Sandvoss]. Leipzig 1885. 8^o. Bl. 29: Freidank niederländisch. x. Middelnederlandsche Rijmspreuken uit een oud Haagsch handschrift van de Koninklijke Bibliotheek als vertaalde verzen van Freidanks Bescheidenheit aangewezen en toegelicht door W.H.D. Suringar. - Handel v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. 1885 bl. 3-56. y. J. te Winkel, ‘Vrîdanc's Bescheidenheit’ in het Dietsch. - Tijdschr. v. Ned. taal- en letterk. V (1885) bl. 310-330. z. Middelnederlandsche Rijmspreuken uit een oud Brusselsch handschrift van de Koninklijke Bibliotheek als vertaalde verzen van Freidanks Bescheidenheit aangewezen en toegelicht door W.H.D. Suringar. - Handel. v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. 1886 bl. 185-281.

584. Raadsels. - Zie ook hiervóor N^o. 583 v. a. Oude raedsels. Naar een Brusselsch HS. uitg. door J.F. Willems. - Belg. Museum V (1841) bl. 99-102. Vergel. aldaar bl. 462. b. Raedsel, medegedeeld door Ph. Blommaert naar een HS. te Gent. - Oudvl. gedichten d. XII-XIVe eeuwen, II (1841) bl. 64. c. Middeleeuwsch raadsel, medegedeeld door C.P. Serrure. - Vaderl. Museum III (1859-1860) bl. 292.

585. Rijmalmanak. Oude Rijmalmanak, met ophelderingen [uitg. naar het Brusselsche HS.] door J.F. Willems. - Belg. Museum VI (1842) bl. 307-322.