Bibliographie der Middelnederlandsche taal- en letterkunde. Deel 1

XI. Berijmde Geschiedschrijving.

Zie Jan te Winkel, Gesch. d. Ned. Letterk. I, bl. 354-383.

539. Rijmbijbel door Jacob van Maerlant. - Zie hiervóor N^o. 532.

540. Spiegel historiael door Jacob van Maerlant, met de vervolgen door Philip Utenbroeke en Lodewijc van Velthem (I-IVe Partie). - Zie hiervóor N^o. 534.

541. Spiegel historiael door Lodewijc van Velthem. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 356-366. a. J.A. Clignett, Bericht omtrent een HS. van Velthem's Spiegel historiael. - Spiegel Historiael van J. van Maerlant, uitg. door J.A. Clignett I (1784) Voorrede bl. x. b. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent een HS. van van Velthem's Spiegel Historiael. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 376. c. J.G. de Hoop Scheffer, Iets over Lodewijk van Velthem en zijn Spiegel Historiael. - Vaderl. Letteroef. 1837, Mengelwerk bl. 229 en 277. d. C.P. Serrure, De pastoor van Velthems Spiegel historiael. - Vaderl. Mus. I (1855) bl. 271-274. e. Ph. Blommaert, De pastoor van Velthems Spiegel historiael. - Vaderl. Mus. II (1858) bl. 97-100. f. M. de Vries en Eelco Verwijs, De Rijmkronijk van Lodewijc van Velthem, de Vijfde Partie van den Spiegel Historiael. - Bl. lxxvii-lxxxix hunner Inleiding op Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael I (Leiden 1863). g. Uittreksels uit eene oude Rijmkronijk. - In W. van Gouthoeven, D'oude Chronycke ende Historien van Holland, Dl I (1620, 2e druk 1636) bl. 321-322, 344-346, 368-369. Deze uittreksels behooren tot Lodewijk van Velthem's Spiegel historiael Bk I, c. 38, Bk III, c. 43-47, Bk VI, c. 18 en 20.

[p. 123]

h. Spiegel Historiael, of Rym-Spiegel; zijnde de Nederlandsche Rym-Chronyk, van Lodewyk van Velthem, voor ruym 400 Jaaren in dichtmaat gebracht. Behelsende een meenigte van aanmerkenswaardige Geschiedenissen, voorgevallen in Hollandt, Zeelandt, Utrecht, Henegouwen, Brabandt, Vlaanderen, Vrieslandt, Saxen, Duytschlandt, Oostenryk, Engelandt, Schotlandt, Yrlandt, Vrankryk, Italien, Spanjen, Egypten, Babylonien, 't Beloofde Landt, &c. doormengt, met Gedenkwaardige, Vroolijke en Treurige Geschiedenissen, Oorloogen, Veldtslaagen, Beleegeringen, Onderhandelingen van Vreede, Partyschappen, swaare Stormwinden, Brandtstichtingen, Watervloeden, Instellingen van Ridder-Ordens, Huldigingen, Stichtingen, Monsters, Miraakelen, Prophetien, &c. Als meede, de Levens, Geboorte- en Sterftydt van Paussen, Kardinaalen, Keysers, Koningen, Vorsten, Graaven, Vermaarde Mannen en Vrouwen &c. Waar onder zich Verscheyde seer opmerkelyke Geschiedenissen bevinden, die bij andere Schryvers zijn overgeslaagen. Beginnende met het Jaar 1248 toen Graaf Willem van Hollandt Keyser werdt, en eyndigende met het Jaar 1316 van welke de Schryver is Tydtgenoot geweest. Nooyt voor desen gedrukt. Getrouwelyk uytgegeven, volgens het oorspronklijke Handtschrift [thans behoorende aan de Bibliotheek der Universiteit te Leiden], op Perkement geschreeven, en met noodige verklaaringen opgeheldert, door Isaac Le Long. T'Amsterdam 1727. fol. Zie het prosp. in Boekzaal d. Geleerde Wereld 1726, Oct. bl. 509-513 en voor het prosp. eener in 1782 voorgenomen doch niet verschenen uitgave met aant. van J.A. Clignett en J. Steenwinkel hiervóor N^o. 534 c. - De reden dezer niet-verschijning is medegedeeld door J. Clarisse in Schatkamer v. Kunst en Smaak (1791) I, bl. 57. Verg. Handschr. N^o. 143 van de Maatsch. d. Ned Letterk. inh.: J. Le Long, Naleesingen en Verbeeteringen op zijne uitg. van Lodewijc van Velthem's Spiegel Historiael. i. De Leuvensche kampvechter ten jare 1236, uitg. [naar een HS. op het Rijks-Archief te Brussel] door J.F. Willems. - Belg. Museum I (1837) bl. 26-32. Dit gedicht komt voor bij Van Velthem Bk I, C. 28-30 en ook met eenige afwijkingen in de Brabantsche Yeesten van Jan Boendale. j. W.J.A. Jonckbloet, Over het gedicht de Leuvensche Kampvechter. - Belg. Museum III (1839) bl. 105-107.

[p. 124]

k. Specimen e literis Neerlandicis, exhibens Ludovici de Velthem Chronici, quod inscribitur Speculum Historiale, librum III, denuo editum secundum Cod. MS. unicum, Bibliothecae Acad. Lugd. Bat. atque annotatione illustratum a G.J.A. Jonckbloet. Hagae Comitis 1840. 4^o. Beoord. d. M. Siegenbeek in Alg. Konst- en Letterb. 1840 II bl. 309-312, en d. J. Zacher in [Berliner] Jahrbücher f. wissensch. Kritik 1843 Kol. 708-726. l. Fragmenten van een tweede handschrift van Velthem gevonden te Bonn, medeged. door W.J.A. Jonckbloet. - Verslagen en berigten d. Vereen. ter bevord. van oude Nederl. Letterk. III (1846) bl. 72-76. m. M. de Vries, Bericht en mededeeling van door Dr. W. Crecelius in Büdingen gevonden fragmenten. - N. Reeks v. werken v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. VII. (1856) bl. 198-207. n. M. de Vries, Over verschillende verzen van Velthem's Sp. Hist. - Zie de Lijst der critisch behandelde plaatsen op bl. 189-193 van zijn werk Proeve van Mnl. taalzuivering (1856). o. M. de Vries en E. Verwijs, Verbetering en aanvulling van den Spiegel historiael van Lodewijc van Velthem, uit de onlangs te Gent gevondene fragmenten. - Zie hunne uitg. van Jacob van Maerlant's Spiegel hist. (1863) dl III. Bijlage, bl. 455-466. p. J. Verdam, Over Velthem III 20, 39, V 33, 60. - Tekstcritiek v. mnl. schrijvers (1872) bl. 36, 37. q. M. de Vries, Tekstcritiek X. Velthem, B. IV c. 33, vs 112; c. 38, vs 57; c. 40, vs 55; c. 66, vs 17. - Taal- en Letterb. IV (1873) bl. 45-55. r. P. Leendertz Wz., Tekstkritiek II. Velthem I c. 12, vs 1. - Navorscher XXIV (1874) bl. 295. s. J. Verdam, Middelnederl. varia XVII. Velthem IV, 37, 16. - Taal- en Letterb. V (1874) bl. 267. t. - Middeln. varia XXIV. - Velthem B. III c. 39. - Als voren VI (1875) bl. 15-16. u. M. de Vries, Mnl. verscheidenh. VII. Velthem VII 28, vs 10. - Taalk. Bijdr. II (1879) bl. 80. v. Bijdrage tot de critiek der Rijmkronijk van Lodewijc van Velthem (de vijfde partie van den Spiegel historiael). Collatie der drie laatste hoofdstukken van het Ve Boek, naar het afschrift in het Weener HS. -

[p. 125]

Zie Jacob van Maerlant's Spiegel hist. IIe partie uitg. door F. von Hellwald, M. de Vries en E. Verwijs Leiden 1879. Nalezing IV bl. 527. w. J. Verdam, Velthem's episoden uit Hildegardis. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. I (1881) bl. 281-297. x. Fragment du Spiegel historiael de Lodewijk van Velthem (d'après la copie du MS. appartenant à la Bibl. de l'Université de Leyde, transcrit par M. le Dr. J. Verdam) VIe Boek. - Ann. d.l. Soc. (d'émul. p. l'étude de l'hist. d.l. Flandre occid. IVe Sér. Tome V (1883) bl. 265-270. y. J. Verdam, Dietsche verscheidenheden LX. Velthem IV, 48, 31. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. IV (1884) bl. 226. z. - Dietsche verscheidenheden LXXXI. Velthem I, 24, 14. - Als voren VI (1886) bl. 66-67.

542. Rijmkronijk van Jan van Heelu. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 367-372. a. F. van Lelyveld, Aanteekening over de Rijmkronijk van Jan van Heelu, Slach van Woeronc M.S. - In Huydecoper's Proeve van taal- en dichtkunde 2e uitg. dl I (1782) bl. 483-515. b. N. Carbasius Cz., Over Jan van Heelu en zijn gedicht: De slag van Woeringen. Eene voorlezing. - Nieuwe werken van de Maatsch. der Ned. Letterk. dl III 2e st. (1834) bl. 1-52. - Toevoegsel tot het geschiedk. gedeelte van het voorg., door J. Smits Jz. - Als voren dl V, 1e st. (1841) bl. 241-258. c. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent een HS. van Jan van Heelu's Rijmkronijk. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 376. d. C.v.B.D., Handschrift der kronijk van Jan van Heelu [te 's Gravenhage]. - Navorscher XVII (1867) bl. 18. e. Rymkronyk van Jan van Heelu betreffende den slag van Woeringen, van het jaer 1288. Uitg. [naar het HS. op de Kon. Bibliotheek te 's Hage] met ophelderingen en aenteekeningen van J.F. Willems. Brussel 1836. M. pl. 4^o. Ook getiteld: Chronique en vers de Jean van Heelu, ou relation de la bataille de Woeringen, publiée par J.F. Willems. Bruxelles 1836. 4^o. De Inleiding bevat: 1^o. De Jean van Heelu et de son poème.

[p. 126]

2^o. Des manuscrits du poème. 3^o. Des traductions ou imitations de la Chronique de van Heelu. 4^o. Revue de quelques chroniques du moyen age, qui traitent de la bataille de Woeringen. 5^o. Des causes et suites de la bataille de Woeringen. 6^o. De la manière de faire la guerre sous Jean I. 7^o. De l'administration, du commerce et des moeurs du Brabant, à la même époque. 8^o. Conclusion. Eloge de Jean I. Als Bijlagen zijn bij dit werk gevoegd: a. Voorrede van den Afschrijver [gedicht van 592 verzen]. - b. Dit es vanden yersten Hertoge Jan van Brabant, maer die Cornike en houdens niet [gedicht uit het HS. der Brabantsche Yeesten behoord hebbende aan de Abdij van Tongerloo]. - c. Ex Chronico Joannis de Thielrode. - d. Du duc Henri et de ses Enfans - e. Aus Ottocar Horneck's Reimkronik. - f. Chronostiques sur la bataille de Woeringen, écrits peu de temps après l'événement. - g. De Johanne primo hujus nominis duce Lotharingiae. - h. Ex Chronico praesulum et Archiepiscoporum Coloniensium. - i. Ex Chronico ecclesiarum Tongrensium Trajectensium et Leodiensium. - k. Ex Chronico monasterii Sancti Bertini. - l. Ex Chronico monasterii Sancti Trudonis - m. Adnotatio de bello Woeringano, scripta in margine Necrologii Ninoviensis. - n. Ex libro de Gestis Baldewini de Luczenburch. - o. Ex chronico comitis de Marka. - p. Ex libro de Gestis Trevirorum. - q. Ex Chronico Leobiensi. - r. D'una aspra battaglia, che fu tra'l conte di Luzimburgo, e'l duca di Brabante. - Bl. 391-578 bevatten: Codex diplomaticus. Deze uitgave maakt deel uit der Collection de Chroniques Belges inédites, publiée par ordre du Gouvernement. Beoord. door F.J. Mone in Anzeiger V (1836) bl. 428-433; d. Ph. Blommaert in Bijdragen d. Gazette van Gend 1836 bl. 58-64; J. Grimm in Gött. gelehrte Anzeigen 1837 bl. 865-869, (herdr. in J. Grimm Kleine Schr. V (1871) bl. 262-267); D. Groebe in Alg. Konst- en Letterb. 1839 I bl. 8-14. - Vergel. aldaar bl. 51, 164-166. - H. van Wijn, Letter- en geschiedkundige aanteekeningen op de Rymkronyk van Jan van Heelu, betreffende den slag van Woeringen in het jaar 1288, uitgeg. door W.J.A. Jonckbloet en A.W. Kroon. 's Gravenhage 1840. 4^o. Bijl. I (bl. 209-210) bevat: Misstellingen in de uitgave van J.F. Willems, naar het HS. veranderd, en als Bijl. II (bl. 211-244) de hierachter onder m genoemde prozabewerking. f. J.F. Willems, Réclamation relative à son édition de Van Heelu. - Compte rendu d. séances d.l. Comm. R. d'hist. IV (1841) bl. 9-13. Handelt voornamelijk over zijn oordeel betreffende H. van Wijn. g. M. de Vries, Over Heelu vs 1105, 3160, 3847, 5316. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 22, 23, 50, 88, 89 en 137. h. - Tekstcritiek VIII, Heelu vs 5485. - Taal- en Letterb. I (1870) bl. 159, 160. i. R. van Breugel Douglas, De beschrijving van den slag bij Woeringen in 1288 door Jan van Heelu. - Als voren II (1871) bl. 316-318.

[p. 127]

j. J. Verdam, Middeln. varia. XII. Heelu 4910. - Als voren (1874) bl. 43. - Hem sceppen (over het voorg.). - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. IV (1884) bl. 239-242. k. P. Leendertz Wz., Tekstkritiek VI. Jan van Heelu vs 3254 en 7240. - Navorscher XXVIII (1878) bl. 317. Als verkorte vertaling in 1600 hexameters door H.C. van Dongelberge, uitg. door E. Puteanus verscheen: l. Proelivm Woeringanvm Ioannis I Lotharingiae Brabantiae dvcis et S. Imp. marchionis, qvo memorabili partâ victoriâ a^o Dn̄i 1288 die 5 Ivnij dvcatvs Limbvrgi ad Brabantiam accessio aeternvm mansit obfirmata. Brvxellae 1641. fol. Hiervan ontmoet men ook wel ex. met het jaartal 1692. Als prozabewerking verscheen: m. Der strijt ende slach van Woeringen, gelijc dien waerachtiglijck is gheschiet tot grooter eeren van den lande van Brabant, ende vast vercrijgh van der hertochdomme van Limborch; door Hertoghe Jan van Brabant, den eersten van dien name, op den 5den Junij, Anno 1288. Tot vermaeck van alle oprechte lief-hebbers van het vaderlandt eerst in druck uyt-ghegheven door G.S. [Govaerdt Schoevaerdts]. Brussel 1646. 4^o. n. Proelium Woeringanum ofte strydt ende slach van Woeringen, tusschen Jan den I, Hertogh van Lothryk en Brabant ende Markgraaf des H. Ryck en Walerand Hertogh van Limborch; ofte de Victorie behaelt den 21 Juny 1288 enz. Eerst in oud Nederduyts berymt door Broeder Jan Van Heelu geseyt Van Leeuwe, daer naer in 't latyn gedicht 1641 door... H.C. van Dongelberge... ende ten laesten in nederduyts prosa uytgegeven by den voorschreven Heere ten jaere 1646, ende nu oversien door J.M.V.L.G.D.[J.M. van Langendonck] enz. Tot Loven by J.P.G. Michel z.j. (omstr. 1770?) 8^o.

543. Grimbergsche oorlog. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 372-376. a. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent een HS. van den Grimbergschen oorlog. - Alg. Konst- en Letterb. 1822 I bl. 89.

[p. 128]

b. J.B. David, Sur la valeur historique de la chronique rimée de la guerre de Grimberge. - Mém. d.l. Soc. litt. de l'Univ. de Louvain I (1841) bl. 235. c. J.J. De Smet, Examen critique des anciens monuments sur lesquels les historiens ont fondé le récit de la guerre de Grimberge. - Nouv. Mém. d. l'Acad. R. des sciences XV (1842) bl. 1-28. d. F.C. Butkens, Extraict d'un manuscript fabuleux des guerres des Sires de Grimberges avec les ducs de Brabant. - Trophées de la duché de Brabant I (1638) Preuves bl. 36-38. e. De Grimbergsche Oorlog, Ridderdicht uit de XIVe eeuw [uitg. naar een HS. der Kon. Acad. v. Wetensch. te Amsterdam en een HS. op de Koninkl. Bibl. te Brussel door C.P. Serrure en Ph. Blommaert]. Gent, 1852-1854. 2 dln. Met pl. 8^o. Uitg. door de Maetsch. der Vlaemsche Bibliophilen. IIe Ser. N^o. 14. f. ‘De Grimbergsche oorlog’ [Mededeeling van een gedeelte uit de door C.P. Serrure en Ph. Blommaert bezorgde uitg.]. - Dietsche Warande II (1856) bl. 403. g. ‘De Grimbergsche oorlog’, Oorspronkelijk, middelnederlandsch, ridderdicht der XIVe eeuw. - Als voren II (1856) bl. 402-430. M. pl. - IV (1858) bl. 330-354, 474-482. h. M. de Vries, Over Grimb. oorlog I vs 3687. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 103. i. - Tekstcritiek XVII. Grimbergsche oorlog I, 3113 en 3120. - Taal en Letterb. IV (1873) bl. 67-68. j. J. Verdam, Middelnederl. varia I. Grimb. oorlog II, 202. - Als voren IV (1873) bl. 177-180. k. Eelco Verwijs, Bladvulling. Grimb. oorl. II 5100 vv. - Als voren VI (1875) bl. 79-80.

NB. Het is mij niet gebleken dat er uitgaven bestaan van eene prozabewerking waarvan HSS. zich bevinden op de Koninkl. Bibl. te Brussel, op de Kon. Bibl. te 's Gravenhage en op het Prov. Archief te Gent of van de Fransche vertaling, toegeschreven aan Jan van Edingen, Heer van Kestergat of van eene Latijnsche vertaling van Edmond van Dynter (beide o.a. in HS. berustende op de Koninkl. Bibl. te Brussel).

[p. 129]

544. Rijmkroniek van Melis Stoke. - Vertaald tot 1205 naar het Chronicon Egmundanum. Zie J. te Winkel t.a.p. I bl. 376-381 en S. Muller Fz. Lijst van kronieken bl. 11. a. P. Huisinga Bakker, Beschouwing van den ouden gebrekkelijken en sedert verbeterden trant onzer Nederduitsche versen. - Werken v.d. Maatsch. d. Ned. Letterk. V (1781) bl. 85-130. Bl. 90 volg. handelen voornamelijk over Stoke. b. J. Bolhuis van Zeeburgh, Over Melis Stoke. - Kritiek der Friesche geschiedschrijving (1873) bl. 21-25. c. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent HSS. van Melis Stoke, Rijmkronijk. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 375. d. Aantal Handschriften van Melis Stoke. - Navorscher XXXV (1885) bl. 33. e. Hollandtsche Riim-Kroniek, inhoudende de gheschiedenissen der Graven van Hollandt tot het Jaer 1305. Door enen wiens naeme noch onbekent is, voor 286 jaren beschreven. Met een Voorrede des Ed.... Jan van der Does. Hier is noch by gevoeght de moort van Graef Floris, ende Gherrit van Velsens wedervaren, zangs-gewys. Amsterdam 1591. fol. Uitg. naar twee HSS. waarvan het oudste, geschreven door Matheus Gerardi, Prior te Naaldwijk (1390) op de Kon. Bibliotheek te 's Hage voorhanden is. f. Hollandtsche Riim-Kroniek, inhoudende de gheschiedenissen der Graven van Hollandt tot het Jaer 1305. Door enen wiens naeme noch onbekent is, voor 319 jaren beschreven. Met een voorrede des Ed... Jan van der Does. Hier is noch by gevoecht een waerachtige deductie van de gelegentheyt van Graef Floris ende Gerrit van Velsen. Mitsgaders een extract vvt een Oude Chronijcke, ghedruckt bij Ian Veldenaer tot Vtrecht int Jaer o. H. 1480. Item een Extract uyt een ander out Bouck, van de Jaere 1315, in Francijn geschreven. 's Gravenhage 1620. fol. In deze uitg. is het Liedt van Graef Floris vervangen door een extract uit Rolevinck's Fasciculus temporum en uit Lodewijc van Velthem's Spiegel hist. III bl. 43-47. g. Fragment uit Melis Stoke [1e uitg. van het slot met den naam des schrijvers en de opdracht aan Willem III]. - Het oude Goutsche Chronycxken van Hollandt.... door P. Scriverius op nieus oversien. (1663) Toetsteen bl. 252.

[p. 130]

h. Fragmentum chronici rhythmici. De Margaretae Imperatricis praelio cum filio Wilhelmo. - Veteris aevi analecta ed. Ant. Matthaeus I (1698) bl. 97-101 en 2e druk (1738) bl. 65-66. i. Hollandse Jaar-boeken of Rijmkronijk van Melis Stoke. Beh. de geschiedenissen des lands, onder de Princen van het eerste Huis tot den jare 1305. Met de Afbeeldingen van alle de Hollandse Graven, geschetst naar de aaloude schilderyen der Karmeliten te Haarlem. Nevens verscheide egte bylagen, betreffende de ware toestand der geschillen, tussen Graaf Floris de V en de Hollandse Edelen. Mitsgaders de beeldenisse van Heer Gerard van Velsen; en andere oude Frayigheden, noit te voren in 't ligt gebragt. Alles met noodige uitleggingen opgehelderd, door C. van Alkemade. Leyden 1699. fol. 1e uitgave met den naam van Stoke. Uitg. nà de ontdekking van het derde HS. geschreven door Wouter de Clerc voor Jan van Polanen. j. Rijmkronijk van Melis Stoke met historie-, oudheid- en taalkundige aanmerkingen door B. Huydecoper. Leyden 1772. 3 dln. 8^o. Dl II bl. 590-613 bevat: Toegift wegens het woord Mansus. Dl III bl. 477-607 bevat: Lambacheriana, of gezigt van de verhandeling van Ph.J. Lambacher wegens den togt van Keizer Aelbrecht I naar Holland in den Jaare 1300. Voor deze uitg. werden alle HSS. gebruikt. Beoord. door J. Wagenaar in Hedend. Vaderl. Letteroef. II (1773) N^o. 1 bl. 14 volg. - Z.H. Alewijn, Taalkundige aanmerkingen, bij gelegenheid van eenige aanteekeningen van den Heer Balth. Huydecoper op Melis Stoke. - Tweede proeve v. oudheid-, taal- en dichtk. d.h. Genootsch. dulces ante omnia musae (1782) bl. 1-42. Verg. Handel. v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. 1777 bl. 12, 1781 bl. 7 en Handschr. N^o. 62 van voorn. Maatschappij. - J.A. Clignett, Vertoog over het aantal HSS. door Huydecoper gebruikt bij de uitgaaf der Rijmkronijk van Melis Stoke. 's Gravenhage 1825. 8^o. k. Fragment der Rijmkronijk van Melis Stoke (B. III vs 993-1580) medeged. door J. Clarisse. - Verhandelingen van de Maatsch. d. Nederl. Letterk. II 2e St. (1818) bl. 242-277. - Vgl. Aldaar bl. 190-194. l. Aus der Reimchronik von Melis Stoke 1247-1256. - Fontes rerum Germanicarum ed. J.F. Boehmer II (1845) bl. 416-432.

[p. 131]

m. J.H. Bormans, Rapport sur quelques fragments d'anciens MSS. latins, thiois et français etc. - Compte rendu d. séances d.l. Comm. R. d'hist. IIe Sér. T. VI (1854) bl. 99-106. n. J.H. van Dale, Proeve tot toelichting eener plaats uit Melis Stoke's Rijmkronijk (VII B. v. 1107-1158). - Bijdr. tot de oude gesch. enz. v. Zeeuwsch-Vlaanderen I (1856) bl. 346-352. o. P.J. Cosijn, Het relatief bij Stoke. - Taal- en Letterb. VI (1875) bl. 276-290. p. P. Leendertz Wz., Tekstkritiek V. Melis Stoke V, 825. - Navorscher XXVIII (1878) bl. 315-316. q. M. de Vries, Mnl. verscheidenh. V. Stoke 9, 998. - Taalk. Bijdr. II (1879) bl. 71-73. r. W.G. Brill, Over de verkeerde voorstelling, welke Melis Stoke ons geeft van den strijd van Graaf Dirk III in 1018. - Versl. en Meded. d. K. Acad. v. Wetensch. (Afd. Letterk.) IIIe R. dl I (1884) bl. 216-224. s. Bronnen van de geschiedenis der Nederlanden in de middeleeuwen. Rijmkroniek van Melis Stoke uitg. [naar het HS. van Wouter de Clerc, met opgave van de varianten der andere HSS.] door W.G. Brill. Utrecht 1885. 2 dln. M. facs. 8^o. Werken v.h. Historisch Genootsch. N.S. N^o. 40, 42. t. R. Fruin, Over twee middelnederlandsche woorden [Melis Stoke B. V vs 1159 volg. en V vs 692]. - Versl. en meded. d. K. Akad. v. wetensch. (Afd. Letterk.) IIIe R. IVe dl (1887) bl. 82-101.

NB. In de Bibliotheek van de Maatsch. d. Nederl. Letterk. bevindt zich een HS. (N^o. 57) bevattende: Aanteekeningen uit Melis Stoke door J.J. Schultens.

545. Die Brabantsche Yeesten door Jan Boendale, met de vervolgen. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 385-399, 485. a. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent HSS. van Niclaes de Clerc's Brabantsche Teesten. - Alg. Konst- en Letterb. 1822 I bl. 88-89. b. Gachet [Bericht omtrent een HS. van een Rymchronyk van Brabant van Jean de Klerk in de Kon. Bibl. te 's Gravenhage]. - Compte rendu d. séances d.l. Comm. R. d'hist. II Sér. T. II (1851) bl. 51.

[p. 132]

c. J.F. Willems, Compte-rendu des MSS. qu'il emploie à la publication des Brabantsche Yeesten. - Als voren II (1838) bl. 11-19. d. De Brabantsche Yeesten, of Rymkronyk van Braband door Jan de Klerk, van Antwerpen, uitgegeven [met aanteekeningen, bijlagen, Codex diplomaticus enz.] door J.F. Willems. Brussel 1839. 4^o. M. facs. Ook getiteld: Les gestes des ducs de Brabant, par Jean de Klerk, d'Anvers, publiés par J.F. Willems. Tome I. Bruxelles 1839. Bl. 594-604 bevatten drie Bijlagen (zie hierachter N^o. 549 b - d) en bl. 605-842 Codex diplomaticus. - Bl. 843-861 Table indiquant la concordance de la Chronique de De Klerk avec le Spiegel historiael de J. van Maerlant. Beoord. d. E. Gachet in l'Emancipation (Journal quotid.) 1839 2 en 14 Aug. en d. M. Siegenbeek in Alg. Konst- en Letterb. 1839 II bl. 89-90. - Zie hieronder f en j. e. Karl, Bruchstück eines Niederländischen Gedichtes [Brab. Yeest. B. II 2180-2475] mitgetheilt von Th. von Karajan. - Zeitschr. f. dtsches Alterth. I (1841) bl. 97-110. f. De Brabantsche Yeesten, of Rymkronyk van Braband, uitg. door J.F. Willems. IIe dl. Brussel 1843. Ook getiteld: Les gestes des ducs de Brabant, en vers Flamands du XVe siècle, publiés p. J.F. Willems. Bruxelles 1843. Bl. 413-436 bevatten Bijlagen en bl. 437-739 Codex diplomaticus. Beoord. door M. de Vries in De Referent 1844 kol. 91, 92. - Zie hiervóor d en hieronder j. g. des Roches, Dissertation sur l'histoire diplomatique d'A. Thymo et sur la chronique du continuateur de Clericus. - Journ. d. séances de l'Acad. d. Belgique II (1844) bl. xl-xliv. - J.F. Willems, Réfutation de cette dissertation. - Compte rendu d. séances d.l. Comm. R. d'hist. I. 2e éd. (1844) bl. 71-75. h. Extrait inédit des Brabantsche Yeesten publié par J.H. Bormans [L. III c. V 435-605, c. VI 609-710, c. IX 849-1036]. - Ann. d.l. Soc. hist. et archéol. à Maestricht T. I (1854) bl. 237-254. i. M. de Vries, Over versch. plaatsen der Brab. Yeesten. - Zie de Lijst der critisch behandelde plaatsen op bl. 189-193 van zijne Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856). j. De Brabantsche Yeesten of Rijmkronijk van Braband, VIIe Boek, uitgegeven door J.H. Bormans. IIIe dl. Brussel 1869. 4^o. Ook getiteld:

[p. 133]

Les gestes des ducs de Brabant, chronique en vers thyois du XVe Siècle, VIIe Livre, publié par J.H. Bormans. Tome III. Bruxelles 1869. Met uitvoerige voorrede. - Als Aenhangsel bevat dit 3e deel 534 verzen uitmakende het 4e hoofdst. van het VIIe Boek van het HS. in het bezit van J.H. Bormans get.: Beginsel der oorlogen van Luyck. De uitg. van d, f, k maakt deel uit der Collection de Chroniques Belges inédites publ. par ordre du Gouvernement et par les soins de la Comm. Royale d'histoire, en werd bewerkt naar drie volledige HSS. [bevattende Boendale's werk en de beide vervolgen] nl. 1^o. dat van Corsendonck te Brussel; 2^o. dat door Vanden Damme in 1444 voor de stad Brussel geschreven; 3^o. het HS. van Heber van 1432, naar enkele fragmenten en naar drie onvolledige HSS.: 1^o. het HS. van Kluit dat alleen Boendale's werk bevat; 2^o. dat van Afflighem te Brussel dat slechts Boek IV en V behelst en 3^o. het HS. op de Koninkl. Bibl. te Brussel dat alleen Boek VI en VII inhoudt. k. J. Verdam, Middelnederl. varia XIV. Brab. Y. 2, 389, 595, 808, 3, 957. - Taal- en Letterb. V (1874) bl. 45-47 en 223. l. M. de Vries, Mnl. verscheidenh. XI. Brab. Yeesten dl I Cod. dipl. bl. 725. - Taalk. Bijdr. II (1879) bl. 95-96.

546. Van den derden Edewaert door Jan Boendale. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 391 volg. a. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent een HS. [in de Kon. Bibl. te Brussel] bevattende ‘Van den derden Edewaert, Coninc van Ingelant. Hoe hy van ouer die zee is comen, in meyningen Vrancryck te winnen, en hoe hy Doernic belach enz.’ - Alg. Konst- en Letterb. 1822 I bl. 89. b. Van den derden Eduward, Koning van Engeland, gedicht van Jan de Klerk van Antwerpen, met voorrede, aanmerkingen en oorkonden, uitgeg. [naar het Brusselsche HS.] door J.F. Willems. - Belg. Museum IV (1840) bl. 298-379. Ook afzonderlijk verschenen o.d. titel: Van den derden Edewaert, coninc van Engelant. Rymkronyk geschreven omtrent het jaer 1347 door Jan de Klerk van Antwerpen, en uitgegeven met aenteekeningen door J.F. Willems. Gent 1840. 8^o. c. - M. de Vries, Over Belg. Mus. 1840 bl. 308, 356 en 365. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 131.

547. Die strijt van Crecy. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 392. De slag van Crecy (1346). Fragment van een grooter rymwerk, voorafgegaen door een onderzoek of de Engelschen

[p. 134]

in dien slag kanonnen hebben gebruikt. Met aanmerkingen medegedeeld door D.J. van der Meersch. - Belg. Museum VIII (1844) bl. 239-260. - M. de Vries, Over Belg. Mus. 1844 bl. 257, 258 vers 114 en 116. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 101.

548. Rijmkroniek van Vlaanderen. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 381-383. a. J.J. De Smet, Sur une chronique flamande rimée. - Compte rendu d. séances d.l. Comm. R. d'hist. VI (1843) bl. 75-79. b. Reimchronik von Flandern, nach einer altniederländischen HS. [het Comburgsche] mit Anmerkungen zum ersten Mal herausgeg. von E. Kausler. Tübingen 1840. 8^o. Denkmäler altniederl. Sprache und Literatur. I. Beoord. in Allg. Hallische Literatur-Zeitung 1842 N^o. 188-189. - Verg. Avondbode 29 July 1840. - M. de Vries, Over Rijmkronijk van Vlaanderen (bij Kausler I) vs 1482, 5892. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 104, 141-144. - P.J. Cosijn, Tekstcritiek I Vlaamsche Rijmkroniek vs 3786. - Taal- en Letterb. I (1870) bl. 240. - - Tekstcritiek II Vlaamsche Rijmkroniek vs 10136. - Als voren I (1870) bl. 240-241. c. Rijmchronijk van Vlaenderen, medegedeeld door C.P. Serrure. - Vad. Museum IV (1861) bl. 415-433. d. Chronijk van Vlaenderen, medegedeeld door B.J.L. de Geer van Jutfaas. - Codex diplomaticus Neerl. IIe Ser. 6e dl (1863) bl. 80-85. Uitg. d.h. Hist. Genootsch. te Utrecht. e. Rymkronyk van Vlaenderen [naar het Comburgsche Handschrift] uitg. door J.J. de Smet. - Corpus Chronicorum Flandriae... Recueil des Chroniques de Flandre, publ. sous la direction de la Comm. Royale d'histoire IV (1865) bl. 587-898. Beoord. d. E. Kausler in Germania XI (1866) bl. 467-493. f. Rymchronike van Vlaenderen (Fragm. d'après le MS. de l'ancienne collégiale de Combourg). - Ann. d.l. Soc. d'émulat. p. l'étude de l'hist. d.l. Flandre occid. IVe Sér. Tome V (1883) bl. 277-279.

549. Korte Rymkroniek van Brabant. a. Korte Rymkronijk van Braband uitg. door Ph. Blommaert [naar een HS. vroeger in het bezit van A. Kluit, met opgave der varianten van het Hulthemsche HS.]. - Oudvl. Gedichten (1838) bl. 84-90.

[p. 135]

b. Genealogie der hertogen van Braband sedert Hectors geslechte. - In Brabantsche Yeesten van Jan van Heelu uitg. door J.F. Willems. I (1839). Bijl. bl. 597. c. Hier begint de cornike van Brabant. - Als voren I. (1839) Bijl. bl. 599-602. d. Hoe die derde hertoghe Jan hoirde der seventhien lands heeren raedt ende offerde vore; maer die cronike en houdens niet. - Als voren I (1839). Bijl. bl. 602-604. e. Korte Rymkroniek van Brabant. XVe Eeuw [naar een HS. behoord hebbende aan P. Verdussen] medegedeeld door C.P. Serrure. - Vaderl. Mus. III (1859-1860) bl. 437-448.

550. Wapenboeck van Gelre. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 436 volg. a. Bethmann, Handschriftenverzeichnisse, Brüssel [over Gelre's Wapenboeck). - Archiv f. ältere dtsche Geschichtskunde herausg. von G.H. Pertz, VIII (1843) bl. 541. b. S. Muller Fz., Die Hollantsche Cronike van den Heraut. Eene studie over de Hollandsche geschiedbronnen uit het Beijersche tijdvak. - Bijdr. v. vaderl. gesch. en oudheidk. IIIe Rks, IIe dl (1885) bl. 1-124. Bl. 7-25 handelen over Gelre's Wapenboeck. c. Verzen op den Heer van Maruede, den Heer van Asperen en den Heer van Hoorn. - Medegedeeld door T. de Rouck in zijn werk Den Nederl. Herauld II (1645) bl. 7, 8, 52. d. Vers op Daniel van den Merwede. - Medegedeeld door S. van Leeuwen in zijn werk Batavia illustrata (1685) bl. 1007. e. Claghen of Lofdicht op Heer Daniel van de Merwede, uit het MS. Wapenboek van Van Hulthem. - In Beschrijving der stad Dordrecht door J. Smits Jz. en G.D.J. Schotel. Dl I (1844) bl. 149-157. f. Wapenlied van Jan III Hertog van Braband, met aanteekeningen van J.F. Willems en 3 platen. - Belg. Museum I (1837) bl. 287-296. Dit gedicht ‘Van den Ever’ gemaakt op den Hertog is door Willems ten onrechte aan den Hertog zelf toegeschreven.

[p. 136]

g. Wapendichten op sommige ridders, gevallen in den slag bij Staveren in Vriesland, ten jare 1345, uitgegeven door J.F. Willems. - Als voren V (1841) bl. 103-112. - Verg. aldaar V bl. 459. h. Chronyk van Brabant, medegedeeld door B.J.L. de Geer van Jutfaas. - Codex diplomaticus Neerl. IIe Ser. 6e dl (1863) bl. 1-67. Uitg. d.h. Hist. Genootschap te Utrecht. i. Chronyk van Holland, medegedeeld door B.J.L. de Geer van Jutfaas. - Als voren bl. 68-79. j. Panygérique du Comte Guillaume III. - Medegedeeld door Ch. Potvin in zijn werk Panygériques des comtes du Hainaut (1864) bl. 37-40. k. Jean van Malderghem, La Bataille de Staveren 1345. Noms et armoiries des chevaliers tués dans cette journée. Bruxelles 1869. 8^o. Hierin is het geheele gedicht uit Gelre's Wapenboeck afgedrukt, met afbeelding der wapens, eene uitvoerige beschrijving van het HS., eene historische inleiding enz. Al de hiervoor genoemde fragmenten zijn, met eene fransche vertaling, uitgegeven in: l. Wapenboeck ou armorial de 1334 à 1372 par Gelre, Héraut d'Armes, contenant les noms et armes des princes chrétiens, ecclésiastiques et séculiers, suivis de leurs feudataires selon la constitution de l'Europe etc. Précédé de poésies héraldiques. Publié [naar het HS. der Koninkl. Bibliotheek te Brussel] pour la première fois par Victor Bouton. Bruxelles 1881-86. 4 dln, gr. in-4to. Deel I bevat de volgende middelnederl. gedichten: Les défis contre Jean III. - La bataille de Staveren. - Petite chronique des ducs de Brabant. - Chronique des Comtes de Hollande, benevens lofverzen op Henri van Nueft, Rutger de Raets, Thierri van Elnaer, Daniel de la Merwede, Jean de Spanheim, Guillaume de Haynaut, Rodolphe de Nidou, Gérard de Holstein, Renaud de Fauquemont, Vernenborch, Adam de Mabbertingen, Guillaume de Juiiers enz. De fransche vertaling van al deze gedichten komt voor op bl. 115-267. m. Ein Fragment einer unbekannten Handschrift von Gelres Wapenboeck [op de Hertogelijke Bibl. te Gotha] mitgeth. von Karl Regel. I. Der Text des Goth. Fragments. II. Sprachliche Bemerkungen. III. Sachliche Erläuterungen. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. V (1885) bl. 17-48.

[p. 137]

551. Verschillende geschiedkundige gedichten. a. De Nederlaag van Frans van Brederode, of de laatste onderneming der Hoekschen; door eenen Hollandschen dichter in het laatste gedeelte der XVe eeuw bezongen. Uitg. naar het oorspronkelijk handschrift door J. Koning. - N. Werken v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. I, 2 (1825) bl. 141-182. b. Niederländische Bruchstücke (aus der Röm. Geschichte) mitgetheilt [naar een HS. van de Kon. Bibl. te Brussel] von Frid. Willems. - Anz. f. Kunde d. deutschen Vorzeit V (1836) Kol. 345-351. c. Landkarakteristiek (Spotverzen op vlaamsche steden). Medegedeeld [naar een HS. gevonden door J.B. Schayes] door J.F. Willems. - Belg. Museum II (1838) bl. 315-316. d. Fragmente altniederländischer Gedichte [eene geschiedenis der joden, beg.: Als vaspasiaen daer na], mitgetheilt von G.C.F. Lisch. - Jahrb. d. Vereins f. mecklenb. Gesch. VIII (1843) bl. 213. e. Gedichten op Margaretha van Oostenrijk en Philips-den-Schoonen (1493-1497) [naar een HS. der Kon. Bibl. te Brussel uitg.] met ophelderingen van J.F. Willems. - I. La complainte de dame Marguerite d'Austrice. M. pl. - II. Die sceidinghe van den edelen aertshertoghe Philips (1496). - III. Hoe dat vrou Margriete in Spangien ontfanghen was (1497). - IV. Die ontfankenisse des hertoghen in Gent. - V. Hoe Hertoghe Philips te Brugge ontfanghen werdt. - Belg. Museum IX (1845) bl. 141-159. f. Fragment [in de Kon. Bibl. te 's Hage] van een gedicht betreffende de zamenkomst van Keizer Frederik III met Karel van Bourgondie te Trier in 1473, medegedeeld door J. Tideman. - Verslagen en berigten d. Vereen. ter bevord. d. oude Nederl. Letterk. IV (1847) bl. 42-66. g. Onuitgegeven vervolg en slot van de vermeerderde Kronijk van Beka [naar het HS. d. Kon. Bibl. te 's Hage], medegedeeld door M.F.A.G. Campbell [waarin een fragment van een Rijmkroniek, beginn.: Phillips van burgonghen den hertoch schoon]. - Bijdr. v. vaderl. gesch. en oudheidk. VI (1848) bl. 184. h. Die claghe vanden Grave van Vlaendren [door Jan Knibbe, van Brussel], naar het Hulthemsche HS. uitg. door C.P. Serrure. - Vaderl. Mus. I (1855) bl. 303-308.

[p. 138]

i. Gedicht op den grooten brand te Dordrecht. Beg.: Dusend vier hondert seven en vijftich mede. Medegedeeld door G.D.J. Schotel. - Arch. f. Ned. Kerkgeschied. I (1885) bl. 168-169.