Bibliographie der Middelnederlandsche taal- en letterkunde. Deel 1

[p. 101]

X. Jacob van Maerlant.

Zie Jan te Winkel, Geschied. der Ned. Letterk. I bl. 306-353.

520. Verzamelingen. a. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent een HS. van Maerlant's Kleinere Gedichten. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 374. b. - Bericht omtrent een HS. van Maerlant's Geestelijke liederen (Gebeden). - Als voren 1822 I bl. 93. c. Kleine gedichten van Jacob van Maerlant. Met inleiding, toelichting en bijlagen van J. van Vloten. Haarlem 1878. 8^o. Inhoud: Inleiding. - Eene disputacie van Onser Vrouwen ende van den H. Cruce. - Van den V vrouden. - Van ons Heren wonden. - Die clausule van der Bible. - (Tweespraak tusschen) Scale ende Clerc. - Van den lande van Overzee. - Der Kercken Claghe. - Bijlagen. Beoord. door H.E. Moltzer in Weekbl. v.h. lager, middelb. en gymnas. onderw. 1878, 25 Febr. en door J. Franck in Anz. f. deutsches Alterth. IV (1878) bl. 396-411. - Eelco Verwijs, Van enen manne die gherne cnollen vercoopt ene goede boerde. 's Gravenhage 1878. 8^o. Over de uitgave van J. van Vloten. Beoord. door J. Franck in Anz. f. deutsches Alterth. IV (1878) bl. 411-412 en door P. Leendertz Wz. in De Navorscher XXVIII (1878) bl. 325. - J. van Vloten, Professorale kritiek en een mislukte boerde. - De Levensbode X (1878) bl. 217-238. Over het boekje van E. Verwijs. d. Jacob van Maerlant, Strophische gedichten, uitgegeven en toegelicht door Eelco Verwijs [ter perse bezorgd door J. Verdam]. Groningen 1879. 8^o. Inhoud: Van Jacob ende van Martine. - Verkeerde Martyn. - Ene disputacie van onser Vrouwen ende van den heiligen Cruce. - Van den vyf vrouden. - Van ons Heren wonden. - Die clausule van der bible. - Van den lande van Oversee. - Der kerken clage. Bibl. v. middelnederl. letterk. afl. 24-26. Beoord. door J.H. Gallée in De Gids 1881 III bl. 324-339; in Literaturzeitung 1882 Kol. 171 en door J. Franck in Anz. f. deutsches Alterth. VIII (1882) bl. 125-162.

521. Martijns. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 320-329. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent HSS. van Maerlants Wapen Martijn en den verkeerden Martijn. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 374.

[p. 102]

I. Eerste Martijn. a. Aus Maerlant's Wapen Martijn [volgens het Heidelbergsche HS.] mitgetheilt von F.J. Mone. - Anzeiger f. Kunde d. dtschen Vorzeit VII (1838) bl. 244-252. b. De Wapene Martijn van Jacob van Maerlant, naar het Zutphensche HS. medegedeeld door A.C.W. Staring van den Wildenborch, met eene Inleiding en Aanteekeningen van M. Siegenbeek. - Nieuwe werken van de Maatsch. d. Nederl. Letterk. III 2e st. (1834) bl. 81-225. - Toevoegsel tot de Aanteekeningen daarop, medegedeeld door J. ab Utrecht Dresselhuis, Als voren V 1e st. (1838) bl. 289-298. c. Waphene Martin (dit es deerste Martin) herausg. von Ed. Kausler [naar het Comburgsche HS.]. - Denkm. altniederl. Sprache u. Litteratur Bd II (1844) bl. 611-646. d. Van Jacob ende van Martine uitg. [naar alle HSS.] door Eelco Verwijs in zijn Acad. proefschrift (1857) zie hierachter IV b, bl. 1-46 en in zijne uitg. van Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten (1879) hiervóor N^o. 520 d, bl. 1-40. e. Uit den Wapene Martijn van Jacob van Maerlant. Beg.: God en was nie moede no mat. Medeged. met aanteekeningen van J.F.J. Heremans. - De Toekomst IV (1861) bl. 341. f. J. Verdam, Middelned. varia XV. Wap. Mart. I 531. - Taal en Letterb. V (1874) bl. 49. g. H.E. Moltzer, Maerlant Wap. Martijn I v. 923. - Noord en Zuid IX (1886) bl. 136. h. Varianten van het Ie Boek van den Wapene Martijn, uit een HS. gevonden in het Archief te Brugge. - In Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs. (1879) bl. 240. III. Dander Martijn. a. Aus Maerlant's Wapen Martijn, mitgetheilt [volgens het Heidelbergsche HS.] von F.J. Mone. - Anzeiger d. dtschen Vorzeit VII (1838) bl. 252-253. b. Vervolg op den Wapen Martyn, van Jacob van Maerlant, medegedeeld [naar het Haagsche HS.] door M. Siegenbeek. - Nieuwe Werken van de Maatsch. d. Nederl. Letterk. V 2e st. (1841) bl. 125-148.

[p. 103]

c. Dander Martin, herausg. [naar het Comburgsche HS.] von E. Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache u. Litteratur, II (1844) bl. 647-659. d. Fragment van 13 verzen [de 10e strophe van den Tweeden Martijn] medegedeeld door F.H.G. van Iterson naar een HS. op de Kon. Bibl. te 's Hage, afkomstig uit het ‘Oude Convent’ of ‘St Jan Evangelisten-huse’ te Weesp, in zijn werk Stemmen uit den voortijd (1857) bl. 187. e. Dander Martijn, uitg. [naar alle HSS.] door Eelco Verwijs in zijn proefschrift (1857) zie hierachter IV b bl. 47-61 en in zijne uitg. van Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten (1879) hiervóor N^o. 520 d bl. 41-55. f. Varianten van het IIe boek van den Wapene Martijn, uit een HS. gevonden in het Archief te Brugge. - In Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs. (1879) bl. 240-246. III. Derde Martijn. a. Vander Drievoudichede, van Jacob van Maerlant, uitg. [naar het Zutphensche HS.] met Aanteekeningen door G.J. Meijer. - Nalezingen op het leven van Jezus (1838) bl. 119-152. b. Aus Maerlant's Wapen Martijn, [naar het Heidelbergsche HS. uit het gedicht vander Drievoudichede], mitgetheilt von F.J. Mone. - Anzeiger VII (1838) bl. 253-258. c. Dit es de derde Martijn, herausg. [naar het Comburgsche HS.] von E. Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache u. Litteratur II (1844) bl. 660-676 - M. de Vries, Over het voorg. Vers 194. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 139. d. Derde Martijn. Van der drievoudichede, uitg. [naar alle HSS.] door Eelco Verwijs in zijn proefschr. (1857) zie hierachter IV b, bl. 62-87 en in zijne uitg. van Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten (1879) hiervóor N^o. 520 d, bl. 56-76. e. Varianten op den ‘derden Martijn’ naar het HS. der 2e partie van den Spiegel Hist. te Weenen. - In Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs. (1879) bl. 246-249. IV. Gezamenlijke uitgaven. a. Dit is Wapene Martijn. Antwerpen, Henrick die lettersnider 1496. 8^o. Zie Campbell Annales N^o. 1026.

[p. 104]

b. Jacob van Maerlant's Wapene Martijn met de vervolgen, [naar alle HSS.] kritisch uitgegeven en toegelicht [met woordenlijst]. Acad. proefschrift door Eelco Verwijs. Deventer 1857. 8^o. Beoord. door W.G. Brill in Alg. Konst- en Letterb. 1857 bl. 188. c. Van Jacob ende van Martine. I. Eerste Martijn. Bl. 1-40, 139. II. Dander Martijn. Bl. 41-55, 143. III. Van der drievoudichede. Bl. 56-76, 150. In Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs (1879) bl. 1-76, 139-150. d. C.A. Serrure, Iets over Marten uit den ‘Wapene Martijn’. - Vaderl. Museum II (1858) bl. 129-131. V. Vertalingen. a. Latijnsche vertaling van Jacob van Maerlant's Wapene Martijn door Jan Bukelare, uitg. door C.P. Serrure. - Vaderl. Mus. I (1855) bl. 116-199. Afzonderlijk verschenen o.d. titel: Jacob van Maerlant's drie boeken van den Wapene Martijn, in het Latijn vertaeld door Jan Bukelare, voor de eerste mael, naer het eenig bekende handschrift [te Bergen in Henegouwen] in het licht gegeven door C.P. Serrure. Gent 1855. 8^o. b. Jacob van Maerlant, Harau Martin. Z. p. e. j. (Brugge, Johannes Britoen, tusschen 1477 en 1481). 4^o. In 1851 door den Archivaris Bossaert in het Archief te Brugge ontdekt doch sedert verloren geraakt. Zie Campbell Annales N^o. 1027 en verg. J.W. Holtrop, Monuments typographiques (La Haye 1868) bl. 61-69 en plaat 61 (129). b.c. c. Bericht betreffende door den Heer Bossaert te Brugge gevonden fragmenten eener Fransche vertaling van den Wapen Martijn. - De Eendragt XVI (1862) bl. 91. d. P. Fredericq, Het Brugsch fragment der berijmde Fransche vertaling van Maerlant's Wapene Martijn [mededeeling van 32 coupletten]. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. IV (1884) bl. 275-291.

Ofschoon de hiervolgende gedichten (VI en VII) niet door Jacob van Maerlant vervaardigd zijn, behooren zij toch te dezer plaatse vermeld te worden.

VI.	Verkeerde Martijn. a. De verkeerde Martijn [Fragment eener Parodie op den Eersten Martijn] uit het Zutphensche HS. van Van

[p. 105]

Maerlant met aanteekeningen door M. Siegenbeek. - Nieuwe Werken v.d. Maatsch. d. Nederl. Letterk. III 2e st. (1834) bl. 68-71. - M. de Vries, Over het voorg. Vers 7. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 120, 121. b. Van den verkeerden Martine, fragment uitg. naar het Zutphensche HS. door Eelco Verwijs in zijn proefschrift (1857) zie hierboven IV b, bl. 88-90 en in zijne uitg. van Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten (1879) hiervóor N^o. 520 d, bl. 77-79. c. J. Verdam, Eenige bedorven plaatsen. - Verkeerde Martijn vs 18. - Versl. en Meded. d. K. Acad. v. Wetensch. (Afd. Letterk.) IIIe R. dl II (1885) bl. 298-303.

VII.

Vierde Martijn door Hein van Aken. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 225 en 324. a. Het vierde boek van den Wapene-Martijn, door Hein van Aken [Weerslag op den Wapene Martijn van Jacob van Maerlant] medegedeeld door C.P. Serrure. - Vaderl. Mus. IV (1861) bl. 55-90. b. M. de Vries, Nog een proefje van middelnederlandsche taalzuivering (over het voorg.). - De Taalgids VII (1865) bl. 49-54.

522. Van ons Heren wonden. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 330. a. Naar het Zutphensche HS. uitgegeven door L.Ph.C. van den Bergh in N. Werken v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. V 2e St. (1841) bl. 51-57; in Jacob van Maerlant's Kleine gedichten uitg. door J. van Vloten, Haarlem 1878 bl. 44-48; en in Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs Groningen 1879 bl. 103-106, alwaar tevens op bl. 162-164 het oorspronkelijk Latijnsche gedicht, waarvan dit eene vertaling is, wordt medegedeeld naar een HS. op de Stedelijke Boekerij te Arnhem. b. Van ons Heren wonden. Uitg. [naar een HS. der Universiteits-Bibliotheek te Utrecht] door H.E. Moltzer. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. VIII (1888) bl. 1-6.

523. Van den V Vrouden. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 330. Naar het éenige Zutphensche HS. uitg. door L.Ph.C. van den Bergh in N. Werken v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. V 2e stuk (1841) bl. 47-50; in Jacob van

[p. 106]

Maerlant's Kleine gedichten uitg. door J. van Vloten, Haarlem 1878 bl. 41-43; en in Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs, Groningen 1879 bl. 100-102, alwaar tevens op bl. 158-160 de Latijnsche tekst wordt medegedeeld van een gedicht, waarvan Maerlant's gedicht vermoedelijk de vertaling zal zijn.

524. Die Clausule van der Bible. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 330. a. Twee oude hekeldichten, zijnde 1^o. Dit es de Frenesie; 2^o. 18 Clauselen van Jacob van Maerlant, medegedeeld door J.F. Willems in zijne Mengelingen van vaderl. inhoud (1829) bl. 29-58. M. facs. - M. de Vries, Over het voorg. Claus. vers 227. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 111, 112. b. 18 Clausulen van der bible. Medegedeeld door D. Buddingh in zijn werk Een paar bladzijden uit de gesch. d. Kerkhervorming in Nederl. (1855) bl. 47-54. c. Die Clausule van der Bible [naar het éenige Zutphensche HS.] uitg. door L.Ph.C. van den Bergh in N. Werken v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. V (1841) bl. 58-83; in Jacob van Maerlant's Kleine gedichten uitg. door J. van Vloten, Haarlem 1878 bl. 49-69; en in Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs, Groningen 1879 bl. 107-123, 170.

525. Maria-mirakelen. - Zie hiervóor N^o. 481.

526. Alexanders geesten. - Zie hiervóor N^o. 422.

527. Historie van den Grale en Merlijns boeck. - Zie hiervóor N^o. 447.

528. Historie van Troyen. - Zie hiervóor N^o. 421.

529. Lapidarijs. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 313-314. Van dit werk is geen uitgave verschenen daar het HS. niet teruggevonden is. G.Ph.F. Groshans, De Lapidarius van Marbodeus, de vermoedelijke bron van Maerlant's Lapidaris. - Taal- en Letterb. III (1872) bl. 319-320.

530. Der Naturen Bloeme. Zie F.J. Mone, Uebers. bl. 328 en J. te Winkel t.a.p. bl. 315, 316, 332, 334 volg. a. Brief over den oorsprong van Maerlant's rijmwerk: Der Naturen Bloeme, door A.M. - Vriend d. Vaderlands XI (1837) bl. 372-378.

[p. 107]

b. J.H. Bormans, Thomas de Cantimpré indiqué comme une des sources où Albert le Grand et surtout Maerlant ont puisé les matériaux de leurs écrits sur l'histoire naturelle. - Bullet. d. l'Acad. Royale de Belgique XXIX (1852) bl. 132-159. c. Natuerenbloeme ten behoeve van Floris V vervaardigd. - Navorscher VIII (1858) bl. 5 en 123. d. Eelco Verwijs, Heer Nicolaas van Cats. - Versl. en Meded. d. K. Acad. v. Wetensch. Afd. Letterk. IIe R. dl VIII (1879) bl. 6-21. e. J.A. Clignett, Verslag van Maerlant's Naturen Bloeme. - Teuthonista (1804) Voorrede bl. lxxviii. f. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent HSS. van Maerlant's der Natueren Bloeme. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 373. g. F.H. von der Hagen, Verslag van het Berlijnsche HS. van Maerlant's Naturen Bloeme (met uittreksels). - Neues Jahrbuch der Berlinische Gesellschaft für Deutsche Sprache IV bl. 174-193. - Vergel. W.J.A. Jonckbloet in De Gids 1843 Mengelwerk bl. 584. h. H.F. Massmann, Berigt omtrent een HS. van Maerlant's Naturen Bloeme te Detmold. - Neues Jahrb. d. Berlinische Gesellsch. f. deutsche Sprache VII bl. 325. i. R.P.A. Dozy, Bericht omtrent een HS. van Jacob van Maerlant's Naturen Bloeme, in het British Museum te Londen. - Verslagen en Berigten d. Vereen. ter bevord. d. oude Nederl. Letterk. II (1845) bl. 34. j. M.L. Petri, Jacob van Maerlant, und Der naturen bloeme, ein Manuscript der öffentlichen Bibliothek in Detmold. Detmold 1853. 4^o. k. Bruckstück von Jacob van Maerlant's Bestiaris. Mitgeth. von W. und J. Grimm in Altdeutsche Wälder III (1816) Hft 1 bl. 41. l. Uittreksel uit Jacob van Maerlant's Naturen Bloeme, zijnde eene beschrijving der verschillende tijdperken van 's menschen leven, medegedeeld door W. Bilderdijk, in zijne Nieuwe Taal- en dichtk. verscheidenh. IV (1825) bl. 112.

[p. 108]

m. Die Holl. Minstrels zu Ende des XIII Jh. (Jacop van Maerlant's Bestiaris Cod. Berolin. 29d-30a). mitgetheilt von H. Hoffmann. - Altdeutsche Blätter I (1835) bl. 210. n. Bruchstück von Maerlant's Naturen Bloeme, mitgetheilt von F.J. Mone. - Anzeiger IV (1835) bl. 197. o. Fragment van Maerlants Bestiaris, of der Natueren Bloeme, gevonden en medegedeeld door G.J. Meijer. - Nieuwe Werken van de Maatsch. d. Nederl. Letterk. V st. I (1838) bl. 1-48. p. Uittreksels uit Jacob van Maerlant's Naturen Bloeme, betreffende de Sirene, Silla, Beluen, enz. - Medeged. door D. Buddingh in zijne Verh. over het Westland (1844) bl. 83, 117, 151, 152. q. Fragmente altniederländischer Gedichte gevonden te Güstrow, mitgeth. von G.C.F. Lisch. - Jahrb. d. Vereins f. Mecklenb. Gesch. u. Landesk. VIII (1843) bl. 214 en daaruit overgenomen door J. Tideman in Versl. en berigten d. Vereen. ter bevord. d. oude nederl. letterk. I (1844) bl. 38. r. M. de Vries, Berigt en mededeeling van Fragmenten (behoorende aan de Mtsch. d. Ned. Letterk.) uit het 12e en 13e boek van Maerlant's Naturen Bloeme. - Als voren III (1846) bl. 63. s. F.A. Snellaert, Nader bericht omtrent de te Gent gevonden fragmenten (waaronder van der Naturen Bloeme). - Alg. Konst- en Letterb. 1852 I bl. 340-341. t. Fragmenten uit Maerlant's Naturen Bloeme medegedeeld door F.A. Snellaert. - Als voren 1852 I bl. 340-341. u. M. de Vries, Over Vers 3139 der Naturen Bloeme, en het woord ‘corsioen’ door J. Clarisse in een der HS. gevonden. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 102. v. Der Naturen Bloeme van Jacob van Maerlant. Met inleiding, varianten van HSS., aenteekeningen en glossarium, op gezag van het Gouvernement en in naem der K. Akademie v. wetenschappen, letteren en fraije kunsten voor de eerste mael uitgegeven door J.H. Bormans. Deel I. Brussel 1857. Met 2 facsim. 8^o. Slechts dl I (de Tekst van Boek I-IV) is verschenen. - Deze uitg. is bewerkt naar 5 HSS., 1^o. het Brusselsche, 2^o. het Hamburgsche, 3^o. het Detmoldsche, 4^o. het Haagsche en 5^o. voor een deel naar het Berlijnsche.

[p. 109]

w. Eelco Verwijs, Tekstcritiek I Nat. Bl. V vs 975 vv. - Taal- en Letterb. III (1872) bl. 219-220. x. J.H. Bormans, Sur un fragment inédit de Maerlant (Naturen bloeme) trouvé par l'abé Daris. - Bull. de l'Acad. R. d. sciences de Belg. IIe Ser. XII (1861) bl. 58-59. y. - Sur l'ouvrage Naturen bloeme de Maerlant et sur les fragments nouveaux relatifs à cet ouvrage. - Als voren II Sér. XII (1861) bl. 353-358. z. Berigten betreffende de ontdekkingen van nieuwe fragmenten van Maerlants der Naturen Bloeme. - De Eendragt XVI (1861-1862) bl. 4, 52, 70, 91 en 96. aa. Bericht betreffende fragmenten van der Naturen Bloeme en eener Vlaamsche vertaling van de Chanson de Roland door den Abt Daris te Luik gevonden. - Spectator 1862 bl. 90. bb. Berigt betreffende te Weenen gevonden fragmenten van Maerlant's Naturenbloeme. - De Eendracht XXVII (1872) bl. 4. cc. F. von Hellwald, Maerlant's Naturen bloeme, (nieuw ontdekte fragmenten). - Taal- en Letterb. IV (1873) bl. 81-86. dd. Jacob van Maerlant's Naturen Bloeme, uitgegeven [met inleiding en aanteekeningen naar het HS. der Leidsche Academ. Bibliotheek] door Eelco Verwijs. Groningen 1878. 2 dln. 8^o. Bibl. v. middelnederl. letterk. afl. 7, 8, 14, 18 en 21. De inleiding bevat: 1^o. Bronnen der Naturen Bloeme. 2^o. Verhouding van de Naturen Bloeme tot het werk de Naturis rerum. 3^o. Maerlant's Naturen Bloeme en Conrad van Megenberg's Buch der Natur. 4^o. Tijd van vervaardiging. 5^o. Handschriften en fragmenten der Naturen Bloeme. 6^o. Wijze van uitgave. ee. W.H. van de Sande Bakhuyzen, Aanteekeningen op den Naturen bloeme. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. I (1881) bl. 191-219, 261-280. II (1882) bl. 81-117. ff. H.E. Moltzer, Opgave van varianten van Maerlant's Naturen Bloeme. - Als voren V (1885) bl. 298-302.

531. Heimlicheit der Heimlicheden. - Vertaald naar het Latijnsche geschrift Secreta Secretorum. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 335-337. a. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent HSS. van Maerlant's Hemelychede der Hemelycheden. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 374.

[p. 110]

b. De Heimelykheid der Heimelykheden, dichtwerk toegekend aan Jacob van Maerlant, [naar het HS. van de Maatsch. d. Ned. Letterk.] met eene Inleiding en Aanteekeningen, van wege de Maatschappij d. Ned. Letterkunde, uitg. door J. Clarisse. - Nieuwe werken v.d. Maatsch. d. Ned. Letterk. IV (1838) bl. 1-544. Ook afzonderlijk verschenen te Dordrecht 1838. 8^o. Beoord. in De Gids 1840 bl. 1-16 en Vaderl Letteroef. 1840 bl. 166-167. c. Heymelichede der heymelicheit, herausg. [nach der Comburgische HS.] von Ed. Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache u. Litter. II (1844) bl. 483-556. In dl III van dat werk, bl. 289-330, vindt u en eene doorloopende vergelijking dezer vertaling met het Latijnsche werk Secreta Secretorum.

532. Rijmbijbel. - Vertaald naar de Historia Scolastica van Petrus Trecensis, bijg. Comestor. Zie F.J. Mone, Uebers. bl. 92-94 en J. te Winkel t.a.p. bl. 317 volg. 321, 337-339. a. J. Le Long, Van de allereerste Vertaalinge der Bybelsche Schriften in 't Nederduytsch, zynde de Rym-Bybel door Jacob van Maerlant [Beschrijving en uittreksels uit 9 HS.]. - Boekz. d. Nederd. Bijbels (1732) bl. 155-229. Volledigheidshalve zij hier vermeld dat J. Le Long in 1731 een prospectus verspreidde eener door hem voorgenomen prachtuitgave (met 180 kopergravuren) van den Rijmbijbel get.: Rymbybel, behelzende de Geschiedenissen des Ouden en Nieuwen Testaments enz. door Jacob van Maerlant, voor d'eerstemael volgens aloude Handschriften, op Perkement en Pampier geschreven, in 't licht gegeven, verklaart en opgeheldert door Isaac Le Long. - Deze uitgave echter is niet verschenen. b. J.A. Clignett, Berigt omtrent een HS. van Maerlant's Rijmbijbel. - Teuthonista 1804, Voorrede bl. lii. c. Fragment (uit den Rijmbijbel) over de Geboorte van Christus, de 3 Koningen en den Kindermoord. - W.A. van Spaen, Proeven van historie en oudheidk. (1808) bl. 129-132. d. Fragmenten van Maerlant's Rijmbijbel. - F.H. von der Hagen und J.G. Büsching, Litt. Grundriss (1812) bl. 250 en 276-278. e. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent HSS. en fragmenten van den Rijmbijbel. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 372.

[p. 111]

f. E. Kästner, Mittheilung von ein Fragment von Maerlant's Rijmbijbel [3000 vs, waarvan echter slechts 459 zijn medegedeeld]. - Jahres-Bericht über das Gymnasium zu Lingen in dem Schuljare von Ostern 1832 bis Ostern 1833. Lingen 1833. - Vgl. F.J. Mone in Anzeiger II bl. 232. - Drei Bruchstücke [uit het voorm. Franciscaner klooster te Bieleveld] von Jacob van Maerlant's Rijmbibel oder Scholastica, aus einem alten MSe herausgegeben von E. Kästner. Göttingen 1834. 4^o. Hierin is het voorg. fragment ook weder afgedrukt. g. A.C.W. Staring van den Wildenborch, Bericht nopens een Zutphensch HS. van van Maerlant. - Nieuwe Werken van de Maatsch. d. Ned. Letterk. III 2e St. (1834) bl. 53. h. Aus Maerlant's Rymbybel [fragment gevonden te Leuven] (200 vs) mitgetheilt von F.J. Mone. - Anzeiger IV (1835) bl. 64-69. i. Niederländische Bruchstücke. I Aus Maerlant's Reimbibel (104 vs), mitgetheilt von F.J. Mone. - Als voren VII (1838) bl. 537-539. j. Fragment van Maerlants Rijmbijbel, gevonden en medegedeeld door G.J. Meijer. - Nieuwe Werken v.d. Maatsch. d. Ned. Letterk. V, 1e stuk (1838) bl. 49-84. k. D. Buddingh, Jacob van Maerlant en zijn Rijmbijbel, 1270. Met 5 proeven uit den Rijmbijbel. - In zijn werk Gesch. v. opvoeding en onderwijs II 1e St. (1842) bl. 19-41. l. B.H. Lulofs, Over het zoogenaamde Zutphensche Handschrift van den Rijmbijbel en van eenige andere kleinere gedichten, met meer of minder regt aan Jacob van Maerlant toegeschreven. - Tijdschrift van het Instituut 1843 bl. 114. - Verg. B.H. Lulofs, Leven, karakter enz. van Mr. A.C.W. Staring van den Wildenborch bl. 319. m. J. Tideman, Berigt omtrent een HS. van Maerlant's Rijmbijbel in het Britsch Museum te Londen. - Verslagen en Berigten d. Vereen. ter bevord. der oude Nederl. Letterk. I (1844) bl. 42. n. M. de Vries, Berigt omtrent een Fragment van 168 vs van Maerlant's Rijmbijbel. - Als voren I (1844) bl. 42-43.

[p. 112]

o. V. Gaillard, Archives de la Cour de Flandre (waarin bericht omtrent fragmenten van den Rijmbijbel). - Messager d. sciences 1852 bl. 101-104; overgenomen in De Eendragt VI bl. 107. p. P.v.D. [van Duyse], Berigt omtrent te Gent gevonden fragmenten van Maerlant's Rijmbijbel. - Alg. Konst- en Letterb. 1852 bl. 274. - F.A. Snellaert, Nader bericht daaromtrent. - Als voren. 1852 bl. 359. q. Fragmenten uit Maerlant's Rijmbijbel medegedeeld door F.A. Snellaert. - Alg. Konst- en Letterb. 1852 I bl. 339 volg. r. Rymbybel van Jacob van Maerlant, met voorrede, varianten van HSS., aenteekeningen en glossarium op last van het Gouvernement en in naem der K. Akademie van wetenschappen, letteren en fraeye kunsten, voor de eerste mael uitg. door J. David. Brussel 1858-1861. 3 dln. gr. 8^o. met facs. in kleuren. Deel III bevat: Die wrake van Jheruzalem. Deze uitgave geschiedde naar 6 HSS., 1^o. naar dat van Berlijn, 2^o. naar twee (van Willems en van Des Roches) op de Bourgondische Bibliotheek te Brussel en ten 3^o. naar drie (van Visser, Huydecoper en afschrift van Bilderdijk) op de Kon. Bibliotheek te 's Gravenhage. Verg. voor de niet door J. David gebruikte HSS. den Catalogus v. d. Mtsch. d. Ned. Letterk. I. Handschr. (1877) bl. 8 (N^o. 168-175). - J. Verdam, Over Rijmb. 19454. - Tekstcritiek v. mnl. schrijvers (1872) bl. 73. - - Eenige bedorven plaatsen. Rijmb. 5370 vlg. - Versl. en Meded. d. K. Acad. v. Wetensch. (Afd. Letterk.) IIIe R. dl II (1885) bl. 306-308. - Rijmbijbel vs 19778-19981. Opgave der varianten door H.E. Moltzer. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. V (1885) bl. 295-298. s. Bruchstücke von Jacob van Maerlant's Rymbybel gevonden door Dr. Keussen in het Archief te Kempen] mitgeth. von K. Bartsch. - Anz. f. Kunde d. dtschen Vorzeit XX (1873) Kol. 196 vv. t. Fragmenten uit Maerlants Rijmbijbel [gevonden te Munster door H. Suchier]. Medegedeeld door J. van Vloten. - Dietsche Warande N.R. II (1878) bl. 454-459. u. Bruchstück von Jacob van Maerlant's Rymbybel [in de Univ.-Bibliotheek te Straatsburg], mitgetheilt von W. List. - Germania XXIX N.R. XVII (1884) bl. 398-401.

[p. 113]

533. Wrake van Jherusalem. - Vervolg van den Rijmbijbel. Uittreksel en vertaling van het Bellum Judaicum van Flavius Josephus. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 339. a. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent HSS. en fragm. van Maerlant's Wrake van Jerusalem. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 372. b. D. Buddingh, Jacob van Maerlant en zijn Rijmbijbel, 1270. Met.... 2 proeven uit de Wrake van Jeruzalem. - Geschied. v. Opvoeding en Onderwijs II 1e Stuk (1842) bl. 19-41. c. [Fragment van Jacob van Maerlant's Destructie of Wrake van Jerusalem gevonden te Schwerin]. Medegedeeld door G.C.F. Lisch. - Jahrb. d. Ver. f. Mecklenb. Gesch. u. Landesk. VIII (1843) bl. 213 en daaruit overgenomen door J. Tideman in Versl. en berigten d. Vereen. v. oude Nederl. letterk. I (1844) bl. 35-41. d. Die Wrake van Jherusalem van Jacob van Maerlant uitg. door J. David in het IIIe dl zijner uitg. van den Rijmbijbel (zie hiervóor N^o. 532 r).

534. Spiegel Historiael, met de vervolgen. - Vertaald naar het Latijn van Vincentius Bellovacensis, Speculum historiale. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 315, 340-344, 354-366, 382, de Inleiding op de uitg. van M. de Vries en E. Verwijs (1857) en S. Muller Fz. Lijst v. Kronieken (1880) bl. 12. a. C.A. Serrure, Maerlant's Spieghel historiael. - De Eendracht XX (1865) bl. 50, 53. b. J. Bolhuis van Zeeburgh, Kritiek der Friesche geschiedschrijving. I (éenig gedeelte). 's Gravenhage 1873. 8^o. Bl. 25-34: Jacob van Maerlant. c. Den Spieghel Historiael, houdende in hem alle historyen der waerachtigher Cronijcken ende der Bibelen ende der godlijcker Scriftueren, met alle gheschiedenissen ende vreemtheden der Hystorien ende der Poetrien, die welcke waerachtich sijn. Antwerpen 1515. fol. Proza-bewerking van Maerlant's werk. - Zie hierover bl. l volg. der Inleiding van den Spiegel historiael uitg. door M. de Vries en Eelco Verwijs (1857). In 1782 werd door den Boekverkooper Frans de Does Pz. een Prospectus verspreid luidende: ‘Bericht wegens den Spiegel Historiael of Rijmkronijk van Jacob van Maerlant als mede wegens de nieuwe uitgave van deszelfs vervolg der Spiegel historiael of Rijmkronijk van Lodewijk van Velthem met korte Historie-,

[p. 114]

Oudheid- en Taelkundige Aenmerkingen door Mr. Jacob Arnout Clignett en Mr. Jan Steenwinkel. - Nadat in 1784-1785 dl 1 en 2 verschenen waren (zie hierachter d) werd de uitgave gestaakt, totdat in 1812 het 3e dl (hierachter f) door de Tweede Klasse van het Instituut uitgegeven werd. - De in het Bericht beloofde uitgave van Lodewijk van Velthem's Spiegel Historiael is nimmer verschenen. d. Spiegel historiael of Rymkronyk van Jacob van Maerlant [naar het HS. van het Kon. Nederl. Instituut]. Met aanteekeningen door Jac. Arnoud Clignett en Jan Steenwinkel. Dl 1 en 2. Leyden 1784-1785. 8^o. Deze deelen bevatten de Ie Paert. Boec 1-8. - Zie hierachter f en r. - M. de Vries, Over Spiegel Historiael dl II, bl. 157 vs 10, bl. 297 vs 8 en bl. 397 vs 15, 16. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 76, 82, 110, 111. e. Fragmenten van Maerlant's Spiegel Historiael (Ie Part. 7e bk) medegedeeld door K.A. Schmidt en Kinderling. - Deutsches Museum 1788 Bd I bl. 72-82, 112-124. - Vgl. Litterarische Blätter VI (1805), bl. 70-74. Overgenomen op bl. 325 van dl I der uitgave van M. de Vries en E. Verwijs. f. Spiegel historiael of Rymkronyk van Jacob van Maerlant [naar het HS. v.h. Kon. Ned. Inst.]. 3e Dl met aanteekeningen van Jan Steenwinkel [Uitg. d. W. Bilderdijk]. Uitg. door de Tweede Klasse van het Hollandsche Instituut. Amsterdam 1812. 8^o. Dit deel bevat IIIe Paert. Boec 1-3. - Zie hiervóor d en hierachter r. - M. de Vries, Over Sp. hist. dl III bl. 178 vs 58, bl. 230 vs 72 en bl. 318 vs 10. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 69, 128, 174. g. Twee fragmenten van een verloren HS. van Maerlant's Spiegel Historiael [Ie Paert. 3e Boek] medegedeeld door J. Clarisse. - Verhandelingen van de Maatsch. d. Ned. Letterk. II, 2e St. (1818) bl. 183-242. Overgenomen op bl. 96 van dl I der uitg. van M. de Vries en Eelco Verwijs. h. H. Hoffmann von Fallersleben, Bericht omtrent fragmenten van den Spiegel Historiael. - Alg. Konst- en Letterb. 1821 II bl. 373. i. Fragment uit het verloren geraakte gedeelte der IVe Partie [IVe Partie bk V en VI] van Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael, medegedeeld door H. Hoffmann von Fallersleben. - Nieuwe Werken

[p. 115]

d. Maatsch. v. Ned. Letterk. dl I, 2e St. (1825) bl. 251-270. Overgenomen in dl III bl. 402-405 der uitg. van M. de Vries en E. Verwijs j. Fragment uit het verlorene tweede deel van Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael [B. I, C. 87] medegedeeld door J.F. Willems. - Mengelingen v. vaderl. inhoud (1827-1830) bl. 463-476. Overgenomen door M. de Vries en E. Verwijs in hunne uitg. dl II bl. 11-15 en IIe Part. bl. 65-69. - M. de Vries, Over het voorg. Vs 88. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 67, 68. k. Aus Maerlants Alexander, mitgetheilt von F.J. Mone. - Anz. f. Kunde d. dtschen Vorzeit IV (1835) bl. 468-485. Deze fragmenten behooren tot den Spiegel historiael Ie Part. 4e bk en zijn door M. de Vries en E. Verwijs opgenomen in hunne uitg. dl I bl. 156 en 172. l. Fragment van een berijmden Passionael (van Sinte Mergrieten) medegedeeld door F.V. - Belg. Museum I (1837) bl. 276-284. Behoort tot de IIe Part. 5e bk, hfdst. 14 en komt voor in de uitg. van M. de Vries en E. Verwijs dl II bl. 16-19 en IIe Part. bl. 278-280 - M. de Vries, Over het voorg. bl. 279 vers 67. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 20. m. Fragmenten van den Spiegel Historiael van Jacob van Maerlant, te Deventer gevonden (Part. III, Bk I Cap. IX, vs 45 tot Part. III, Bk I, Cap. XVIII, vs 31 of dl II, [IIIe Part., 1e Bk, bl. 48 der uitg. van M. de Vries en E. Verwijs], medegedeeld door J.H. Halbertsma in zijn Letterk. Naoogst II (1840) bl. 299-323. - Zie over dit fragm. Halbertsma's Aanteekeningen op het 4e dl van den Spiegel Hist. bl. 479-556 (hierachter r). n. Fragmenten eener Nederlandsche vertaling van den roman van Barlaäm en Josaphat, met eene inleiding en aanteekeningen medegedeeld door M. de Vries. - Taalk. Magazijn IV (1842) bl. 1-94. - Ophelderingen en bijvoegsel daartoe, door M. de Vries, als voren bl. 281-288. - Het overzicht van voornoemden Roman werd daaruit grootendeels nageschreven door D. Buddingh in zijn Mirakelgeloof in de Nederlanden (1845) bl. 61-66. Later bleek dat deze fragmenten behoorden tot Utenbroeke's vertaling van den Spiegel Historiael, waarin het geheele verhaal in beknopter vorm opgenomen is. - Zie Spiegel Hist. uitg. d. M. de Vries en E. Verwijs. IIe Part. 7e bk bl. 445 volg.

[p. 116]

- J. van Vloten, Textcritiek IV (Barlaäm en Josafat uitg. d. M. de Vries en E. Verwijs als fragment d. 2e Partie v.d. Spieghel Hist. vs 52 vv.). - Taal- en Letterb. I (1870) bl, 147. o. N.C. Kist, Over Jacob van Maerlant's tot hiertoe onbekend getuigenis voor het bestaan der Pausin Johanna [in Spiegel hist.]. - Arch. v. Kerkel. Geschied. XIV (1843) bl. 97-112. p. Fragment uit een oud berijmd Passionael (XLIII Van Sinte Menuse van Carthago, XLIIII Van sinen Mirakelen, XLV Van Sinte Tecla, XLVI Van den Selven, XLVII Van anderen Sinte Pouwels jonghers, XLVIII Van Sinte Vitale ende Valerien passie, XLIX Van haren kinderen Gervase ende Prothase, L Van Sinte Nasarius ende van Celsus, LI Die passie van Gervase ende Prothase, Nasarius ende Celsus, LIII Van Sinte Tymotheus ende Apollinaris), medegedeeld door J.F. Willems. - Belg. Mus. IX (1845) bl. 418-434. Behoort tot de IIe Part., 1e Bk, hoofdst. 43 en 44 en komt voor in de uitg. van M. de Vries en E. Verwijs dl II bl. 1-8 en IIe Part. bl. 36 volg. q. Fragmenten [in de Stads-bibl. te Frankfort a/M.] van een dichtwerk, betreffende de Geschiedenis der Apostelen (vertaling van het Lat. origineel der Ystorien Bloeme), medegedeeld door W.J.A. Jonckbloet en M. de Vries. - Versl. en berigten d. Vereen. t. bevord. d. oude Ned. letterk. III (1846) bl. 65-71. Behoort tot de IIe Part. 1e Bk, hoofdst. 67 en is in de uitg. van M. de Vries en E. Verwijs opgenomen dl II bl. 9-11 en IIe Part. bl. 48 volg. r. Spiegel historiael of Rymkronyk van Jacob van Maerlant, 4e dl [naar het HS. v.h. K. Ned. Instituut, uitg. d. J.H. Halbertsma]. Uitg. door de Tweede Klasse v.h. Kon. Nederlandsch Instituut. Amsterdam 1849. 8^o. Dit deel bevat IIIe Paert. Boec 4-6. Zie hiervóor d en f. Beoord. door H. in Konst- en Letterb. 1849 II bl. 201-206, 218-221. - J.H. Halbertsma, Over de uitgave van het IVe deel van den Spiegel Historiael van Maerlant. - Alg. Konst- en Letterb. 1849 I bl. 324-325. - W.J.A. Jonckbloet, Nalezing op den Spiegel Historiael, 4e dl, uitg. door de 2e Klasse van het Kon. Nederl. Instituut. Deventer 1849. 8^o. - J.H. Halbertsma, Aanteekeningen op het 4e dl van den Spiegel Historiael door Jacob van Maerlant. Deventer 1851. 8^o. Uitg. d.d. 2e Klasse v.h. Kon. Nederl. Instituut.

[p. 117]

- M. de Vries, Over Sp. hist. dl IV bl. 72 vs 57, bl. 93 vs 84, bl. 173 vs 97, bl. 200 vs 25, bl. 275 vs 120, en bl. 330 vs 72. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 23, 57-59, 118, 119, 122, 141, 161 en 162. s. H.Q. Janssen, Beschrijving en mededeeling van een fragment van den Spiegel historiael van Jacob van Maerlant, in het plaatselijk Archief te St. Anna ter Muiden. - N. Reeks v. werken v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. VI (1850) bl. 115-157. Behoort tot de Ie Part. 7e bk en komt voor in de uitg. van M. de Vries en E. Verwijs bl. 292. t. Bruchstück von Jacob van Maerlant's Spiegel historiael, mitgetheilt von J. Diemer. - In zijne Kleine Beiträge z. älteren deutschen Sprache und Literatur I (1851) bl. 77-97. Behoort tot de Ie Part. 1e en 2e Bk en is overgenomen door M. de Vries en E. Verwijs op bl. 52 volg. van dl I van hunne uitgave. u. M. de Vries, Bericht omtrent een fragment van Maerlant's Spiegel Historiael, berustende onder Mr. Franquinet te Maestricht (7e bk der 1e partie). - Nieuwe Reeks v. werken v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. VII 2 (1856) bl. 197. Dit fragm. is opgenomen in de uitg. van M. de Vries en E. Verwijs dl I bl. 373 volg. v. Fragment van een handschrift van Maerlants Spiegel Historiael, gevonden te Zutphen, medegedeeld door W.G. Brill. - Als voren VII 2 (1856) bl. 219-230. Behoort tot Ie Part. 6e Bk en is overgenomen in de nieuwe uitg. dl I bl. 277. w. Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael, met de fragmenten der later toegevoegde gedeelten bewerkt door Philip Utenbroeke en Lodewijc van Velthem. Uitgegeven door M. de Vries en E. Verwijs. Leiden 1857-1863. 3 dln. 4^o. Uitg. van wege de Maatsch. d. Ned. Letterkunde. - Verg. Bijl. A (bl. 63, 64) van de Handelingen der Alg. Verg. dezer Maatschappij van 1856. De uitvoerige inleiding bevat: 1^o. Vincentius en zijn Speculum. 2^o. Maerlant's Spiegel Historiael. Verhouding tot Vincentius. Verdere bronnen. Beoordeeling. De Proza-vertaling van Vincentius. 3^o. Andere werken van Maerlant, in den Spiegel Historiael genoemd. 4^o. Tijd der vervaardiging van den Spiegel Historiael. 5^o. De Tweede en Vierde Partie. Maerlant's sterfjaar. Philip Utenbroeke en Lodewijc van Velthem. 6^o. De Rijmkronijk van Lodewijc van Velthem, de Vijfde Partie van den Spiegel Historiael. 7^o. Handschrift en fragmenten van den Spiegel Historiael. 8^o. Onze uitgave. Bl. 392-401 van het IIIe dl bevatten de fragmenten der IVe Partie

[p. 118]

IIIe Bk door Mr. A.G. Kleyn te Breda en te Steenbergen gevonden (thans eigendom v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk.) en hier voor het eerst afgedrukt. Bl. 402-405 de fragmenten der IVe Part. Bk V en VI door H. Hoffmann von Fallersleben te Breslau gevonden en in 1825 medegedeeld (zie hiervóor i); bl, 406-434 die van het 7e en 8e Bk der IVe Part. door F. Vanderhaeghen te Gent gevonden en hier voor 't eerst medegedeeld. Bl. 440-446 bevat de collatie der fragmenten te Gent, Megen en Breda gevonden en als Bijlage: Verbetering en aanvulling van den Sp. hist. door Lodewijc van Velthem (zie hierachter N^o. 541) uit de onlangs te Gent gevondene fragmenten. Voor deze uitg. zijn gebruikt behalve het HS. der Kon. Acad. v. Wetensch. (vroeger Kon. Ned. Inst.), àl de hiervóor vermelde fragmenten, benevens de fragmenten in 1858 te Megen gevonden en bevattende een gedeelte der Ie P., bk 3, 4 en 6, IIe P., bk 5, IIIe P., bk 7; een fragm. van P. I, 7e bk, vroeger aan J.F. Willems, thans aan de Kon. Bibliotheek te Brussel behoorende, bevattende: de Miracle onser Vrouwen (hiervóor N^o. 481d) benevens de hoofdst. 50-54 van het 5e Bk der IIIe P. door den afschrijver van den Lancelot uit den Sp. hist. overgenomen. - J. van Vloten, Textkritiek IV. Spieghel Hist. II^7 2, 54. - Taal- en Letterb. I (1870) bl. 147. - P.J. Cosijn, Tekstcritiek III. Spieghel Hist. I^3 18, 6. - Als voren (1870) bl. 241. - J. Verdam, Over Sp. 1^5, 20, 11, 1^6. 43, 25, 52, 16, 1^8, 51, 30, 61, 17, 3^4, 49, 18, 3^8, 8, 92, 4^1, 4, 66. - Tekstcritiek v. mnl. schrijvers (1872) bl. 28, 39, 88, 53, 96, 51, 72 en 43. x. Fragment manuscrit (appartenant à la Bibliothèque de Douai) du ‘Spiegel historiael’ de Maerlant, transcrit par D. Carnel. - Ann. du Com. Flam. de France VI (1862) bl. 407-427. M. facs. Ook afzonderlijk verschenen te Lille 1862. 8^o. Behoort tot de IIIe Part. 5e Bk en is opgenomen in de uitg. van M. de Vries en E. Verwijs dl II bl. 279. y. Bericht omtrent te Leiden gevonden fragmenten (uit het IIIe bk der IVe partie, c. 5-7) van den Spieghel historiael. - De Eendracht XXII (1868) bl. 92. - Verg. Handel. v.d. Mtsch. d. Ned. letterk. 1868 bl. 38. z. Bruchstück von Jacob van Maerlants Spiegel Hist., mitgeth. von M. Töppen. - Altpreuss. Monatsschr. VI (1869) bl. 102-115. Opnieuw uitgegeven o.d.t.:

Nog een paar fragmenten uit het IIIe boek der 4e Partie. - In Jacob van Maerlant's Spiegel Hist. IIe part. uitg. door F. von Hellwald, M. de Vries en E. Verwijs. Leiden 1879. Aanhangsel bl. 529-536.

[p. 119]

aa.	Ferd. von Hellwald, Eine neue Maerlant-Handschrift. - Beil. zur Augsb. Allgem. Zeitung 30 Sept. 1869. N^o. 273 bl. 4214.
bb.	X., Een nieuw handschrift van Jacob van Maerlant (waarbij ook werken van Jan van Boendale, Geraert Groete, Jan van Ruusbroec enz.). - De Eendracht XXIV (1869) bl. 35.
cc.	F. von Hellwald, Der zweite Theil von Maerlants Spieghel historiael. - Mag. f. d. Literatur d. Auslandes 1869. N^o. 41.
dd.	- Een nieuw Maerlant-handschrift. - Taal- en Letterb. I (1870) bl. 169-178.
ee.	Zwei neue Maerlant-Fragmenten, mitgeth. von Ferd. von Hellwald. - Altpreuss. Monatsschrift VII (1870) bl. 206-216.
ff.	Aus Maerlants Spieghel historiael [Fragm. der IIe Part. hoofdst. 23, in het Landesarchiv te Düsseldorf] mitgeth. von A. Birlinger. - Germania XVII N.F. Bd. V (1872) bl. 438-441. Opgenomen door M. de Vries en E. Verwijs in hunne uitgave der IIe Part. bl. 27-29.
gg.	Jacob van Maerlant's Spiegel historiael. Tweede partie, bewerkt d. Philip Utenbroeke, uitgegeven naar het door Ferd. von Hellwald genomen afschrift van het HS. der Keiz. Boekerij te Weenen door Ferd. von Hellwald, M. de Vries en Eelco Verwijs. Leiden 1879. 4^o. Uitg. van wege de Maatsch. d. Ned. Letterkunde. Bl. 513-536 bevatten als Nalezing op de geheele uitg. van den Spiegel historiael: I. Bijvoegsels en verbeteringen op de Aanteekeningen. - II. Toevoegsel tot de varianten (o.a. bericht van een te Oxford gevonden fragment uit het 1e bk der IIIe P. en een te Leiden gevonden fragment uit het 3e bk der IVe P. benevens de collatie daarvan en ten 3e Overeenstemming van den Sp. hist. met de uittreksels daaruit in de Zedelessen uitg. in Blommaert's Oudvl. gedichten dl III. - III. Drie nieuwe hoofdstukken uit de IVe Partie v.d. Sp. hist., uit het Weener HS. der IIe Partie. - IV. Bijdrage tot de critiek der Rymkronijk van Lodewijc van Velthem (de Ve Partie van den Spiegel historiael) en als Aanhangsel: Nog een paar fragmenten uit het IIIe Boek der IVe Partie (vroeger door M. Töppen medegedeeld, zie hiervóor z).
hh.	Fragment inédit du Spiegel historiael publ. par Al. Nelis. - Ann. d.l. Soc. d'émulat. p. l'étude de l'hist. d.l. Flandre occ. IVe Ser. tom. IV (1880) bl. 170-205.
ii.	M. de Vries, Een nieuw hoofdstuk der Tweede Partie van den Spiegel Historiael [te Brugge gevonden door Nap. de Pauw]. - Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk. I (1881) bl. 115-124.

[p. 120]

jj.	Fragment aus Jacob van Maerlants Spieghel historiael mitgetheilt von C. Walther. - Jahrb. d. Vereins f. niederd. Sprachforschung XI (1885) bl. 168. Dit fragment komt overeen met bl. 205-208 van dl II der uitg. van M. de Vries en E. Verwijs.
kk.	Gilliodts van Severen, Un fragment du Spiegel historiael [IIIe Part., découvert à Damme]. - Compte rendu des séances d.l. Comm. royale d'histoire IVe Sér. T. I (1885) bl. 245-310.
ll.	A. Joos, Spraekkunst van Van Maerlant volgens Spiegel Historiael. - Rond den Heerd XXII (1887) bl. 281-283, 293-294, 301-304, 307-310. Ook afzonderlijk verschenen te Gent 1887. 8^o.

535. Spiegel Historiael of Rymspiegel van Lodewyc van Velthem (Ve Partie van het voorg.) zie hierachter N^o. 541.

536. Disputacie van Onser Vrouwen ende van den heiligen Cruce. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 345. a. Eene disputacie van onzer vrouwen ende van den heilighen cruce. Medegedeeld [naar het Zutphensche HS.] door L.Ph.C. van den Bergh in N. Werken v.d. Mtsch. d. Ned. Letterk. V 2e st. (1841) bl. 17-46 en in Kleine gedichten van Jacob van Maerlant, uitg. door J. van Vloten (1878) bl. 19-40. b. Een disputacie tuschen S. Marien enten Cruce, herausg. nach der Comburg. HS. von E. Kausler. - Denkm. altniederl. Sprache u. Litter. II (1844) bl. 677-698. c. Ene disputacie van onser Vrouwen ende van den heiligen Cruce [naar beide HSS.]. - In Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten, uitg. door E. Verwijs (1879) bl. 80-99, 155.

537. Der Kerken Claghe. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 346. NB. De hier vermelde uitgaven zijn allen naar het HS. van Heber, vroeger in het bezit van C.P. Serrure, tot dusverre het éénig bekende. a. Dit dichte oec Jacob van Maerlant. 18 clauselen. Beg.: In dit gedichte settic voren, Uitg. door J.F. Willems in zijne Mengelingen van vaderl. inhoud (1827-30) bl. 45-58. M. facs. - M. de Vries, Over Achttien Clauselen vs 11. - Proeve v. Mnl. taalzuivering (1856) bl. 111-112. b. Hekeldicht, uitg. door L.G. Visscher in zijne Bijdr. tot de oude lett. der Nederl. (1835) bl. 156-164.

[p. 121]

c. C.P. Serrure, Maerlants gedicht ‘Der kerken claghe’. - Vaderl. Mus. I (1855) bl. 275-276. d. Der kerken claghe. - Bloeml. uit mnl. dichters door Eelco Verwijs II (1859) bl. 93-100. - Aldaar II 2e uitg. (1880) bl. 93-100. e. Der kerken claghe uitg. door J.F.J. Heremans. - Zie hierachter N^o. 538 d. f. Der kerken claghe. - In Jacob van Maerlant's Kleine gedichten uitg. door J. van Vloten (1878) bl. 92-100. g. Der kerken clage. - In Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs (Groningen 1879) bl. 132-138 en 190.

538. Van den Lande van Oversee. Zie J. te Winkel t.a.p. bl. 347. De hier vermelde uitgaven zijn allen naar het Zutphensche HS. [op de Acad. Bibliotheek te Groningen] tot dusverre het éenig bekende. a. Vanden lande van ouerzee, door Jacob van Maerlant, uitg. door H. van Wijn in diens Huiszittend leven, dl II 1e st. (1812) bl. 306-322. b. Van den Lande van Oversee. Uitg. door L.G. Visscher in zijne Bijdr. tot de oude letterk. d. Nederl. (1835) bl. 146-155. c. Van den lande van Oversee. - Bloeml. uit mnl. gedichten door E. Verwijs, II (1859) bl. 100-107. - Ald. II 2e uitg. (1880) bl. 100-107. d. Van den Lande van Over-See en Der Kercken Claghe, twee strophische gedichten van Jacob van Maerlant, uitgegeven door J.F.J. Heremans. Gent 1870. 8^o. e. Van den lande van over-see. - In Jacob van Maerlant's Kleine gedichten uitg. door J. van Vloten. Haarlem 1878 bl. 82-91. f. Van den lande van Oversee. - In Jacob van Maerlant's Stroph. gedichten uitg. door E. Verwijs Groningen 1879. bl. 124-131 en 187. g. Eenige woorden, voorkomende in Maerlant's Van den Lande van Over-see. - Navorscher XIX (1869) bl. 417-422. h. M. de Vries, Tekstcritiek XIV. Van den lande van over see, vs. 108 en 139. - Taal- en Letterb. IV (1873) bl. 61-62.

[p. 122]

i. P. Leendertz Wz., Tekstkritiek, Maerlant Van den lande van Overzee str. 8. - Navorscher XXVIII (1878) bl. 310-313. j. M. de Vries, Mnl. verscheidenh. IV. Van den lande van over see, Str. 5. - Taalk. Bijdr. II (1879) bl. 67-70.