Dr. Schaepman. Deel 2

juli 1870-juli 1880

[p. 457]

LVIII.
‘Prins Louis Napoleon’.

‘Het Bonapartisme is de partij der toekomst. Het heeft niet alleen zijn invloed heroverd, maar het heeft den haat overwonnen, de onverschilligheid doen ophouden. Het verlamt de regeering in haar pogingen om zich te vestigen. Het heeft de monarchale partij tot ontbinding en tot machteloosheid gebracht. Het heeft twee leuzen, en daarmede beheerscht het de welgestelden en de massa's. Orde heet het en algemeen stemrecht; wat de radicalen niet durven, durft het Bonapartisme, het noemt zich de partij van het beroep op het volk.

Deze partijgangers zijn allen practische menschen. Zij kennen al de praktijken der geheime en der openbare staatkunde. In samenzweringen en op ministericele bureaux geoefend, zijn zij nooit in verlegenheid wat middel op het oogenblik aan te grijpen, en nimmer begaan zij een misstap door edelmoedige of te rechtvaardigen onvoorzichtigheid’¹⁾.

Zoo schreef Schaepman in 1874. Vijf jaar nadien, den 26^en Juni 1879, had te Parijs de uitvaart plaats van prins Louis Napoleon, den eenigen zoon van den keizer, den drager der Bonapartistische eischen en rechten, die op zijn Afrikaanschen tocht naar den wapenroem, drie-en-twintig jaar oud, den dood vond in 't land der Zoeloes.

Voor dien jeugdigen Bonaparte voelde Schaepman alles wat een dichter-historicus voelen kan voor een onschuldig kind, dat het fatum draagt van zijn schuldig voorgeslacht.

‘Toen hij den Engelschen bodem betrad, was hij een knaap, die met zijn ouders de ballingschap ging deelen; toen hij dien verliet, was hij een jongeling, bij wien de volle mannelijke kracht haar rechten deed gelden in de brandende begeerte naar werkzaamheid.... Om den naam, dien hij droeg, zweefden zwarte of bloedige schaduwen uit het verleden, bliksemzwangere wolken voor de toekomst; maar hij zelf was rein en onschuldig; hij had zijn geloof behouden en zijn eer....

Is deze dood dan geen genade, en wordt de vreeselijke wet der wrake tot in 't vierde geslacht voor hem geen liefdevolle

1) Schaepman, de Tijd, 27 Oct. 1874.

[p. 458]

beschikking? In pace luide zijn grafschrift, de vrede is nu zijn lot.

Toen over de hoofden der in St. Augustin vergaderde schare de machtige tonen rolden, waarin de christelijke dichter al de verschrikkingen des doods, al de schokken des gerichts, al de smeekingen der menschenziel, al de verkwikkingen van Gods barmhartigheid heeft saamgevat, als in een alleenspraak, die een wereldspraak geworden is, toen moest het de aanhangers der Bonapartische dynastie dubbel treffen:

“Dag van gramschap en ellenden,

Die des werelds loop zal enden”.

De Bonapartes “hadden zoolang buiten de Voorzienigheid gerekend. - De dynastie, die de wereld heeft beheerscht, die haar vervulde met bewondering of vreeze, met schrik of gejuich, met onderworpenheid of oproerige woede, met huivering of walging, is in haar tweeden stam geknakt, geslagen, gevallen. St. Helena en Chislehurst, Schönbrunn en Kopje. - Alleen in het land der Zoeloes, heeten de eindpalen der historie, die in den artillerie-officier van Toulon werd geboren en in den artilleriekadet van Woolwich verging....

Alleen in haar smart blijft de moeder ... omgeven van een tragisch licht dat den glans en den luister der vorige dagen overtreft. Het is beter weduwe en kinderlooze moeder te zijn dan verbannen keizerinne, nog altijd hakende naar een troon. Al was hier geen zelfzucht, maar alleen liefde voor den zoon - het zelfbedrog was te gemakkelijk, en de onrust bleef het deel van iederen dag. De zoon heeft de moeder een gave gebracht, die zij hem niet kon geven: het in pace van zijn grafschrift werd ook haar deel’¹⁾.

Men ziet het: de dichter in Schaepman was ontroerd. Hij zong dan ook zijn ‘ballade van den laatsten Napoleon’:

... Hij stond aan Englands stranden,
De jonge, schoone vorst;
Hij zag de golven branden -
Hoe brandde 't in zijn borst!
Het bruischte hem door de aadren,
Het sloeg in klanken uit:
‘O Frankrijk mijner vaadren,
O Frankrijk, schoone bruid!’

1) Schaepman, 1 Juli 1879. De Tijd, ‘Prins Louis Napoleon’.

[p. 459]

 

Hij sprak en toog ter weere

 

Naar 't blakend oorlogsveld;

 

Hij kwam en viel met eere,

 

Een jonge schoone held.

 

En toen uit twintig wonden

 

Zijn leven henenvlood,

 

Toen heeft hij daar gevonden

 

Zijn bruid, die was - de Dood¹⁾.

1) De ballade verscheen in de ‘Katholieke Illustratie’ 1879-'80, en werd later opgenomen in ‘Nieuwe Gedichten’ bl. 118, - Ze werd op muziek gezet door L.C. Bouman en verscheen bij H. Mosmans te 's Hertogenbosch, 11e dr. 1880, 2e dr. 1891.