Dr. Schaepman. Deel 2

juli 1870-juli 1880

LIII.
‘Jules Simon’.

De eclectische wijsgeer, die Cousin in 1839 aan de Sorbonne was opgevolgd, meende nu ook als minister-president ‘van elx wat’ in de politiek te kunnen toepassen. Maar Mac Mahon had hem pas enkele maanden aan 't werk gezien, toen hij den karakterloozen vleier van alle partijen met een schop aan de deur zette.

Van Simon's goede redenaars- en schrijversgaven wil Schaepman niets weten, wijl hij met reden den mensch minacht:

‘Van beginselen in hoogen zedelijken zin is bij Jules Simon geen spraak. Men weet dat hij wijsgeer is.... Met de bijen heeft hij het puren uit alle bloemen gemeen, maar wat hij puurt is geen honig. De grondslag van alle wijsbegeerte, het ordelijke denken, ontbreekt hem geheel’, en hij brengt het tot een logomachia ‘waarin de poëzie van Plato proza wordt, de vroomheid van Malebranche in zelfvergoding opgaat, het Stoïcisme een sentimenteele tint verkrijgt. Zijn stelsel geeft onder den naam van la liberté de penser de vrijheid om alle waarheid te verwerpen’.

Hetzelfde geldt van den staatsman, den doctrinairen liberaal steeds benauwd voor den radicalen Gambetta: ‘Geen oorspronkelijkheid, geen stoutheid, geen kracht.... Een gematigdheid, die niets anders is dan de voorzichtigheid van het zelfbehoud en het eigenbelarig,... Deze man is voor alle groote zaken ongeschikt, daar hij ook het grootste kleiner acht dan zichzelf.

‘Het zou dwaasheid zijn hierbij te voegen dat de staatkunde

[p. 446]

van dezen schoolmeester in ieder opzicht revolutionnair is. Zijn geheele regeeringswijsheid komt op ontchristelijking neer.

Toen Jules Simon in 1848 zijn politieke loopbaan aanving, sprak hij van zijn “franchise bretonne” - want deze man, die zich door het vrije denken hoog boven het christendom verheft, is een Bretagner. Van deze rondborstigheid, deze openhartige en kloeke waarheidsliefde is weinig meer over dan een starre, trotsche onbeschaamdheid....

Gelukkig is de maarschalkstaf neergekomen op de schouders der mannen, die alleen hun partij dienden en tevens de onbeschaamdheid hadden om de edele Fransche natie te behandelen als Madame du Barry Lodewijk XV, en haar in kazernetaal de deur te wijzen: “La France, f.... moi le c....”¹⁾.

In later dagen zal Schaepman dikwijls in stilte een Jules Simon aan 't Fransche bewind hebben teruggewenscht. De doctrinair streed immers altijd voor de vrijheid van onderwijs, ook ten gunste der Congregaties. En in zijn wijsbegeerte, die om haar zoeterigheid Schaepman antipathiek móest blijven, was er toch idealisme genoeg, opdat het Frankrijk van heden zijn voordeel zou doen met handboeken als ‘Le Devoir’, die dan ook vóor Schaepman stierf, zijn 17ⁿ druk beleefde.

1) De Tijd, 3 Juli 1877.