Dr. Schaepman. Deel 1

maart 1844-juli 1870

CV.
Dr. Schaepman - concilie-theoloog.

Den 18en October was de novene voorbereidend tot het Concilie begonnen. En nog geen Hollandsche bisschoppen...

Eindelijk was daar de dag, dat de zeer vertraagde Concilievaders uit Nederland verschenen, den 2en Dec. '69. Dr. Schaepman, en grand costume, ontving 't hooge gezelschap: Mgr. Schaepman, aartsbisschop, Mgr. Wilmer, bisschop van Haarlem, Mgr. Zwijsen, aartsbisschop-bisschop van 's Bosch, Mgr. van de Burgt, president van 't Rijsenburgsche Seminarie, en Herman's oud-studiemakker, Ignatius van Os, die oorlof had gekregen om te dezer gelegenheid mee te komen en, op eigen kosten, Rome te zien en daar te studeeren.

Mgr. Zwijsen, de hoogbejaarde, nam ‘met zijn trouwen Dorus’ in het hotel Minerva zijn intrek. De andere vier logeerden in de via Giulia, de groote straat die, van S. Giovanni naar het Palazzo Farnese, nagenoeg langsheen den Tiber loopt. Ze betrokken daar de eerste verdieping, nr. 167 ‘bij den Commandatore Severi, Presidente del Rione’. ‘Doctor, zei

[p. 467]

Mgr. Wilmer, u zij t mijn secretaris voor 't Concilie’. Hij had immers niet veel tijd noodig om 't geen hij in zijn krant getrouw had gelezen te leggen nevens 't geen door dienzelfden jongen nog verder te Rome was verricht en om te beseffen dat de jonge Doctor zijn zware taak van Concilie-secretaris gewassen zou zijn, nevens den President, die secretaris was van den Aartsbisschop.

‘Schaep, hoe maakt het de Burgemeester? vroeg Mgr. Zwijsen dadelijk. Ook mocht ik wel eens weten waar hij Mama gekend heeft, want op deze heeft hij een werkelijke lofrede gehouden, tot mijn oneindig genoegen. - Ja, ja, Schaep, je Mama is een vrouw als er weinig zijn! Dank er God maar voor!’ De ontvangst van de bisschoppen is allerhartelijkst geweest en alles is perfekt. Wij hebben den geheelen morgen door koffers uitgepakt ... Ook heeft Monseigneur mij uw pakjen gegeven, 't Is, zooals alles wat van u komt, perfekt in orde’.¹⁾

Solemneel werd Herman Schaepman opgenomen onder de theologen, en in de lijst der geleerden aan de bisschoppen tot hulp en steun toegevoegd, staat zijn naam te prijken, nog wel in de monumentale uitgave ‘Actes et Histoire du Concile ecuménique de Rome, publiés sous la direction de Victor Frond. - Paris, Abel Pilon et Lemercier’.

Het werk der voorbereidende commissiën was nu sedert enkele dagen af. Ze hadden de uitkomsten hunner beraadslagingen over de werkzaamheden van 't Concilie samengedrongen in een overzicht, dat aan de Concilievaders zou worden uitgedeeld, te zamen met de encycliek Multiplices inter, handelend over den reglementairen gang van 't Concilie. Dank zij Feije was Herman een exemplaar er van machtig geworden, dat hij zoo dadelijk aan zijn bisschoppen kon voorleggen.

De werkzaamheden, die de Kerkvoogden naar Rome riepen zouden dus loopen over 't volgende: Index Schematum quae a theologis et ecclesiastici juris consultis praeparata fuerunt.²⁾

1) Brief aan zijn ouders, 3 Dec. '69.

2) Om verdere uitweiding over de speciale, meer huishoudelijke Conciliewerkzaamheid van Herman Schaepman en de Hollandsche bisschoppen, vooral Mgr. Zwijsen te sparen, acht ik het goed dit stuk hier mede te deelen; het is weinig verspreid en 't verdient nochtans beter, wijl het een overzicht geeft van het heele Concilie (zooals het voorgenomen was, want lang niet alles kon behandeld worden), een overzicht zoo rustig-kalm als een schema uit zijn aard is; 'k haal het stuk uit de Collectio Lacensis, I, 506 en vlg.

[p. 468]

1. Circa Fidem. - Schema I. - De doctrina catholica contra multiplices errores ex rationalismo derivatos. - Pars prima: Professio doctrinae catholicae. - 1. Contra materialismum et pantheismum; 2. Contra rationalismum absolutum.

Pars secunda: Declaratio doctrinae catholicae, contra principia semirationalismi.

A. De revelatione supernaturali: 1. De fontibus, revelationis in Scriptura et Traditione; 2. De necessitate revelationis; 3. De objecto superrationali revelationis sive de mysteriis.

B. De fide divina: 1, De distinctione fidei divinae a scientia rationali; 2. De motivis credibilitatis pro fide christiana; 3. De supernaturali virtute fidei, et de libertate voluntatis in fidei assensu; 4. De necessitate et supernaturali firmitate fidei.

C. De relatione inter fidem et scientiam; 1. De ordine scientiarum ad fidem et ad auctoritatem Ecclesiae custodientis depositum; 2. De incommutabili veritate doctrinae Ecclesiae prae quavis scientiarum transformatione.

Pars tertia: Declaratio doctrinae catholicae contra errores circa specialia dogmata.

A. Doctrina de Deo: 1. De unitate divinae essentiae in tribus personis realiter inter se distinctis; 2. De divina operatione ad extra communi tribus personis, et de Dei libertate in creando.

B. Doctrina de Verbo incarnate: 1. De una divina persona Christi in duabus naturis; 2. De redemptione et satisfactione a Verbo incarnato pro nobis praestita secundum humanam suam naturam.

C. Doctrina in homine secundum naturam spectato: 1. De communi origine totius generis humani ab Adam; 2. De natura hominis composita ex corpore et anima rationali ut forma corporis humani.

D. Doctrina de hominis elevatione supernaturali: 1. De supernaturali statu sanctitatis et justitiae originalis; 2. De hominis lapsu et de peccato originali; De aeternitate poenae destinatae cuivis peccato letali in hac vita non expiato; 3. De gratia quae nobis per Christum Redemptorem donatur; De habituali gratia permanente et animae inhaerente; De necessitate gratiae ad quemvis actum salutarem.

Schema II. - De Ecclesia Christi. - Pars prima: De Ecclesia in se spectata.

A. De natura Ecclesiae: 1. Ea est corpus Christi mysticum;

[p. 469]

2. In ea exstat concreta religio Christiana unice vera, quae ab Ecclesia sejuncta consistere nequit.

B. De proprietatibus Ecclesiae, ut est societas: 1. Ecclesia est Societas vera, perfecta, spiritualis, et super-naturalis; 2. Est Societas visibilis; 3. Ecclesia visibilis est una, in se penitus cohaerens; 4. Ecclesia est Societas necessaria ad aeternam hominum salutem, necessitate tum praecepti turn medii; 5. Extra Ecclesiam nemo salvatur: huic sicut rationi, ita fidei christianae repugnat doctrina de religionum indifferentia.

C. De dotibus Ecclesiae, ut ea perennis est: 1. De Ecclesiae indefectibilitate; 2. De Ecclesiae infallibilitate.

D. De Ecclesiae potestate: Est in Ecclesia vera potestas non solum ordinis sed etiam jurisdictionis: legifera, judiciaria, coercitiva, eaque independens.

Pars secunda: De visibili Ecclesiae capite.

A. De primatu Romani Pontificis: 1. De institutione primatus in B. Petro; 2. De primatus perpetuitate in B. Petri successoribus, Romanis Pontificibus; 3. De hujus primatus divinitus instituti natura.

B. De temporali S. Sedis dominio.

Pars tertia: De ecclesia spectata in suis ad societatem civilum relationibus.

1. De utriusque societatis concordia; 2. De civilis potestatis juribus et officiis secundum doctrinam Ecclesiae catholicae; 3. De specialibus Ecclesiae juribus; circa christianam institutionem et educationem juventutis; circa publicam professionem consiliorum evangelicorum; circa ecclesiastica bona temporalia.

Schema III. De Matrimonio christiano.

1. De matrimonii christiani dignitate et natura; 2. De Ecclesiae circa matrimonium christianum potestate; 3. De matrimonii bonis, in comparatione cum conjugiis quae mixta dicuntur.

II. Circa disciplinam Ecclesiasticam.

1. De Episcopis, Synodis Provincialibus et Diocesanis, et de Vicariis Generalibus; 2. De Sede Episcopali Vacante; 3. De Capitulis Ecclesiarum Cathedralium et Collegiatarum, ubi de Canonicorum officiis et qualitatibus; 4. De Parochis, ubi de modo conferendi parochiales. Ecclesias, de parochorum officiis, eorumque remotione; 5. De vita et honestate clericorum; 6. De Seminariis ecclesiasticis, ubi de methodo studiorum, et graduum collatione; 7. De Collationibus Ecclesiasticis; 8. De praedicatione

[p. 470]

verbi Dei; 9. De parvo Catechismo; 10. De oneribus Missarum, aliisque piis dispositionibus; 11. De usu Ritualis Romani; 12. De administratione Sacramentorum; 13. De Patruis; 14. De Titulis Ordinationum; 15. De impedimentis matrimonii, ac speciatim de impedimentis cognationis legalis, publicae honestatis, et affinitatis; 16. De matrimonio quod vocant civili; 17. De matrimoniis mixtis; 18. De domicilio et quasi domicilio ad effectum matrimonii; 19. De coemeteriis et sepulturis; 20. De Judiciis, et praxi servanda; 21. De modo procedendi ex informata conscientia; 22. De emendandis populi moribus, ac speciatim de indifferentismo, blasphemia, ebrietate, impudicitia, theatris, choreis, luxu, pravorum librorum ac imaginum diffusione, nee non de educatione filiorum familias, de operariis, aliisque famulatum praestantibus; 23. De sanctificatione Festorum; 24. De abstinentia et jejunio; 25. De duello; 26. De suicidio; 27. De magnetismo et spiritismo; 28. De occultis societatibus.

III. Circa ordines Regulares.

1. De regularibus in genere; 2. De voto obedientiae; 3. De vita communi; 4. De clausura; 5. De parvis conventibus; 6. De novitiatu, et de novitiorum, ac neo-professorum institutione; 7. De affiliationibus; 8. De studiis Regularium; 9. De gradibus et titulis; 10. De ordinatione Regularium; 11. De electione Regularium; 12. De visitatione Regularium; 13. De expulsione Regularium incorrigibilium; 14. De jurisdictione Episcoporum in Regulares praesertim delinquentes; 15. De Monialibus; 16. De Institutis votorum simplicium; 17. De spiritualibus exercitiis, et sacris recessibus; 18. De privilegiis.

IV. Circa res Ritus Orientalis et Apostolicas Missiones.

Nonnulla ex iis, quae Ecclesias ritus Orientalis respiciunt, in schematibus de disciplina ecclesiastica et de Regularibus suis quaeque locis inserta sunt; insuper sequuntur duo schemata:

1. De Ritibus; 2. De Missionibus Apostolicis.