Dr. Schaepman. Deel 1

maart 1844-juli 1870

XLVII.
De priesterwijding.

Het omvangrijkste gedicht van Schaepman's eerste periode was aan 't groeien den laatsten seminarie-zomer. ‘Nog vóor het einde van Juni hoop ik u de copie van ‘Pius P.P. IX’ te kunnen zenden. Ik hoop dat gij ze voldoende zult vinden, voldoende aan de strengste eischen, die gij stellen wilt. Monseigneur Schaepman heeft mij de eer gedaan, dat gedicht aan te nemen, en nu begrijpt gij, dat ik Z.D.H. niet aan een fiasco wil blootstellen.’³⁾

En waarlijk, den 27en Juni 1867 zette Schaepman zijn ‘Deo gratias’ op ‘Pius IX, Zangen des Tijds’, een cyclus van bijna 2000 verzen. Hij stond waarachtig toen al in zijn Titanstijd; en moge er te kort zijn aan zelfcritiek, moge kapelaan Binnewiertz met reden zulk een vruchtbaarheid ‘volstrekt niet bewonderenswaardig’ vinden, titanisch blijft het.

Den 2en Juli zendt hij zijn nieuwe schepping aan Thijm... ‘Groot zou mijn genoegen zijn indien ik u in den loop dezer maand te Utrecht spreken kon. Naar Utrecht kan ik gewoonlijk verlof krijgen. Amsterdam schijnt hier voor sommigen op den ‘index prohibitorum locorum’ te staan... ‘Voor de verschijning van het stuk stel ik geen datum. Einde Augustus of begin September is voldoende, vóor 17 Augustus wil ik het liever niet doen verschijnen of aankondigen, dat is de eenige bepaling, die ik te maken heb.’

‘Na of met dien datum begint de vacantie, en heeft, naar ik hoop, de priesterwijding plaats gehad. Dan heb ik, als gij wilt, une position sociale veroverd, en kan mij in strikten zin niemand meer onder het oog brengen, dat het een seminarist niet past auteur

3) Uit Schr.'s briefwisseling met Alberdingk.

[p. 232]

te zijn, al is het dan ook maar auteur van een 16 pagina's druks.

‘Het ontvangen van drukproeven zal mij niemand, zoover ik weet, beletten. Maar ik geloof dat men het soms minder gaarne zou zien; en al zou dit geen aanleiding geven tot vertoogen, toch zou het misschien gelegenheid bieden tot kleine onaangenaamheden, die ik liever vermijd. Zoo houd ik mij aan het ‘in omnibus charitas’ en behoud de vrijheid tot het geoorloofde.’

De proeven werden dus naar een tusschenpersoon gezonden, de firma Petit & Co. te Rijsenburg.

Te midden van zijn dichterweelde benijdde Schaep toch Van Heukelum. Deze mocht naar de stad en naar den man die in 't nieuwe gedicht werden bezongen: naar Rome en naar den Paus. Van Heukelum mocht mee met Mgr. Schaepman op zijn bezoek ad limina. Gelukkige ‘zwarte’ !

Op Hemelvaartsdag, 's avonds voor 't afreizen was Herman bij Monseigneur. Aan zijn neef en zijn vriend legde hij 't plan voor, zijn ‘Pius IX’ aan te bieden ter gelegenheid van Mgr.'s thuiskomst. ‘Met dit plan was de vicaris-generaal zeer ingenomen. Ik heb toen tevens aan Z.D.H. gevraagd of ik het stuk ook aan den ‘censor librorum’ moest zenden, waarop ik een ontkennend antwoord ontving. Toch scheen het ons later goed toe, om het toch te doen, daar Prof. Wensing een mijner oude vrienden is, en zulk een deferentie den verdienstelijken man aangenaam zijn zou. Als ik nu ook eens bedenk dat ik in mijn stuk, aan Proudhon's ‘au fond de toutes choses on trouve toujours la théologie’ geen démenti geef, schijnt het mij bijna noodzakelijk. Van ‘theologische onjuistheden’ zou ik niet graag beschuldigd worden, en, als gij het stuk doorleest, zult gij vinden dat de dichter (?) ook de theologische bonnet draagt...

‘In October, lees ik, wordt Vondel onthuld. Daar hoop ik ook te zijn, wat het mij ook koste.’

Maar de groote dag der priesterwijding nadert. Nu geen verzen meer. Nu stille afzondering en overweging, terwijl ook te Rome werd gebeden door twee vrienden, wien hij zoo dierbaar was, terwijl te Arnhem en te Zwolle novenen werden gehouden. ‘Ook de toon zijner brieven is ernstig en onder den indruk van het op handen zijn der groote gebeurtenis. Zij bevatten weinig meer over zijn verzen’.¹⁾

1) J. Sterck. Over Alb. Thijm en Schaepman, het Jaarboekje 1904, blz. 306.

[p. 233]

‘Hartelijk dank, - luidt het den 18en Juli - voor de sympathie mij in uw laatsten brief betoond. Hoeveel kracht wij ook al uit onze beginselen mogen putten, op den duur zijn wij ons zelven toch niet genoeg, en luisteren wij met genoegen naar de menschelijke stem die ons sympathie bewijst en moed toeroept’.

Het examen voor de priesterwijding was op 5 Augustus afgeloopen. Schaepman kreeg het zeldzaam praedicaat ‘excellent’.

Thijm mag hem met den gelukkigen afloop er van gerust geluk wenschen, schrijft de dichter; en hij voegt er bij dat hij de copie van ‘Pius IX’ nu nog eens in handen zal nemen.

‘De vrijheid, die ik mij veroorloof om Michael Angelo zijn Mozes in éen dag te doen afwerken (wat ik toch niet juist zeg), zal wel niet te groot zijn, hoop ik. Ik had technisch juister gedaan met hem het model te doen boetseeren, dat zou kunnen (?), maar zoo verdween het eigenaardige van Michaels handwerkmanier, zooals ik mij herinner in het ‘Magasin pittoresque’ bij Audin (‘Léon X’) en bij Valéry gelezen te hebben. In elk geval het stuk ligt voor u te keus....’¹⁾

Nu is de groote dag nakend. Maar er was nog altijd onzekerheid. Schaepman en zijn makker Bernard Jansen waren eigenlijk te jong voor de wijding en Rome moest verlof geven.²⁾ ‘Als mijn dispensatie tijdig aankomt, wat niet onzeker is, word ik Zaterdagmorgen half tien in de kathedraal te Utrecht priester gewijd. Van uw deelneming overtuigd, beveel ik mij in uwe gebeden en hoop het u later te vergelden. Deel in mijn naam die gelukkige gebeurtenis mee aan mevrouw uw echtgenoote en aan den weleerw. heer Brouwers, en wees zoo goed mij in hun gebeden aan te bevelen’.

Even te voren had Schaepman reeds aan Thijm geschreven: ‘Ik hoop dat God veel van mij eischen zal, en vooral op dichterlijk gebied. 't Is zonderling, maar er heerscht een vooroordeel dat de poëzie door een geestelijke beoefend, den priester vermindert, of ik weet niet wat. Algemeen is het niet, maar er zijn er nog die het als een beginsel vasthouden. Hiermede zal ik veel te strijden hebben, en ik heb er al soms last van gehad.³⁾ Ik hoop hen met Gods genade te logenstraffen, en goed priester te zijn

1) Sterck, 1.c.

2) Zie Dr. Brom in zijn bondige, maar fijn bewerkte Schaepmanbiografie.

3) Zelfs Mgr. Zwijsen had reeds laten hooren: ‘Wat is die Schaepman een knappe jongen. Maar jammer dat hij zooveel tijd aan verzen verspilt’.

[p. 234]

en tevens geen slecht dichter. De groote tijdgenoot van St. Gregorius VII, Petrus Damianus, zal mij, denk ik, wel wat willen helpen’.

Jammer, de tijding uit Rome bleef uit. En de beide Benjamin's konden niet worden gewijd op St. Laurensdag, den 10en Augustus, met de heele klasse. Nu, twee dagen daarna kwamen de Roomsche reizigers binnen; die hadden de dispensatie mee. En Herman met zijn makker zou worden gewijd den 15en Augustus, op O.L.V. Hemelvaart.

Toen knielde Herman Schaepman neer te Utrecht in de kathedraal, voor de voeten van zijn neef, Monseigneur A.J. Schaepman. Toen werd hij tot priester gezalfd onder de oogen van vader, die oprees, fier met zijn zoon, den priester-dichter dragend om zijn hoofd de gouden speling van vaders heerlijkste droomen, waarin het galoppeerde van allerhande grootheid, apotheosen voor zijn ouden dag; onder de oogen ook van mama, die schreide en die bad voor haar oudsten lieveling, dat hooge, prachtige voorbeeld voor al haar andere zonen.

Toen gaf Herman Schaepman zijn hoofd en zijn hart; toen schonk hij zijn leven van kracht en genie aan Haar, die hij beminde als moeder en bruid, aan zijn Roomsch-Katholieke Kerk.

Den 18en deed Herman zijn eerste Mis, in de Utrechtsche kathedraal. Weer een dag van aandoening en plecht. Van Heukelum had er voor gezorgd dat het feest waardig werd bekroond. Dien avond moest Schaep in gezelschap van een tiental zijner jonge priesters-makkers op de kamer van ‘de zwarte’ zijn ‘Pius IX’ voorlezen. ‘Het was een prachtige avond en een triomf voor den jongen dichter... Eerst na dien avond werd het manuscript ter drukkerij bezorgd. De proeven zijn op mijn kamer nagezien en er is ook nog wel het een en ander veranderd en verbeterd, echter niet veel.’