Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Beneficio. Weldaed.

Een Iongelingh van sonderlinge schoonheyt, met een vrolijck gesicht en lachende. Hy sal naeckt zijn, hebbende voor een kleed over de schouderen een blaeu Laeken vol sterren, 't welck de beschaemde leeden bedeckt, komende een straele uyten Hemel die hem omschijnt, hy sal de rechter arm om hoogh houden, en in 't vlacke van de hand sal hy de drie Gratien of Danck-Goddinnekens hebben, op de maniere als zy plachten vertoont te werden, te weeten, d'eene den rugge ons toekeerende, en d'ander twee ons aensiende, met de handen t'samen gevlochten, als of zy dansten. Hy staet mette slincker hand, als of hy iemant wilde omarmen, hebbende aen de hand twee vleugels, en in dieselve hand heeft hy een goude keten, als of hy die aen iemant wilde schencken. Op d'aerde aen de rechter sijde sal een

[p. 592]

Adelaer staen, die een Haese hebbende gevangen, dieselve in sijn rechter klauwe houd, en geeftse verscheyden slagh van Vogelen te eeten.

Iongh wort hy geschildert, om dat de geheughnisse van de ontfangene Weldaeden nimmermeer out behoort te wesen, gelijck Seneca seyt. Van sonderlinge schoonheyt is hy gemaelt, om dat de Weldaed, boven alle andere dingen, onuytspreecklijck aengenaem en yder behaeghlijck is. Vrolijck en lachende van gesichte is hy gestelt, om dat iemant die een ander Weldaed doet, hy sich oock alsoo moet vertoonen. Daerom bepaelt Augustinus de Weldaed aldus: Weldaed is een goedgunstigh werck, mededeelende en vreughd scheppende door 't uytdeelen, dat zy selver doet; gelijckmen oock soude konnen seggen, dat die de Weldaed ontfanght oock gelijcke vrolijckheyt en vriendlijckheyt behoort te bewijsen. 't Is wel waer dat Weldaet geen Weldaet kan zijn, wanneermen boose boeven en guyten Weldaet bewijst, waer van wy wel veele souden konnen seggen: Maer wy sullen swijgen, om die niet beschaemt te maecken, die daer Weldaed doen aen die geene, die niet waerdigh zijn datse in de Werrelt leven: En hier toe passen wy 't geene Phocilides de Griexsche Poeet seyt:

Deelt ghy den boosen Weldaed mee,
't Is of ghy saet wierpt in de Zee.

Naeckt is hy gemaeckt, om dat de Weldaed niet alleene, van alle bedrogh, moet los en vry zijn, maer oock wijt van die afgescheyden, die onder 't veinsen van datse mild zijn, en aen andere Weldaed doen, meer teykens van ydele eere en eygenbaet, als haer suyver en oprecht gemoed vertoonen. Waer over Cicero in zijne Burgerplichten seyt, Daer zijn veele die niet mild van natuyren zijn, maer die door eenige eere worden aengedreven, op datse veele dingen doen, waer door zy voor weldoenders mochten worden aengesien, 't welck meer uyt een grootsheyt, als uyt een goede wille schijnt voort te komen.

Men soude oock konnen seggen, dat die de Weldaed ontfangt, dieselve niet behoort te verbergen, maer dieselve aen een yder te vertoonen, om dat dit een teycken is van danckbaerheyt, vermits de luyden dieselve niet konnende vergelden mette wercken, behoorden ten minsten met woorden de Weldaed des gevers te prijsen.

Het blauwe gesterde kleed, beteyckent de Hemel, waer uyt alle de Weldaeden en alle genaede, haere oorsprongh nemen, en daerom wort de straele vertoont, die soodanigen ontwerp verlicht. Iacobus seyt in 't I c. alle goede gaven komen van boven van den Vaeder der lichten. Persius vertoont, dat dese verwe den geenen wel past, die na groote dingen staen. Veel te meer mogen die alsoo gekleet wesen, en met dese verwe geciert, die de Hemelsche dingen aenschouwen, en nae veel grooter dingen verlangen. Waer over Petrarcha in zijn LXXXIII Klinck-dicht aldus seyt: Hy vlieght mette vleugelen der gedachten ten Hemel.

Hy houd zijn rechter arm om hoogh, en in 't vlacke van die hand heeft hy de drie Danck-Goddinnekens, op datmen verstaen soude, de drie manieren van Weldaeden, te weten van die geene die geven, en van die geene die wedergeven, en van die geene die het te gelijck geven en wedergeven. Daer wort vertoont dat d'eene mette rugge nae ons toe staet, en dat d'andere beyde ons aensien: Want soo men wel aenmerckt, soo behoortmen in 't wedervergelden aen den weldoenders, soo veel te milder te wesen, als of wy de eerste geweest waeren, om een ander Weldaed te doen. Indien wy, seyt Cicero, die dingen die wy tot onsen gebruyck ontfangen, met overvloediger maete wederom vergelden, wat sullen wy dan doen als wy door de Weldaed zijn uytgedaeght? sullen wy de velden niet naevolgen, die veel meer wederom geven als zy hebben ontfangen?

Zy staen mette armen in een gevlochten als of zy dansten, om te betoonen de ordre van de Weldaeden, welcke ordre passeert van de eene hand in d'ander, en keert soo ten laesten wederom tot nut van die geene diese heeft gegeven.

Het staen mette slincker arm, als of hy iemant wilde omarmen, bediet de vaerdigheit en de goede mijnen, die hy voor een ooghwit heeft, om sich in soo eedelen deughd te oeffenen, van een ander wel te doen.

De vleugels die aen 't buygen van den arm, en aen de handen zijn, betoonen, dat die geene die Weldaed doet, moet met alle snelligheyt vaerdigh zijn, en gereet om wel te doen, want de snelle danckbaerheeden zijn de soetste en aengenaemste: maer soo men daer mede te traegh is, alle de Weldaed is vergeefs, en 't wort geen Weldaed geheeten, seyt Lucianus. En Publius Minus seyt: Bis

[p. 593]

dat, qui cito dat, dat is, hy geeft tweemael, die haestigh geeft.

Hy langht den goude keten, tot een bewijs van een geschenck te doen: om uyt te drucken, dat de Weldaed, alle die geene kluystert en bind, die van haer Weldaed hebben genooten, nae P. Mimi seggen: Beneficium dignis ubi das, omnes obligas, dat is, als ghy weldaed doet aen die 't waerdigh is, soo verplicht ghy een yder.

De Adelaer op de maniere als geseyt is, gedragen wy ons nae 't geene Pierius Valerianus in zijn XIX boeck verhaelt, alwaer hy seyt, dat als de Egyptenaers een goedertieren, weldaedigh en mild Man wilden uytdrucken, soo maelden zy eenen Adelaer af, van wiens roof allerley slagh van Vogelen, die hy self gevangen hadde, sich quamen aesen.