Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Secretezza overo Taciturnita. Stilswijgentheyt.

Een statige Vrouwe, met swarte kleeders, die haer selve, mette rechter hand eenen Ringh op den mond houd, als of zy die daer op wilde drucken: En voor haere voeten sal een Kickvorsch staen.

Zy moet staetigh zijn, want de geheimnissen te ontdecken, is een teyken van lichtvaerdigheyt, om dat geen ernsthafte noch staetige luyden sulx doen.

Het swarte kleed druckt uyt het goed vertrouwen en de standvastigheyt: om dat de swarte verwe geen andere verwe aenneemt. En soo set oock geen ernstachtigh en bestandigh Man het geheim een ander over, maer behoud dat in goed vertrouwen.

Zy houd den Ringh, als of zy daer mede den mond wilde toesegelen, tot bewijs van 't geheim te bewaeren. Want:

Ten einde ghy 't geheim niet uyt',
V mond eerst met een zegel sluyt.

Dit seyt Lucianus de Grieck. Andere seggen door gelijcknisse, de Sleutel in de tonge, willende uytdrucken, dat de geheimnissen in den mond moeten geslooten zijn. Ick hebbe een bewaerende sleutel in mijne tonge, seyt Aeschilus de Griexsche Poeet, die alsoo van Gentianus in Clemente Alexandrino is overgeset: oock in de Oedipus Colonaeus van Sophocles, daer hy op deser wijse in de Reye seyt, wanneer de Priesters, de eerwaerdige Godsdienst van Ceres 't volck uytdeelden, dat een gulde sleutel haere tongen sloot. En dit seyt hy, om te betoonen, dat dese 't geheim van Ceres verborgen hielden, als ofse haere tonge met een sleutel in den mond hadden toegeslooten. Waer in dese Schrijvers gesien hebben op de kleyne oude sleutels, nae de maniere van een Ringh, bequaem zijnde om te sluyten, openen en toe te segelen, op datse bewaert bleven, en van den Dienaers niet kosten wegh gedragen werden, sonder bekent te zijn. Van dese Ringen handelt I. Lipsius over 't tweede boeck van C. Tacitus. En hy sluyt uyt de Oude Schrijvers, dat dese kleyne sleutels, Ringen wierden genaemt, doch insonderheit uyt Plautus, wanneer hy de Huys-Moeder aenspreeckt, seggende, sluyt de kelders op, en brenght den Ringh tot my. Van dese slagh vintmen veele die by den Liefhebbers zijn vergaedert. D'oude gebruyckten oock dese Ringen, gelijck als noch, om hunne brieven te segelen aen hunne vingers, op dat hunne handlingen niet ruchtbaer souden werden. Waer door het eens gebeurde, datter een brief aen Alexander Magnus wierde vertoont, in tegenwoordigheit van sijnen lieven vriend Ephestion, die zijn Moeder tegens Antipater hadde ingestelt, en sonder hem iet te verbergen, liet hy hem oock dienselven lesen. Maer 't selve naulijx gedaen zijnde, nam hy zijnen Ringh, waer mede hy gewoon was zijne brieven toe te segelen, van der hand, en druckte dien op den mond van Ephestion, om hem de Stilswijgentheyt in te drucken, ten einde hy den inhoud desselven aen niemand soude openbaeren. 't Is oock geen wonder dat de Keyser Augustus, gelijck Suetonius verhaelt, eenen Ringh droegh, waer op een Sphinx gesneden was, want dieselve was een beeld om de geheimnissen te bewaeren. Andere gebruyckten het beeld van Harpocrates,

[p. 488]

die, van de bygeloovige Heidenen, gehouden wierde voor een God van de Stilswijgentheyt, om door soodanigh teycken te doen verstaen, datmen stilswijgende most zijn en de geheimnissen bedecken.

De Kickvorsch was de Sinspreuck van Maecenas, tot een teycken van Stilswijgentheyt. Men vind, seyt Plinius, een sekere slagh van Kickvorschen in 't ried, en op kruyden die stom en sonder geluyt zijn, en dese vintmen in Africa, Macedonien en elders, &c. Waer over een spreeckwoord is gekomen, een Seriphische Kickvorsch, voor een persoon die stom en stilswijgende is, om dat dese Vorschen niet quaeckten, schoon zy wierden in de plassen by de andere Vorschen geset. 't Sal niet buyten ons voorstel wesen, gelijck Paradinus in zijne Heldische uytbeeldingen gebruyckt, dat Maecenas in zijnen Ringh dese Kickvorsche gebruyckte, door welck middel hy oock Augustus seer aengenaem was, gelijck Eutropius verhaelt, alhoewel Suetonius seght, dat hy weinigh treck tot hem hadde, om dat hy de geheimnisse van de t'saemensweeringe van Murena aen Terentia zijne Huysvrouwe geopenbaert hadde, een gebreck dat in der waerheyd groot is: want de geheimnissen van Princen, moetmen aen geene Mannen openbaeren, veel min aen Vrouwen, diewelcke van natuyren soo klapachtigh zijn als de Exters: die al naeklappen, watse hooren spreken: En alhoewel de Stilswijgentheyt en de geheymenisse door een Vrouwe wort uytgebeeld, nochtans konnen dieselve niet in een Vroulijcke borst gesloten werden. Daerom seyde Esopus seer wel, Vertrouwt den Vrouwen u geheymnisse niet. En van Cato wort geseyt, dat t'elckens als hy zijn Vrouwe iets hadde geopenbaert, dat hy daer van berouw hadde. Soodanigh berouw hadde Fulvius mede, diewelcke een vriend van Augustus was, hebbende op eenen dagh den Keyser seer hooren klagen en jammeren over de eensaemheyt van zijn Huys, en van zijn twee Neven van zijns Dochters wegen, die gestorven waeren, en van Posthumius die alleen was overgebleven, en die door schandige lasteringe van zijne Huysvrouwe Livia, in ballinghschap most leven: overmits hy was gedwongen zijn Stiefsone tot een Naevolger in 't Rijck te stellen; hebbende in alles medelijden met zijnen Neve, en verlanghde derhalven dat hy hem, uyt zijn ballingschap, mocht weder te huys roepen: Fulvius verhaelt dese klachten aen zijn Huysvrouw, de Vrouwe verhaelt die wederom aen de Keyserinne, waer over zy bitterlijck aen Augustus klaeghde: Fulvius gaende 's morgens, nae zijne gewoonte, om Augustus te groeten en goeden dagh te wenschen, antwoorde Augustus: Fulvi, God geve u goede sinnen; gevende daer door te verstaen, dat hy weinigh breins hadde, om dat hy zijne geheimnisse aen zijn Huysvrouwe hadde geopenbaert: dese zijn Huysvrouwe daer over heftigh bekijvende, seyde, Augustus is 't geene ick u geseyt hebbe, gewaer geworden, want ick hebt uyt hem verstaen, daerom wil ick my selve van 't leven helpen: En dat met recht antwoorde de Vrouwe; Hebt ghy, seyde zy, soo lange tijd met my omgegaen, en hebt mijne lichtigheyt niet gemerckt, daer van ghy u had behooren te wachten? Maer toeft en laet my voor u sterven: Mits nam zy een Mes en doorstack haer selve, voor haer Mans oogen. Waer uyt men moet verstaen, datmen de geheimnissen aen de Vrouwen niet moet openbaeren: noch geene woorden uyten hals laeten trecken, het zy door gestaedigh bidden, geweldige smekinge of liefkosinge: als die ditselve wel dickwijls, als nieusgierige van eens anders werck, met voordacht doen. Maer in soodaenigh geval is 't noodigh datmen met haer boerte, en ter sijden af leyde, door eenige kloecke vindinge, gelijck de loose Iongeling Papirius Praetextatus deede, diewelcke de geheimnissen van den Raed verholen hiel, oock aen zijne Moeder, die, met sterck aenhouden, van hem versocht te weeten, watter doch in den Raed mocht zijn besloten: doch hy antwoorde, nae lange tegenstand, datter gehandelt was, of het beeter waere voor het gemeene beste, of een Man twee Vrouwen, dan of een Vrouwe twee Mannen soude hebben: Doch zy had het selve niet soo haest verstaen, of zy seyde het tegens andere Vrouwen, diewelcke te samen in eenen hoop, vol benauwtheyt, voor den Raed traeden, biddende met bekreeten oogen, datse liever een besluyt wilden stellen, dat een Vrouwe mocht twee Mannen hebben, als een Man twee Vrouwen. De Raed verwondert zijnde van dit selsaem voorstel: oock de saecke ondertast hebbende, hoeda-

[p. 489]

nigh dieselve geschiet was, maeckte daer nae groot werck van Papirius, hem omhelsende over zijne getrouwigheyt en stilswijgentheyt, gevende hem dese vryheyt, dat hy alleene van alle de kinderen mocht in den Raed komen; gelijck Macrobius in 't I boeck VI cap. verhaelt. 't Is geen minder kluchte die Plutarchus in 't boeck van de klappernie verhaelt, noodigh tot dese stoffe, van eenen Raedsheer die heel versuft staende over sekere heymelijcke beraedslaeginge van den Raed, met duysent quellingen van zijn Vrouwe wierde gebeden, dat hy doch aen haer den Raedstagh wilde ontdecken, sweerende daer op dat zy 't nimmermeer soude openbaeren: de Man sich veinsende, als of hy door haer bidden overwonnen was, seyde, weet ghy wel datter tijdinge is gekomen, datter een gewapende Leeuwerck is komen vliegen, met een Spiesse, en een gulde Helm op 't hoofd? Nu zijn wy met den Wichlaers of Priesters in beraet, of het een goed of quaed voorteecken zy: Maer, by lijve, swijght, noch wiltet niemand openbaeren: Dese stilswijgende Vrouwe, begint, nae dat haer Man was uytgegaen, te jammeren, vreesende een quaed voorspoock: waer over de dienstmaeghd stoffe kreegh haer te vragen, watter doch mocht in den wegh zijn? De Vrouwe vertelt al 't geene haer toebetrouwt was, doch met desen bedinge, dat zy 't aen niemand most weder verhalen. Zy versweeg het wel voor haere Vrouwe, maer soo haest quam haer Vryer daer niet, of zy openbaerde het dien selven: De Vryer wederom aen een ander, en in korter tijd was dit over de Marckt van Romen verspreyt. Als dit nu totte ooren van den Vinder deser uytgestroyder maere was gekomen, gingh hy na zijn huys, seggende tot zijne Vrouwe: ghy hebt my bedorven: want alreede is de geheimnis, die ick u toevertrouwt hadde, op de Marckt. Ick weet dat de Raed over my sal klagen, daerom is 't noodigh dat ick door uwe losmondigheyt het Land ruyme: Zy antwoorde, 't is niet waer, want ick heb 't niet geseyt. Weet ghy niet, dat ghy de driehonderste Raedsheer in den Raed zijt? Waerom sal dan de schuld u meer als andere gegeven worden? Hoe, seyde hy, de driehonderste? Dit selve weet niet eene van al den Raed, als ick, die dese vindinge bedacht hebbe, om u Stilswijgentheyt te beproeven. Maer in 't toekomende, sal 't niet van noode wesen datmen van de Vrouwen een proeve neme ofse stilswijgende zijn, daer zy doch gemeenlijck al te saemen van self gaerne wat te vry uyt praeten. 't Is dan beter datmen hier in voorsichtigh gae en inhoudende zy, als den Mannen betaemt, en vertrouwe zijne geheymnisse aen niemand: En als hy die dan andere vertrouwt, en die daer nae werden verbreyt, daer over moet hy over andere niet klagen, maer over hem selve, die de eerste oorsake daer van geweest is. Oversulx moetmen onderhouden de gestaedige Stilswijgentheyt van de Seriphische Kickvorsch, die wel van den Egyptenaeren voor een gebrecklijcke en overtollige Stilswijgentheydt in andere dingen genomen is, niet te min soo isse in 't besonder over de verborgene saecken prijselijck, en derhalven behooren de geheymnissen in den mond toegesegelt en besloten te zijn.