Dissegno. Ontwerp. Schets.
Een Iongelingh van eedel opsicht, met schoone kostelijcke kleederen geciert, hebbende in de rechter hand een Passer, en in de slincker een Spiegel.
Het Ontwerp kan geseyt worden, dat het is, een gelijckmaetige kennisse van alle sienlijcke dingen, diewelcke bepaelt zijn in de grootheyt mettet vermogen, om die in 't gebruyck te brengen. Iongh met een eedel opsicht is hy gemaeckt, om dat het ontwerp de senuwe is van alle aengenaeme en maeckbaere dingen, en dat door den wegh van de schoonheyt: Want alle dingen die door de konst gemaeckt worden, worden min of meer schoon geheeten, nae datse een min of meerder schoone teyckeninge of ontwerp hebben. En de schoonheyt van de Menschlijcke gestaltenisse bloeyt in de Ieugd voornaemlijck. Men kanse oock wel Manbaer maecken, als een Ouder dat volmaeckter is, voor soo veel de overweginge belanght, om dat die haere dingen niet verhaest, gelijck de Ieughd wel doet, en zy moet oock niet zijn als d'Ouderdoom, die losberadigh van besluyt is. Men kan het Ontwerp oock oud en grijs maelen, als een Vader van de Schilder-Beelde- en Bouwkonst, om datmen dickwijls dese kennisse van 't ontwerp nimmermeer volmaeckt krijght, als op 't laeste van d'Ouderdoom. En daerom isset een eere aen alle konstige handwerckers, en een eere aen de bedaeghde, die het Ontwerp met reeden best schijnt te passen. Het Ontwerp wort gekleet gemaelt, om datmen weynigh vind die dat naeckt sien, dat is, die geheelijck haere reeden weeten: Maer kennen dat alleene, voor soo veele de eervaerentheyt haer sulx leert: die welcke een kleed gelijck is, dat door de winden hier en daer gedreven wort, om dat het ontwerp beweeght wort en gedreven nae de verscheyden werckingen, en de verscheyden gewoonten, plaets en tijden.
De Passer betoont, dat het Ontwerp bestaet in de maeten, die by haer dan prijselijck zijn, als wanneerse gelijckmaetigh zijn nae de reeden, van dobbel, half, derdedeel, en vierendeel, diewelcke meetelijck zijn met een, twee, drie en vier, in welck getal alle de proportien worden getrocken, gelijck in de Arithmetica en Musijck bewesen wort, en by gevolgh in al het Ontwerp, waer door 't noodwendigh bestaet in verscheyden linien van verscheyden groote of verheyt.
De Spiegel beteyckent, dat gelijck het Ontwerp behoort tot dat inwendige orgel of wercktuygh van de ziele, dat wy de fantasien of invallen noemen, als de plaetse van de beeldnissen, want in de inbeeldinge soo worden alle gedaenten van de dingen gesien, en nae dat dieselve dan worden gevat, soo wordense of schoon of lelijck geheeten, gelijck dat Fulvius Mariotellus in zijne overwegingen bewijst: Waer over die geene, die een volmaeckt konstenaer hier in zijn wil, moet een volmaeckte inbeeldinge hebben, niet besoedelt, niet afgescheyden, niet verduystert, maer net, klaer, en die alle dingen nae haere aert recht kan vatten en begrijpen. En derhalven wordt hy een Man genaemt, die in dat deel wel geschickt is, waer aen oock hanght het werck van 't verstand: derhalven plaghmen aen die geene die Meesters van dit ontwerp of dese konste waren, groot lof te geven: En dit lof wordt bequaemlijck door desen wegh gesocht, als mede om dat de Natuyre weynige volmaeckte dingen voortbrenght, en om datter oock weynigh zijn die 't wit van dese treflijcke konst aenraecken: Misschien dat daerom, oock in d'Italiaensche taele, 't woord Dissegno, als een misteyckeninge alsoo wort genaemt. Veel meer dingen soude men hier over konnen voortbrengen, maer om de gewoonlijcke kortheyt te houden, sal 't genoegh zijn.
Auteursrechtelijk beschermd