Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Friuli.

Een Vrouwe prachtig en vreemt gekleet, met een getoornde kroone op 't hoofd als Berecintia geschildert wort, sal de rechter arm gewaepent hebben met een Spies in de hand, en die te gelijck eenige Privilegien houdt met byhangende Zegels. Zy sal leunen aen een groote en vruchtbaere Wijnstock, en sitten op twee Overvloets horens, die gelaeden zijn met Kooren-ayren, Rijs, Heerse, &c. en d'ander sal vol zijn van allerleye soorten van boomvruchten. En in de slincker hand salse houden een Boeck, en aen haere voeten brooskens als Diana.

In dit Land zijn soo veele en verscheyden hoedanigheden, dat het wel een langer verhael noodigh hadde. 't Heeft in sijn ommekreits 250 mijlen, veele hooge en steyle bergen, overvloet van hout, en schoone daelen tot onderhout der beesten, en een wijde en lustige vlackte, totte Adriatische Zee toe. Daer zijn veele Beecken, Revieren, Meeren, Morassen, doch sommige seer Vischrijck: waer van de Visch veele wort vervoert, &c. Het kostele kleet bediet, de verscheydentheydt van de Heeren die alhier zijn. De kroon met toorens heeftse, om dat hier over al op de hooge bergen, veele toorens en spitsen zijn, en dat komt van de verscheiden heerschappyen en gerechtigheden die van de oude Keyseren en Patriarchen van Aquileia, hun zijn gegeven, als mede van de Heerschappye van Venetien, onder wiens gebiet het bynae geheel staet. En 't is wat besonders, want men telter 72 heerschappyen, die alle een stemme in 't Parlament hebben, datter alle Iaer eens of meer wordt gehouden. En dat in tegenwoordigheyt van den algemeenen Plaetshouder, die te Vdine sijn woonplaets heeft. Soo dat haer de kroon met toorens wel past: 't welck oock te beter past om Vdine de hoofdstad van Friuli, uyt te drucken, die in 't midden een seer steyl geberghte heeft, daer een kasteel op staet, waer van men tot aen de Zee kan sien. De gewapende arm mette lancy druckt uyt, dat dese Heerschappyen in tijde van Oorlogh eenige Ruyters en gewapent volck tot dienst van den Prince, moeten uytleveren. En hier door hebbense van d'oude Keyseren groote vryheden. Zy leunt aen een bloeyende en vruchtbaere Wijnstock, om dat door desselven overvloet, hier in haere meeste Rijckdom bestaet. En niet voor haer alleene, maer oock voor Venetien en Duytsland, en zijn oock soo geacht, dat Plinius daer van in sijn XIV boex XIV cap. gedenckt. Maer om geen

[p. 251]

gewagh van veele te maecken, sal ick alleene seggen, dat de Wijn van Vipach niet verre van Gorits, kracht heeft om den Vrouwen vruchtbaer te maecken, waer over oock de naestgelegen Duytsche, desen Wijn by nae alle inslorpen. En hier uyt is een spreeck-woort van desen Wijn heergekomen: Vipacher, Kindermacher.

Zy sit tusschen twee Overvloets Hoorens. Want dit is de gemeene aert der Landen, datse allerley slagh van Terwe, Boonen, Rijs en andere aerdvruchten voortbrengen, daer van dit Land overvloedigh is; maer dit is 't alderwonderlijxt, 't geene men de groote vruchtbaerheyt magh toeschrijven, dat in dieselve velden, waer op de Druyven zijn gesneden, zy terstont het Kooren saeyen, en daer nae de Geerse, en dese drie vruchten krijgense alle in een Iaer, daer andere landen moeten braeck legghen en sich verpoosen. Waer dit Land als 't wel geheeght is, bedrieght de hope niet van den Ackerbouwer. 't Brenght oock veele boomvruchten voort, die seer schoon zijn, daer van Athenaeus in 't III boeck gedenckt: Ick heb my altijd, vrienden, insonderheyt over die Appelen verwondert, die te Romen worden verkoft en Mutiacnsche zijn geheeten, die uyt seecker Dorp, in de bergen van Aquilea hier worden overgebracht. Het Boeck in de rechter hand vertoont, dat dit Land seer vruchtbaer is van treflijcke verstanden, wiens schriften in alle konsten vermaert zijn, &c. En om dat het Land bequaem ter jacht is, soo zijn haer brooskens gegeven: Want in 't Zuyderdeel zijn poelen en moerassen, daer kan men dan biesen en riet op maelen.