De helden van Zuid-Afrika

[p. 119]

Hoofdstuk XIV.

‘Umkungunhlovu, 4 Februari 1838.

Zij het aan allen kennelijk: Dat aangezien Pieter Retief mijn vee heeft hernomen, dat Sikonyella van mij gestolen had, welk vee gezegde Retief mij nu heeft afgeleverd, zoo verklaar en certificeer ik, Dingaan, koning der Zoeloe's, dat ik goed gedacht heb, aan hem Retief en zijne landgenooten af te staan de plaats Port-Natal met al het land, daaraan gelegen, dat is te zeggen van de Tugela tot aan de Umzimvubu-rivier ten westen, en van de zee naar het noorden, zoover het land bruikbaar moge zijn en aan mij toebehoort - hetwelk ik bij deze doe, en hun schenk als hun voortdurend eigendom.’

Zoo luidde de behoorlijk onderteekende Acte van Afstand, waarbij Natal aan de Boeren werd geschonken.

Het dokument was nu in orde, en Dingaan zeide tot het Boerengezantschap: ‘Gaat nu in vrede, doch neen, blijft nog één dag, opdat ik ulieden nog eens behoorlijk kan onthalen.’

Umkungunhlovu, de onwelluidende naam van Dingaan's zoogenaamde hoofdstad, was cirkelvormig gebouwd en bestond uit 1700 kafferhutten, die ruimte boden voor 34000 soldaten. De cirkel omspande een exercitieveld, dat belendde aan de woning des konings: een hut van 20 voet wijdte, waarvan het dak door 22 met kralen versierde pilaren werd geschraagd.

Hier nu, in de nabijheid dezer woning, ontving Dingaan de Boeren op de afscheids-audïentie. Zij kwamen zonder geweren, daar de hofetiquette zulks verbood. Zij hadden de geweren buiten gelaten, bij de paarden, die reeds ongeduldig op de stang beten. Doch ook de Boeren waren ongeduldig; zij verlangden naar huis.

Duizende Zoeloe-soldaten voerden een oorlogsdans uit, en omsloten de Boeren in een kring. Nog altijd vermoedde Retief geen verraad; hij vertrouwde op het woord des konings. Laatstgenoemde was dan ook vriendelijker dan ooit, en tot een afscheidsdronk werd het bier gebracht.

Maar midden in de feestvreugde liet de koning het masker

[p. 120]

plotseling vallen. ‘Slaat de toovenaars dood!’ brulde hij, en zich omkeerende, verdween hij in zijn woning.

‘Verraad!’ gilden de Boeren, terwijl zij hunne messen trokken, maar ze werden verzwolgen door de overstelpende macht des vijands. Zij streden en worstelden tot het bittere einde, en vielen als helden en martelaren!

Een knods verbrijzelde de hersenpan van Pieter Retief; een assegaai scheurde zijn lichaam open, en het nog kloppende, trouwe hart werd hem uit het lijf gereten en aan Dingaan gebracht.

Toen lachte de bloedhond, en de satan, die vlak achter hem stond, lachte ook.

Maar aan den Engelschen zendeling Owen, die aan het ‘hof’ verkeerde, liet Dingaan deze boodschap brengen: ‘Verontrust u niet, mijnheer Owen; ik laat de Boeren maar doodslaan.’

De vermoorde Boeren werden intusschen naar een heuvel gesleept, en hunne lijken op een hoop geworpen. Daar bleven zij liggen: een spijs voor de aasvogels.

Met dit moordtooneel luidde de Zoeloe-koning de algemeene slachting in. Van uit zijn hoofdstad verspreidden zich zijne regimenten, om de onbezorgde Boeren te overrompelen.

Verscheidene dagen heeft dat moorden geduurd, en het zou met de Boeren nog veel hachelijker hebben gestaan, indien de geschetste veldbrand den Trek der Boeren niet had vertraagd. Natal was het slagnet, waarin de Emigranten moesten worden geworgd, en al was al het volk nog niet in Natal, de voorhoede raakte in dat gespannen net toch vreeselijk bekneld.

Langs een kleine rivier, sedert ‘Moordspruit’ geheeten, stonden de wagens der Prinslo's en Botha's: zij werden vermoord.

Vier mijlen van het dorpje Colenso, sedert ‘Moordkraal’ genoemd, stonden de wagens der Bezuidenhouts: op één jongeling na, die ontsnapte, werden allen vermoord.

Dicht bij de Mooirivier stond een ander kamp der Boeren: het werd geheel uitgemoord. In de nabijheid van dit uitgemoorde kamp hebben de Boeren later een dorp gesticht, en zij hebben het ‘Weenen’ genoemd om der vele tranen wil, die hier zijn geschreid. Zoo ging de slachting door van legerplaats tot legerplaats, langs de liefelijke oevers der Blauwkrans- en der Boschmans-rivier, totdat de Noordelijker

[p. 121]

kampen, door vluchtelingen gewaarschuwd, in der haast hunne lagers konden versterken, en de aanstormende moordenaarsbenden met bebloede koppen terugsloegen.

Zoo deden de Rendsburgers, 18 man sterk. Zoo deden Gert Maritz met zijn 33 man. Zoo geschiedde het bij ‘Vecht-lager’ nabij de Boschmans-rivier, waar het gevecht den ganschen dag duurde. Reeds begon de ammunitie op te raken, toen een goed gemikt schot uit een drieponder verwarring bracht in de gelederen der Zoeloe's. Onmiddellijk gingen de Boeren nu tot den aanval over, en joegen de moordenaars in de wildste vlucht.

Wonderen van dapperheid zijn in die bange dagen door de Boeren verricht. De Oosthuizen's, de Naudè's, de de Beer's, de Bezuidenhout's, de Cilliersen, de Pretoriussen, de Maritzen, en zoovele anderen, de vrouwen en dochters der Voortrekkers niet te vergeten, zij hebben met een heldenmoed gestreden, die onze eerbiedige hulde afdwingt, en hunne nagedachtenis zal in eere blijven, zoolang voor heldenmoed en dapperheid nog harten kloppen!

Het was voor de afwezige Boeren een ontzettend oogenblik, toen zij, des avonds van de jacht terugkeerend, voor hunne uitgemoorde, uitgebrande kampen stilhielden.

Daar lagen hunne broeders, hunne vaders, hunne zonen: verslagen als de helden van Israel op het gebergte van Gilboa!

Waar waren hunne lagers gebleven, die zij zoo hoopvol hadden verlaten? Het vroolijk gezang der kinderen, het vriendelijke oog der huisvrouw - waar was het gebleven?

Ach, alles wat hun lief en dierbaar was op deze aarde, het was verdwenen, het was ondergegaan! En hun oog zag niets dan brandende puinhoopen, afschuwelijk verminkte lijken en rookende bloedplassen!

Op de klipsteenen, die daar rond lagen, daar gingen de Boeren zitten. En zij hieven hunne stem op en weenden....

En toen hunne oogen geen tranen meer hadden, toen stonden zij op. En zij hieven hunne handen omhoog naar de sterren, die boven hunne hoofden fonkelden, en zij zwoeren bij Hem, die eeuwig leeft, dat zij dit onschuldige bloed zouden wreken....

[p. 122]

Onder aanvoering hunner beproefde voormannen Pieter Uijs en Hendrik Potgieter trokken de Boeren tegen Dingaan op, om het onschuldig verraden bloed te wreken.

De jonge Boeren uit Kloppers' lager sloten zich bij den tocht aan, doch Gert Kloppers en de andere huisvaders bleven, daar het gevaar van overrompeling niet gering was, ter verdediging in het lager achter.

Dingaan zou van twee kanten worden aangevallen: door de Engelsche kolonisten, die aan de kust woonden, en die voor de Zoeloe's even beducht mochten zijn als de Boeren, van de Zuidzijde, en door de Boeren van de Westzijde.

De Engelschen openden den veldtocht, doch door de Zoeloe's overvallen, werden zij vernietigd.

Het Boeren-kommando bestond uit ongeveer 500 man. Daar kon Dingaan 20000 soldaten tegenover stellen, krijgers, gehard in den strijd. Wel hadden de Boeren geweren, doch tegen één geweer stonden veertig assegaaien!

De Boeren rukten recht op Dingaan's hoofdstad aan. 't Was verwonderlijk, hoe weinig tegenstand zij ondervonden. Maar 't was nog verwonderlijker, dat de aanvoerders der Boeren geen achterdocht kregen.

De afstand, die de Boeren van de hoofdstad scheidde, werd al kleiner; 't waren slechts enkele mijlen meer.

Zij wenschten elkander geluk met den zeldzamen voorspoed.

Nu nog door die nauwe kloof - en dan snel op de hoofdstad aan!

Ze zijn reeds in die nauwe kloof - maar wat is dat? Waarom verbleeken de dappere Boeren? Ziet ge dan niet, dat als door een tooverslag de bergen aan weerskanten door duizende Zoeloe-soldaten zijn bezet, en dat de terugtocht door een levenden Kaffermuur wordt afgesloten?

De Boeren zijn verloren, want zij zijn omsingeld. Ze zitten in den val, die hun vijand heeft opengezet; zij zitten vast.

Maar God geeft den moedigen Joh. de Lange een reddende gedachte in het hart.

‘Wendt de paarden,’ roept hij met luide stem; ‘schiet een bres in dien muur, en dan er door heen!’

De muur van Zoeloe's wankelde voor een oogenblik onder den hagelslag van kogels, en de sporen diep in de zijden hunner vlugge paarden drukkend, renden de Boeren snel op de Kaffers in.

Zoo iets was de Zoeloe's nog nooit overkomen. Verbaasd

[p. 123]

weken zij ter zijde, en snel als de wind gingen de ruiters door de opening heen.

Maar nogmaals raakte een afdeeling Boeren van twintig man met den aanvoerder Pieter Uijs in het nauw. Zeven Boeren sneuvelden; slechts door de snelste vlucht konden de anderen zich redden. Maar Pieter Uijs, de Komraandant-Generaal, werd door een assegaai doodelijk in de zijde gewond. Hij viel, door bloedverlies uitgeput, van het paard en bleef achter. Hij hief het stervende hoofd op, om te zien, of zijn twaalfjarige zoon Dirk in veiligheid was. Hij wenkte hem nog, om te vluchten. Doch Dirk dacht er anders over; hij wendde zijn paard. Drie Zoeloe's schoot hij neder; toen viel hij, door een assegaai doodelijk getroffen, in de armen van zijn stervenden vader.

Dat was het einde van Pieter Uijs, dien de Boeren den Dappere noemen en van zijn heldenzoon Dirk. Maar het Boeren-kommando trok, door de snelvoetige Zoeloe's onophoudelijk bestookt en verontrust, teleurgesteld en ontmoedigd terug.

Vaster dan ooit stond nu Dingaan's troon. Met een grijnslach om den breeden mond zeide hij tot zijn kapteins: ‘Zie, op gindschen heuvel ligt het afgeknaagde gebeente van Pieter Retief en de zijnen, en op dien anderen heuvel, waar juist een zwerm van aasvogels neerstrijkt, ligt zijn wreker, Pieter Uijs. Uwe assegaaien druipen van het bloed van 800 Boerenmenschen, en ik ben besloten, om dit volk te verdelgen tot den laatsten man.’