| |
| |
| |
Derde bedryf.
Eerste tooneel.
François, Reinhart.
NU ma Couzine slaapt, hoop ik zo wel te waaken,
Dat ik zeer haast met la Comtesse schrap zal raaken.
Dat kan niet missen, want zy was zo zeer verheugd
Om uw bezoek, zo zegt de knécht, dat haar de vreugd
Ten oogen uit scheen; maar hoe staat het dan geschapen
Met uwe Nicht? heeft ze, eer zy zich begaf tót slaapen,
En myn excuzes heel civiel
Ontfangen; 'k weet niet dat zy zig ooit beter hiel.
Haar air was vriend'lyk; zy kon met meer gratie nygen
Als ooit, ik zou wel zin in ma Couzine krygen,
Al is zy ziek, zo doux was zy, en zo galand.
Die gaat voor, cela s'entend.
'k Heb evenwel aan u zo groot een obligatie,
Dat ge al jou leeven lang zult blyven in myn gracie.
'k Meen nóch een man van jou te maaken.
Dat ge eerst dacht aan u zelf. Het zal met my wel gaan.
Ik ben een man, een Heer van 't myne, ik heb geen schulden.
Dat wilde ik ook wel om een hoed van duizend gulden.
| |
| |
Maar ik ben Jonker, en ik spruit uit Aad'lyk bloed;
Zie dat verzét geheel de schaarsheid van het goed.
'k Wed la Comtesse, al wist zy, dat ik niet een stuiver
Had in de waereld, kon ik maar myn Adel zuiver
Bewyzen, zou veel eer met my een huuwlyk doen
Dan met een man, al had hy twee drie millioen,
Zo hy niet Aad'lyk was; dat bloed heeft wat te zeggen.
Is dat verschil niet uit te leggen
Van 't uwe en 't onze? 't onze is rood: is 't uwe graauw
Of wit, of donker groen, of paersch, of bliksem blaauw?
Verschoon me, zo 'k u steur óf ophouw met myn praaten.
'k Heb nóch geen haast; maar, dat gy dit diskoers woudt laaten,
Waar béter. Edelliên, als wy zyn, scheppen geen
Pleizier, wen gy liên zo profond zoudt willen treên
In die misterien, wy verstaan ons met malkander.
C'est clair pour nous; al is 't wat duister voor een ander.
Is 't niet genoeg, als wy een Dame ryk van goed
Begooghlen kunnen door de estime voor ons bloed,
En tytels; dat ze om ons alle and're méprizéren,
Om hun geld te zien verteeren.
Quand la dépense est belle, en dat men een Lakei
Zés, zéven houdt, koetsier, en koets, en dikmaals vry
Ballét en baal geeft, ses amis de bonne grace
Trakteert; in de Opera heeft la meilleure place,
Gy rept van geen Comedie?
| |
| |
Comedie. 'k Spuuw wanneer ik een Comedie zie.
Oh de Opera is veel meer na de mode Reintje.
Comedie, fi! ab fi! daar kóst het maar een kleintje,
Een gulden in de bak, een huisje een dukaton.
't Moest zo zyn, dat 'er geen kanaalje komen kon.
Wat dunkt u, als men een depense doet si belle,
Die dan zyn geld beklaagt a-t'il de la cervelle?
Men wordt gerenommeerd; het geeft respekt: elk een
'k Bekén 't; maar 't is hier niet gemeen,
Nóch zeer geacht. Men zou 't hier geld verspillen heeten.
Hoe! hebtge in Vrankryk, dan uw tyd niet wel versleeten?
'k Heb eens 't geluk gehad in Vrankryk, dat ik in
De groote kamer van Mevrouw de Koningin
Dix mille ecus verloor. De Koning admireerde
Myn koelheid, omdat ik 't niet meerder estimeerde
Dan eene bagatelle. Ik gaf eens een balét
Aan een Marquise, 't geen met violons, bankét,
Flambeaux, en anders wel vier duizend kroonen kóste.
Waar voor my la Marquise ook van een pak verlóste,
Dat ik een jaar lang had gedraagen op myn hart.
Ha Reintje! je suis beau, dispóst, galand, gaillard.
Al kóst ze my wat geld, Ah! 't is een vrouw der vrouwen!
'k Heb drie jaar lang haar heel pompeuslyk onderhouwen;
Zy kóst me... Maar ik zie le Comte, ik spreek hem aan,
'k Wil zonder zyn congé niet by zyn dóchter gaan.
| |
Tweede tooneel.
François, Stoffel, Reinhart.
IK kan 't niet laaten, óf 'k moet u congratuleeren
In uw logis, én u myn diensten prezenteeren:
| |
| |
'k Hoop, dat ons voizinage in 't kort my heel en al
In het faveur van uw' Genade brengen zal.
Om étérnellemant uw serviteur te heeten.
Ich bin ihm gantz verpflicht fuer die civilitaeten /
Dasselbe werd ich ihm von meiner seithen auch
Mitt freud' erzeigen/ Heir / wan ich das recht gebrauch /
Und die methode werd dieser leuter wissen.
Dat dit het fondament van meer verbindtenissen
Das hoff' ich / und ich schwehr
Dasch ich kein menschen son / als meinen Herren ehr.
Mein Tochter hatt mir so viel wonderliche dinge
Zu seinen lob erzehlt / dass sie sich nicht geringe
Verpflicht acht durchs besuch / das er ihr gebet /
Fuernemlich weil er so courtees mitt jeder lebet.
Zou myn vizite haar in iet ook empescheeren?
Sie wart dort dem Herren auff. Er wird sie gantz verehren /
Hem / Plonje / hem / bring die den Herren also balt
Dat ik un beure, ou deux uw dóchter op mag passen,
O! das gefaelt mir aussermassen.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
Stoffel, Reinhart.
WAt dunkt u, gaat het zo niet wel, Heer Reinhart?
Gy speelt natuurlyk, en heel wel de ról van Graaf.
Zo Jakomyn gelyk als gy, haar zelf kan draagen,
Het is onmooglyk óf onze aanslag moet wel slaagen.
Ik twyffel niet, myn Heer, óf 't zal wel gaan. Maar gy,
Die voor Lakei speelt, speelt ge uw ról zó wel als wy?
Op den Adel zo te schémpen,
Hoor: Ik kan myn zucht niet dempen,
Als ik die fanfarons hoor fnat'ren van hun bloed;
En eerelyker liên dan zy, uit overmoed,
Veracht bejégenen, en aanzien over schouder.
Hy mag het doen, wie wil; maar 't is een gek. Ik houd'er
't Is wel; maar doetge u zelven niet te kort?
Hebt gy geen deel daat in, myn Heer, als de Adel wordt
Verongelykt. Toen ik uw vader zag begraaven
Op 't Sas van Gent, was 't niet zo Adelyk en braaven
Begraaffenis, als ooit een Edelman genoot?
Wat was de staatsie grootsch! Wat was de toestél groot!
Gy liet 'er zelfs geen vier, geen acht quartieren draagen;
Maar vyftien wapens van uw Adelyke maagen,
Versierden 't uwe. Hoe! verzaakt ge u zelf? Ik wil
| |
| |
U toonen, dat gy, wat de dégen óf de spil
Betreft, geen Edelman in Neêrland hoeft te wyken;
Ja u by Graaven en Baronnen moogt gelyken.
Ik ken my zélf heel wel, en weet wel, dat gy lang
Myne ouders hebt gekend, waarom ik blyde ontfang,
Dat gy me erinnert uit wat stam ik ben gesprooten.
Maar gy kent my niet, zo gy meent, dat ik met grooten
Den spót dryf, óf een oud, en Adelyk geslacht
Niet meer, als de afkómst van een boer óf burger acht.
Gelukkig! die een reeks van Ouders kunnen noemen,
Op welker daaden, op wier deugd zy moogen roemen,
Als hun gemoed, door die voorbeelden aangepord,
En in die daaden, in die deugd geoeffend wordt;
Maar één, wiens daaden, vol uitspoorigheid, de naamen
Van zyn Voorvaders, en beroemd geslacht beschaamen,
En die elk een verguist, een lanterfant, een vént
Die maar aan zyn lievry, en wapens wordt gekénd,
Of opsnyt van zyn Stam by Juffets, en op bâlen,
Kan 't by geen sneegen boer, nóch zedig burger haalen.
Zo ik 'er somtyds een veracht, zo spreek ik van
Zulke onbehoudene. 'k Lach met een Edelman,
Zo hem zyn ommegang, zyn deugden, en manieren,
Niet boven het gemeen doen kennen en versieren.
Myn Heer, ik wist daar in nooit zo veel onderscheid.
Dat is geen wonder, gy waart steeds in dienstbaarheid.
De treffelykste Adel, was by u een zwier Lakeyen,
Hófmeesters, Kóks, Koetsiers, Karóssen, én Lievryen.
Indien gy deftiger gedachten hád gehad,
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Meinsje, Reinhart, Stoffel.
Och, och! ik moet het huis verloopen.
'k Hoef nimmermeer op onz' Mêvrouw haar gunst te hoopen.
Och, onze Juffrouw, óch, Konstancie is wis haas op.
Zy heeft het haazepad gekoozen; geeft den schop
An eer en deugd. Ik heb heur in een Jongmans armen
Gezien, en zonder zich in 't minste te beschermen
Veur zyn gezoen! 't Was óf zy 't al heur leeven lang
Gedaen had. Wat gaet me an! Och Reintje, ik bin zo bang!
Wanneer is dit gebeurd, en waar?
Zwyg stil, 't is dikwils schaad'lyk
Te zeggen dingen die men niet heel vast en weet.
Was sagst du von hier nechst? was? weist du was?
Veel béter, dat gy wat bezaadigder vertélde,
| |
| |
Het geen gy dacht te zien, en u zo niet ontstélde.
Wat meent gy dat gy zaagt?
Was habt 'er toch gezehn?
Ei lieve hoor. Mevrouw gaf flus aan onze Deen
De huisknecht last, dat hy jou Heer zyn Aap zou binden
An onze schutting, om dat hy hem daer zou vinden,
En brengen hem weerom, óf tót hem de Aapevrouw
Weerom zou haalen, én tót heurent brengen zou.
Maar denk eens van dien schelm! hy wist het touw te ontknoopen,
Zich lós te maaken, en hy zetten 't op ien loopen,
En springen; en toen wy hem vangen woude, vloog
Hy in de tuin hier naest ons allen uit het oog.
Ik kyk hem in de tuin van buurman nae, maar jemie!
Ik keek, als was ik in ien spul van de Akkedemie.
'k Zie deur de vensters heen van buurmans achter zaal.
Daer staet Konstancie, 't is zo waer als ik 't verhaal,
In de armen van een nette, en jonge, en mooije vryer.
'k Verschrikte zeer, en dócht, wat droes! hoe komt hy by 'er?
Of zy by hum. 'k Gae nae heur kamer, die 'k in 't slót
Geslooten vond, en mis de sleutel. 't Was verbród,
Zo 'k merkte. Kyk, terwyl ik agter was eloopen,
Was zy de veurdeur fraai behendig uitgesloopen.
Wel wie zou denken, dat zo jong ien kleuter had
Die kneepen in heur kóp, die parten in héur gat.
Zie daerom dorst ik in het huis niet langer blyven,
Ik weet wel, dat Mêvrouw my tóch daer uit zou dryven.
In meinen hauze / das zein eitel porsen / nein
Wie icherrst ihr mich / das kan unmueglich / ja nicht zein.
Gy hebt ligt mis gezien. Hebt gy ook aan haar kamer
| |
| |
Zo doe 't, dus kan men wat bekwaamer
Oordeelen: want het werk dunkt my al vry verward.
Gaa, Meinsje, klóp eens aan haar kamer, maar wat hard.
| |
Vyfde tooneel.
Reinhart, Stoffel.
GAa Stoffel, zeg nu aan Konstance dat ze op 't kloppen
Van Meinsje, niet laat op te doen. Men moet haar fóppen
Is 't moog'lyk. 't Werk was daar ten naaste by verbród.
Maar 'k zal 't wel maaken, dat ik de oude vrouw bedód.
Stoffel, binnen geweest zynde.
Ik heb het haar gezégd, zy zal het doen.
Moet ons nu bystaan. Ik kan my niet wel gewennen
Tót logens, dan alleen tot loogens alsze in nood,
Om beste wil geschiên, al zyn die nóch zo groot.
Hoor: om dan met fatsoen zeer onbeschaamd te liegen,
Zo moet men zéggen, dat haar oogen haar bedriegen,
Dat ze oud en krank is van gezicht; en moet het zyn
Laat hier Konstance, slechts in plaats van Jakomyn
Verschynen. Ik zal haar dat zaakje wel ontleggen.
Pas jy maar, dat jy zégt, gelyk je my hoort zeggen.
| |
Zesde tooneel.
Meinsje, Stoffel, Reinhart.
JA wel, ja wel, 't is tovery!
| |
| |
Konstance lag en sliep, en niemand was 'er by.
Ik zag en sprak 'er mee. Ja wel, 'k stae zo verwonderd,
Als óf 't te Keulen in myn ooren had gedonderd!
Hoe lyken zy men kaar. Wel wie had dat gegist.
So sicht man ja / das mehr gleich dan eigen ist.
Dat ik jou dóchter nou iens zien mogt.
Das kan gantz fuuglig/ und so gleich geschehen /
Ich wil also balt henkommen fur die thuur.
| |
Zevende tooneel.
Reinhart, Meinsje.
GY geeft veel moeite, Meinsje, aan onze naagebuur.
Hy is een zeer groot Heer, een Graaf.
Hy is hier onbekend gekomen.
'k Weet van zyn knecht ook, dat hy niet bekend wil zyn,
Zie daarom komt hy hier slechts in gemeene schyn,
En houdt maar een Lakei of twé.
Is hy een Graaf, óf zo een ding?
En penning op zyn borst, wyst zulks genoegzaam uit.
O Rein; wat bin ik bly, dat dit een Graaf beduidt.
| |
| |
Waarom? Ik zal de spaarpót van myn zeuntje
An stukken smyten: nou dan key'ren das ien deuntje,
En koopen veur het géld ien penning. Kyk zyn peet,
Gaf hem ien ketting tót zyn pille gift. Zo weet
Ik onze Dirrikje ook mooi tót ien Graaf te maaken,
Niet waer! wel kan ien mensch zo an ien Graafschap raaken?
Zwyg stil, daar komt myn Heer de Graaf weerom.
| |
Achtste tooneel.
Stoffel, Meinsje, Reinhart, Konstantia.
Wirt kommen / aber ich wil das ihr euch verbindt /
Das ihr von sie / von mir / van keinerhande sachen
An keinen menschen wohrdt und geplauder sollet machen.
Er ist mir hoegst daran gelegen.
'k Beloof het je, as ien vrouw mit eeren, op myn eer.
Meinsje, ziende Konstantia, in de deur van Stoffel.
Wel Heer dat is Konstancie.
Wel hoe! waar lykt dat aan?
| |
| |
Wat praat je Meinsje? wat? het lykt haar niet een zier;
'k Heb zo wel oogen in myn hoofd, als gy.
Het lykt 'er niet? Wat droes! hoe ken't heur meer gelyken?
Ze is eveliens geklied: men Heer, je zult het kyken.
Das wert ja men lich zien.
Maar hoe, 'k bin niet vergist,
Het is Konstansje zélf, wat droelie? ja zy is 't.
Konstansje? Juffrouw? Hoe! zy zwygt en lacht?
Verstaat deez' Neêrduitsch?
Wel daer schuilt de Drommel onder,
'k Gae Juffrouw haalen, kom, dan kenje zelf het zien.
Ras, na uw kamer toe, Mejuffrouw.
| |
Negende tooneel.
Reinhart, Stoffel.
NU zal 'er meerder naar myn gissing niet behoeven
Gedaan te zyn, als dat gy haar maakt te oversnoeven,
Ik zal je helpen, dat zy al het ongelyk
Der waereld hebbe, al geeft zy 't allerzekerst blyk.
Spreek hard, en houdje kwaad: gy moet je aan haar lellen,
| |
| |
'k Zal dat zaakje heel wel stellen.
Vertrouw 't my toe, myn Heer: ik weet die oude kól,
Wel om haer staert te doen om loopen als een tól.
Daar komt ze met Konstancie.
| |
Tiende tooneel.
Konstantia, Meinsje, Stoffel, Reinhart.
O je zelt zo kyken, 'k wilt je zweeren.
Men Heer, waer bleef jou dóchter daar?
Zie ist nach binnen zu gegangen.
Ai laet ze tóch nóch iens uit kommen.
Neen tóch, 'k wil alle kwesti myen.
Hoor Juffrouw, tusschen ons, kyk, is een groot dispuit.
'k Zeg dat jouw weezen ziet 'er eveleensjes uit.
Was des wesens! seyt ihr dol? was? darf man eben
Zie beyd' zu sammen sehen/ kan man kein urtheil geben /
| |
| |
Ohne dem / sie gleichen sich auff keiner weise nicht.
Neen, Meinsje, 't hapertje, geloof me, aan jou gezicht.
Was de één en de aar slechts hier, je zoudt gewis verstommen
Konstansje, zo as zy jouw lykt.
Naar dat gelyken? mag ik niet een oogenblik
Wat rnsten? moet gy me om die beuzelingen steuren,
In mynen slaap? Wat zal hier langer niet gebeuren?
Vertrey doch ons/ es ist der Frauwen ongeduld /
Die zolche possen macht. Wir haben keinen schuld.
Meinsje, ik dorst dat nooit op jou vertrouwen,
Dat jy me op deeze wyz' dacht voor den gék te houwen,
Een weinigje gaat heen, maar dit gaat al te gróf,
Doe 't op een ander tyd niet weêr. Met uw verlóf
| |
| |
| |
Elfde tooneel.
Stoffel, Meinsje, Reinhart.
Es muss nicht wiederum geschehen.
Hoert ihr das wohl / ewr weib / will mir das nicht verstehen /
Gelyk doen zien, ik wed, je spraakt, als ik, men vaar.
Ich wil nicht laenger von die narrereien hoeren /
Verstehest du das wohl / weib?
Hiel wel, 't zel niet meer beuren.
Kein enkel word von mir / noch meiner Tochter?
Wis, wees maar wel te vreên.
Ich solte sonsten dich by meiner treu curiren
Dass du nicht wieder mich leichtfertig solst vexiren.
| |
Twaalfde tooneel.
Kristine, Meinsje, Reinhart, Baske.
WEl meid, wat doeje hier op straat,
En met dien Heer hier naast in kwestie, óf in praat?
| |
| |
Hy schynt gestoord. Ik zag ook dat hy jou begraauwde.
Kyk de woorden, die hy kaauwde,
Verstond ik niet, hy is een mof, of zo ien ding.
Hy zei niet veul, laet zien, hy zei, hy zei, en 't ging
Hem kluchtig óf; maar laet het Reintje jou vertellen,
Die weet het beter met die knoetery te stellen,
As ik ken doen, Mêvrouw, hy het van woord tót woord,
De hielen horlement, zo wel as ik, gehoord.
Zal zy haar belóften houwen
En ik de myne, geen van tweên mag 't u vertrouwen,
Jou geef ik 't toe, jy zyt
De dienaar van François, maar jou scheld ik niet kwyt,
Want jy zyt in myn dienst, en zult my aanstonts zeggen
Wat hier gebeurd is, en hoe dees affaires leggen;
Of ik beloof, dat ik 't niet pardonneeren zal.
Ja Rein, óf jy myn wenkt, óf toeknikt, 'k ben niet mal.
Wil jy 't gat uit, ik niet: wat geef ik na de moffen,
Al is het dat zy op heur geld en Adel stóffen,
Al binnen 't Graaven, en al willenze hier niet
Bekend staen, ik steur me an gien ketting nóch gien klied,
Nóch gouwe penning, neen. Zou hy me wel wat geeven
As my Mêvrouw het gat uit schopte. Neen 'k moet leeven,
En ik heb hier ien hiel goed huis in. Hoor, Mêvrouw:
De Baviaan, die an de schutting mit ien touw
Gebonden was, raakt los, én zo 'k hem nae wouw kyken
Zag ik in 't huis hier naest, ien Juffertje zo lyken
| |
| |
Nae jou Couzine, die vast sliep, dat ei, en ei,
Niet beter nae mekaar ken lyken, nae ik zei
An Reintje, én buurman; die het niet gelooven wouden.
Ik zei dat zy lui 't mit heur eigen oogen zouden
Bekyken, als de Graaf zyn dóchter veur de deur
Deed kommen, én ik brócht 'er onze Juffrouw veur;
Maar niet gelyk. Daar uit is dit dispuit gereezen,
Of zy mekaar van stal, van grootheid, en van weezen
Geleeken. Ik zei ja, en zy lui zeiden neen.
De Juffers gingen de ien nae de and're kwaed weêr heen.
Maar ik had buurman, eer zyn dóchter veur mogt komen,
Belooven moeten, dat ik denken zou, nóch droomen,
An iemand, wie 't ook was, het alderminst van hem
Of heur te réppen, dat hy met een fórse stem
My toegraauwde, as jy juist op 't mat kwam en ons hoorde,
Was 't hierom dat de Graaf hem zo verstoorde?
Is daar zo veel aan vast óf zy me dat vertelt?
Meer als gy denkt Mêvrouw; daar kon een groot geweld
Van komen; 't is een Graaf, die onlangs hier uit Weenen
Gevlugt is, en nóch by geen menschen is verscheenen,
En niet bekend wil zyn, waarom hy is gevlucht;
Dies hy een haater is van praatjes, én gerucht,
Om hier incognito een poos te kunnen blyven.
Ik zal 'er niet een woord van zeggen.
Je kent Mêvrouw niet, Reintje.
Die zo veel spéls maakt met je teemen, én gelél.
| |
| |
Meid geen met woorden. Wil je eens aan den Graaf gaan vraagen,
Zeg Reinhart, óf 't hem en zyn dóchter zal behaagen,
Dat ma Couzine en ik hem in zyn nieuwe huis
'k Wed, Mêvrouw, dat dit kwansuis
De boodschap is, én dat je zélfs zélt willen kyken
Of bei de Juffertjes mekaar zo wel gelyken,
Mêvrouw, wat uur gelieft u dat
Zo hy nu geen vizites had,
Vraag die het hem belieft.
'k Zal 't u straks kenbaar maaken.
| |
Dertiende tooneel.
Reinhart, Stoffel.
Dat 's niet goed, het dwarsboomt ons begin.
Mêvrouw te fóppen, zo als Meinsje, heeft wat in.
Ze is arg én loos, en laat zo ligt'lyk zich niet doeken,
'k Vrees, dat zy alles naauw zal willen onderzoeken.
| |
| |
't Is zéker. Zy wil jou vizites geeven straks,
Of flusjes, én jou in het nieuwe huis as kaks
Myn dóchter weet te zingen,
Gelyk hy danssen wil: én danst, gelyk hy zingt.
Gy zult bekomen 't geen daar hy, én gy, na dingt.
Zy weet heel wonderlyk den gék de kap te vullen:
'k Denk dat zy beide straks te saamen speelen zullen;
Want Jakomyn die heeft een kaart gekommandeerd.
't Is wonder naar myn zin. De staat van zaaken keert
Heel schoon. Men moet Mêvrouw sléchts in de kamer leiden,
Terwyl zy bezig zyn te speelen met heur beiden.
Ik dacht dat alles dan verbród was.
Dénk zelf, als zy François by Jakomyne ziet,
Hoe haar dat aanstaan zal; voornaamlyk zo ze in 't praaten
Afmeeten kan, dat zy malkanderen niet haaten;
't Welk Jakomyn, zo 'k hoop, wel maaken zal.
Ik zal 't haar in het oor wel byten.
Konstancie de onze; 't zal met één dan klaarlyk blyken,
Dat zy en Jakomyn malkand'ren niet gelyken.
| |
| |
Heer Reinhart, zal Mêvrouw ons wel gelooven?
Zy moet: doe maar jou plicht, én roep Michiel hier.
| |
Veertiende tooneel.
Reinhart, Michiel.
IK weet Michiel, je kent die alle beide taalen
Vry reed'lyk, maak die wel te kunnen koeterwaalen.
Zo wat myn Heer; heb in het allerminst geen zorg,
Voor my. Kornelis zal niet minder, 'k blyf u borg,
Zyn ról ook treffelyk uitvoeren voor Notaris,
Hy heeft 'er drie jaar by gewoond. Was de inventaris
Van zyne schulden nu gereed, het werk was klaar.
Wat inventaris, neem jy die memorie waar,
Die zyne schulden, én zyn and're vuile feiten
Wel inhoudt; maar niet met partikulariteiten.
Het hoeft zo nét niet: doe jou best, betracht jou eer
Geloof me, 't zal aan ons niet haapren, Heer.
Einde van het Dérde Bedryf.
|
|