Hier beghinnen de sermonen oft wtlegghingen op alle de evangelien vander vasten, metter passien, alsomen die inder kercken houdt zeer costelijck wtgeleyt

Des dinxdaechs. Joan .vij.

Ende midden in die hoochtijt ghinc Jesus op inden Tempel ende leerde. Ende de Joden verwonderden hen seggende. Hoe can dese de scrift na dien dat hi niet geleert en heeft? Jesus antwoorde haer, ende seyde: Mijn leeringe en is niet mine, mer des gheens die mi gesonden heeft. Ist dat yemant sinen wille wil doen, die sal bekennen oft die leeringe van God is, [(S vij) v^o] ende oft ic van mi seluen spreke. Wie van hem seluen spreect, die soect sijn eygen eere. Ende wie de eere des gheens soect die hem gesonden heeft, die is warachtich, ende in hem en is gheen ongherechticheyt. En heeft v Moyses de wet niet ghegeuen, ende nochtans niemant van v en houdt de wet.

[p. 236]

Waarom soect ghi mi te dooden? Het volc antwoorde ende seyde: Ghi hebt den duuel in, wie soect v te dooden? Jesus antwoorde ende seyde haer. Een eenich werc heb ic ghedaen, ende ghi verwondert v alle. Daerom heeft v Moses de besnijdenisse ghegeuen, niet datse van Moyses is, mer vanden vaderen, ende nochtans so besnijt ghi den mensche opten Sabbath. Ist dat een mensche de besnijdenisse ontfanget opten Sabbath, also dat de wet Mosi nochtans niet gebroken en wert, waerom wert ghi vertoornt op mi, dat ic den geheelen mensche opten Sabbath hebbe [(S viij) r^o] gesont gemaect. En wilt niet ordeelen na dat aensien, mer ordeelt een rechtuerdich ordeel. Doen seyden somighe van Jerusalem. En is dit niet dese, dien si sochten om te dooden? siet hi spreect openbaerlic, ende si en seggen hem niet. Kennen hem onse ouersten nv recht, dat hi Christus is? nochtans weten wi waen dese is, mer als Christus sal comen, so en sal niemant weten van waen hi is. Doen riep Jesus inden Tempel, leerende ende seggende: Ende ghi kent mi, ende ghi weet waen ick ben, ende ick en ben van mi seluen niet ghecomen, maer die mi gesonden heeft is warachtich, den welc-

[p. 237]

ken ghi niet en kent, ic kenne hem, want ick ben van hem, ende hi heeft mi gesonden. Daer om sochten si hem te vangen, ende niemant en stac sijn hant aen hem, want sijn vre en was noch niet gecomen. Ende vele vanden volcke gheloefden in hem.

[(S viij) v^o] Als Jesus den Tempel sijns Vaders vol vercoopers sach, so en mocht hi daer niet bequamelic leeren. Want also langhe als die in sinen Tempel logieren, so maken si daer alsulcken gerucht, datter sijn stemme noch gehoort noch verstaen en mach werden. Mer doen hi die daer wt geworpen hadde, so quam hi inden Tempel ende leerde daer, niet menschelike leeringe, insettinge noch geboden, maer dat godlike woort, die heylige schrift. Waer af haer die Joden verwonderden, seggende. Hoe comet dese de heylige schrift te weten, die niet ter schole en heeft gelegen noch in gheen vniuersiteyt gestaen? Want die natuerlike wijse geleerde mannen wanen dat nyemant die heylige schrift en weet noch en verstaet dan si oft diese also geleert hebben als si. Want het vleesch en kent noch en weet geen ander wijsheyt dan menschelicke wijsheyt, want het en geuoelt niet, hoe die heylighe geest van binnen met sijnder soeter saluinge, meer in eender vren leert van godlike wijsheyt, den simpelen nederen menschen, die sot ende veracht vanden geleerden werden gehouden, dan alle menschen in der eewicheyt souden mogen leeren, ya si vercrijgen dat niet geleert en mach worden, want si ontfangen vanden woorde dat si selue niet wt gespreken en connen, niet dat sijt so verdient hebben, mer want die Vader also gelieft, so Christus

[p. 238]

Mat .xi. sinen Vader danct. Ende seyt met den Propheet Esai .liiij. Si sullen alle van God geleert werden Die wil weten hoe dit toegaet, die moest der gra- [T r^o] tien ende niet der tongen vragen, Ende cleyn ende sot werden van alder eygender wijsheyt, ende haren sin ende verstant laten vangen ende dooden .ij. Corin .x. Mer om dat si hier niet aen en willen, so en gheuoelen noch en beuinden si nemmermeer hoe dat toe gaet. Ende want sijt niet geuoelt noch onderuonden en hebben, so en duncket haer niet moghelic sijn, ende wanen dats niemant onderuonden en heeft, om dat si dat niet beuonden en hebben. Mer Christus seyt, dat sijn Vader den cleynen van gheender wijsheyt dat geopenbaert heeft, ende den eyghenen wijsen verborgen, want si sijn also vol van dier eygender wijsheyt, datter de olie der godlicker wijsheyt stille staen moet, sonder vloeyen, sonder veruullen, om datter gheen ydel vaten en sijn .iiij. Re .iiij. Si moeten eerst met Christo als cleyn onsprekende kinderkens werden, eer si vander saluinghe des geests gheleert souden werden van alle waerheyt, ende alle haer menschelike wijsheyt laten vallen, ende daer af gedeylt, op datse God dan met sijnder godliker wijsheyt mocht veruullen. Die also vander saluinge des heylichs geests gheleert is, die en mach hem seluen de wijsheyt niet toe laten scriuen noch prijsen, mer totten genen die haer daer af verwonderen met Christo terstont van haer seluen op God wijsen, seggende: Mijn leeringe en is niet mijne, dat is, ic en leere niet na tverstant noch na de wijsheyt mijnder menschelicheyt, noch na mijn menschelick goetduncken, daer toe so en heb icse door geenen mensche noch vanden menschen [T v^o] ontfangen. Daer sijn vierderhande manieren van leeringen. Deerste, die noch van menschen, noch door

[p. 239]

eenigen mensche en wert gheleert noch en coemt, mer vanden menschen selue, gelijc de valsche leeraers ende propheten, die haer wtgeuen voor leeraers Christi, dese en leeren niet dan loghenen. Want so Christus seyt Joan .viij. Die van hem seluen spreect, die spreect logene. Dandere die van God coemt, mer door eenen mensche, ghelijc die door de Apostelen geleert ende geseynt worden van God, dit sijn warachtighe leeraers, als si niet anders en leeren, dan dat God de menschen geleert heeft. De derde sijn de ghene die vanden menschen dat is, van anderen menschen schriften ende leeringen die si wt haerder natuerliker wijsheyt ende goetduncken ende verstant geschreuen ende geleert hebben, gelijc de Philosophen ende alle haer discipelen, gelijc als onse subtijle doctoren, die met ydelen argumenten om gaen. Daer ons Paulus Col .ij. voor waerschout, seggende: Niemant en laet hem verleyden van die ydele Philosophie oft ydele valscheyt in menscheliker insettinge etc, Tit .iij. Ende schouwet ydele onnutte questien vander wet etc. De vierde diet noch van menschen noch door menschen, noch vanden mensche selue, maer van God selue sonder middel coemt. Sodanich was tgene dat Christus leerde, daerom seyt hi, mijn leeringe en is niet mijne. Ende dicwils seyt hi int heylich Euangelie. Ic en spreke van mi seluen niet Jo .xij. En leert Christus dan na menscheli- [T ij r^o] ke wij sheyt noch goedduncken niet, mer van God selue, hoe is dan yemant so stout, die sijns selfs goetduncken leert oft predict. Alsulcke sijn blinden ende leyders der blinden, ende wie die volcht, die moet dolen ende verleydt werden. Dat Christus leeringhe niet van sijnder menschelicheyt en is, daer gheeft hi twee teekenen af, daer bi men alle leeringe bekennen mach, weder si van God oft vander menschelicheyt sijn. Deerste,

[p. 240]

die den wille mijns Vaders wil doen die mi gesonden heeft, die sal bekennen vander leeringe, oft si van God is, oft dat ic van mi seluen spreke. Want die beuindet met ghewarighen onderuinden, dattet van God moet sijn, al waert datter ooc alle creatueren tegen streden, want hi heuet selue also sekerlic geproeft, al waert datter een Engel wt den hemel quame, ende seyde, het en is niet van God, hi soude segghen, ghi liecht daer aen. Maer die niet vanden Heere en wil nemen den wille Gods te doen, die waert onmogelic dat hi soude bekennen, dat dat Euangelium warachtich van God waer. Want het licht des vleeschs, dat is der menscheliker reden en verstaet niet dan dat vleeschelic. Gelijk .i. Corin .ij. staet. Ende gelooft alleen datter reden also dunct sijn, maer gheestelijcke dingen en can si noch verstaen noch begrijpen. Nv is alle die leeringe Christi gheest ende leuen, so hi selue seyt Johan .vi. Die dan de leeringhe Christi wil verstaen, die en mach noch sijns selfs verstant ende sin volgen, maer die moet altemael [T ij v^o] gedoot sijn. Ende den wille des Vaders moet alleen begeert ghedaen te werden. Nv is den wille des Vaders, datmen van hem neme ende niet van ons seluen, dat is, van sinen geest, ende niet van onsen geest, sinen sone te hooren ende te gheloouen, also Christus genoech int H. Euangelie leert Mat .xvij. Want alst de mensche van sijns selfs geest oft reden wil nemen te geloouen, dat Christus spreect so ist letter ende vleesch, Mer alsment vanden geest Gods neemt te geloouen, so ist gheest, so maect de gheest Gods dat een leuen inden mensche. Daerom so schrijue ic gemeynlic, neemt vanden Heere dit oft dat te doen oft te laten, dat is, datmen na dat werck des geests Gods, ende niet na twerc ons geests en sal sien, alsser yet te doen, te lijden oft te steruen is.

[p. 241]

Mer datmen daer bi scrijft oft seyt: Ist datment vanden Heere ghehebben can, dat wil [seggen]: Ist dat den Heere belieft te geuen oft te wercken. Want anders en canment van hem niet genemen, want ghelijck Sint Jan seyt int .i[ij]. Niemant en can yet ontfangen, het en si dat hem van bouen gegeuen werde. Alsmen daer vanden Heere neemt den godliken wille te willen doen, dat is, sinen woorde te geloouen sonder wanckelen, ende niet sijnder menscheliker redene die altoos contrarie getuycht, so beuint de mensche dat dat een godlic woort en niet menschelick en mach sijn, want den geest Gods salft dan den geest des menschen also edelic, dat den mensche also seker maect, ende dien geest Gods werct een leuen in des menschen geest, ende maecter eenen geest [T iij r^o] af, so .i. Cori .vi. staet. Die God aenhangt die is een geest, Mer het schijnt hier recht oft aen onsen wille lage oft wi den wille Gods wilden doen. Dat is also te verstaen, dien God willich maect den Heere in hem te laten becomen, want Christus seyt doch selue: Niemant en coemt tot mi, het en si dat hem mijn Vader trecke, Jo .vi. Waer op de H. gheest properlic door Augustinum (want het metter H. schrift accordeert) aldus seyt: Christus en heeft niet geseyt, die mijn hemelsche Vader leyt mer trect, op dat niemant en soude meynen, dat den wille des menschen eenichsins voor gaet, dat is, dat de mensche eenich goet wel wille gelijc si vanden kinderen exempel geuen, dat haect na eenen appel etc. Wat soude de Vader den mensche trecken, waert dat hijt wilde, mer niemant en coemt hi en wilt, daerom so wert de mensche wonderlick getrocken dat hijt wilt, vanden genen die van binnen can wercken, niet dat de mensche[n] niet willende geloouen, welc onmogelic is, maer dat si wt niet willende,

[p. 242]

willende werden. Dat dese woorden Augustini warachtich sijn, dat bewijst ons de H. geest door Paulum Philip .ij. segghende. Het is God die dat willen ende tvolbrengen in ons werct, na sinen godliken wille, ende niet na ons verkiesen. Waer wt claerlick blijct, dat Christus hier anders niet en meynt, segghende: Die den wille mijns Vaders willen doen, Dan die mijn Vader den wille geeft, dat hi minen Vader in ende met sinen geest laet geloouen. Ende die dat vanden Heere [T iij v^o] can gehebben, die verstaet sekerlic dat de leeringe Christi wt God is, want den geest Gods geuet den geest des menschen een sterc getuych daer af, ende daer en bouen salft hi smenschen geest so edelic, dat hi onderuint ende proeft datse wt God is. Daer .i. Joan. claerlic aldus af staet. Ghi en hebbes van gheenen noode, dat v lieden yemant leert, want sijn saluinghe leert v van als. Wat dese saluinge is, dat is beter geuoelen dan scriuen of leeren, diese smaect, die kentse ende anders niemant. Mer die niet vanden Heere en wil nemen te geloouen den sone, die en machs niet verstaen dat de leeringe Christi van God is, om dat hi sijns selfs goet duncken volcht, want so Esaias .vi. seyt. Het en si dat ghijt gelooft, ghi en sult daer niet toe comen, dat ghijt met warachtich geuoelen sult beuinden oft so dander texten hebben, ghi en sulles niet verstaen. Dander teeken daerment aen bekent, is. Die van hem seluen spreect, dat is, die sijns selfs oft der menschen woorden leert, oft ooc die twoort Gods sonder geest leert, die soect sijns selfs glorie etc. Maer die de glorie Gods soect die is warachtich. Ende daer en is gheen ongerechticheyt, die de glorie des gheens soect, die hem ghesonden heeft. Die Gods woort predict die hem gesonden heeft, die en soect sijns selfs glorie niet, want daer en coemt niet dan schande, ende

[p. 243]

schade af, ende anders en derf hi ooc niet verwachten, die het woort die hem gesonden heeft, te recht int openbaer claerlic vercondicht. Ende wie gheen lijden, schade, schan- [T iiij r^o] de oft cruyce van sijnen prediken en heeft gehadt, die sal sekerlic weten, dat hi dat godlijck woort noch noyt te recht vercondicht en heeft, want het cruyce ende dwoort en mogen niet verscheyden sijn. Aent eerste teeken mogen de hoorders bekennen oft het godlike woort is. Aen dander macht die predicant bekennen oft hi sijns selfs glorie soect of niet. De ander diet hooren mogen sien of veruolcht wert ende ofter lijden af coemt of niet. Want dan Christus sijn glorie niet en socht, want hem niet dan lijden, schade, schande, ende ten laetsten dat cruyce van sijnen prediken en quam, ende want hi niet anders en leerde dan God door de wet (wel verstaen) geleert had, daerom so sprac hi wt hem seluen niet, noch sijn leeringhe en was niet sijne. Daer om seyt hi voort, Moses heeft v die wet ghegeuen, die ick leere, mer ghi en verstaetse noch en doetse niet naden wil Gods, so icse leere, ia tgene dat de wet alder scherpelicste pijnt, dat doet ghi, te weten, mi te dooden, Ende ghi segt dat ick den Sabboth gebroken heb, om dat ick eenen mensche opten sabboth gesont gemaect heb, ende v dunct dat ghi de wet houdt, om dat ghi opten sabboth niet en werct, mer ghi en hout die niet na de meyninge Gods, want de wet is geestelic, ende ghi en viert niet naden geest, mer na de letter, ende waent dat den Sabbath, metten wercken der caritaten ghebroken wert, daer hi mede doch geheylicht wert. Daerom, al veynst ghi v de wet ende den sabboth te houden, ghi en houdes niet, ende verdoemt de vrijheyt [T iiij v^o] des Euangelijs, welc den geest der wet is. Also onse heyligen nv ooc doen, Haer dunct dat si

[p. 244]

vieren, als si ledich voor haer dueren sitten of gaen clappen etc. mer waert dat si arbeyden om haren armen medelekens broot te winnen, si souden wanen dat si niet geuiert en hadden, als si nochtans alderbest geuiert hadden. Ende si en vieren nemmermeer qualiker, dan als si alderbest wanen te vieren, Want rechte vieren en is anders niet dan rusten vanden wercken der natueren, ende een nieuwe creatuere werden ende laten God in ende met den mensche wercken. Ende dat de wet dusdanige vieren eyschte, bewijst Christus, want si besneden de kinderkens wel opten sabbath, ende de Priesters sloegen wel beesten opten Sabbath, Het welc nochtans een werc was, daer om so moest een vieren des ouden Adams sijn, ende dat werc Gods te lijden, ende niet van wtwendigen wercken. Mer de blinde Joden en verstonden dit niet, Ende en leerden Christum niet kennen, maer hielden hem voor eenen pueren mensche, segghende: Wij weten wel van waer dese is, maer als Christus comet, so en sal niemant weten van waer hi is, Ghelijck die Joden seggen, dat si wel weten van waer dat Jesus is, ende nochtans dat hi niet Christus en is, So seggen onse Doctoren nv ooc, dat si Deuangelium wel weten, ende nochtans dattet Euangelium niet rechtuerdich en maect, dat is, het gelooue int Euangeli, dat is also vele, Als Euangelium en is geen Euangelium, ende Christus en is niet Christus, [(T v) r^o] Die Joden als si hem noch met schrift noch met redene en consten verwinnen, so sochten si hem te vangen, mer niemant en sloech de hant aen hem, want sijn vre en was noch niet ghecomen, Welc troostelic voor ons is, want hoe onse vianden rasen, si en mogen niet een vingerken aen ons slaen, voor dat de vre en coemt, dat onse alder genadichste Vader dat wilt, ende wie soudt dan begeeren te ontgaen? Waer af hi ghelooft ende bemint si inder eewicheyt Amen.