Hier beghinnen de sermonen oft wtlegghingen op alle de evangelien vander vasten, metter passien, alsomen die inder kercken houdt zeer costelijck wtgeleyt

Opten donderdach. Joan .vi.

Werct spijse, niet die daer verderft, maer die daer blijft int [P iij r^o] eewige leuen, welcke

[p. 189]

des menschen sone v gheuen sal, want den seluen heeft God de Vader besegelt. Doen seyden si tot hem: Wat sullen wi doen, op dat wi Gods wercken doen? Jesus antwoorde ende seyde tot haer: Dat is Gods werc, dat ghi in hem gelooft dien hi gesonden heeft. Doen sprakensi tot hem: Wat doet ghi dan voor een teeken, op dat wi dat sien, ende v geloouen. Wat werct ghi? Onse vaders hebben gegeten hemels broot inder woestijne, als daer gheschreuen is. Hi gaf haer broot vanden hemel te eten. Doen seyde Jesus tot haer: Voorwaer voorwaer segghe ick v: Moyses en heeft v gheen broot ghegheuen vanden hemel, maer mijn Vader gheeft v dat warachtighe broot vanden hemel, want die vanden Hemel coemt, die is dat broot Gods, ende gheeft der weerelt dat leuen. Doen seyden si [P iij v^o] tot hem: Heere, geeft ons altijt dit broot. Ende Jesus seyde tot haer: Ick ben dat broot des leuens, wie tot mi coemt, die en sal niet hongheren, ende wie in mi ghelooft, die en sal niet dorsten inder eewicheyt.

Christus merckende hoe dat meeste deel der scharen also gheheelic ghebuyget was op lichamelijcke spijse, dat si hem niet en volchden, om dat godlijcke woort te hooren, bi welcken de mensche leeft. Deute .viij, noch ooc om der

[p. 190]

teekenen wille, maer om dat hijse voede inden lichaem, welck de siele seer van God vermiddelt, dat de mensche hem also gheheelic buyget op de vleeschelike spijse, so hadde hijse daer gheerne af getogen, waer toe ten eersten van noode was, dat si souden bekennen dat dat so seer verureemt van God, ende dat si selue daer in stonden. Daerom, so voor dit Euangelie staet, so heeft hi haer te kennen willen geuen, dat si Christum niet om Christum selue, mer om dat sine sochten, dat is, si sochten dat hare aen Christum, niet alleen inwendelic, maer so groflic wtwendelic, dat si hem sochten ende na volchden om den vuylen buyck, so heeft hi geseyt: Voorwaer ick segghe v de warachticheyt, ghi en soect mi niet, om dat ghi de teekenen ghesien hebt, maer om dat ghi van mijnen broode gheten hebt ende versaedt sijt. Al ist dat [P iiij r^o] Christus sijnen geloouigen wel alderhande spijse ende dranc gonnet, also int voorscreuen sermoon verclaert is, hi en wil niet dat si haer herte ende begeerte daer so geheelic op setten, dat si hem daerom na volgen ende dienen, noch ooc dat si daer voor sorgen, mer dat si van hem nemen vromelic te arbeyden ende laten hem sorgen, want so .i. Pe .v. seyt, Hi sorcht voor ons, ia hi en wil niet dat de mensche yet des sijns aen Christo sal soecken, mer alleen dat godlic woort, welc den mensche niet mogelic en is, want de mensche is vleesch, Nv en smaect noch en soect dat vleesch niet dan vleesch, dat is vleeschelike dinghen, ia ooc in Christo selue, noch ten can daer in niet anders gesien noch ghemercken dan vleesch .i. Cor .ij. Mat. xvi. Welc in twee manieren geschiet. Ten eersten van binnen, dat de menschen die Christum aenhangen, ende haer in sine menscheyt vroech ende spade oeffenen, inwendigen smake ende soeticheyt oft beuoelike deuotie daer aen soecken,

[p. 191]

Want gelijc de wtwendige conuersatie Christi den Apostelen seer lustich ende genoechlic was, also is desen menschen dese inwendige conuersatie ende becommernisse metter menscheyt Christi seer smakelic, ghenoechlick ende lustich, Als sijt daerom doen, so sijn si noch vleesch, ende soecken dat hare aen Christo, ende sijn den genen seer ongelijc dat si oeffenen, Want ten is niet dan lijden ende verdriet, ende dat si aen hem soecken, dat is niet dan inwendighe weelde, smake, ende soeticheyt, Tot desen mach Christus wel seggen, dat si hem niet en soec- [P iiij v^o] ken, mer dat sine aen hem, ende haer seluen, Waerom het van noode is, dat haer dat altemale genomen werde, ende dat dat vleesch Christi gheheelic in haer gedoot werde, dat heeft Christus daer mede gethoont, dat hi sijn vleesch heeft willen laten dooden ende cruycen, op dat wi souden weten dat het al verdoemt ende veruloect is dat vleeschelic is, ende dattet cruyce, doot ende al daert vleesch mede vernielt wert, dat dat gebenedijt is, Gelijc hi Joan .xij. van hem seluen seyt, Ten si dat dat tarwen coren vallende in de aerde, gedoot si, so bliuet alleen, dat is, sonder vrucht. Ten anderen, so soecket vleesch tsine aen God of aen Christo van buyten, om dat het rijc, gesont, sterc, fraey, gheeert, gespijst soude sijn, Gelijc haer Christus verwijtet. Also de gene doen die God ende sijn heyligen eenigen dienst doen, om voorspoet, victorie, etc. te vercrijgen, dit moet altemael gedoot sijn inden mensche. Daer om seyt Christus hier. Werct spijse die niet en vergaet, Recht of hi seggen wilde, wat wildi so sorchfuldich sijn voor verganckelike spijse des buycs die inden lichaem gecooct ende te niete gedaen wert, die welcke v ooc niet ghebreken en soude, waert dat ghi de spijse der sielen, dat is, tgodlick woort alleen socht, dwelcke niet verteert noch te niete

[p. 192]

gedaen en wert, mer blijft inden ghenen diet geloouen, geuende haer dat eewige leuen. Ten anderen, als de mensche van God verlicht is door sijn godlic woort, also dat hi siet ende bekent, dat hi dat sine aen Christo altoos ghesocht heeft ende noch [(P v) r^o] soect, ende dat anders sijn soude, Welck hi nochtans geuoelt dat hi niet en vermach, noch tleuende broot dat nemmermeer en vergaet, niet gewercken en can, so wijst hem Christus waer dat hijt halen sal, ende hoe hijt vercrijgen sal, seggende. De sone des menschen salt v gheuen, dat is, ghi en moecht met geenen wercken verdienen, noch Maria mijn moeder noch geen creatuere en machs v geuen, mer alleen de sone des menschen, ende die en sals v niet vercoopen noch verwisselen, maer gheuen ende schencken, ende daerom is hi een sone des menschen geworden, ende v slaue om dat hi v dat te voren soude verdienen, ende der stranger iusticien Gods ghenoech doen voor uwe onwerdicheyt. Ende op dat ghi hier aen niet twijfelen en soudt, so heeft God desen sone des menschen bezegelt, dat hi betuycht seggende Mat .xvij. Dit is mijn lieue sone, daer ic door versoent ben, hoort hem, Ende dat ghene dat ghi van hem hoort, dat is de spijse die ghi wercken soudt, dat is, die ghi van mi hooren soudt, die v dat eewich leuen geuen sal, dat is, dat ghi niet so sorchfuldich en soudt sijn voor den buyc, dat v hinderlic mocht sijn om de eewige spijse te ontfangen, Mer gelijc ic v de spijse moet geuen, ende ghi die alleen moet soecken ende halen aen mi, so moet ghi ooc alleen aen mi halen, dat ghi niet so sorchfuldich voor den buyc en sijt. Mer want v vleesch dit niet verstaen en const, ia, (so wt haerder antwoorden schijnt) niet aengemercken, so seyden si, Ghi vermaent ons, dat wi de spijse souden wercken, die in [(P v) v^o] ons soude blijuen brengende ons dat eewige leuen Wat wercken sullen

[p. 193]

wi doen, door de welc wi Gode aengenaem ende gerechtuerdicht mochten werden? Siet, hoe dat blint vleesch al op de wercken valt om daer door salich ende rechtuerdich te werden, alst van wercken hoort. Al hiet Christus wercken, hi en wil niet dat de mensche door de wercken salich sal werden, Daerom so verdoemt hi alle menschelike rechtuerdicheyt, als niet genoech totter salicheyt, seggende, Dat ist werc Gods (daer door ghi salich moecht werden, daer alle uwe wercken niet toe helpen en mogen) dat ghi in hem gelooft dien hi gesonden heeft, Dat is alleen dat eenighe godlike werc dat voor God gerecht maect. Dit gelooue in Christum dien de Vader gesonden heeft, heet een werc Gods, om dattet God alleen behaecht datter wt gewracht wert, niet om der wercken wille, maer om des geloofs wille, Ooc so heet dat een werc Gods, om dat God alleen dat inder sielen werct, Want ten is niet mogelic dat yemant in Christum dien gecruysten mensche geloouen soude, daer door sonder alle eygene werc salich te werden, ten si dat God inden mensche wercke, also Christus selue ghetuycht. Joan .vi. Niemant en mach tot mi comen, ten si dat hem mijn hemelsche Vader trecke, Gelijc hier wel blijct, In dien dat si seggen, Wat teeken doet ghi, dat wi mochten sien ende geloouen, niet uwen woorde, mer uwe wercken. Siet, si en willen niet geloouen dan dat si sien, welc doch geen gelooue [(P vj) r^o] en is. Tgelooue dat God werct, heet daerom een werc, om dattet nemmermeer ledich en is, ende want wt hem alle oprechte wercken moeten comen. Voort seyden si, Meynt ghi dat wi v sonder teekenen souden gheloouen? wi en souden onse vaders niet gelooft hebben, ten had geweest dat wi een teeken vanden hemel hadden gehadt. Onse vaders aten hemelsch broot, Cont ghi ons dat ooc gheuen, wi sullen

[p. 194]

in v gheloouen. Dits den aert des vleeschs, dattet godlic broot niet dan vleeschelick en verstaet, Ende dattet altoos weder op een nieuwe teekenen wil hebben, recht oft niet teekenen genoech gesien en had, waer op haer Christus antwoort, Houdi Moysen daerom van so grooter weerdicheyt, om dat hi hemelsch broot gaf, ende dat ghi de spijse als hemelsch houdt, om dat wt den hemel quam, dies soudi met recht mijnen vader dancken daert v af quam, ende die alle eere van allen miraculen toebehoort. Moyses en const v lieden dat van hem seluen niet ghegeuen, die niet dan een dienaer Gods en was, Ende ghelijck God door Moysen v dat broot wt der lucht gaf, welc niet rechtuerdich noch leuende en maecte inder sielen, also geeft mijn Vader den gelouigen nv door mi sinen sone, dat warachtighe hemelsch broot, dat niet wt der lucht, maer wt den hemel comen ben, het welc warachtelic rechtueerdich ende leuende maect alle de gene diet in vasten ghelooue ontfanghen. Welck ons God verleene tot sijnder eeren. Amen.