Hier beghinnen de sermonen oft wtlegghingen op alle de evangelien vander vasten, metter passien, alsomen die inder kercken houdt zeer costelijck wtgeleyt

[p. 178]

Des woonsdaechs Math .xv.

Doen quamen tot hem de scriftgeleerden ende Phariseen van Jerusalem ende seyden, Waerom ouertreden v discipulen de insettingen der ouders? sij en wasschen haer handen niet, als si broodt eten. Hi antwoorde ende sprack tot haer. Waerom ouertreedt ghi dan Gods gebot om uwer insettingen wille? God heeft gheboden, Ghi sult vader ende moeder eeren, ende wie sijn [O iiij v^o] vader oft moeder vloect, die sal de doot steruen, maer ghi segt, Een yeghelic sal segghen tot vader oft tot moeder, Het is God ghegeuen, dat v van mi soude te profijte comen. Daer af coemtet, dat niemant sinen vader oft sijn moeder eeret, ende maect also te nyete Gods ghebodt om uwer insettingen wille. Hyprocriten, te recht heeft Esaias van v gepropheteert. Dit vole ghenaket mi metten monde ende eert mi metten lippen, ende haer herte is verre van mi, Mer te vergheefs dienen si mi, die wijle si leeren alsodanige leeringen, die anders niet dan menschen geboden en sijn. Ende hi riep dat volc tot hem ende sprac tot haer. Hoort toe ende verstaet, Wat totten monde ingaet, dat en besmet den mensche niet,

[p. 179]

mer dat wt den monde gaet, dat besmet den mensche. Doen ghingen sijn discipulen tot hem ende sey- [(O v) r^o] den. Weet ghi ooc, dat de Pharizeen hem argerden, als si dese reden hoorden? Hi antwoorde ende sprac. Alle plantinghe die mijn hemelsche vader niet gheplant en heeft, die sal worden wtgetogen, Laetse varen, si sijn blinde leyders der blinden. Als deen blinde den anderen leydet, so vallen si beyde inden cuyl. Doen antwoorde Petrus ende sprac tot hem: Bediedet ons dese gelijckenisse. Ende Jesus sprac tot hen: Sijt ghi noch oock so onuerstandich? Merct ghi noch niet, dat al wat totten monde ingaet, dat gaet inden buyc, ende wert door den natuerliken ganc wtgeworpen, mer wat ten monde wtgaet, dat coemt wter herten ende dat ontreynicht den mensche, Want wt der herten comen quade gedachten, moort, ouerspel, hoererije, dieuerie, valsche ghetuychnisse, blasphemie, dat sijn die stucken die den mensche [(O v) v^o] besmetten, Mer met ongewasschen handen te eten en besmet den mensche niet.

Die scriftgheleerden waren de gene die in der wet Gods geleert waren, gelijcmen nv soude seggen doctoren inder godheyt etc. De Pharizeen waren afgescheyden menschen,

[p. 180]

die de wet Moysi seer strangelic hielden van buyten, ende droeghen de wet in briefkens aen haer cleederen etc. gelijcmen nv sonde seggen, die religiosen, wtgenomen dat si so vele diuersche secten niet en hadden. Dese hadden alle haer heylicheyt in wtwendigen dinghen ghestelt, als in de wtwendige onderhoudinghe der wet Mosi ende haerder insettingen, die si ende haer voorvaders daer toe gheordineert hadden, Ende als si dese van buyten hielden, so lieten si haer duncken, dat si des hemels seker waren, Ende die haer lieden daer in na volchden, die hielden si ende alle menschen hielden die ooc voor duechdelike heylige lieden, al wast dat si van binnen vol sonden waren, Ende die dat niet en hielden, sonderlinge dat si oft haer heylighe vaders daer bi ghedaen hadden, die hielden si voor ongodlike menschen, Ende die oneere die God daer mede geschiede, en conste haer heylicheyt niet verdraghen. Als dese hoorden, dat Christus alle maniere van siecten ghenas, ia die de frenien van sijnen cleederen raecten gesont werden, welc si niet gedoen en consten, ende dat die eere Christi ende sijn goede fame hier door vermeerdert, ende haer [(O vj) r^o] glorie verduystert wert, datmense so seere niet meer en prees, gelijc altoos geschiet, daer Christus te recht blijct, daer moet alder creatueren beroeminge ende lof neder geleyt ende veracht werden, so Joan .iij. seyt. Ic moet vermindert werden, mer Christus moet grooter worden, So leyden si daer seer op toe, om Jesum te vermaken aen dat volc, maer so si dat meer doen, so si haer selfs blintheyt meer wt brachten ende openbaerder maecten, also datse tvolc ooc begonste te mercken, ende om dat dese scriben ende Pharizeen bat die fame ende glorie Christi verdonckeren souden, so namen si seer nau ware, dat si Jesum oft sine discipulen souden

[p. 181]

moghen beuinden, in eenighe ouertredinge vander wet, op dat si den volcke souden mogen seggen, Siet, sulcken ouertreder der wet, ende sulcken ghesellen sijn sine discipelen dien ghi hoort ende na loopt, ende die ghi so heylich houdt, wij en souden dat niet geerne doen, Mer want si Christum noch sijne discipulen daer in niet beuinden en consten, so beuonden si dat sijne discipulen met ongewasschen handen broot aten. Want de ghene die Christum nacht ende dach volghen, die sijn daer so mede becommert inder herten, dat si sulcke vijsuasen oft sulcke fateringhe niet en achten oft oock vergeten. Mer de heylighe Scriben ende Pharizeen die haer selfs ghebreken van binnen niet en aensien, ende die van buyten geen sonden en hebben te aensiene, die achten dat wel, ende si en verghetens [(O vj) v^o] niet, Want sulcke menschen keeren haer gheheelic om andere menschen te begrijpen ende te beschuldigen, op dat si so veel te heyligher souden schijnen, als de andere onheyliger van haer geblameert werden. Ende daerom so comen si ooc tot Christum seggende. Ghi wilt volcomen ende Euangelische menschen geacht sijn, ende duechdelic met uwen discipulen, waerom lijdt ende gestadet ghi dan de grote onuolmaectheyt ende misdaet tegen de ordinantie der heyliger vaders, dat uwe discipulen haer handen niet en wasschen als si eten. O, en is dat niet een sware misdaet, dat si dat broot met vuylen handen aentasten ende eten, welcke onse vaders ende ooc wi so scherpelic verboden hebben. Christus bethoonende dat hem de valsche heylicheyt so seer mishaecht, die eenen anderen in so lichten dingen begrijpt, die selue so groote dingen ouertreedt om die cleyne dinghen die niet besiens weerdich en sijn, heeft haer valsche verkeerde heylicheyt, ende alle die haer na sullen volgen, te kennen willen geuen ende die te deghe

[p. 182]

geraect, segghende, Het dunct v lieden dat mijn discipulen sware sonden daer aen gedaen hebben, dat si de insettingen der menschen ouergetreden hebben, etende met ongewasschen handen, Segt mi, en is God niet meerder dan die ouders oft vaders daer ghi af segt, Ic meyne ymmer, ia, so sijn ymmer ooc sijn insettingen beter dan alre menschen, So moet dan de ouertredinghe van sijnen gheboden ymmer oock meerder ende quader sijn dan de ouertre- [(O vij) r^o] dinge der leeringen oft insettinge der menschen. Nv vraecht ghi mi, waerom mijn discipulen die leeringe der ouders niet en houden. So vrage ick v, waer om ouertreedt ghi lieden dan de geboden der hooger godlijcker maiesteyt om uwer insettingen. Welck ic v bewijsen wil, want God heeft geboden Exodi .xx. Eert vader ende moeder: ende Deu .v. Die vader oft moeder vloect, die moet de doot steruen. Mer ghi segt. So wie tot sinen vader ende moeder seyt. Het is v profijteliker als ict offer, ende den tempel rijc make met ghiften. In den tempel was een kiste oft tresoor, in welck elck wat werpe die wilde, ende dan deylde men dat den armen. Nv leerden die scriben ende Pharizeen, dat vele beter was dat si daer souden geuen, dan datsi dat haren ouders gauen, ende daer mede onderhielden, ghelijc haer kinderen noch leeren, dat beter is datmen kercken ende cluysen rijcke testamenten besedt, dan datment den erfgenamen liet, oft datmen iaergetijden, vigelien ende vele missen doet doen, dan datment den armen ouders ende vrienden geeft ende onderhoudt. Ende die eenen clooster hondert pont groot maect, die seggen si dat een deuoot heylich mensche is, al hebbens haer ouders ende vrienden gebrec, mer die sijn ouders onderhoudt ende sijn schamele vrienden, dat en achten si niet, hoe wel Godt dat voor al ende bouen al

[p. 183]

geboden heeft, naest dien drien geboden die Godt aengaen. Hierom berisptse Christus so hardelic, seggende. Waer om leert ghi den kinderen haer ouders verachten, ende tot dien seggen, [(O vij) v^o] als die ouders onderhoudinge van haer eyschen, dat ic inden tempel oft cloosters geue, dat laet v duncken dat v gegeuen is, want datmen Gode den oppersten vader offert, dat is wel besteedt, ende die goddiensticheyt der kinderen, sal den ouders te bate comen. En onder sulcken duechdeliken schijn wert vader, moeder, vrienden ende arme huysghesinne vergeten ende verlaten. Dit is ymmer een geueynsde verkeerde heylicheyt. Ende want ghi dat den volc leert, so sijdy valsche heyligen ende hipocriten. Hierom, o ghi hipocriten, die prophete Isaia .xxix. heeft wel van vlieden ghepropheteert. Dit volc eert mi metten lippen, lesen ende protelen vele, ende hebben Godt altoos op de tonghe, mer haer herte, dat ick soecke ende daert mi al om te doen is, dat is verre van mi, want het is al inder aerden op die creaturen oft tijtlike dingen geuesticht, ende opt gene daer si haer seluen in soecken. Daer om eeren si ende dienen mi te vergeefs, leerende leeringe ende geboden der menschen. Ende ic sal een wonderlic werc in dit volc daerom doen. Die wijsheyt sal van sulcs volcs wijse mannen vergaen, ende tverstant der vroeder sal verborgen werden, waer in hi te kennen geeft, dat de leeringe der menschen ende haer geboden die sake sijn, dat de wijse ende gheleerde aldus verblint sijn, dat een herder oft een schoemaker meer van godliker waerheyt weet, dan de geleerde mannen. Daerom so veronwerdichtse Christus ende keert hem daer af, die hem van geenen anderen sondaers en keerde, mer daer mede adt ende dranck, [(O viij) r^o] Daer mede te kennen geuende, dat sulcke heyligen hem

[p. 184]

bouen alle sondaers mishagen, die menschen geboden ende leeringe leeren. Ende die dit niet laten en willen, daer keert hi hem af, ende dan sijnse den duuel gelaten, ende dat sijn de ghene daer hi sijn peerlen niet voorgeworpen en wil hebben, want daer en is niet aen te doen, mer hi keert hem totten gemeynen volc, al sijnt ooc groote sondaers, om datter meer hopen is om haer te bekeeren. Dese roept hi tot hem seggende, hoort ende verstaet, dat ic v seggen wil, hi vermaentse so neerstelic, recht oft hi segghen wilde. Siet ghi mocht wel toe hooren ende verstaen, want daer leyt groot verlange aen, dat ghi v niet verleyden en laet van dese heyligen, die alle haer heylicheyt in wtwendigen dingen setten, ende in suuerheyt des lichaems, verachtende die suuerheyt des inwendigen gronts, die welcke met geenen dingen besmet en wert die totten monde ingaen, want dat en blijft in den mensche niet. Daerom so ist alleleens wat ghi eet oft drinct, maer dat wt den monde gaet, dat coemt wt der herten oft wt den gronde, ende dat quaet daer af blijft inden gronde, besmet den gront, ende breect voor wt den monde, ende is scadelic ander menschen. Hier in en waren niet alleen de scriben ende Phariseen verargert, maer Dapostelen en constens ooc niet verstaen hoemen alderhande spijse soude mogen eten sonder sonde. Also qualic can een mensche wter geuangenisse gecomen, die eens met menschelike leeringen veroudt ende gheuangen is, dat ooc de ghene die Christum langhe ghe- [(O viij) v^o] uolcht hebben, sorgen datter yemant sijn scade aen soude doen. Daerom so en ist geen wonder datter die heylige menschen nv oock in gescandalizeert sijn, seggende ende leggende dat op de valsche heyligen. En weet ghi niet, dat vele menschen daer inne gescandalizeert sijn, dat ghi

[p. 185]

segt datmen alderhande spijse, dranck, het si vleesch, eyer, eten sal, ende si sijnt die wijle selue die daer inne gescandalizeert sijn, ende wanen datter groot pericule wt comen sal. Mer Christus willende leeren, datmen bi wijlen die scandalizatie der verkeerder menschen, die si wt so cleynen dingen nemen, sterckelic versmaden sal, want anders voedtmen haer quaetheyt oft men laetse altoos cranc ende kinderen bliuen, ende andere menschen verleyden si daer mede, seggende. Alle plantinge, dat is, alle die mijn hemelsche Vader niet en heeft vercoren totten eewigen leuen, die sal wt gewortelt werden, wat hi hoort oft niet en hoort. Daerom laet die valsche heyligen geworden, si werden ghescandalizeert oft niet so si willen, daer en is geen macht aen, en volcht ghi haer niet na. Want verstaen si dit niet, so sijnse blint, want men mocht tasten, ende nyemant en volghet sulcke blinde leyders ende leeraers dan die blinden, ende die blinde leyder en valt niet alleen in den gracht, mer ooc die hem daer af laet leyden, daerom, volcht ghi die, oft laet ghi v daer af leyden, so sidy ooc blint, ende sult met haer inden periculosen gracht vallen, daer ghi nymmermeer sonder pericule wt geraken en sult. Mer neemt [P r^o] ghi die dingen ter herten die den grond der sielen warachtelick suyuer oft onsuyuer maect ende volcht mi den eewighen lichte na, so en suldi niet in duysternisse wandelen noch inden gracht vallen Jo .viij.

In dit Euangelie heeft ons Christus, ten eersten geleert, datse niet alle oprecht en sijn die tot Christum gaen, welc men daer aen onderkennen sal dat die valsche wercheyligen altoos eenen anderen beschuldigen voor God, ende niet haer seluen, welck si niet doen en souden, waert dat si Christum ende oock haer seluen bekenden. Want Christus

[p. 186]

heeft voor een eewighe maniere, dat hijse ontschuldicht ende verantwoort die vanden menschen om menschen geboden ouertredinge beschuldicht werden. Ende kenden si haer seluen, si souden in ende aen haer seluen wel so veel vinden, dat si vrijelic alder menschen sonden wel vergeten souden. Ten anderen, dat Christus den geloouigen hier een volle betrouwen soude gheuen, dat hise voor alle besculdigers so vaderlic verantwoort, ende hem so getroulic voor de sine sedt, hoe groot ende machtich si oock sijn, dat si sinen wtuercorenen niet deeren en mogen. Ist dat wi van hem connen gehebben dat vastelick te gheloouen ende ons daer vrolic op verlaten, so is ons dit een vrolike bootschap. En ist niet een vrolicke tijdinghe, dat wij hooren, dat wi eenen so wel sprekenden machtigen Heere voor ons hebben, die ons alder onweerdichste aertwormkens also vaderlick wil ontschuldighen, ende ons door allen onsen noot dra- [P v^o] ghen, ia ende aldus yeloers voor ons is, teghen alle die ons willen oft begheeren te vermaken oft te misdoen?

Ten derden, willen wi hem lief doen, dat wij onse ouders, schamele vrienden ende huysgesinne eerst besorgen, eer wi elders yet geuen, ende dat hem grootelic mishaecht, datment kercken ende cloosteren geeft oft besedt, ende ontmaect den armen erfgenamen, oft die God den mensche sonderlinghe beuolen heeft. Ende hoe seer dat hem mishaecht, datmen vader ende moeder niet en eert ende te hulpe en coemt. Also hi Exo .xx. seyt. Die langhe leuen willen opter aerden dat die vader ende moeder moeten eeren: Waer wt volcht dat si niet langhe en leuen, ia dat si quader doot steruen die vader ende moeder niet en eeren. Want so Pro .xxx. staet. Een ooge dat sinen vader beschimpt, ende dat de baringhe sijnder moeder veracht.

[p. 187]

dat moeten de rauen wt picken oft wt grauen, ende de ionge Arens moetent eten, Ende God schicket also, dat haer kinderen haer ooc metter seluer maten weder in meten, daer si haer ouders mede wt gemeten hebben, Ooc so leert hi hier, dat hi tgelt ende dat goet niet aen kercken noch offer gehangen en wil hebben, mer eerst aen de schamele vrienden ende dan voort aen die arme menschen.

Ten derden, hoe periculoos dat menschelike leeringe ende gheboden sijn, om dat si dicwils een sake sijn de geboden Gods te breken. Ende al en isser dat niet, dat eenen verlorenen dienst, eere [P ij r^o] ende vreese is, datmen hem daer mede vreest, dient ende eert, dat alleen van menschen gheleert ende geboden is, Wie wil dan den vergheefschen dienst doen ende de verloren moeyte?

Ten vierden, so stoot Christus in dit Euangelie alle onderscheyt van spijse ende van dranc om, ende gheeft met deser godliker bullen allen geloouighen macht in allen daghen te eten van als met dancsegghinghe sonder sonde: In dien dat hi seyt. Dat inden mont gaet dat en besmet de siele niet. Hierom, die verbieden oft ooc die segghen dat sonde is in de vasten oft vrijdaechs vleesch, eyeren ende boter te eten, die doen teghen God, ende heeten Christum liegen. Want Christus seyt hier dat gheen sonde en is, ende si seggen, tis ymmers sonde. Ende als si seggen, het en is op somige dagen gheen sonde, mer tsvrijdaechs oft in de .xl. dagen ist sonde, so salmen haer vragen oft Christus seyt. Gatet op die dagen ooc inden mont so en ist gheen sonde. Maer dat wt den monde gaet, is sonde, want wt der herten gaen door den mont wt, diefte, ouerspel, quade gedachten, gulsicheyt, kijuen, vloecken, lasteren, etc. Hier leert ons Christus. Ten eersten, dat niet goets wt onser herten en coemt, ende dat al sonde is dat

[p. 188]

wt ons coemt. Ten anderen, want alleen sonde is dat wt der herten gaet, so en can vleesch eyeren etc. gheen sonde ghesijn, welck niet wt der herten, noch wt den mont des menschen, maer wt den buycke der koeyen oft der hinnen gaet. [P ij v^o] Die koeyen moesten sondighen, dat si sulck wt haer gauen. Ten derden, dat hi ons so herteliken lief heeft, dat hijt ons altemael herteliken wel gonnet, dat wi in allen daghen ende tijden onsen nootdruft daer af nemen, ende niet en wil dat ons yemant dat verbiet. Welcke vrolicke bootschap ons billics bernende in sijnder liefde soude maken, welcke wi beletten, dat wijs niet en derren nutten tot sijnder eeren. Wat salmen dan van de cloosters seggen, dies niet alleen en verbieden, mer lieuer haren medebroeder souden laten steruen, dan hem vleesch laten eten. Ten vijfsten heeft Christus hier willen leeren, dat dat noch voor den oordeele al also geheelic wtgewortelt sal worden, dat de Vader niet gheplant en heeft, datter niet een wortelken af blijuen en sal. Ten sesten, dat wi wel toe moeten sien, weder wi eenen blinden oft eenen sienden leydere volgen, want volgen wi eenen blinden, het en sal ons niet ontschuldigen al waren wi ooc also blint dat wijs niet en sagen, mer wi sullen met hem inden gracht vallen, wat sal dan sijn die weten dat haer leyders blindt sijn, ende volgen dien nochtans met vreesen oft om eenich ghewin etc. Waer voor ons God behoede ende bescherme door Christum sinen Sone, tot sijnder eeren Amen.