De wereld binnen duizend jaer
(1859)–Hippoliet van Peene–
Auteursrechtvrij
[pagina 31]
| |
Eerste tooneel.(Men hoort een zacht muzyk en men ziet Kupido op zynen wagen verschynen, voortgetrokken door twee duifjes. De wagen rydt tot aen de bloemvaes; Kupido slaet met zynen bogen op dezelve zeggende: Fantazy ontwaekt. De vaes valt open en men ziet de Fantazy gezeten in 't midden der bloemen. De wagen met Kupido rydt weg en de Fantazy komt uit de bloemvaes door middel van een marche-pied uit dezelfde neêrgevallen.
de fantazy.
No 7. Aria uit les Amours du Diable.
Plaetse, 'k ben de Fantazy,
Koninginne dezer streken,
Waer myn opperheerschappy
Nooit voor rede heeft geweken.
'k Draeg den schepter waer ik wil,
'k Mag als onderdanen houën
Al de harten van de vrouwen,
En myn wet is ieder gril.
Ik heb somtyds zonderlinge gedachten, regte gedachten van fantazy. Ik was daer in die bloemen gaen slapen, omdat myn bed van pluimen my verdroten was, en ik had Kupido, met wien ik zeer wel sta, gelast my te komen wekken een weinig vóor 't uer van den middag. De schoone blonde jongen is stipt geweest, want ziedaer debeijaerd myner pagode die twaelf ure speelt. Welaen, waermede ga ik de rest van den dag overbrengen? Indien ik in de hoogte ging zweven gelyk sommige poëten | |
[pagina 32]
| |
die niet weten wat zy doen, wat zy willen, noch wat zy zeggen? Neen, dat is te vervelend. Blyven wy hier beneden. Er is ruimte genoeg om myne grillen te voldoen, al had ik er nog meer dan al de vrouwen te samen. - aen my de wereld! - ha! ha! ha! wat zie ik! de wereld die op krukken springt. | |
Tweede tooneel.De Vorige, DE WERELD, op twee krukken leunend.
de wereld.
No 8. Aria uit Jozef.
Heb meêly met 'en arme ziele!
't Is reeds verscheiden duizend jaer
Dat 'k zucht en van gebreken kriele
En 'k word geen beternis gewaer.
Van dag tot dag, wat ongelukken!
Verslecht ik dat 'k er stom van sta.
Gy ziet het, 'k springe reeds op krukken,
't Is tyd dat ik om zeepe ga.
de fantazy.
Er is een speekwoord dat zegt: klagers en hebben geen nood.
de wereld.
Maer boffers en hebben geen brood. 2e Koeplet.
'k Was nauwlyks aen myn eerste stappen
Of 'k vond al stof tot hertezeer,
Adam en Eva beten in den appel
En 't viel op mynen rugge neêr.
't Was later dan een andre lolle
Met Noë's kroost en Seth's gebroed.
De hemel waschte my de bolle
Met zeven weken watervloed.
de fantazy.
't Schynt dat gy het in dien tyd wat vet gemaekt had, oude kluchtspeler. | |
[pagina 33]
| |
de wereld.
Ach! mevrouw! derde koepleetjen. 3e Koeplet.
Nu dacht ik, op myn laetste gaende,
Het einde is daer van mynen tegenspoed.
De sterrekykers houden staende
Dat een' comete my verbryz'len moet.
Ik zag met vreugd den dag genaken
Dat ik in duizend stukken brak.
Helaes! wanneer ik dacht te kraken,
De sterre was 'ne felle krak.
de fantazy.
't Was een krak van eenen Tartaer of een canard van eenen franschman.
de wereld.
Neen, 't was een kwakkel van eenen duitscher.
de fantazy.
't Is gelyk, 't is een man dien ik wil leeren kennen. Wy zyn gemaekt om elkander te verstaen en te samen wonderen te doen.
de wereld.
Mevrouw, brengt gy dan ook van dat pluimgedierte voort?
de fantazy.
Of ik er voortbreng! Parbleu! ik, de Fantazy! No 9. aria uit La corde sensible.
Een ieder is daerin ervaren,
Men ondervindt 't van dag tot dag,
Elk kan van deze diertjes baren
Van alle grootte en alle slach.
Maer ik veel beter dan een ander,
Myn vriend, weet 't groot geheim daervan
En 'k zegge dat ik nooit verander
Gelyk de politieke man.
'k Zeg dat ik 't hair kan doen hergroeijen
Op eenen ouden kalen kop,
Dat ik de Vlaendren kan doen bloeijen,
Waer men al arem is lyk Job.
| |
[pagina 34]
| |
Bekoort fortuin uw hert en zinnen,
Ik zeg met twintig frank op zy,
Dat gy een half miljoen kunt winnen
In eene Duitsche lotery.
'k Zeg dat 'k op 's menschens mecanisme
Met het koud water wondren doe,
En dat ik met het magnetisme
U kan doen zien met de oogen toe.
Ik zeg dat alle beurzenzaken
Altyd ín deugd en eer geschiên
En dat men volle staet mag maken.
Dat regters nooit wat door de vingers zien.
Dat de advokaten en doktoren
Genomen worden voor 't plezier,
Dat niemand anders wordt geschoren
Dan door het scheers van zyn barbier.
Dat men in 't kort niet meer zal liegen,
Dat eene vrouw vol liefdepyn
Haer man niet meer en zal bedriegen,
En dat hy zelf getrouw zal zyn.
Dat gy liefdadigheid wilt stichten
Uit meêly voor den evenmensch,
En goede werken zult verrichten
Uit weldaed en geen ander wensch.
Dat g'u geheel aen 't land zult wyden
Als men u kiest voor kandidaet,
En dat gy nooit voor 't volk zult stryden
Uit interest of eigen baet.
Al krakken, vriend, die goed verborgen,
Een slimmaert uit zyn hersen klopt
Om zich een middel te bezorgen,
Waermeê hy 't menschdom strafloos fopt.
de wereld.
Zeer fraei, mevrouw, maer in dit alles zie ik nog geene remedie voor myne kwael.
de fantazy.
Dompelaer die gy zyt, zie.
de wereld.
Wie komt daer gesneld? | |
[pagina 35]
| |
Derde tooneel.De Vorigen, DE VOORUITGANG.
de vooruitgang.
No 10. uit Les amours du diable.
Vooruit! vooruit!
Dat niemand stuit
Myn vrye vlerken.
Vooruit! vooruit!
Niets kan beperken
Wat ik besluit.
Vooruit! vooruit!
de fantazy.
Ziedaer de gevraegde remedie.
de wereld.
Ha! mynheer is doktor?
de vooruitgang.
Foei! ik ben de vooruitgang. Ik verdryf de domheid, ik verpletter het vooroordeel, ik stapel verovering op verovering, ik schep een nieuw leven voor 't menschdom, in één woord ik ben de groote hersteller van de wereld.
de wereld.
Als 't zoo is, mynheer, verzoek ik u my te herstellen, want ik heb het sterk noodig.
de vooruitgang.
Inderdaed, gy ziet er my fel beschadigd uit; maer dat verwondert my niet, het is eeuwen lang dat gy op dezelfde spil blyft draeijen, in denzelfden kring. Gy zoudt denken dat gy ten onder moet als gy eens goed en vooral vaerwel aen uwe oude gewoonte zoudt zeggen, aen uwe belachelyke gebruiken, aen uwe domme grondstelsels. Tot dengenen die u zoude zeggen: ‘Werp my eens al die oude vodden van het lyf,’ zoudt gy moord roepen, en gy zoudt hem misschien beschuldigen van vernielingszucht. Wat is het leven? eene gedurige ryparty naer iets beters, waer de hoop den stiel doet van koetsier. Het leven dat zyt gy. Vooruit dan! vooruit! naer het gemeene doel: de verbetering. | |
[pagina 36]
| |
de wereld.
Er zyn zoo veel van die oude goede dingen waeraen ik sterk houd, en welke ik misschien om u te volgen zoû moeten verlaten.
de vooruitgang.
Behoud 't geen u kan nuttig zyn, maer laet dáer alles wat u in uwen gang kan belemmeren. En ik zeg het u voorop, gy hebt van dit laetste eene geheele bagagie welke gy gerust thuis moogt vergeten.
de fantazy.
Mynheer heeft gelyk, gy hebt nog veel van den ouden bak, gy moet u daervan ontmaken. Gy moet met de eeuw vooruit.
de wereld.
Vooruit, vooruit, 't is al wat gy in den mond hebt. Ik kan toch niet beginnen te loopen, als ik zelfs noch niet gaen kan.
de fantazy,
in 't verschiet ziende.
Ziedaer eenige vrienden die een handje zullen toesteken. | |
Vierde tooneel.De Vorigen, DE ELECTRICITEIT, DE STOOM, HET VERSTAND, HET GELD.
No 11. Koor.
Buigt voor ons neêr, o dwingelanden
Met woeste krachten van den leeuw,
't Gebied der aerde is in ons handen;
Wy zyn de koningen der eeuw.
de vooruitgang.
Vrienden, gy komt juist van pas om dezen gebrekelyken grysaerd eenen grooten dienst te bewyzen.
alle vier.
Waerlyk!
de fantazy.
Mynheer exerceert de honorabele professie van wereld | |
[pagina 37]
| |
en gelyk gy ziet, is hy onder den last van zyne lange bediening byna geheel bezweken.
de electriciteit.
Mynheer is inderdaed in eenen toestand die my zeer negatief voorkomt. Ik zoû zelfs durven zeggen, om duidelyk te spreken, dat hy in een slecht vel zit.
de wereld.
Mejuffer is wel goed. Mag ik weten tegen wie ik de eer heb te spreken.
de electriciteit.
Parbleu! de vlugge, de snelvliegende Electriciteit, de gezworen vyand van den tyd en van alles dat duert.
de wereld.
Ha! en mynheer is? ...
de stoom.
De stoom, de groote beweger der eeuw.
de wereld.
Verrukt van uwe kennis te maken. En gy?
het verstand.
Het verstand zonder welk, het spyt my dat ik het u zeggen moet, gy allen niet zoudt bestaen.
het geld.
Een oogenblik! een oogenblik! Gy vergeet my, vrienden.
de fantazy,
hem voorstellende.
De wel edele, gestrenge, hooggeborene heer baron het Geld.
het geld,
zeer trotsch.
De groote dryfveer van alles, zonder welke gy allen niets zyt, niets kunt en niets wordt. ha! ha! ha!
het verstand.
Uwe verwaendheid gaet te verre, baron; gy zyt maer een hulpmiddel en ik zal altyd myne superioriteit op u staende houden.
het geld.
Wel! myn beste vriend, wees zulk groot verstand als | |
[pagina 38]
| |
gy wilt, ik maek my sterk u overal een beentje te stellen.
de wereld.
Inderdaed, ik heb dikwils hooren zeggen dat men verder komt met geld dan met verstand, en ik moet u zelfs bekennen dat het my verwondert u hier te samen te ontmoeten, daer gy zelden de gewoonte hebt in elkanders gezelschap te zyn.
de fantazy.
't Is waer, geld en verstand zyn zelden vereenigd, maer daer nu toch de gelegenheid zich aenbiedt, gaet gy my zeggen, heeren en dame, wat gy wel voor mynen gunsteling zult gelieven te doen.
de wereld.
Ja, ik ben nieuwsgierig om te weten wat gy zult aenvangen om my op myn' lappen te helpen.
de electriciteit.
No 12. aria.
Myn wonderdaên zyn waerlyk niet te tellen
En 'k word te regt als toovery aenschouwd.
In éen second ziet g'uw gedachten snellen
Op 't eind der aerde als gy my die vertrouwt.
Niets kan myn loop beteug'len, noch bedwingen,
Noch berg, noch dal, noch diepte van de zee,
Langs yzerdraden vlieg ik lyk de bliksem
Als drager van uw nieuws, uw vreugd, uw wee.
Maer 'k zal daerby myn middels niet bepalen;
Om u ten dienst te zyn by dag en nacht
Zal ik in 't kort my zelve laten dienen
Voor licht en vuer en voor bewegingskracht.
de stoom.
Door my zyn 't paerd en duizend menschen armen
Van kant gezet als min in krachten ryk,
Ik zelf alleen verricht hun zware werken
In molen, werkhuis, mynen en fabryk.
Hebt gy den lust een reisje te ondernemen,
Ik stoom u voort langs zee of aerdengrond,
En hebt gy koû ik weet u te verwarmen
En 'k loope zacht uw ryke zalen rond.
| |
[pagina 39]
| |
't verstand.
Door myn vernuft ontsluijer ik geheimen
En maek de ziel tot grootsche daên bekwaem,
Ik schep alom de wetenschap en kunsten
En geef den mensch een onvergangbren naem.
De groote schryvers die ons eeuw vereeren,
De staetsman die 's lands welzyn gâ moet slaen,
De componist die 't herte streelt en de ooren,
Dit alles zoû niet zonder my bestaen.
het geld.
Een oogenblik! daer toe hebt g'al my noodig,
Want zonder geld noch stoom, noch licht, noch brand,
Noch uitvinding, noch voortgang, noch beweging,
Zelfs zonder geld hebt gy noch geen verstand.
te samen.
Ons wonderdaên zyn waerlyk niet te tellen,
Elk een van ons bezit een toovermagt
Laet ons voortaen ons krachten al vereênen
Tot hulp en troost van 't menschelyk geslacht.
de vooruitgang.
Vertrouw ons uw lot en ik voorzeg u dat gy binnen 't kort u zelven niet meer zult herkennen. Gy hebt zes duizend jaer noodig gehad om te komen waer gy zyt, binnen duizend jaer zult gy de uiterste palen der volmaektheid bereikt hebben.
de wereld.
Ik wil wel. Maer ik veronderstel dat gy alleen die wonderen niet zult bewerken.
de fantazy.
Zeker niet; in dit stuk waerin deze vrienden de hoofdpersonagiën gaen vervullen, zyn er bykomende rollen en..,
een moorken.
Mejuffer de Mode vraegt of mejuffer de Fantazy sprekelyk is.
de fantazy.
Best! zie daer juist iemand voor die bykomende | |
[pagina 40]
| |
rollen. Laet mejuffer binnen komen. (Het moorken vertrekt) . Myne heeren en mevrouw, ik verzoek u een weinig toegevenheid voor myne jonge vriendin. Zy is zoo wat excentriek, zy heeft somtyds zulke zotte kuren, en gy die wat ernstig zyt...
het geld.
Laet zoo, wy kennen malkander van overlang, parbleu! de mode en 't geld... de eene kan zonder 't ander niet voort. | |
Vyfde tooneel.De Vorigen, DE MODE, met overgroote crinolinerokken. NYMFEN.
het moorken,
aenmeldende.
Mejuffer de mode.
de mode,
buiten de hekkening verschynende
Welnu, kan men hier niet meer binnen?
allen,
lachend.
Ha! ha! ha! Mejuffer Crinoline die door de poorten niet meer kan.
de fantazy.
Een oogenblik, vriendin, een oogenblik! Word niet ongeduldig, wy gaen er een middel in schaffen. Hola! he! myne timmerlieden, myne metsers. (Een aental nymfen komen toegeloopen met hamers en breekyzers) . Verwydt spoedig die poort, dat mejuffer binnen kunne.
No 13. Koor van nymfen.
Slaen wy vry,
Breken wy,
Dat de wallen
Nedervallen.
Slaen wy vry,
Breken wy
Dat de doortocht wyder zy.
| |
[pagina 41]
| |
de fantazy.
Dat is 't, zie. - Kom binnen, vriendin, kom binnen.
de mode.
Ah! mon Dieu! wat maekt men de deuren tegenwoordig nauw.
het verstand.
Mevrouw, 't is gy die uwe klêeren te wyd maekt.
de mode,
met eene diepe neiging.
Pardon, mynheer, ik had u niet gezien. (Tegen de anderen) . Mynheeren, mevrouw, uwe onderdanige dienares. - (Tegen de Fantazy) . A propos, ik kom u raedplegen, myne beste, nopens eene geheele revolutie welke ik in de toilet der vrouwen wil brengen.
de wereld,
ter zyde.
Zyn zy misschien nog niet belachelyk genoeg gekleed.
de mode.
Maer daer gy bezoek hebt, zullen wy op eenen anderen keer daerover spreken.
de fantazy.
Waerom toch? die heeren zouden u misschien door hunnen raed kunnen helpen.
de mode.
Zy! ha! ha! ha! die ernstige gezichten. Is er wel éene andere dan de Fantazy die my iets goeds kan aenraden?
het verstand.
Wie weet. Ik, by voorbeeld, ik zou u kunnen aenraden meer waerheid in uwe vormen en min zotheid in uwe kleeding te brengen.
de mode.
Meer waerheid in onze vormen! wel dat zoû iets fraeis zyn. De helft der vrouwen zoû niet meer onder 't gezigt der mannen durven komen. | |
[pagina 42]
| |
No 14. aria.
Om te behagen en die gunste
Te maken van een langen duer
Is 't altyd noodig dat de kunste
Ter hulpe kome der natuer.
De vrouw 't zy Doka of Justine
Is zeker nog zoo vele weerd
Si ds dat de watte en crinoline
Vervangen alles wat mankeert.
Meer waerheid! maer gy wilt dan terugkeeren naer de oude tyden op welke de vrouw, in haren peplum gewikkeld, zich toonde gelyk zy was. Mis, vriend, mis. Tegenwoordig wil de vrouw zich niet meer laten zien, zy wil zich laten raden. En God weet! hoe veel keeren men er nevens raedt.
de fantazy.
Iets wat juist onze magt uitmaekt. Indien men ons moest raden, het zoû geen vermaek meer zyn te veinzen.
het geld.
Bravo! ik bemin die onbewimpelde tael en ik moet bekennen dat ik meer van de vrouwen houd gelyk zy thans zyn, op risko zelf van watte en crinoline te vinden.
het verstand.
Wel blikslagers! indien gy aen de mode geene slagtofferande moest doen, gy, het geld, de vrouwen zouden zich van wanhoop van het leven helpen. De mode is hare godheid en zondergeld kan die godheid niet aengeworden.
de mode.
De mode is meer dan eene godheid, ik durf my vleijen dat zy de wereld te samen houdt. No 15. aria.
De rolle is groot die 'k heb te spelen.
Men trouwt uit enk'le modegril,
Men loopt by vrienden zich vervelen
Omdat de mode 't alzoo wil.
Zeer velen zelfs die anders peinzen
Gaen naer de kerk en dit vooral
Om dat 't de mode is en dat 't veinzen
Altyd de mode blyven zal.
| |
[pagina 43]
| |
de fantazy,
tegen de wereld.
Welnu, mynheer, begrypt gy nu dat de mode een hulpmiddel is om u tot de volmaektheid te brengen?
de wereld.
Volkomentlyk.
de fantazy.
Ik heb nog een tiental andere personagien ter uwer beschikking, en zonder u van de min te spreken. (Men hoort een zacht muzyk en men ziet den wagen van Kupido verschynen.)
kupido.
De min, present! No 16. aria: La bonne aventure, o gué!
Eerbied aen myn' heerschappy,
Want ik geef het leven
En de wereld zonder my
Kan niet voorwaerts streven.
Kupido is maer een kind,
Maer als by den slag begint
Wacht u van zyn pylen,
Vlan!
(Hy schiet een pyl op de wereld.)
Wacht u van zyn pylen.
KOOR.
Wacht u van zyn pylen
Vlan!
Wacht u van zyn pylen.
de wereld.
Ach! ik ben getroffen.
de fantazy.
Gy zyt getroffen! te beter. 't Is teeken dat gy nog gevoel in het lyf hebt. Welaen, werp my die krukken eens weg en voorwaerts!
de vooruitgang.
Ik zal u den weg naer de verbetering wyzen. | |
[pagina 44]
| |
de stoom.
Ik zal u den afstand verkorten en u nieuwe bewegingsmiddelen verschaffen.
het verstand.
Ik zal u met myn vernuft bezielen.
de mode.
Ik, ik zal u een ordentelyker voorkomen geven.
kupido.
Ik, ik zal my met uwe nakomelingschap belasten.
de electriciteit.
Ik zal uwe gedachten in aenraking brengen met de uiterste palen der aerde.
het geld.
En ik, de meester van allen, zal altyd dáer zyn, want geloof my, zonder dat zouden die vrienden u al dikwyls in den brand laten.
de wereld.
Gy hebt gelyk, mynheer, zonder geld kan men niet voorwaerts. Welaen hermaekt en vernieuwt my maer van onder tot boven.
de fantazy.
Dat gaet er op los, en binnen duizend jaren, dag op dag, hier boven in myn luchtpaleis zult gy my komen zeggen of ge van ons werk te vrede zyt.
de wereld.
Zoo gezegd, zoo gedaen. - Ik ben niettemin nieuwsgierig om te weten wat zy binnen duizend jaer van my zullen gemaekt hebben. No 17. Slotkoor
Welaen, welaen, op weg, aen 't werken,
Met goeden moed, met zorg en vlyt,
Welhaest zult gy verwonderd merken
Hoe gy geheel veranderd zyt.
(Zy vertrekken met de wereld aen 't hoofd.)
einde van het voorspel.
|
|