Roosje zonder doornen
(1842)–Hippoliet van Peene–
Auteursrechtvrij
[pagina 50]
| |
Eerste tooneel.ROZA, MATHIEU.
roza.
Mynheer Mathieu!.. Ik weet niet hoe u te danken... hoe u myne erkentenis uit te drukken, voor zoo veel goedheid... zoo veel diensten.
mathieu.
Zwyg toch, met uw verlof, mamzel! Verdien ik zoo veel dankzeggingen? Ben ik nog niet gelukkig genoeg dat ik u mag van dienst zyn; dus daer van gezwegen. Zie hier myne beste kamer, myn salon, als ge wilt; die is bestemd voor mynheer uw broeder, zoodra hy volkomen van den vestingsbouw zal ontslagen zyn; en het zal niet lang meer duren, want na vandaeg is het grootste werk gedaen en dan moogt ge staet op my maken. Gy zult hem voor goed by u hebben. Nog heden zult gy hem zien; want gy weet dat ik hem in de rusturen voor eenige oogenblikken mag gaen afhalen. Myn huis paelt byna aen de vesting; dus, zoodra ik het teeken hoor slagen, dan vlieg ik er in twee tempos naer toe en breng hem hier, gezwinde pas, by u.
roza.
Ach! myn vriend! wist gy wat ik thans gevoel...
mathieu.
Ik kan het denken. - Gy, mamzel Roza! gy neemt bezit van myn onderdaksch kamertje; want het is nu toch besloten dat gy uw afscheid van uwe meesteresse neemt en hier by ons komt inkwartieren om er uw broeder te | |
[pagina 51]
| |
verzorgen. 't Kamertje is wel niet groot, maer toch zeer openluchtig en met een schoon dakvenstertje op het veld. - Ik, ik breek het kamp op en trek, met wapens en bagagien, naer den achterzolder, alwaer ik bivouakeer tot volkomen herstelling van uw broeder, of nog langer, zoo gy het goed vindt. No 15. Wyze van: Aristippe.
Myn huis is uw; ik stel 't in uw beschik...
Dient het my niet lot bergplaets myner schatten,
Wat zoet genot! 't zal nog op 't oogenblik
Eer, onschuld, deugd en ongeluk bevatten.
'k Ben trotsch daerop; 't is zeker my een' eer,
Myn huis 't verblyf van zoo veel deugd te noemen.
Ach! hoe veel huizen zyn er niet,
Alwaer men niets dan weelde ziet,
Die op zoo veel niet mogen roemen.
roza.
Maer mynheer Mathieu! uwe moeder, zal zy hier in toestemmen?
mathieu.
Saperbleu! mamzel! met uw verlof... myne goede oude moeder, zou zy wel iets aen haren zoon kunnen weigeren. Zy ziet door geen andere oogen... Ook waerdeer, bemin ik haer, saperbleu! met uw verlof, mamzel, gelyk ik myn Keizer waerdeer en bemin; (Droevig.) schoon de anderen ginds, gy weet, hem verdrukt en verbannen hebben.... maer dat gaet u niet aen en dus daer van gezwegen. - Heb ik haer niet gezegd: ‘Oude goede moeder! met uw verlof, ik heb u iets voor te stellen... of liever iets te vragen.’ - ‘Spreek myn zoon, (heeft zy gezegd,) heb ik u al iets geweigerd?’ - ‘Neen! saperbleu, moeder, met uw verlof... daerom ook... gy weet... uw zoon Mathieu... kortom... present op 't appel van den eerbied en van de kinderliefde... Maer zoo ge wildet, zou ik u eene jonge juffer bezorgen, goed en zachtaerdig als een engel, deugdzaem en teerlievend als... zoo als gy, by voorbeeld, goede oude moeder, om u in uwe bezigheden te helpen, om u tot onderstand te dienen.’ Heeft zy
| |
[pagina 52]
| |
niet dadelyk geantwoord: ‘Braef, myn zoon! uw voorstel is my aengenaem, ik aenvaerd het... wy zyn niet ryk, maer waer er voor twee is, is er voor drie.’
roza.
O! denk toch niet, mynheer Mathieu, dat ik immer zal gedoogen my hier kosteloos te laten herbergen.
mathieu.
Zwyg toch, mamzel, met uw verlof! Heeft myne goede oude moeder dan niet gezegd: ‘Wy zyn niet ryk, maer waer er voor twee is, is er voor drie. Daerop heb ik geantwoord: ‘Bravo! goede oude moeder! ik moet u omhelzen, en waer er voor drie is, is er voor vier, want het zachtaerdige meisje heeft een broeder, een armen ongelukkigen broeder, een dwaes, dien zy gaerne zelve zoude oppassen en verplegen, en daer toe moeten wy haer de middelen geven.’
roza.
Goede vrouw! hoe groot zal myne erkentenis zyn!.. en gy, Mathieu, myn beste vriend! geheel myn leven zal niet toereikend zyn om u te danken.
mathieu.
Mamzel Roza! mamzel Roza! (Ter zyde.) Saperbleu! dat meisje heeft me daer een paer oogen in den kop, wanneer zy u beziet, een paer oogen die glinsteren gelyk twee brandkogels in de lucht... Saperbleu! zoo ik niet... Vervloekte armstomp! komaen Mathieu, houd u in de gelederen van den verschuldigden eerbied. Roza of uw Keizer dat moet u even zyn en geheiligd. (Luid.) Maer het uer nadert, mamzel, zoudt gy niet geraedzaem vinden, met uw verlof, dat ik aenga? De oogenblikken zyn kostelyk en wy moeten ze te baet nemen.
roza.
O! ja, myn vriend! doe dat... Ik kan hem niet spoedig genoeg zien.
mathieu.
Nu, daer ga ik op marsch. - Hebt gy in 't voorby gaen niets in 't hotel te zeggen? | |
[pagina 53]
| |
roza.
Ik dank u, myn vriend! Ik zal zelve morgen myne voorwerpen gaen halen en een laetsten vaerwel aen myne meesteresse zeggen.
mathieu.
Naer uwe verkiezing. (Men hoort het teeken der rustuer slagen.) Komaen! daer is het reeds te doen... tot aenstonds! tot aenstonds...
te samen.
No 16. Wyze uit: Il Puritani.
Ik vlieg, de tyd eischt spoed,
En gy, houd goeden moed.
In een minuet, niet meer,
Wacht my met hem hier weêr.
(Mathieu af.)
| |
Tweede tooneel.ROZA, alleen.
Hy is vertrokken... Ach! hoe klopt my het hart van angst en van blydschap.... Ik ga hem dan weder zien.... weder zien! na drie volle jaren van hem gescheiden te zyn... Maer hoe? in welke gesteldheid? Bleek, lydend, uitgeput door smart en ziekte... dwaes... wezenloos! O myn God! myn God! is het wel mogelyk?.. Hy! niet myn broeder... o neen, neen; maer de geliefkoosde van myn hart! eene andere helft van myne ziel... hy! myne liefde en myn leven. Aenstonds, binnen één oogenblik zal hy daer staen, daer voor my, staroogend op my te kyken, zonder zich misschien myne trekken te kunnen herinneren, zonder misschien te weten wat ik voor hem ben geweest... want hy is dwaes, en een dwaes heeft ook zyn geheugen verloren. Och God! hy zal my als een wildvreemde beschouwen... my!.. Ach! waerom heb ik zoo zeer naer dit oogenblik verlangd?.. waerom ben ik in de twyfeling | |
[pagina 54]
| |
niet gebleven?.. de twyfeling die voor my het geluk van myn leven was. Waerom heb ik hem willen zien, hier by my... hem hooren spreken en weenen? Ik had kunnen denken dat het eene verbeelding was... een bedrog... Maer thans! thans zal ik wel moeten uitroepen: hy is 't!.. hy is 't! Ik zie 't... ik voel 't... De dwaes is de graef! de dwaes is myn geliefde! O! maer ik zal hem tot het verstand doen weder keeren... Ik zal hem alles herinneren... Ja, alles, tot zelfs zyne liefde. Ik zal hem dezen ring toonen, dezen ring dien hy my eens schonk als ik hem nimmer dacht weder te zien. Ik zal hem met zoo veel zorgen omringen; ik zal den hemel dag en nacht zoo veel gebeden voor zyn herstel toesturen, dat gy, o myn God! met my, het arme meisje, en met hem, den armen dwaes, toch ten laetste medelyden zult hebben. (Zy knielt.)
No 17. Wyze uit: Montano.
Almogend God! gy steun en troost der armen,
Uw medely dael' zegend op ons neêr!
O! ja, ge zult u over ons erbarmen;
Van u verwacht de dwaes het reênlicht weêr.
mathieu,
van buiten.
Langs hier, vriend! langs hier...
roza,
naer de deur snellende.
Ach! daer is hy! | |
Derde tooneel.ROZA, ALFRIED, MATHIEU.
mathieu,
Alfried by den arm leidende.
Zyt maer niet bang... er zyn niet dan goede vrienden in myn huis.
roza,
Alfried aenvliegende.
Alfried! Alfried! (Terug tredende.) Neen! neen... hy is het niet... en nogthans... Myn God!.. O! wie gy zyn moogt, spreek, dat ik uwe stem hoore... dat ik...
| |
[pagina 55]
| |
alfried,
traegzaem en gevoelloos.
Menschen! wat wilt gy van my?
roza.
Alfried! het is zyne stem!.. Ik moest ze hooren... het is Alfried! myn Alfried!
mathieu,
ter zyde.
Welke aendoening!
alfried.
Laet my.... ik ben bang.... Waerom moet ik hier zyn? Ik ken u niet, ik...
roza,
zich aen hem klemmend.
Alfried! Alfried!
alfried.
Vrouw! roept zoo niet.... Gy doet my zeer in myn hoofd... Waerom roept gy Alfried? Alfried is dood... wy hebben hem begraven... Ginds ligt hy onder dien hoop met puinen. - Maer ik wil heen gaen... want... daer komt de commandant en ik ga hem zeggen dat gy my bang maekt en my doet lyden.
roza,
verpletterd.
Het is dan waer... onnoozel! hy is onnoozel.
mathieu.
Mamzel! met uw verlof... Ik denk dat een weinig rust... De verrassing heeft hem misschien belet zyn klein geheugen weêr in te roepen... Laet hem een weinig zitten. - Kom, vriend, hier is een stoel.... zet u neder.... (Alfried laet zich werktuiglyk geleiden.) zoo... Hebt gy niets noodig? (Alfried schudt het hoofd.) Wilt gy hier nog een oogenblik blyven? (Alfried knikt van ja.) zoo is het goed! - Welaen, mamzel, ik laet u met hem alleen... Niet te overhaestig, met uw verlof... Laet hem den tyd om zich op zyn gemak te stellen, dan zult gy er beter iets uit krygen... Ik zal hem komen halen als het tyd is... tot aenstonds. (Alfried staet op en wil Mathieu volgen.) Blyf gezeten, vriend, blyf gezeten; ik kom aenstonds terug... Uwe zuster zal u inmiddels gezelschap houden. - Moed en bedaerdheid, mamzel, zie daer het wachtwoord.
(Af.)
| |
[pagina 56]
| |
Vierde tooneel.ROZA, ALFRIED.
roza.
Zyne zuster! o! ja dat moet ik voortaen zyn. Eene zuster, die over haren ongelukigen broeder zal waken! eene zuster, die haer leven aen zyne verpleging zal toewyden. - Daer zit hy, hy eertyds de hoogmoed en hoop eener adelyke familie, thans niets dan de schim van een leven dat zoo ryk in toekomst moest wezen... (Zy nadert hem langzaem.) Mynheer de graef! (Alfried heft het hoofd op en schynt haer niet te begrypen.) Mynheer de graef!
alfried.
Wie is dat? gy beziet my! waerom? Kent gy my?.. ik ben een vreemdeling, niet waer?... een banneling... een gevangene... O! laet my by u weenen, vrouw!... o! ik ben zoo ongelukkig!
roza.
Alfried! Alfried... gy breekt my het hart.
alfried.
Waerom spreekt gy altyd van Alfried, als ik u van my spreek?... Wilt gy dat ik u alles zegge?... O! ik lyde zoo veel... gy weet het niet... gy... maer ik zal het u zeggen. Ja... zy hebben my geslagen.
roza.
Wat zegt gy?
alfried.
Ja geslagen... wreedelyk mishandeld... ziet gy dan niet dat ik lyde?.. zy zeggen dat ik onnoozel ben, vrouw, en zy slaen my... (Hy weent).
roza.
O! het is ysselyk!... u slaen... o myn God! is het mogelyk!... O Alfried! zeg my... zeg alles aen uwe vriendin.
alfried.
Gy, myne vriendin?... ik ken u niet... ik ken geene vrienden... ik heb er nooit gehad.. Wie zou een onnoozelen | |
[pagina 57]
| |
tot vriend willen? - Zie, wil ik u een geheim zeggen... O! ja, wacht... gy moogt het weten, gy die zegt dat gy myne vriendin zyt... wacht... (Zyne handen aen het voorhoofd brengende en zyne gedachten zoekende byeen te verzamelen.) Ik heb het vergeten.... O! ik ben wel te beklagen... ik heb geen geheugen meer... maer zy die my mishandeld hebben, God zal ze straffen... Zoudt gy gelooven dat zy my steenen toegeworpen hebben... Ja, zy hebben gezegd: Daer is de dwaes!.. en de kinderen hebben my steenen toegeworpen... ja vrouw, en sedert lyde ik... Begrypt gy de kwaedaerdigheid der menschen? om dat ik onnoozel ben. (Hy weent) .
roza.
O Alfried! bedaer... schep moed... uw lyden zal een einde nemen, hier onder het toezicht van uwe vriendin, van uwe zuster.... Ach! zie my zoo verwilderd niet aen... Herkent gy dan myne trekken niet meer?.. Roza, uwe dierbare Roza.
alfried,
opstaende.
Roza!
roza.
O! ja... hebt gy haer vergeten? spreek...
alfried.
Roza!.. (zyne handen met gebaerden, de krankzinnigheid eigen, aen het hoofd brengende) .
roza.
Zy staet voor u... aenschouw haer... ik ben 't... (Hy beziet haer zonder zich te kunnen herinneren.) Zie hier den pand dien gy haer eertyds schonkt... herkent gy dezen ring niet meer?
alfried,
(neemt den ring, bespeurt hem met gretigheid, meent zich te herinneren, doch zyne poogingen zyn vruchteloos.)
Deze ring...
roza.
Het is drie jaer geleden... op 't punt van uwe Roza voor altyd vaerwel te zeggen.
alfried,
haer den ring terug gevende.
Ik weet het niet. | |
[pagina 58]
| |
roza.
No 18. Wyze: Loin de nous pour t'enrichir.
Eertyds onder 't groene loof,
In die reine en zaelge dagen,
Toen wy eerst elkander zagen,
Is u dat geheel ontgaen?
Toen wy, in een zoet verrukken,
Reeds voor 't opgaen van de zon,
't Heilzaem kruidje kwamen plukken,
Dat myn vader heelen kon?
Ach! herinner u die tyden,
't Eenzaem dorp, beminden grond,
't Lachend veld, de groene weiden,
Waer gy Roosjen altyd vondt.
TWEEDE COUPLET.
Wat!.. gevoelt ge dan niets meer
In dat hart dat voor my blaekte?
't Lot, dat my uw liefde schaekte,
Heeft ze dan heel uitgedoofd?
Toen ge my kwaemt vaerwel zeggen,
En dit offer van uw min
Plegtig in myn hand gingt leggen,
Zeg, was ik niet uw' vriendin?
Ach! herinner u die tyden,
't Eenzaem dorp, beminden grond,
't Lachend veld, de groene weiden,
Waer gy Roosjen altyd vondt.
alfried.
Ja, ja... Roosje, niet waer... ik herinner het my... wacht... laet my eens bedenken... o! wat was zy schoon!.. niet waer? zy hebben haer ontvoerd... o! ik heb sints zoo veel geweend... hoe dikwyls heb ik haer in myne droomen gezien! Het was... het was... o myn hoofd! myn arm hoofd!.. kan ik my dan niets meer te binnen brengen?.. neen, de herinneringen doen my pyn... ik weet niets... ik wil niets meer weten.
roza.
Ach! Alfried! gy veroordeelt my om te sterven.
alfried.
Sterven!... sterven is het geluk voor die lyden. - Ook | |
[pagina 59]
| |
zal ik sterven... morgen, misschien heden... o! ware het toch heden! gy zult niet weenen, vrouw... o! ik zal zoo gelukkig zyn... de commandant heeft het my beloofd... God is regtvaerdig; hy stelt een einde aen ons lyden, als het te groot is. - Zie, vrouw, had ik iets, maer ik heb niets, ik zou het u geven om dat gy morgen voor my zoudt bidden... Vaerwel! gy zyt eene goede ziel; gy hebt medelyden met my en gy weent om dat ik ongelukkig ben.
roza,
hem tegenhoudende.
Alfried! Alfried! nog één oogenblik. No 19 Wyze uit: Joconde.
Wilt gy me dan doen sterven,
Zoo 'k u nog eens moest derven?
Myn vriend, uit medely,
Vertoef, blyf hier by my.
'k Zal alles aen u wyden,
Tot lening van uw lyden. (bis.)
Voedt 't hart geen liefde pyn,
Laet my uw' zuster zyn.
(Men hoort het rappel slaen.)
Ach! reeds!
alfried.
Luister, men gaet my komen halen. | |
Vyfde tooneel.
De vorigen, MATHIEU.
mathieu.
Welaen, goede vriend! het is tyd dat wy op marsch gaen... Welnu! mamzel, met uw verlof, hebt gy iets op hem bekomen.
roza.
Nog niets, myn vriend... helaes! ik heb geene hoop meer.
mathieu.
Kom... kom, mamzel, met uw verlof, dat zal wel gaen. Het is nog wat vroeg... van morgen af zal hy reeds wat | |
[pagina 60]
| |
langer mogen blyven, en daerna zullen wy zien. Van daeg moet hy nog op zynen post zyn, want er moeten aen de vestingswerken eenige zware palen in den grond geheid worden, waer by al de aenwezige gevangenen de hand moeten leenen. Dat is zyn laetst groot werk. - Maer laet ons gaen; de kommandant mogt knorren en dat zou morgen onze rekening niet maken. - Kom, myn vriend... wy marcheren af. (Hy neemt hem onder den arm.)
roza.
Alfried... vaerwel... tot morgen... ik zal den hemel voor u bidden... tot morgen...
alfried,
heen gaende
Morgen! (Roza zet zich op de kniën te bidden. Het orkest speelt zacht het slot van het voorgaende lied.)
EINDE VAN HET VIERDE TAFEREEL. |
|