Brigitta
(1847)–Hippoliet van Peene–
Auteursrechtvrij
[pagina 27]
| |
Eerste Tooneel.DE MARKGRAEF, de knecht bezig met alles in orde te brengen.
de markgraef,
opkomende.
Welnu, Pieter! zyn myne uitnoodigingen besteld?
de knecht.
Ja mynheer de markgraef. Gelyk gy het my bevolen hadt, heb ik dadelyk den kleinen harddraver gezadeld en ben met denzelven in vollen ren naer de stad gereden.
de markgraef.
En de notaris?
de knecht.
Hy is reeds aengekomen. Het was onnoodig, zeide hy, hem nog eens te komen verwittigen, aengezien hy zeer wel wist dat het voor van daeg was.
de markgraef.
't Is wel. Hebt gy modegebragt wat ik u bevolen heb?
de knecht.
Ja, mynheer. Een fyn geborduerd kleed met pailletten; vest en broek van de zelfde stof.... alles naer den laetsten smaek.
de markgraef.
Het welk gy afgeleverd hebt? | |
[pagina 28]
| |
de knecht.
Aen den kamerknecht van mynheer, die er op wachtte.
de markgraef.
Goed. Laet my alleen; wanneer er volk komt zult gy hen in de groote zael geleiden, waer men zal wachten.
de knecht.
Mynheer de markgraef heeft my geene andere bevelen te geven?
de markgraef.
Zeg aen myne dochter dat ik haer verlang te spreken en dat zy my derhalve in myn kabinet zou afwachten. Ga.
(De knecht groet en vertrekt.)
| |
Tweede Tooneel.
de markgraef,
alleen.
Alles gaet naer wensch en niemand zal onder de schitterende kleederen welke ik hem bezorgd heb, den eenvoudigen boer van dezen morgen herkennen, welken overigens ook niemand van myn kasteel, behalve myne zuster en myn kamerknecht, gezien heeft. Voor myne dochter vooral was het noodzakelyk dat ik hem in eene voordeelige kleeding deed verschynen. Nooit zou ik haer kunnen doen besluiten hare hand aen een man te schenken, die, niettegenstaende zyne twee miljoenen en zynen eertitel, altyd maer een grove kinkel voor haer zou zyn, terwyl dat thans het schitterend gewaed van den baron de gebreken en de onwetendheid van den boer zal bedekken. No 9. Zangwyze.
O ja, zyn kleed, ik ben er zeker van,
Verblindt het oog, zooveel het wezen kan
En wis myn neef zal zyne nicht behagen.
Behoeft men wel verstand om ergens in te slagen?
O neen! 't verstand is niets, men ziet het alle dagen;
De kleeding maekt den man
(bis) . | |
[pagina 29]
| |
Daer komt hy. Ik moet hem volstrekt eenige onderrigtingen geven om te beginnen. | |
Derde Tooneel.DE MARKGRAEF, JORIS, in ryke kleeding, degen aen de zyde.
joris,
steeds met het hoofd omgedraeid om zynen degen te kunnen zien.
Jongens! wat moet ik een knappe kerel zyn met zulk een ding aen de zyde.
de markgraef,
ter zyde.
Hy is, op myn eer, beter dan ik verwacht had.
joris.
En met zulk een kleed op 't lyf dat blinkt als een pauw.... Hoe fraei! Ik zou my nu eens willen langs achter zien.
(Hy draeit zich om.)
de markgraef,
naderende.
Ik verzeker u dat gy even zoo wel zyt als van voren, heer baron.
joris.
Kyk, waert gy daer.... ik had u niet gezien.
de markgraef.
Uwe kleeding hieldt u te veel bezig.
joris.
Kan dat missen, als men nog dezen morgen klompen droeg en dat men nu op eens in een groot heer veranderd is!
de markgraef.
Ja, zulk onverwachte herschepping moet wonderlyk voorkomen. | |
[pagina 30]
| |
joris.
Het is genoeg om er gek van te worden. Zeg eens, ik heb sedert dezen morgen nog niets geëten dan een stuk roggenbrood, en volgens het zeggen van den heer die my gekleed heeft, zou men maer om vyf ure aen tafel gaen... Dat heeft my zoo lang geschenen en.....
de markgraef.
Ha! gy zoudt wenschen iets te gebruiken. Ik zal terstond bevelen geven.
joris.
Het is onnoodig, ik heb myne zaek gevonden.
de markgraef.
Ha!
joris.
Ja; toen ik door die groote schoone zael trok, die hier tegen paelt, heb ik gezien dat de tafel vol eten stondt...
de markgraef.
En gy hebt een overschot van het groot déjeuner genomen.
joris.
Van het groot déjeuner! neen, ik heb eene koude kiekenbil met een stuk brood genomen, en ziedaer. Ik heb ze in mynen zak gestoken om die hier op myn gemak te komen knagen. (Hy knaegt aen de kiekenbil en byt van zyn brood.)
de markgraef.
Maer gy moest u in de eetzael aen tafel geplaetst en daer geëten hebben.
joris,
met den mond vol.
O dat is my onverschillig waer ik eet. Als ik myne koeijen wachtte, dan at ik altyd zoo. | |
[pagina 31]
| |
de markgraef.
Maer dat is tegen alle regels der welvoegelykheid.
joris.
Wat, welvoegelykheid! 'k heb dat woord nooit in myn leven gehoord.
de markgraef.
Ik wil zeggen dat dit niet betamelyk is en dat die grove manieren niet voegen aen een man van uwen stand, aen een baron.
joris.
Gelooft gy dat? welnu, daer.... ik zal niet meer eten.... de rest is goed voor de honden. (Hy werpt het vleesch en het brood op den grond en voegt vervolgens de handen aen zyne broek af.)
de markgraef.
Luister: binnen eenige oogenblikken zullen wy volk krygen.... al lieden van hoogen rang, onze bloedverwanten, die komen kennis nemen van de schikkingen van den overleden baron, uw vader.
joris,
terwyl hy zich bezig houdt met zynen degen te trekken.
Ja, ja!
de markgraef.
Ik wil niet dat men kunne vermoeden dat gy geene betere opvoeding genoten hebt. Vooreerst zult gy nooit, tegen wie het zy, van uwen ouden staet spreken.
joris,
even.
Zeer gaerne.
de markgraef.
Vervolgens zult gy van naem veranderen. Voortaen zal men u niet meer Joris maer mynheer Arthur heeten. | |
[pagina 32]
| |
joris.
Dat is my onverschillig.
de markgraef.
Niemand van uwe oude gezellen zult gy nog mogen wederzien, en als zy u ergens zouden ontmoeten....
joris.
Dan zal ik myne oogen toedoen opdat zy my niet zouden zien.
de markgraef.
Neen, maer gy zult veinzen hen niet te herkennen.
joris.
Ook al wel.... maer zoo nu eens Brigitta?....
de markgraef.
Haer vooral moogt gy niet meer herkennen, en zoo zy u 't voorledene wilde herinneren, dan hebt gy haer maer te zeggen dat zy zich bedriegt, dat gy niet zyt wien zy meent.
joris.
't Is jammer, ik zou nogthans wel gewenscht hebben dat zy my alzoo eens zag.
de markgraef.
Dat kan niet zyn.... een baron mag met een meisje van zulken lagen stand niets gemeens hebben. Bovendien ik heb voor u een schitterend huwelyk in het oog; myne dochter.... een jong meisje vol verstand en bevalligheid, en gy kunt wel denken, zoo zy uwe vorige betrekkingen moest komen te vernemen....
joris.
En dat jonge meisje, waer is die?
de markgraef.
Zy wacht op my in myn kabinet. | |
[pagina 33]
| |
joris.
Is uw jong schooner dan Brigitta?
de markgraef.
Gy zult haer zoo aenstonds zien en zoo zy u bevalt en dat gy u van haer kunt doen beminnen, schenk ik ze u tot vrouw.
joris.
Uw jong! en dat heel om te meenen?.... welaen ik ben te vreden.... maer wat zal ik dan moeten doen om my van haer te doen beminnen?
de markgraef.
't Geen gy gedaen hebt om u van Brigitta te doen beminnen.
joris.
Anders niet? ik zal dus beginnen met haer in de lenden te kittelen tot dat ze kryt van lagchen.
de markgraef.
Neen, neen; dat kan goed zyn voor eene boerin, maer dat betaemt niet voor eene juffer van grooten huize.
joris.
O dat mist nooit van eenen goeden uitslag te hebben, 't is gelyk op wie. De meisjes kunnen dat niet wederstaen. De eerste dagen zullen zy wel wat schreeuwen..... daer zyn er zelfs die u eene oorveeg zullen geven, maer dat doet er niets aen.... ge gaet maer voort en zy eindigen met u te beminnen, u te beminnen dat zy u geen oogenblik meer kunnen missen. No 10. Zangwyze.
Hoor, by de meisjes in dees streken
Hoeft men steeds levendig te zyn;
Men zal u nauwelyks willen spreken
Hebt gy geen uiterlyken schyn.
| |
[pagina 34]
| |
Zyt gy te zacht,
Gy wordt veracht,
Gy zyt een man die noch vuer heeft noch kracht.
Wees nooit een bloed
Koel van gemoed
Of gy ontsteekt in haer geen liefdegloed.
By zachtheid kan de min niet leven
En is gelyk een jeugdig peerd.
Om 't te doen gaen lyk men begeert
Moet men het van de spoore geven.
de markgraef.
Luister: ik zal myne dochter herwaerts zenden. Gy zult haer met veel eerbied naderen, haer van uwen rang, van de liefde spreken welke gy voor haer gevoelt. Zy zal u wederstaen, dat is natuerlyk, maer weldra door de teederste liefdebetuigingen medegesleept zal zy zich overgeven en uw zegenprael zal volkomen zyn.
joris,
ter zyde.
'k Mag sterven als ik er iets van versta. (Luid) Gy wilt dan niet dat ik haer kittel.
de markgraef.
Wacht u wel, gy zoudt alles bederven. Welaen myn vriend, wees welsprekend, wees vooral beleefd en gy zult welhaest de gelukkigste der echtgenooten zyn.
joris.
Welaen, dat gaet er op los. Laet ze maer komen en gy zult te vreden zyn.
de markgraef.
Tot wederziens, baron. (Ter zyde.) Myne dochter zal de miljoenen trouwen.
| |
[pagina 35]
| |
No 11. Tweezang.
Zoet oogenblik dat 'k zeggen mag:
Ik zie myn moeite loonen.
Ach! mogt zyn min op dezen dag
Myn wenschen ook bekroonen.
joris,
ter zyde.
Zoet oogenblik dat 'k zeggen mag:
Ik zie myn wensch bekroonen.
Maer 't hart moet op dees schoonen dag
Zyn goedheid ook beloonen.
(De Markgraef vertrekt.)
| |
Vierde Tooneel.JORIS, alleen.
Jongens! jongens! het is toch vry wonderlyk al wat er my sedert eenige uren overgekomen is. Wie had zulks ooit gedacht toen ik dezen morgen zoo feestelyk door mynen baes, door mynen beer, op straet werd gezet. Welaen, de dochter van dien braven mynheer daer zal zoo even komen en ik moet my van haer doen beminnen. Sakerloot! daer ligt de knoop..... en hoe zal ik dit aen boord leggen? zoo het eene koewachtster ware, dat zou niet moeijelyk zyn, maer een ryke juffer..... ha bah! No 12. Zangwyze.
Ik zeg voor eerst: hoe vindt gy 't weder?
Zy zegt: o taemlyk lief, mynheer.
Ik zeg: o 't is zeer lieflyk weder,
Zy zegt: o ja zeer lieflyk weer.
Ik zeg: ik vind 't uitmuntend weder,
Zy zegt: ik vind het ook mynheer.
Ik zeg: o 't is uitmuntend weder,
Zy zegt..... de duivel hale 't weer.
Ik hoor haer komen. O hemel! daer kryg ik nu den schrik op 't lyf. Ik wed dat ik een kleur heb gelyk een half gebakken pannekoek. Ik zal haer van myn leven niet durven | |
[pagina 36]
| |
aenspreken. Indien ik weg kon zonder gezien te worden. Onmogelyk..... daer is zy.
(Hy houdt zich een weinig op den achtergrond.)
| |
Vyfde Tooneel.
De vorige, AMANDA.
amanda.
Wy zullen eens zien of die jonge neef....
(Hem gewaer wordende.)
Vergeef my, mynheer de baron, ik had u niet bemerkt.
joris,
ter zyde.
O myn hemeltje! daer begint my het hart te kloppen gelyk eene zakhorlogie. Wat moet ik haer zeggen?
amanda,
ter zyde, hem onderop beziende.
Hy is niet slecht, neen waerlyk.
joris.
Ik durf geen voet verzetten.
amanda,
ter zyde.
Een weinig beschroomd, maer dat zal wel komen..... men zal hem vormen.
joris,
even.
Zy schynt my te beschouwen gelyk een raer dier.
amanda.
Welnu, zal hy daer blyven staen gelyk een standbeeld.
joris.
Als ik my verroer, dan plooijen my de beenen onder 't lyf, dat is zeker.
amanda.
Zie daer een beleefd heer. Hy zegt my alleenelyk geen enkel woord. | |
[pagina 37]
| |
joris.
Het is niettemin een knap jong die mejuffer daer en indien ik dorst.....
amanda.
Komaen, gy zult zien dat ik het ben die hem eerst zal moeten aenspreken. - Hum! hum!
joris.
Zy heeft eene verkoudheid, geloof ik.
amanda.
Hoe, nog al niet? Er is geen ander middel.
(Luid met eene diepe neiging.)
Mynheer de baron.
joris,
trachtende op eene betamelyke wyze te groeten.
Hebt gy het op my? zeer gevleid over de eer..... Het gaet goed! he? ik dank u.... en met my ook.... he! he! heel goed. (Ter zyde.) Ik lieg als een kwakzalver.
amanda.
Kom dan nader.
joris,
plomp bykomende.
Ik vraeg niets beters.
(Zy bezien malkander een oogenblik zonder spreken.)
amanda,
kuchende.
Hum! hum!
joris.
Wat bledau?Ga naar voetnoot(1)
amanda.
Hoe?
joris.
Ik zeg wat bledau? | |
[pagina 38]
| |
amanda.
Ha! (ter zyde.) Wat tael spreekt hy; ik begryp hem niet.
joris,
ter zyde.
Die juffer schynt geene groote snapster te zyn.
amanda.
Mynheer de baron komt zeker uit een vreemd land?
joris.
't Is te zeggen.... (ter zyde.) Sakerloot! uit wat land kom ik nu? (luid.) Ja, ik kom, ik kom uit een vreemd land.
amanda.
Uit Amerika misschien?
joris.
Juist, uit Amerika. (Ter zyde.) Dat is my onverschillig uit wat land ik kom.
amanda.
En gy denkt u alhier neder te zetten?
joris.
Indien ik een stoel had, waerom niet, zoo veel te meer dat ik uit Amerika kom.
amanda.
Mynheer de baron begrypt my niet. Ik wil zeggen of hy van voornemen is zich in deze landstreek te vestigen.
joris.
Ha, ja, ja.... vestigen. (Ter zyde.) Ik begryp haer niet, maer dat is gelyk.
amanda.
Dan zult gy er ook wel eene vrouw nemen?
joris.
Eene vrouw, 't is juist daerom dat ik hier by u ben. | |
[pagina 39]
| |
amanda.
Hoe?
joris.
Wel zeker, zoo gy my bevalt en dat ik my van u kan doen beminnen, moet gy myne vrouw worden.
amanda.
Ik! gy schertst.
joris.
In geenen deele; en het is reeds half gedaen want ik moet het u ronduit zeggen, gy hebt my daer een zeker iets..... eene..... en vervolgens..... in 't kort, gy zyt een schoon vrouwmensch en gy bevalt my donders veel.
amanda.
Maer myn lieve neef, dat is eene geheele liefdeverklaring.
joris.
O! het mag zyn wat het wil, ik ben regt voor de vuist. Eerst was ik schouw van u, om dat ik meende dat gy veel fierder waert dan gy inderdaed zyt. Maer nu ben ik geheel op myn gemak gesteld.... ik ben geheel op myn gemak.... (Haer in de lenden stootende.) He! he! poezelig ding!
amanda.
Zoo, zoo!
joris.
O! indien ik my maer een ziertje kon doen beminnen, het zou eene afgedane zaek zyn.
amanda,
ter zyde.
Zyne vryhartigheid doet my vermaek.
joris.
Ik weet wel, ik ben niet zeer schoon.... gy zult my | |
[pagina 40]
| |
misschien wat dom vinden, dat is in de mogelykheid, maer dat is myne schuld niet; ik heb myzelven niet gemaekt, anders, gy kunt wel denken.... maer dit is om het even, ik ben baron en ik bezit miljoenen, en indien gy hand over harte wildet leggen, wy zouden de miljoenen deelen en den baron ook. He, wat zegt ge daervan? No 13. Dryzang.
Ik zou u minnen heel myn leven,
Dit zweer ik u op dezen stond.
Welaen, wil my uw weêrmin geven,
Ik wacht het jawoord uit uw mond.
amanda.
Myn schoone neef, laet my bedenken;
De liefde komt zoo spoedig niet.
Het hoeft, alvorens 't hart te schenken,
Dat men elkander langer ziet.
joris.
Waerom het heil nog afgewezen
Als 't ons alreede tegenlacht?
Een kus?
amanda.
O neen!
joris.
Wat moet ge vreezen?
Komaen, komaen, niet meer gewacht.
amanda,
zich verwerende.
Ik mag niet, neen; 'k moet wederstreven,
En 'k geve niets op dezen dag.
joris.
Wat scheelt het dat ge niets wilt geven,
Wanneer ik het maer nemen mag.
(Hy omhelst haer.)
| |
[pagina 41]
| |
Zesde Tooneel.
De vorigen, BRIGITTA, by den ingang.
brigitta,
sprekend.
Kyk, kyk dan!
joris
(ter zyde).
O hemel! Brigitta!
te zamen.
Ach! hoe is zy hier gekomen,
En wat heeft ze voorgenomen?
'k Ben door schrik reeds aengedaen.
O myn God! wat vat ik aen.
amanda,
ter zyde.
Hoe is hier dees vrouw gekomen?
Hy schynt hare komst te schromen.
'k Zie door angst hem aengedaen.
God! wat heeft hy dan begaen?
brigitta,
ter zyde.
Hoe! 'k ben nauwlyks ingekomen,
En beî schynen my te schromen.
'k Zie hen gansch verlegen staen.
God! wat heb ik hun gedaen.
brigitta,
voorkomende.
Vergiffenis mynheer en mevrouw dat ik u hinder..... 't is myne schuld niet.... 't is de deur die open stondt. Hebt gy by toeval Joris niet gezien?
joris
(ter zyde).
Hemeltje! daer hebben wy het.
amanda.
Joris! wat is dat, Joris?
brigitta.
Dat is myn minnaer, mevrouw. Een wangedrogt met | |
[pagina 42]
| |
ros haer, die beloofd heeft van met my te trouwen en die my nu verlaet onder voorwendsel dat hy ryk is en dat ik maer eene koewachtster ben.... Maer dat ik hem wedervinde....
joris,
ter zyde.
Als zy my herkent ben ik verloren.
brigitta.
Verbeeld u, myne schoone mevrouw, dat ik hem nog dezen morgen de helft van myn morgeneten gegeven heb omdat zyn baes onmenschelyk genoeg geweest was van hem zonder eten op straet te jagen.... en wanneer hy geëten heeft als een delver en dat ik hem eene plaets gevonden heb om te slapen, gaet hy heen en plant hy my daer.
amanda.
En wat wilt gy dat ik daeraen doe, ik?
brigitta.
Gy kunt my met hem doen spreken, en dat hy dan op zyne hoede zy: hy zal met my trouwen of ik zal hem de oogen uithalen.
joris,
ter zyde.
God! myn arme oogjes.
amanda.
Maer hoe zou ik u met hem kunnen doen spreken?
brigitta.
Vermits hy hier op 't kasteel is.
amanda.
Op 't kasteel!
brigitta.
Zekerlyk.
joris.
Indien ik nu de oogen toedeed, zy zou my misschien niet zien en te meer zy zou ze niet kunnen uithalen. | |
[pagina 43]
| |
brigitta.
Hy is er sedert dezen morgen aengekomen. 't Is mynheer de markgraef daer die hem zelf heeft medegeleid. Niet waer mynheer de markgraef, gy zyt het die..... O myn hemel! wat heb ik gezien! (Zy wryft zich de oogen.)
joris,
ter zyde.
'k Ben geknipt.
brigitta.
Neen, neen, ik zie toch wel.... het is.... het is Joris!
amanda.
Joris!
joris.
Neen, neen, geloof het niet. (Ter zyde.) Zy gael my in 't gezigt vliegen.
amanda.
Maer gy zyt mis, het is mynheer Arthur, myn neef.
brigitta.
Uw neef, 't is mogelyk.... maer het is myn minnaer Joris.... God! en hoe mooi.... hoe schoon.... en eene witte pruik.... en geen ros haer meer... en een blinkend kleed... en zoo een ding aen de zyde. O kyk! ik moest u de oogen uithalen, maer ik heb er den moed niet toe en ik wil u omhelzen.
(Zy springt hem aen den hals.)
joris.
Wat! wat! eene lompe boerin my omhelzen!.... foei!
amanda.
Maer die meid verliest hare zinnen.
joris,
zich verwerende.
Scheid uit, scheid uit.... gy verwurgt my. Wie zyt gy dan? ik ken u niet, ik. | |
[pagina 44]
| |
brigitta.
Ha! gy kent my niet, wangedrogt. Welnu ik ken u zoo veel te beter, ik.... en ik zal eens gaen zeggen wie gy zyt. Ha! hy heeft u zynen staet en zynen naem verborgen. Hy heeft u dan niet gezegd dat hy dezen morgen nog klompen droeg en myne koe gewacht heeft!.... dat hy van zynen baes op straet gejaegd was omdat hy een luijaerd is die elken morgen uit zyn bed moet gehaeld worden? Ha! hy heeft u dat al niet gezegd, het wangedrogt!
joris.
Zy liegt, zy liegt.
amanda.
Maer gy zyt kwalyk op, vriendin; die heer is niet dien gy meent.
joris.
Ja, ja, zy heeft gelyk... die heer is niet dien gy meent. Ik ben mynheer de baron en ik bezit miljoenen.
brigitta.
Gy zyt Joris, de koewachter, de vondeling, de luijaerd!
joris.
Ik ben Joris niet; ik ben mynheer.... mynheer.... ding.... en ik weet niet wat gy zeggen wilt.
brigitta.
En zoo ik u zeî: gy zyt het, want Joris de koewachter heeft ros haer, schoon ros haer.... en zoo ik u de pruik van den kop ruk dan zal men wel zien dat ik gelyk heb.
amanda.
Vertrek, vertrek, of ik doe u door de knechten wegjagen.
joris.
Ja, ja, vertrek, of ik doe u door de knechten wegjagen. | |
[pagina 45]
| |
brigitta.
Ellendige! No 14. Zangwyze.
te zamen.
Myn gramschap is ontsteken,
'k Ben schier myn zinnen kwyt.
Maer 'k zal my schittrend wreken
En toonen wie gy zyt.
amanda en joris.
Myn gramschap is ontsteken,
Vertrek, 't is meer dan tyd.
Zoo iemand aen te spreken!
Gy zyt uw zinnen kwyt.
brigitta,
alleen.
Heet het niet langer liegen,
Baron met gulden haer.
Gy kunt ons niet bedriegen,
Want het bewys, zie daer.
(Zy trekt hem de pruik af; Joris heeft ros haer.)
amanda,
sprekend.
God! wat heb ik gezien!
te zamen.
Die vrouw heeft het bewezen
En 't is maer al te klaer;
Hy doet my waerlyk vreezen.
Myn God! wat schriklyk haer.
(Zy vlugt.)
joris.
O God! wat zal het wezen!
't Bewys is al te klaer.
Ik sterf van angst en vreeze,
(Zich by 't haer trekkende.)
Verwenscht roskleurig haer!
| |
[pagina 46]
| |
brigitta.
Het is nu klaer bewezen;
Hy wordt het reeds gewaer.
Dat zal zyn trots genezen
En 'k wreck my met zyn haer.
| |
Zevende Tooneel.JORIS, BRIGITTA,
brigitta.
Zult gy my nu nog zeggen dat gy Joris niet zyt. Ha! slechthoofd! gy wildet my niet herkennen omdat gy schoone kleederen draegt. Ha! maer gy zyt nu zoo schoon niet meer. Gy zult geene ryke juffers meer aenlokken..... gy zyt nu leelyk gelyk voortyds en gy zult geene Brigitta meer vinden om u alzoo te beminnen..... neen, want men zal zeggen: 't is een roode, een leelyke roode; en men zal u vlugten gelyk men het daer reeds gedaen heeft.
joris,
op 't punt van te weenen.
Scheid uit, Brigitta! scheid uit.
brigitta.
Ha! daer herkent gy my reeds..... 't is wonderlyk hoe dat haer u toch kan doen veranderen. Nu zult gy misschien ook gaen willen dat ik u weder bemin..... maer hoop dit niet; het is gedaen, voor eeuwig gedaen. Ga by uwe ryke juffer welke gy daer zoo even omhelsd hebt, maer draeg wel zorg dat zy niets van uw haer kan ontdekken.
joris,
weenende.
Brigitta, gy moet er uitscheiden, zeg ik u..... 't is slecht, zeer slecht wat gy daer gedaen hebt. Gy zyt schuld van myn ongeluk.
(Hy valt aen 't huilen en vaegt zyne tranen met zyne witte pruik af.)
Gy hebt geen goed.... hart.
| |
[pagina 47]
| |
brigitta.
Wat zegt gy, heb ik geen goed hart? En gy zyt het die my zulks verwyten durft, gy, na 't geen gy gedaen hebt. Maer gy hebt dan alles vergeten? Gy herinnert u dan niets meer? Van al de meisjes van 't dorp was ik de eenige die u niet verstootte, die by u bleef..... die uwe verdediging op my nam wanneer zy u allen uit hare spelen verdreven. Gy waert geen kwade jongen, maer men wilde van u niet hooren omdat gy ros waert en dat zy schouw van u waren. Ik had u ook niet moeten willen en eenen anderen kiezen, waervan ik menigmael myne keur had, want ik was ook jong gelyk de anderen. Maer neen, ik had medelyden met u en ik beminde u zoo veel ik kon. Wy waren steeds te zamen en wanneer gy zonder dienst en dikwyls zonder brood waert, deelde ik met u 't geen slechts voor my alleen genoeg was..... maer ik had min honger als ik zag dat gy ook den uwen moest verzadigen en met eene innige vreugde gaf ik u meer dan ik voor my hield. Ik won weinig gelds, maer 't geen ik verzamelen kon was nog voor u, want de herbergzaemheid, welke gy meendet somtyds uit liefdadigheid te bekomen, moest ik, buiten uwen wete, van myne spaeroordjes betalen. Ja, om u aengenaem te zyn had ik alles gedaen, alles opgeofferd..... Ik had my van het noodige beroofd, en gy verwyt my dat ik geen goed hart heb.
(Zy weent.)
joris,
steeds weenende.
Neen, neen, - ik verwyt het u niet meer; ik ben het integendeel die het myzelven verwyten zal. Gy zyt veel te goed met my geweest. Ik ben een groote ondankbare en ik zou verdienen dat ik myzelven slaeg, dat ik my de haren uit den kop trek dat er niet ééntje van overblyft..... en toch, het zou niet baten; het is myn haer niet.... het is myn hart dat slecht is. | |
[pagina 48]
| |
No 15. Zangwyze.
Maer 't is gelyk, ik scheld myzelven uit.
't Is ongehoord zoo slecht zich te betoonen,
Ik ben een schelm, een deugeniet, een guit!
Ik loon met kwaed die my met goed beloonen,
'k Ben lui, 'k ben dom, 'k ben uw verdriet.
De slechtheid is tot in myn ziel gedrongen.
't Is ongelukkig, lyk gy ziet,
Want had ik die gebreken niet,
Ik was misschien een goede jongen.
Gy hebt het gehoord, ik heb my niet gespaerd, ik heb my myne meening regtuit gezegd; welnu, gy denkt misschien dat ik my daerom beteren zal, dat ik zal zeggen: kom Brigitta, ik trouw met u. Integendeel, dat doet niets op my; het is als of ik tegen den muer sprak. Ik bezit nu miljoenen en ik ben er geen zierken te beter om; ik geloof zelfs dat ik sedert nog slechter geworden ben..... want als ik niets had dan zou ik u geen haerken verdriet veroorzaekt hebben en thans laet ik u weenen gelyk een ongelukkig schaep..... ik doe zelfs nog veel meer, ik ga mynen gang.
(Hy wil vertrekken.)
brigitta.
Welhoe! gy verlaet my?
joris.
Zekerlyk, aengezien ik mynen gang ga.
brigitta.
En waer gaet gy?
joris.
Ik ga vooreerst myn kapsel, dat gy zoo deerlyk mishandeld hebt, doen herstellen en vervolgens de vrouw op zoeken welke gy door de ontdekking van myn kleur hebt doen vlugten.
brigitta.
En gy zult met haer trouwen? | |
[pagina 49]
| |
joris.
Aengezien ik baron ben en miljoenen bezit.
(Hy vertrekt links.)
| |
Achtste Tooneel.
brigitta,
alleen.
Och God! och God! is het veroorloofd zich aldus te gedragen. Ik die hem nog zoo sterk bemin en wie het reeds honderdmael leed is het verdriet dat ik hem in myne gramschap veroorzaekt heb. En hy vergeet, hy verlaet my voor eene andere, omdat zy schoonere kleederen heeft dan ik..... en ik zal hem niet meer wederzien, hem niet meer mogen aenspreken, hem, myn eenigen vriend op aerde O! dat is wreed! (Zy weent.) Daer ben ik thans geheel alleen op de wereld..... ik ben arm..... ik ben ouderloos..... ongelukkige Brigitta!
No 16. Zangwyze.
Het is gedaen, ik moet myn liefde smooren
En ver van hem gaen leven heel in druk.
Mogt nooit myn beeld zyn zieleruste stooren,
Het is de wensch dien 'k doe voor zyn geluk.
Hoe wreed is 't lot my thans beschoren!
O God! hoe zwaer, hoe treffend is uw slag.
Daer 'k toch zyn liefde heb verloren,
Maek dat de dood myn lyden stillen mag.
de baronnes,
tusschen de schermen.
Dat men myne goederen inpakke; dezen avond vertrek ik.
brigitta,
verlegen.
Men komt. | |
[pagina 50]
| |
Negende Tooneel.BRIGITTA, DE BARONNES.
de baronnes,
binnen komende.
Wat doet gy hier, myn kind?
brigitta.
Stoor u niet, mevrouw, ik meende te vertrekken.
de baronnes.
Ei maer, ik bedrieg my niet; het is Brigitta van dezen morgen.
brigitta.
Ja mevrouw, en ik was gekomen....
de baronnes.
Om hem nog eens te zien, niet waer? Arm meisje! daeraen hadt gy u niet verwacht.
brigitta.
Neen mevrouw, by lange niet.
de baronnes.
Gy bemindet hem dan wel sterk?
brigitta.
O mevrouw! oordeel er over. No 17. Zangwyze.
De zelfde borst, de zelfde moeder
Heeft ons met hare melk gevoed.
'k Was hem een zuster, hy m'een broeder,
En thans, o wee! hy spot met mynen gloed.
Hy breekt zyn trouw en dit kost my het leven,
Maer slechts nog hoop dat 'k weer zyn liefde win,
En 'k zal 't hem al met vreugd vergeven;
Gy ziet hoe sterk ik hem bemin.
de baronnes.
Gy zyt te zamen opgevoed, zegt gy? | |
[pagina 51]
| |
brigitta.
Ja mevrouw, door denzelfden persoon die ons beiden gevonden heeft.
de baronnes.
Dus zyt gy ook een vondeling?
brigitta.
Ja mevrouw.
de baronnes.
En waer, waer zyt gy gevonden?
brigitta.
Aen de groote kerkdeur van Wervick.
de baronnes.
Dus op dezelfde plaets van Joris?
brigitta.
Te zamen, mevrouw.
de baronnes.
Wat hoor ik! te zamen! dus ook achttien jaren geleden?
brigitta.
Zekerlyk.
de baronnes,
ter zyde.
O myn hemel! zoo het toeval eens wilde.... zoo eens myn broeder.... De fortuin, welke hy meent te bezitten, zou de myne worden. Ik zou ze met hem kunnen deelen, terwyl dat hy vrek genoeg is om die thans geheel voor zich alleen te behouden.
brigitta.
Wat hebt gy dan, mevrouw?
de baronnes.
O niets, niets! maer zeg my.... bezat gy dan niets, geen herkenningsteeken. | |
[pagina 52]
| |
brigitta.
Ja toch mevrouw..... 't is te zeggen een medaillon dat aen ons beiden toebehoorde en welk Joris in bewaring had.
de baronnes,
ter zyde.
Het medaillon van dezen morgen! God! wat hoop. (Luid.) Luister, bedroef u niet, uw Joris is misschien nog zoo ryk niet dan gy het denkt.
brigitta.
Zou het mogelyk zyn! ach! wat geluk! wat geluk!
de baronnes.
En het zou wel kunnen gebeuren dat ik u weldra zyne plaets doe nemen.
brigitta.
My? o neen, neen, doe dat niet; ik verlang er niet naer; zoo de rykdom my moet veranderen gelyk hem, ik heb liever arm te blyven, mits hy het maer ook zy.
(Ritournelle van den volgenden koor.)
de baronnes.
Men komt..... het is geheel de familie. Begeef u in deze kamer, ik zal u komen halen als ik u noodig heb.... Ga, ga.
(Brigitta in de kamer regts van den speler.)
| |
Tiende Tooneel.DE BARONNES, DE MARKGRAEF, AMANDA, VICTOR, JORIS, een Notaris, Bloedverwanten, dienstknechten.
No 18. Koor.
Het uer is daer, komt, laet ons hooren.
Voor hem wat aengename stond.
Gelukkig 't kind dat was verloren,
Gelukkig hy die 't wedervond.
| |
[pagina 53]
| |
de markgraef.
Mejufvrouwen en myne heeren, gelieft plaets te nemen;Ga naar voetnoot(1) mynheer de notaris zal u de schikkingen van het testament en de verschillige authentieke onderrigtingen, die de echtheid van het kind en eenigen erfgenaem des barons van Sonneville moeten bewyzen, voorlezen.
de notaris,
by de tafel gezeten.
Myne heeren, ik heb u allen in tyd en plaets kennis van de erfbeschikkingen des overleden barons gegeven. My dunkt dat het overbodig is hierop terug te komen. Het voornaemste punt onzer vereeniging is dus de wettiging van den vermoedelyken erfgenaem, indien hy bestaet, of de overmaking der titels van fortuin, aen wie zy, by afwezigheid van dezen laetsten, toekomen. Ziet hier diesaengaende het artikel van het testament des barons van Sonneville:
(Lezende)
Zoo het kind, dat ik betreur, op den 18en Mei 1760, ten vier ure namiddag, niet gevonden is, beschik ik over myne fortuin, beloopende tot vier miljoen, ten voordeele van een vondelingsgesticht te bouwen op het dorp Wervick. Zoo integendeel het kind gevonden is, laet ik aen hetzelve de helft dier fortuin, legaterende de andere helft aen hem die het gevonden heeft. Indien men vóór het tydstip der wettiging van den vermoedelyken erfgenaem geene verdere inlichtingen bekomen heeft van eenen zoo genaemden Benedictus Raymond, dienstknecht, die het kind heeft ontvreemd en die korts nadien verdwenen is, zonder iets anders te laten weten dan dat hy het kind aen de groote kerkdeur van Wervick had gelegd en dat hy hetzelve een medaillon aen den hals had vastgemaekt, gelyk aen een ander, welk by myne dood aen myn broeder den markgraef zal overhandigd worden, verklaer ik dat de
| |
[pagina 54]
| |
drager van 't voornoemde medaillon, die op den 48 Mei 1742 aen de kerkdeur van gemelde dorp zou gevonden geweest zyn, als myn wettige erfgenaem moet erkend worden. - Mynheer de markgraef, gy hebt verklaerd den vermoedelyken erfgenaem gevonden te hebben?
de markgraef.
Ja mynheer.... zie hem hier.
de notaris.
En hy bezit het medaillon?
de markgraef.
Hier is het mynheer.
de baronnes.
Een oogenblik. Het is mogelyk dat hy op denzelfden dag en op de zelfde plaets gevonden is, maer niets bewyst dat het medaillon het zyne is, en dat het geen ander toebehoort.
de markgraef.
Wàt zegt gy, mevrouw?
de baronnes.
Dat ik ook een erfgenaem gevonden heb die dacrop aenspraek maekt.
allen.
Hoe, nog een! | |
Elfde Tooneel.
De vorigen, een Knecht, met een verzegeld pakket.
de knecht.
Voor mynheer de notaris Moryn.
de notaris.
Geef hier.
de markgraef en de baronnes.
Wat mag dat wezen? | |
[pagina 55]
| |
de notaris,
na het pakket geopend te hebben.
Wat zie ik! van Benedictus Raymond.
allen.
Van hem, lees, lees.
de notaris,
lezende.
‘Boston, den 14 February 1760. Ik ben de medepligtige geweest van eene schrikkelyke misdaed en de wroegingen zyn smartelyk als men op 't punt is van voor zynen eeuwigen regter te verschynen. Gisteren slechts heb ik vernomen dat myn meester, de baron van Sonneville, sedert vyf jaren dood is; dat hy oneindige poogingen heeft aengewend om het kind, dat ik te vondeling gelegd heb, weder te vinden en dat gy, mynheer de notaris, althans met de uitvoering van zynen uitersten wil belast zyt. Ik heb my verhaest eene verklaring, in tegenwoordigheid van getuigen en van eenen notaris, te doen opstellen, waerin gy de onderrigtingen zult vinden om het kind een dag te kunnen herkennen. Hier nevens is dezelve. Vergeef my myn aendeel in de misdaed die my bezwaert; als gy deze letteren zult lezen zal ik hier boven er reeds rekening van gegeven hebben.’
(Een tweede papier openende.)
Laet zien.
(Hy leest.)
‘Het kind, welk ik aen de baronnes van Sonneville ontstolen heb, heeft een medaillon aen den hals met de naemletters B.R.’
de markgraef.
Het is wel zoo.
de notaris,
voortlezende.
‘Ik heb het aen de kerkdeur van Wervick te vondeling gelegd.
de markgraef.
Ja, ja. | |
[pagina 56]
| |
de notaris,
altyd lezende.
‘Alwaer er alreede een lag van het mannelyk geslacht. Het kind van de baronnes van Sonneville draegt op den linker arm eene moedervlek in de gedaente van een vlammend hart. Het is een meisje.’
allen,
opstaende.
Een meisje!
joris.
't Is Brigitta!
(De baronnes ylt naer de kamer van Brigitta.)
No 19. Koor.
Hoe wreed is by bedrogen.
Wie had zulks ooit verwacht!
Die man heeft dan gelogen
En is niet wien men dacht.
de markgraef,
buiten zichzelven.
Een meisje! een meisje!.... de erfgenaem is een meisje en gy, gy zyt een jongen.
joris.
'k Geloof ja, mynheer de markgraef.
de markgraef.
En gy hebt den spot met my gedreven... gy hebt gelogen.
joris,
bevreesd.
Ik heb u van myn leven niet gezegd, mynheer, dat ik een meisje was.
de markgraef.
En in plaets van een baron, van een ryken erfgenaem, zyt gy een lompe boer, een grove kinkel, een ellendige koewachter.
joris.
't Is myne schuld niet, 't is de uwe, gy die my voor een baron genomen hebt. | |
[pagina 57]
| |
de markgraef.
En ik heb u gekleed als een heer, en ik wilde u myne dochter geven. Uit myn huis, uit myn huis!... Knechten, trekt hem die kleederen uit. No 20. Slotzang.
koor.
Dit zag men nooit gebeuren,
Een boer in zulk gewaed.
Nog lang zal hy betreuren
Den rang dien hy verlaet.
| |
Twaelfste Toeneel.
De vorigen, DE BARONNES, BRIGITTA.
de baronnes,
Brigitta binnen geleidende.
Verheugt u allen in dees stonden,
Want de erfgename die gy mist
Is thans door myne zorg gevonden;
Ziet, vrienden, hier.... Brigitta is 't.
allen.
Wat! die boerin!.... Nieuw wedervaren!
de baronnes.
Het medaillon, tot hare smart,
Gaf z'aen heur minnaer te bewaren;
En ziet, hier staet het vlammend hart.
koor.
Het lot was haer genegen,
Dat vreugde zy gesmaekt.
Reeds lacht 't geluk haer tegen;
Z'is baronnes gemaekt.
einde van het tweede bedryf. |
|