Sitebuorren myn eigen paradys

[p. 150]

18 Ungemakken

Hallo suske. De bygeande brief ik dy't ik dy hjoed stjoer is hast in jier letter skreaun as de foarige. De toan is mismoedich, en dat is net ferwûnderlik. It is in moanne nei it ûngelok fan Jan, en de eangst bestiet, dat de foet nea wer goed komme sil. Ik herinnerje my dat Jan oerdei yn in spesjaal bêd yn 'e tún lei; foar myn gefoel wie it in prachtige simmer. Ik hie begrutsjen mei him, want hy koe gjin kant út, en hie neat om hannen. Ik wist dat de wûne net genêze woe, dat der noch hieltyd splinters út kamen, mar ik mocht der net nei sjen. Ek letter hat Jan der noch in protte lêst fan hân en hy hat nea wer sa goed rinne en reedride kinnen as dêrfoar.

Ik moast ek tinke oan it oare ûngelok dat ús gesin troffen hie. Jaap hie as beuker in each ferspile, doe't erfoar ús heit in skjirre út 'e hûs nei efteren brocht. Yn it bûthús stroffele er... Ik sil net útwreidzje oer alle kwalen dy't ús gesin troffen ha, mar dit wiene slimme dingen. Ek dyn psoriasis hat ús mem ôfgryslik mei ompakt, en ús heit hat wiken it bêd hâlden fanwege in maachswolm, dêr wurdt no wol oars oer tocht... Ik fielde my befoarrjochte, dat ik altyd sûn wie. Mar ik haw letter ek wol myn gerak hân. Oane

Siteburen 3 mei 1959

Beste Vrienden

Eindelijk zal ik nu eens antwoorden op jullie hartelijke brief van 23 februari. Het heeft wel lang geduurd, maar Bertha wilde graag een kiekje van Aukje hebben. Nu, die zat in het

[p. 151]

toestel, maar de film was niet vol zodat dat nog wel even duurde. En nu de kiekjes klaar waren had ik geen plezier in schrijven, want wij hebben tegenwoordig zo'n moeilijke tijd. Onze Jan namelijk is precies op zijn verjaardag met een paard op hol geweest. Hierbij vloog de wagen tegen de schuur op en raakte Jan zijn been met die hevige botsing daartussen. Vreselijk, het been kapot bij de enkel, het scheenbeen, het kuit kapot en het enkel beschadigd. Jan is direct naar het ziekenhuis vervoerd en ligt daar nu al 4 weken. In het begin had hij verschrikkelijk pijn, in geen week geslapen bijna en altijd koorts. Toen moest het gips er weer af en nu zit er ook nog een grote wond aan het been, dit wil niet helen. Omdat het vlees allemaal gekneusd en ontstoken is. Daarom kan de voet ook niet weer in het gips en wordt hij zo verpleegd. Nu kwamen wij vanmiddag bij hem en had hij de boodschap dat de dokter morgen het been nog eens onderhanden wil nemen, want de voet gaat schuin groeien en moet weer worden recht gezet. Hij moet weer narcose hebben, zodat het wel weer een slechte tijd voor hem zal worden. Wij vragen ons met toenemende ongerustheid af, komt het wel weer goed. Komt bij de reizerij telkens naar Leeuwarden en de drukte van het voorjaar op de boerderij. Nu alles zo uitzonderlijk vroeg is, loopt alles samen en valt het niet mee alles wat bij te houden. Hierbij een paar foto's van Aukje, dan kan jullie eens zien hoe groot ze al is. Met de anderen is het ook goed. Jaap is met een goed rapport overgekomen. Het elektrisch voldoet reusachtig. Maar een boiler heb ik niet, want waterleiding is hier niet en met een elektrische pomp wordt het zo duur. Bij Jonkman hebben ze wel een, daar hebben ze een grote tank op zolder die ze met de handpomp vol pompen en die voldoet ook reuze. Dora

Frjemd hoe't it minsklik ûnthâld yn elkoar sit, de ûnnoazelste

[p. 152]

dingen kinst noch foar dy krije, mar hiele yngripende saken binne yn de grize mist ferdwûn. Fjouwer en in heal jier moat ik west ha, doe't Jan dat slimme ûngemak hân hat. Der komt in byld boppe fan twa manlju dy't in ljedder sjouden, dêr't immen op lei. In gesicht sjoch ik net, mar dit sil nei alle gedachten Jan west hat dy't op dizze wize nei de boat brocht waard.

Noch in byld ferskynt: gaaskes. Jan mei de foet op de stoel, it smoarge gaaske mei read-giel guod kaam fan de foet, en in skjinnen waard der mei in wynsel om hinne bûn. It griisde my oan, dat iepen plak op syn foet. Oane mòcht der net nei sjen, skriuwt er yn syn mail, ik kòe der net nei sjen.

Wêr't ik wol nei sjen moast wiene de plakken dy't ik letter sels op it fel krige. Ik sil in jier as tolve west ha en reizge krekt nei de ulo ta. Earst reade, skulferige plakken op de earmtakken en de knibbels; letter ferskynden se op de hiele lea. Fan húsdokter nei hûddokter en doe krigen de plakken in namme: psoriasis. Soks wie erflik, sei de dokter. Mem bruts har de holle oer fan wat ik soks krije kind hie, mar folle bleat fel hie hja fan har âlden en foarâlden net sjoen. Mem hie der mear lêst fan as ik, wol ik leauwe, se sei faak: ‘Hie ik it mar!’

De hûdsykte boaze hurd oan, op it lêst siet it fan de teannen oant yn it hier, myn fel wie ien reade skulverige plaat. Allinne myn gesicht bleau sparre, in gelok by in ûngelok. Mei klean haw ik in soad kamûflearre; sels by gymnastyk hie ik in lange swarte gymbroek en in gympakje mei lange mouwen oan. Dat krige ik nei't ik thús ferteld hie oer de bern dy't, as se njonken my op de bank sieten, fuortskoden om mar net tsjin myn fel oan te kommen. Soks docht sear. Ik die oars net as roppe: ‘It is net besmetlik, hear!’ It mei wol in wûnder hjitte dat ik der noait mei pleage bin. Miskien hat it holpen dat ik der iepen oer prate, en besocht it safolle mooglik mei klean te bedekken. Mar wat ha mem en ik

[p. 153]

der in wurk fan hân. It wie wichtich dat de hannen en earms toanber wiene; de salve dy't ik krige, holp mar tydlik. Ien ding die wol fertuten: ynpakke yn plestik. Alle jûnen foar't ik op bêd gie, smarden we de plakken yn, dan de earms en skonken yn plestik pûden ynpakke. De reade fingerwanten dy't ús Jaap by syn wurk as inseminator brûkte, kamen goed fan pas. Ta beslút de boel mei plakbân tichtplakke. It fielde frjemd op bêd, mar alles went. Moarns moast de hiele boel der wer ôf en de swarte tarsalve ôfbjind wurde. Alle jûnen wer, dat hong my soms wol ta de kiel út, mar mem wie dejinge dy't trochsette, wêr helle se de moed wei. It fel ûnder it hier smarde mem geregeld fol fette salve, de oare deis moast it der mei ôfwaskguod (!) wer útwosken wurde. It hier stie my dan as tou op de kop.

Doe't we wer ris in reis nei de hûddokter makke hiene, krige ik in hichtesinne op resept. Dat fûn ik net slim, in brún feltsje yn de winter koe ik de oaren lekker de eagen mei útstekke. Fansels wie it maitiids in grut probleem as elkenien mei koarte rokjes, hotpants yn dy tiid noch wol, rûn. As de mosken hast dea fan it dak foelen koe ik net langer in broek drage. Lokkich holp de sinne my derby, maitiids siet ik yn de earste strielen, want dat wie it alderbêste medisyn, seachst it by de dei opknappen.

Trauma's ha 'k der net fan oer holden, wol leare je de minsken dêrtroch kennen. Guon dy't harren ôfgrizen sa dúdlik blike lieten, seach ik dwars troch hinne. Minsken dy't net fierder as it uterlik seagen, dêr hie ik lak oan. Sa wit ik noch dat ik in kear it swimbad útstjoerd bin. Troch in badjuffer waard ik út it wetter helle en krige ik te hearren dat ik mei myn hûdoandwaning net wolkom yn it swimbad wie. Ik ha oan de skouders lutsen en bin mei in rjochte rêch nei de klaaikeamer stapt, it minske hat net mear ferstân tocht ik mar. Mar soks sei ik net tsjin mem, sy soe it har ferskuorrend oanlûke en der

[p. 154]

noch tiden oer prate. Ik prate der leafst sa min mooglik oer, oant hjoed de dei ta.

Ek Jan praat net folle oer syn ûngemak, hy fertelt leaver oer Wieger en Otte, se wiene altyd mei elkoar op stap, freonen dy't it libben wol lesten. Alle feesten wiene harres. My heucht in kear dat Wieger Jan thús brocht, it wie op in moarn tsjin iterstiid. Jan die hiel oars as oars, fûn ik, hy lake ûnnoazel en stie der mar wat te nokkerjen. Wieger waard betanke en Jan rekke frijwat hastich nei boppen ta. ‘Smoardronken, wiene se,’ hearde ik mem letter tsjin heit skellen. ‘Om jin dea te skamjen.’

De oare deis wie Jan in stik minder fleurich. Doe kaam it hege wurd derút.

Se hiene, doe't it matinee yn Grou ôfrûn wie, op de brommer nei it matinee yn Marsum wollen. Wieger, dy't achterop siet, hie ynienen it mâle fel oan krigen en wie rjochtoerein op de brommer stean gien, de hannen as wjukken fansiden, net liker as soe er fleane. Jan rekke it bestjoer oer de brommer kwyt en sa wiene se de berm yn syld.