Sitebuorren myn eigen paradys

[p. 51]

6 Ungetiid

Hoi! Ik ha ek wer in brief fan mem oertypt. Ik tink dat as mem it no lêze soe, se har wol sjeneare soe foar har Nederlânsk, mar ik fyn it prachtich. Ik typ alles krekt sa oer sa as it deryn stiet. Kinst wol sjen dat se it opskreau sa as se it tocht, mar dan mei Nederlânske wurden. Ik tink dat Bertha guon sinnen wolris faker lêze moatten hat om te begripen wêr't mem op doelde.

Tagelyk hat sy mem blykber kompliminten makke oer har skriuwen as't it P.S. goed lêst. Mem is der wol mei oan.

Siteburen 9 juli 1954

Hallo Bertha

Al veertien dagen heeft het schrijfblok hier naast me gelegen in de vensterbank maar nooit kwam ik er aan toe om te schrijven. En die mannen. Ja, dat kun je net denken in de ‘ûngetiid’, dat die aan schrijven toekomen. Maar nu zal ik jullie dan gauw wat krabbelen over een en ander. Nu eerst over het bezoek van je ouders dat we zo erg graag hadden gewild. G. zei toen je schreef: stel nog maar even uit. Als de hooiing wat meevalt kunnen ze begin juli nog wel komen. Maar neem me niet kwalijk Bertha, het weer zit weer zo tegen en er is weer een arbeider uitgevallen door ziekte dat het wordt zo laat dit jaar en dan ben ik al zover heen, ik moet zoveel rusten, dat als je ouders komen willen wij ook erg graag dat zij er wat aan hebben zodat het toch het beste is dat zij later komen. Als er van dat uitstel dan maar geen afstel komt. Het spijt me zo erg!

[p. 52]

Jullie zult wel haast zin aan de zomervakantie krijgen, denk ik. Het is hier al allemaal vakantievolk. Zo, zo, dus je hebt maar grote plannen voor augustus. Eerst naar Vlieland en dan op de Friese meren. En in welk een gezelschap! Nou Bertha, ik vind het reuze dat je dan ook hier eens komt met wat je noemt je nieuwe aanwinst. Dus we hoeven geen schoonheid te verwachten schreef je. Nu, dat is ook niet het vernaamste. Dat zit toch maar aan de buitenkant en verslijt bovendien ook nog. Waar het op aankomt dat is het karakter. En bedenk vooral dat ieder mens zijn eigen fouten heeft waarvan hij vaak zelf het bestaan niet kent.

En die, als de verhouding maar goed is, door de andere partij worden verzacht en vergoeilijkt.

Nu Bertha, als je hier komt deze zomer, dan zul je me waarschijnlijk in volle statie zien. Want begin oktober wordt de nieuwe baby verwacht. Ik ben overigens goed gezond hoor. Alleen wat gauw moe. De dokter is ook tevreden zodat we maar moeten afwachten. De kinderen hebben nu nog niks in de gaten. 't Lijkt ook nog niet zo raar, dus zwijgen we nog maar.

Als ze iets laten blijken dan zeg ik het hen eerlijk, maar waarom slapende honden wakker te maken? Als ze het weten letten ze ook overall op. Vorig week vroeg Jan of mem ook eens mee ging zwemmen. Nu, het water is me te koud. Nu Bertha, veel tijd heb ik niet en het meeste is verteld. Mijn zuster uit Australië is onderweg voor een bezoek aan Friesland. Schrijf je nog eens voor je in Friesland komt?

P.s. Niet weer zulke complimenten maken, hoor. Ik kleur tot in mijn nek. Bovendien heb ik ook ik nog zo vele fouten, zo vaak ben ik mezelf niet naar de zin. Tot schrijfs. Dora

Ik moat laitsje as ik lês dat mem skriuwt: ‘De kinderen hebben nog niets in de gaten.’ Us Jan seit dat er wol wist dat

[p. 53]

mem swier wie. ‘Wieger hie my dat allang ferdútst.’ Sa ha se elkoar dus moai foar it lapke holden.

Dy ûngetiid, dat fûn ik ien fan de moaiste tiden op de buorkerij. Waarm simmerwaar en der wie fan alles op de pleats te belibjen, aksje!

As de waarsfoarútsichten goed wiene, waard it lân meand. Prachtich om te sjen hoe't it skerpe mes de raaien kreas yn banen lei. Ik draafde der soms achteroan, dy paadsjes del, de earmen as wjukken spraat, beselskippe troch wite seefûgels dy't op wjirmen en oar bisteguod jagen. De griene fuotten dy'tst der fan krigest, dy rook fan farsk meand gers, gjin rûkersguod kin der tsjinoan.

De oare deis waard it gers mei de skodder oer de ekers ferspraat en moast it yn de sinne droegje. It hea mocht net te wiet yn de skuorre, want hiest kâns op heabroei, brân, ien fan de slimste dingen dy't in boer oerkomme koe. De hearoeder kaam geregeld del om mei in lange termometer de temperatuer yn de golle te mjitten. Dochs hat heit der wolris mei te krijen hân. Mei man en macht waard it hite hea de golle útwrotten, wa't mar in foarke hantearje koe holp mei, buorlju, feinten, grutte bern. Nuodlik wurk, hiel hoeden moast der mei it gefaarlike guod om gien wurde, der mochten gjin flammen oplôgje. Bûten leine dy stjonkende bulten noch dagenlang te rikjen.

Heit wie de karmaster, ik sjoch him noch troch it lân gean, hjir en dêr krige er in toppe hea fan it lân, skodde him útelkoar, treau it gesicht deryn en smiet him wer del. As it hea goed droech wie, kaam de swylmasine achter trekker en waard alles kreas op wurdzen swile, op alle ekers ien. Dêrnei waarden dy wurdzen mei de heaskower, dy't foar op de trekker siet, op grutte bulten jage, dat waarden letter de reakken. Prachtich om nei te sjen: de trekker dy't sok sette, it hea dat

[p. 54]

yn de griper tûmele. Oaren kamen der mei foarken achteroan om dy rûge bult op te meitsjen; it moast in kreaze reak wurde dy't yn ien kear opladen wurde koe.

‘Net tichtby komme, bern,’ warskôge heit, deabenaud dat we ûnder de grutte tsjillen reitsje soene. Op in feilige ôfstân stiene we der nei te sjen. Noch eefkes, dan wie it hast safier, dan kaam it aldermoaiste part fan de ûngetiid: de reakken nei de pleats ta bringe. Earst op de lege sleepwein nei it lân ta ride, de kont betiden blau fan it hobbeljen op dy hurde barte. Yn it lân waard de sleepwein ticht tsjin de reak oan riden, der waard in tou om de reak hinne smiten en hiel hoeden mei de trekker oanlutsen. Sa waard de heabult de wein op skuord. Op dat momint diene we eefkes in stap werom, de spanning wie op de gesichten fan de mannen te lêzen, as it mislearre moast de reak opnij makke wurde, dat friet tiid. Mar, as de reak feilich op de wein stie, de barte omheech flapt en fêstbûn wie en wy dêr in holtsje achter fûnen, dan wie it feest. Skommeljend gie de reis op hûs oan; it lân wie fansels net sljocht en benammen troch de dammen, dy't by min waar gau stikken riden waarden, weagest hearlik hinne en wer. De reis koe net lang genôch duorje.

Noch leaver lei ik boppe op de reak, langút op it hea. Seachst de wite wolken yn de loft foarby driuwen, koest der allegear figueren yn sjen. Allinne as heit in goed sin hie, mocht dat, faker net as al.

As pjut brocht ik mei mem tee nei it lân, omdat de manlju it harren yn de ûngetiid net oan tiid diene om nei hûs ta te gean te teedrinken. Nei't ik middeis eefkes sliept hie, treau mem in tsjettel tee, in stik as wat wite mokken en sûker yn in blikje yn 'e tas. Derby altyd in grou stik koeke, de manlju hiene wol sin oan wat nei sa'n skoft bealgjen. Soms wie mem de leppeltsjes fergetten, mar gjin man oer board, mei in grouwe raai rierden we de tee om, it lân lei der fol fan. Sokke raai-

[p. 55]

en hiene de manlju ek faak yn 'e mûle, as in foto lizze dy bylden op it netflues: heit op 'e side yn it lân, ien hân ûnder de holle en mei de oare de raai as in sigaret yn de mûle. Noflik yn it skaad fan in reak, yn 'e loft song in ljurk it heechste liet. De tee smakke nea lekkerder as doe.

Eartiids waard alle wurk mei hynders dien; ik wie in bern út de trekkertiid. Mar ik wit noch wol dat ik mei heit in kear mei hynder en wein it lân yn gie, Miedema stie derop it blikje ûnder de wein. It tiksel kaam oan de stange fan de wein en sa luts de hoppe ús it lân troch. As it te hastich gie en we te hurd op it hynder ynrieden, remme heit de wein mei de hânrem. Ik skuorde likehurd mei, bang dat dy hurde stange it hynder tsjin de fuotten oan ride soe. Heit stjoerde it hynder mei de leie, makke lûdsjes mei de tonge om him oan te spoaren. Hiel sêft die ik him dat nei, mar ik koe it noait sa dwaan as hy Nei in lûd ‘HO’ en in skuor oan de leie, stie it bist stil. Heit hie de fuotten op de stange fan de wein, mines wiene te koart en bongelen wat yn de loft.

Net allinne op it lân wie fan alles te dwaan, ek yn de skuorre wie genôch te belibjen. Dy grutte bult hea moast foarke foar foarke mei de jakobsljedder nei boppen brocht wurde. Dat wie in soarte fan rinnende bân, mar dan omheech. Om de meter siet in rige skerpe izeren tinen, dy't it hea mei nei boppen namen. Tiden koe ik der nei sjen hoe't dat hea omheech gie en op de golle delplofte, en nei de lege tinen dy't oan de achterkant wer nei ûnderen ta reizgen. ‘Mei ik ek meihelpe, heit?’ ‘Nee, bern, fiersten te gefaarlik, dy skerpe foarke.’ It stof dûnse yn de sinnestrielen, jûns sieten de noaster- gatten fol mei swarte snotte.

Boppe op de golle mochten we út noch yn net komme; yn 'e midden wie in gat foar de fentilaasje, dêr koe de waarmte fan it hea fuortkomme. ‘Ast yn dat fentilaasjegat falst kinst der nea wer út komme.’ It lokke my oars ek net, dêr boppe

[p. 56]

op de golle, de balken hongen fol spinreagen, grutte wite walen dy't yn it reid ûnder de pannen hongen.

De fûgels kamen dêr wol, it wie der altyd in hiele drokte: swellen bouden harren nêst tsjin de balken oan, koest krekt sjen wêr't se sieten, de strontplakken op de flier ferretten harren. In moai gesicht, dy swellen dy't de jongen op de râne fan it nêst fuorren; yn de skimerjûn seagen we se oer it hiem fleanen te miggefangen.

Ik woe altyd graach helpe op de buorkerij, mar as jongste, en as famke, wie der noait folle wurk foar my. Heit wie deabenaud dat my wat oerkomme soe, ik mocht nea op de trekker ride, allinne mar op it sitsje boppe it achtertsjil sitte. Mar dêr hie 'k gau myn nocht fan, de bestjoerder siet op in stoel dy't op en del fearre, mar boppe it tsjil waardst akelich troch elkoar skodde. Koest boppedat ek net mei elkoar prate, kaamst hast net boppe it lûd fan de trekker út.

Ien ding mocht ik altyd wol, en heit miende dat er my dêr in hiele deugd mei die: sturtswylje. Mei in houten harke it oerbleaune hea op it lân op bultsjes swylje. Dreech wurk fûn ik dat, sloechst poer allinne yn it gleone lân om, krigest lamme earms fan dy grutte harke en blierren yn 'e hannen. En dan dy gersstoppels dy't dy dy gemien yn de bleate fuotten stutsen. Nei in healoerke hie 'k it meastentiids wol besjoen en waard ik mei in ferlechje wei.