De plaats van het hulpwerkwoord, verleden deelwoord en infinitief in de Nederlandse bijzin

[p. 97]

Vergelijkingsmateriaal

I. Zinnen van Wenker⁽⁷⁾.

Kaart 20: Mijn voeten doen mij pijn, ik geloof dat ik ze doorgelopen heb.

Dit is nummer 8 van de zinnen van Wenker. Ik heb deze zinnen nagekeken in het boek van Theodor Frings en Jozef Vandenheuvel: Die Südniederländischen Mundarten. Daarin staan gegevens voor 55 gemeenten, verspreid over geheel Zuid-Nederland en voor 4 gemeenten in Frans-Vlaanderen. Slechts voor 3 van al deze gemeenten wordt de volgorde verv. ww. - verl. deelw. opgegeven, nl. voor Oudenaarde (O 98), Beveren-Waas (I 178) en Antwerpen (K 244). Voor alle andere gemeenten wordt vermeld: doorgelopen heb.

Kaart 21: Dezelfde zin.

Deze kaart werd bewerkt volgens het materiaal uit lijst 4 van de Zuidnederlandse dialectcentrale. Hier vinden we de gegevens voor een groot aantal Zuid-Nederlandse gemeenten. Al onze talrijke correspondenten plaatsen eenstemmig het verl. deelw. voorop, daarna het verv. ww.. Eén enkele maal slechts duikt de andere volgorde op, nl. bij één inzender uit St. Niklaas (I 175). Een tweede Sint-Niklazenaar houdt zich aan de gewone constructie.

Kaart 22: Hij deed alsof ze hem besteld hadden om te dorsen; zij hebben het echter zelf gedaan.

Twintigste zin van Wenker. In de opgaven in het boek van Frings en Vandenheuvel vinden we slechts één constructie: voor alle gemeenten werd opgegeven: ‘besteld hadden’.

(7) Zin 18 van Wenker luidt: ‘Als je hem beter gekend hadt, dan zou het anders gelopen zijn,...’. Een groot gedeelte van de vertalingen van die zin werd waardeloos voor ons opzet, omdat de bijzin iets werd als: ‘Hadt ge hem beter gekend, dan...’. Daarom werd hij hier weggelaten.

[p. 98]

Kaart 23: Dezelfde zin.

Volgens het materiaal van de Zuidnederlandse dialect-centrale. Evenals bij zin 8 vinden we ook hier éénmaal beide volgorden vermeld: nl. voor Klerken (N 28).

II. Blancquaert's Dialectatlassen

Kaart 28: Ik ben blij dat ik niet met jullie meegegaan ben.

Dit is zin 16 uit de opgaven van de dialectatlassen van Blancquaert. Deze kaart toont ons hetzelfde beeld als de kaarten bij de zinnen van Wenker: er is slechts 1 constructie gebruikelijk in Zuid-Nederland: eerst verl. deelw., daarna verv. ww. De constructie in Frans-Vlaanderen is even vast als die in Zuid-Nederland. Alleen voor Lovendegem (I 193) werden beide volgorden opgegeven. In Zeeuws-Vlaanderen vormen Ossenisse (I 115) en Sas-van-Gent (I 162) twee eilandjes met uitsluitend de volgorde verv. ww. - verl. deelw. Verderop in Zeeland vinden we geen enkele uitzondering meer.

Zin 134: 't Is lang geleden dat ik u gezien heb.

Het is overbodig een kaart te maken, daar er hier geen enkele uitzondering te vermelden valt. Overal komt het verv. ww. achteraan.

Noot: De totnutoe gepubliceerde dialectatlassen van Blancquaert bestrijken Frans-Vlaanderen, de Belgische provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Brabant en een zuidelijke strook van Antwerpen, alsook de Nederlandse provincie Zeeland met een zuidelijk deel van Zuid-Holland en de uiterste westelijke rand van Noord-Brabant.