|
| |
| |
| |
IX. Zinne-beeld.
De onzuyvere Tonge.
| Lemma. | ... Unica mille |
| | Accendit... |
| Zinspreuk. | Een maekt den brand |
| | Langs allen kant. |
WAnneer ik op dit Zinne-bêld
Myn zinnen hebb' te werk gestelt,
Dan vind ik iet, 'k en weét niet wat,
Dat my als met de slippen vat:
Ik zit al-dikwils by het licht
Een aerdig Vêers of les en dicht,
Of leés, hoe dat in verre land,
Men alderlyë zaeken vand,
| |
| |
En hoe men daer te-wege-gaet
Met zaken van gemeenen staet;
Ik zit al-dikwils in gedagt,
Dat my in verre streken bragt;
Wanneer ik leés by avond-tyd,
Op-dat de leégheyd word gemeyd,
Een Reys nae die of deze kust;
Dan staen myn zinnen als bewust,
En ik en weet niet waer ik ben
Om-dat ik alles niet en ken,
Om dat'er menig' vremde zaek
Ons meer komt strekken tot vermaek,
Als wel tot nut van ons beleyd
En 't goed der ziele-zaligheyd;
Doch hoe ik leés, of hoe ik schryf,
In vind het tog een nut bedryf,
Om-dat ik egter iet of wat,
Tot goed beleyd van dit of dat,
Kan stellen op een wit papier,
Waer toe ik myn' gedagten stier.
Maer zoo ik alles overweég',
En meer als een bedenken kreég,
Zoo schiet my seffens in 't verstand
Een' zake, die ik dienstig vand:
Ik laet dan spelen myn gezigt
Op 't stil, doch altyd-teérend' licht,
Hier maek ik op een wremd gepys,
En legg' het uyt op deze wys:
Een vlam, al is sy nog zoo-klyn,
En nog zoo teer in haeren schyn,
| |
| |
Kan teelen menig ander licht,
Gelijks ons' t Zinne-beéld verrigt:
De keérs, gehouden van een' hand,
Veroorzaekt menig' snellen brand,
Die doet een-ider hier verstaen
Hoe dat het speeltjen word begaen,
En dat van een', dog klyne vlam,
All' dit getal van lichten kwam:
Myn Lezer, zoo gy 't stuk verstaet,
Gy vind', hoe dat de wereld gaet,
Gy ziet, hoe menig slimmen kwant
Steékt g'heele steden in den brand
Doór sijne Tong', een lid, een spier,
Dog oorzaek van een grootste vier,
Ja van een vier, dat hier en daer
Den besten zelver word gewaer;
Wanneer hy seffens niet en vlugt
De pest van zoo-een vuyl' genugt,
Ik zegg', het klappen van een kwant,
Die maer en spreékt van vuylen brand,
Van snoode min, van 's werelds zwier.
Van Venus-feest en dertel vier;
Want zoo gy wel het stuk verstaet
En hoe het heden meermaels gaet,
Dan zult gy zeggen, dat een man,
Die d'herten als ontsteken kan
Doór vuylen klap en ligten praet,
En wie dat spel na wenschen gaet,
Maer dient, om menig zuyver hert
Te brengen in de grootste smert:
| |
| |
Want zoo een keérs steékt ander' aen,
Zoo zal het ook al-hier vergaen,
En daer en dertel Venus-kind
Zig vroeg en laet in 't jokken-vind,
Daer is verderving voór der hand,
Daer is den schadelyksten brand;
En, zoo men daer verblyven zal,
Niet eerder als den swaren val,
Niet zekerder als vuylen brand
Neémt in ons' herten d' overhand.
Op-dat een-ider mag verstaen,
Hoe dat de booze listen gaen,
Die menig dertel Venus-wigt,
Vervremt van alle goed en pligt,
Derft brengen in het openbaer,
Zoo spreék ik door deés' fabel klaer:
Wanneer een schip met goeden-wind
Zig op de groote waters vind,
Dan is het dat den Schipper meynt
Dat hem het land alreeds verscheynt;
Maer, ô wat slegt en blind beleyd,
Dient zulken dwazen drift gezeyt!
En weét dan zullen Stier-man niet,
Dat ook het water lyd verdriet,
En dat 'er ook al listen zyn
Die menschen brengen in het pyn? ...
Daer is een' hoog' verheven kant,
En 't schynt een' hoog' van witte zand,
Daer niemand oyt gedagt op heéft,
Dat daer, of heeft, of mensch in leeft;
| |
| |
Daer woonen in een duyster hol,
Van zeè-gewas en zanden vol,
Gedrogten van een aerdig lyf
Meir-minnen van een loos bedryf:
Wanneer daer imand snelt voór-by
Of met een schuyt, of met galey,
Hy hoort iet zoets, ik weét niet wat,
En word tot in de ziel gevat;
Hy hoort daer schoonen Vrouwen-zang
Hy hoort daer menig zoet geluyd,
Hy hoort daer menig riet en fluyt,
Hy hoort daer iet,d at hem het hert
Doet woelen in een' zoete smert:
En, zoo hy dan nieuws-gierig is
En altyd vol bekommernis,
Om ook te zien wat dat zoo-wel
Laet hooren menig zoet-gespel,
Dan loopt dan Man een groot gevaer;
Dat hy niet zeffens word gewaer,
Maer dat hem namaels rouwen zal
Als oorzaek van sijn ongval:
Want zoo'er menig' harde klip,
'T ruien van menig deftig Schip,
Ontrent die rots verborgen ligt
Onkennelyk aen het gezigt,
Dan is het, dan een groot tempeest,
Dat menig Schipper maekt bevreest,
Komt loopen uyt het hol gebergt
Doór aeòlus sijn magt getergt,
| |
| |
En dat den Stier-man niet en weet,
Waer dat de regte bake leét,
Zoo-dat hy zeffens staet en kykt,
Gelyk het in den uyt-val blykt:
Want zoo den fellen noorden-wind
Het zeyl, den mast, het roer verslind,
Dan ziet men dat het vlottend' Schip,
Gebryzelt aen een' harde klip,
Met Volk en Waeren zinkt te grond,
Dat reeds in volle zeylen stond.
Vat gy wel Lezer, wat ik zegg',
En hoe ik't u te vóren legg'?
Gy weét, dat list en boos gedrag
Vermeerdert nog ten allen dag,
En dat'er menig slimmen guyt,
Die op geen' goeden toon en luyd,
U tragt doór streelen, en gevley,
Doór minne-lust, doór pomperey,
Te brengen tot een harde klip,
Daer menig onvoórzigtig Schip,
Ik zegg' daer menig jong-gezel,
Gelokt doór zang en snaeren-spel
Van vuyl bejag en gylen praet,
(Gelyk als nu de mode gaet)
Ellendiglyk gebryzelt werd,
En lyd der ziele meeste smert:
'T is hier het Meire-minnen strand,
Men lyd'er schip-braek ook te land;
Den vuylen klap, de dertelheyd
Legt listen aen de Eerbaerheyd.
| |
| |
Dog zoo den Lezer weten wilt,
Waer dat men sijne dagen spilt
In zoo-vervloekte bezigheyd,
Zoo dient'er maer in 't kort gezeyd;
Dat all' die plaetzen niet en zyn
Als Scyllen, en voor groot, en klyn,
En dat Charybdis harden steen
Gestooten word van ider-een.
Wilt imand, dat ik klaerder gaen;
Hiet dient hem dan aldus verstaen:
Charybdis is een' harden kant,
Daer nimand oyt geluk in vand;
En Scylla ligt'er ook ontrent
Doór menig ongeval bekent,
De Zeè, dat grondelooze diep;
Alhier met vremde bogten liep,
Was 't ongeluk van 't schippers-volk:
Ulysses, groot doór kloeke daed,
Nam hier een wel-gegrond beraed,
En schikte 't alles op het best,
En schouwde dat bekent gewest;
Maer zoo hy wat te keurig was,
Verlieft hy op het zelve pas
Een deel van 't alderkloekste Volk
Verdronken in die woeste kolk,
En 't kost' hem wel een grootste vleyt
Om zelver hier te zyn bevreyd.
Vat gy my, wat ik zegge will'?
Staet, bidd' ik u, een wynig stil:
| |
| |
Het is de Weireld, valsche Vrouw,
Die vleyd met vreugd, en scheyd met rouw;
Die menig' keeren heéft verblind
Zoo-menig Man, zoo-menig Kind,
En dat op plaetzen, daer den lust
Doór vuylen klap het hert ontrust,
En daer het ydel 's weirelds goed
Is 't lok-aes van een jong-gemoed,
En wel bezonder daer men ziet,
Dat menig guychel-spel geschiet,
Op ballen, daer men dikwils hoort,
Dat ongekrenkte Lieden stoort,
In scholen, daer de dertelheyd
De meeste wysheyd word gezeyd,
En, alles met een woórd gedaen,
Op plaetzen, daer geschreven staen
De wetten, die men heden mint
Als libertien en nieuw-gezind.
Ik raed u, Lezer, doet gy wel,
Vlugt snood-geklap en guychel-spel,
Onthoud u van een' loozen kwant,
Die u zal trekken op sijn hand;
En hebt g'in dit geval gemist,
Het stuk dient u alzoo geslist:
Vlugt, door u ongeval geleert:
Hy doólt maer half, die t' halven keert.
| |
| |
| |
Vermaeninge.
OM iet wel ende voordeeligliglijk te-weég-te-brengen, dient'er eene groote Voórzigtigheyd: om deze wel te betragten dient'er eene zonderlinge Oplettentheyd op tyd en stond, plaetsen en persoonen: want, de occasie, die tot het kwaed leyd, af-gesneden hebbende, word insgelijks en oorzaek weg-genomen. Iemand zal van my vraegen, of alle occasien dienen gevlugt te zijn; ende ik beäntwoorde dit aldus: daer perykel van te vallen is, ofte ook daer perykel zoude konnen onstaen; ende by zoo-verre eene behaelijke ziekte dient gemeyd, om van dezelve bevreyd te zijn, zoo is 't ook van noode die gezelschappen te vlugten, daer wy de ziel met eenige zonde zouden konnen besmeuren: en is 't by aldien, dat dit plaets grypt in eenige gelegentheyd, dan is't zeker in die, de welke het hert besmeuren kan met ontugtige Woórden, waer van dat zegt eenen ervaeren Poëet:
Pars resecanda mala est, ne pars sincera trahatur.
Scheyd het goed van het kwaed,
Eer 't daer-naer word te laet.
| |
| |
My dunkt dan zeer-wel, dat deze woórden vol kragt steken, en bekwaemelijk toe-gevoegt konnen worden aen den opgenomen Thema: daerom zal ik dit Vermaen een wynig adem laeten scheppen, om den goedwilligen Lezer van mijn voórnemen te behendiger te verrigten. Als-wanneer ik dan wel inzien, hoe kragtig dat het kwaed Exempel en Gezelschap is, en wel bezonderlijk, hoe ziel-roerende dat zyn onbetaemelijke woórden om het vuer van onkuysheyd in de herten te ontsteken, dan laet ik my voórstaen, dat het aengeweze Zinne-beéld niet zonder reden hier is by gestelt, om-dies-wille, dat, gelijk doór een licht ontallyke konnen aen-gesteken worden, aldus ook doór eene onzuyvere Tonge een geheel gezelschap in 't dertel vuer van Venus kan ontvonken, dat bekwaem is om ook andere in den zelven brand doen te blaeken.
Eer ik bewyzen gaen, eat schade eene onzuyvere Tonge veroozaekt, doen ik eerst deze kleyne Voór-reden van 't kwaed Gezelschap, en bewyze dit doór een Exempel.
Het zelve word niet kwaelijk by eenen rotten Appel vergelyken, den welken, zoo hy onder een groot deel andere geraekt, dezelve altemael tot bederffenis trekt: dit heéft gebleken over eenigen tyd op den zolder van Myn-heer Libertien, alwaer eenen ge- | |
| |
heelen hoop, daer korten tyd gelegen hebbende, van verrottinge als op-geëten was; Evenwel Myn-heer wilde dat niet gelooven, als dit aen hem van den knegt geboodschapt wierd, zeggende: hoe is dit mogelijk! op zoo-korten tyd, zoo-spoedig, alle die Appelen en Fruyten bedorven? ja, antwoórde Pieter, 't is effen zoo, ik hebbe het in der daed bevonden, ende belieft u daer van proeve te nemen, het staet in uwe beliefte, 't zy nu of dan dit te komen bezigtigen: Hy word dan als gepraemt, om met sijne oogen te onderzoeken, dat hy doór alle sijn vernuft niet konde begrypen; het welke aenstonds in 't werk gelyd hebbende, bevind alles, zoo aen hem van den knegt verhaelt was geweest; en geboód terstond den geheelen hoop ter vensteren uyt-te-werpen: middeler-tyd neémt Pieter de occazie waer, om dit alles op eene zedigen zin te trekken, en geéft dit met korte woórden te kennen: maer wat is dit, sprak Myn-heer, over rotte Appels te gaen redeneren? ja, antwoorde den diep-zinnigen knegt, van rotte Appels: immers verwondert u niet, dat op zoo-kort verloop van tyd eenen geheelen hoop bedorven is, maer voegt daer nog by, dat de zelve verrotinge, waert-dat hy nog zoo-groot hadde geweest, daer in zoude gekomen zyn: zoo datter nog Appel, nog Peér daer van bevreyd zoude zyn geweést.
| |
| |
Dog laet my toe, vervoórderde hy sijne reden-kavelinge, dat ik u eene grootere schade aen-wyze: Uwen zone Jacobus verkeert met eenen stouten, onbeschaemden, ende bedorven medegezel, die zoo-vry is in vuylen klap te spreken, dat hy, alle beschaemtheyd vergeten hebbende, geen agt neémt wie'er tegenwoórdig is: zoo-dat uwen Zone, de zelve wegen in-gaende, van-nu-af in de zelve verfoeyelyke tael schynt vol-leert te zyn: uwen naem, Myn-heer, is Libertien; maer uwe daden zyn geheel anders; en ik moet bekennen het geluk te hebben van eenen zoo-goed-jonstigen, wel-levenden, ende zorgvuldigen Heer te dienen; daerom kan ik my over zoo-gelukkig lot noyt genoeg verblyden: dog om-dat ik weét, dat het heyl uws Zoôns u zeer-lief is zoo kan ik niet naer-laten van u te-smeeken, dat gy metter haesten dezen kwaeden medegezel aen het gezelschap van uwen Zoón ontrekt; want, is 't dat hy nog langer met hem blyft verkeeren, het is te vreezen, dat het zal gaen even-eens als met de Appelen; want vuylen klap is 't bederf van goede zeden, ende hoe langer hy getoeft word, hoe meerder verrottinge in handel en wandel daer uyt zal ontstaen: Zoo dient den tyd alhier in tyds waergenomen, ende dezen Raed (is 't dat hy u behaegelyk is) in 't werk geleyd, dienende tot verbetering der faute, en de voltrekkinge van myne pligt.
| |
| |
Zoo-veel vermag het kwaed gezelschap, en wel principalyk in materie van onzuyveren klap: waerom die Ouders voórzigtiglyk doen, de welke hunne Kinderen van alle occazien, die'er heden ontelbaer zyn, af-scheyden, en niet laeten verkeeren, ten zy met deugd-zame, en godt-vreezende Persoonen; daer van den anderen kand grootelyks te berispen zyn die Ouders, de welke de zorge hun toe-betrouwt veronagtzamen, ende hunne Kinders, die teere Plantjens, tusschen distels en doornen van onbeschaemde mede-gezellen laeten op-groeyen, ende aldus oorzaek zyn, dat sy, op-groeyende in de ondeugd, tot hun aldergrootste smert ende schande, ouder geworden zynde, zullen strekken. Ik wille voórder gaen in de op-genome Materie, en doen blyken, hoe zeer aen jonge gezellen deze verfoeyelyke gewoonte eyge is: Men vind hedendaegs ontelbaere Kinderen, die eer-dat sy zelfs de noodige zaeken ter zaligheyd weéten, in onzuyvere woórden alreeds onderrigt zyn: daer van geèft klaer-blykentheyd de onbeschaemtheyd, die sy zelfs in 't publiek op de straeten betoonen; en gemerkt den eenen den anderen daer toe aenlokt, zoo zoude men mogen zeggen, dat het meeste deel aen die berispelyke fout vast-gehegt is: ende gelyk eene keers genoegzaem is om duyzende aen-te-steken, zoo is'er | |
| |
maer een schorft schaep noodig om eene geheele kudde te bederven. Hier langer van te handelen vind ik onnoodig te zyn, terwylen het genoeg is de Ouders op-te-wekken, dat sy op hunne Kinderen, als Herders op hunne Schaepen, zouden letten. Myn op-zet is dan deze Materie in andere gevallen en hoogere jaeren wat-breeder uyt-te-breyden, om-dies-wille dat sy zoo-veel te berispelyker is in die, de welke nu bekwaem zyn om de reden te gebruyken.
Eene onzuyvere Tonge word ten eersten niet kwaelyk vergeleken. by een open Graf of stinkende Lichaem, aengezien haeren stank van dezen niet verschillende is: ende om dit klaerder te verstaen, dient'er maer agt-genomen op de woórden van den Psalmist: Sepulchrum patens est gutter eorum: Hunnen mond is een open graf: ja een graf, dat zoo-besmettelyken reuk van zig geéft, dat ook de gezondste, van zyn de deugdzaemste, daer van besmet worden: Een open graf, by dien dat het lichaem met aerde gedekt is, kan sijnen geur niet teenemael verspryden; maer een vuyle Tonge haelt het alder-bedorvenste en stinkenste voór den dag, ja in vollen dag, zoo-danig, dat een-ider van den stank, al-hoe-wel den neus toe-houdende, zeffens gevat word, en eylaes!, jammerlyk de bedorventheyd van zeden en manieren | |
| |
aen-trekt. Ik zoude dan wel mogen klaegen met Hiéremias over alle die, de-welke, zig daer tegenwoórdig vindende, zoo-groote bedorventheyd hebben aen-getrokken, Nemo quod bonum est loquitor. Niemand spreékt dat betaemt. En voórwaer het moet wel eene behaelyke ziekte zyn, die zoo-seffens voortzet, gemerkt dat'er wynige huyzen zyn, ofte men vind'er onbeschaemde Tongen: zoo-verre zelfs, dat ik dit kwaed by de af-gryzelyke besmetheyd der peste zoude mogen vergelyken, de-welke zoo-daniglyk voorts-zet, dat geen vernuft bekwaem is daer tegen goede remedien te verschaffen: het is een kwaed, dat zonder meester geleerd word, want eenen wink alleen is genoeg om daer in ervaeren te zyn: het is als eenen grooten schat, om dat een-ider daer zoo-begeirig nae is; en men zoude zig wel laeten voorstaen bot en onbekwaem te zyn, ten zy men daer in ervaeren was; zoo-dat zonde zelf voór deugd op deze tyden aengezien word. Maer (ô uytzinnige!) weét gy niet, wat Christus by Matthaeus van u-lieden zegt? Malus homo de malo thesauro Profert màta: Eenen boozen mensch brengt uyt eenen kwaeden mond kwaede woórden voort: waerom meynt gy dan, dat'er iet goeds, iets degelyks in u-liden onnutten klap gelegen is?... erkent dan uwe blindheyd, ende zegt liever met Christus: | |
| |
Bonus homo de bono thesauro Profert bona; & malus homo (quales nos) de malo thesauro profert mala: Eenen goeden mensch brengt van eenen goeden schat véel goeds te voórschyn; maer eenen kwaeden (gelyk wy zyn) veél kwaeds uyt eenen kwaeden schat, dat is, uyt een bedorven en ongeregeld gemoed: aldus bekennende zal de waerheyd u-liede verstand verlichten, ende gy-lieden zult tragten om van de eerst soort te worden, dewelke bestaet uyt die, welkers Tonge zuyver en welgeregeld is tot haer en eens-anders voordeel.
Om den Lezer de Reden te doen verstaen, waerom veéle, zonder eenig opzigt van persoonen, onbeschaemdelijk rallen, wille ik wat voórder gaen: deéze is, dat sy alle schaemte verloóren hebben, en daerom zonder eenige vreés in hun boos op-zet voorts-gaen: zeer-wel zeyde dan den Poëet:
Periisse duco, cuî quidem periit pudor.
Die de schaemte heéft verloren,
Laet zig tot den val bekoren.
Hier uyt komt het voorts, dat'er zoo-menig Fraey-mans-kind van-jonks-af bedorven word, en den weg der ongebondentheyd in-gaet, altyd aen-houdende met ontugtige | |
| |
mede-gezellen, meer en meer, hoe, hoe ouder het word, de occazien frequenterende: nu vatte ik, waerom het boek Proverbiorum zegt vande onbeschaemtheyd ende gyligheyd van manieren: Statim eam sequitur (juvenis) quasi bos ductus ad victimam, & quasi agnus lasciviens, & ignorans, quod ad vincula stultus trahatur, donec transfigat sagitta jecur ejus. Terstond volgt hy haer (dat is den Jongeling) gelijk eenen Os na de slagt-bank geleyd, ende gelijk een dertel Lam; en onweétende, dat hy als dwaes na de boeyen geleyd word, tot dat eenen pyl sijne lever doórschiete, dat is tot dat hy zig begrogen vind. als-dan is 't maer al te zeker, dat sy, dog meermaels te-laet, met schaemte overdekt worden over hunne verblindheyd, gelijk den Propheét Job getuygt: Pudore Coöperti sunt; hetwelk sy nu, al word het hen genoegzaem voórgehouden, niet en willen gelooven; maer nog onbeschaemt derven tegen-spreken, ende hunne mis-slagen verdedigen, als glorie maekende van in zoo-schandelijk stuk ervaren te zyn. Komt men deéze spreken van de schaedelijke gezelschappen te laeten vaeren, daer sy in alderhande beestagtige samen-spraken geöeffent worden, sy antwoórden met een stout ende onbevreest gemoed, dat het hen geöorlooft is aldaer te verkeeren; en zoude men de reden vraegen, sy antwoórden, daer geschiet niet
| |
| |
kwaeds; en by-aldien men voordere overtuygingen wilde aen-wenden, sy zouden met een deel onbeschoefte woorden zoo-profytige Vermaeninge derven beloonen; en zoude men hun de woórden van Paulus voór-houden: Fornicatio & omnis immunditia nec nominetur in vobis, Onzuyverheyd en alle onbetaemelijkheyd en worde zelfs van u-lieden niet genoemt, sy zouden evenwel met een onbeschaemt gemoed daer tegen streven, en hunne goddelooze werken voór zoo-goede beraedinge derven stellen, zeggende, dat sy al beter weten wat hun te doen staet. Te vergeéfs dan vermaent den Apostel: Omnis Sermo malus ex ore vestro non procedat; Geen kwaed kome uyt u-lieden mond: omdieswille, dat de kwaede discourssen de goed zeden bederven. Corrumpunt mores bonus colloquia mala. Te vergeéfs zegt ook den heyligen Bernardus: Unus est, qui loquitur, & unum tantum verbum profert; & tamen illud unum verbum, uno in momento, multitudinis audientium dùm aures inficit, animas interficit: Daer is maer eenen die spreekt, en maer een woórd te voórscheyn brengt; en nogtans dit eenig woórd, alswanneer het aen de ooren komt en de zelve besmet, dood op eenen oogenblik de zielen van zeer-véle toehoorders. Zeer wel heéft dan zeker vernuft man de onzuyvere woôrden Sputa diaboli genaemt, om-dies-wille dat eenen | |
| |
onzuyveren mensch, sprekende van die dingen, daer sijn hert vol van is, de booze ingevingen van Satan met een onbeschaemt gelaet uyt-spouwt, en zoo-veéle zielen dood als'er tegenwoórdig zyn, die in syne onbeschoefte discourssen vermaek nemen: ja die zig aen zii-behaelijke fout hebben overgegeven verzinnen nog-dagelijks nieuwe Ontugtigheden, om de gemoederen der onnoozele zonder ophouden te prikkelen; sy zyn onbeschaemde honden die niet verzaed worden, zoo Isaias zegt, Canes impudentissimi nesciêrunt saturitatem. Ja gelijk den Apocalyps getuygt: Foris canes & venefici & impudici, & homicide, & idolis servientes. Sy toonen zig in 't openbaer honden te zyn, argelistig, ende Onzuyver, ja dood-slagers, ende Af-goden-dienaers, gemerkt sy den Af-god der wellusten en de Godinne Cypris dagelijks offerhanden doen, en van hen zelven, en andere, die sy tot hun gezelschap en gezintheyd trekken; want dikwils de woórden zoo-veél kragt hebben, als de werken: Turpe quid aequè incedôrè dixeris, quàm feceris. 'T is dit geweest, dat Augustinus met bloedige traenen in sijne bekeeringe beweent heéft, om-dat hy doór de streelinge van Onzuyvere medegezellen langs de ooren in het hert was geraekt geweést; zoo-dat nog zalige Vermaeningen van wyze persoonen, nog de geduerige op-wekkinge | |
| |
syns Moeders Monica iets vermogten; waer ven hy zelfs getuygt: Tantâ caecitate praeceps ibam, ut pudêret non esse impudentem: Ik doólde met zoodanige verblindheyt, dat ik my schaemde niet onbeschaemt te zyn. Dit laetste zoude op ontallyke minnaers van de bedorve wereld konnen passen, welkers eenig doel-wit is Onzuyver te zyn, die, gelijk de Verkens, zig wentelen in den drek, en zig met alle vuyligheyd van ongebonde lusten bezoetelen; het-welke sy in 't openbaer, als voór eene gemaniertheyd, te-kennen-geven, daer nog by-voegende, dat de leeringe van dezen tyd (die van alle wyze en Godt-vreezende Mannen voór goddeloos gedoemt is) dit mede-brengt. Wat zouden dusdaenige dan wel zeggen, waert-dat men voór hunne deuren wilde plaetzen dit op-schrift:
Nil dictu fœdum visuquè hac limina tangat.
Niet dat Onzuyver is en mag hier binnen komen,
'T dient voór een vaste Wet van ieder aengenomen.
Men' zoude wel haest ondervinden dat deze Spreuk tot spot geworden was: Factus est hic sermo in derisum: want zulke soórt is by haere onbeschaemtheyd zoo-hertnekkig, dat sy doór geene, ook de kragtigste, Raeden van de Predikanten beweégt word; ja deze | |
| |
zoo-schadelijke ziekte is by ontallyke Christenen zoo-daniglyk ingewortelt, dat de ervarenste Medecyn-meesters van het geestelijk leven geene genoegzaeme remedie daer voór weêten te bezorgen: dies-volgens vermaent het uyt-Verkoren-vat ons alle zeer-wel, maer in tyds: Profana autem & inaniloquia devita; multum enim proficiunt ad impietatem, & sermo eorum ut cancer serpit: Vlugt alle ydele en onnutige discourssen, (veél meer, vervolgens, alle Onzuyvere) want sy helpen zeer veél tot de boosheyd, ende hun geluyd zet voorts als den kanker. Zeer wel zegt dan den Ecclesiasticus: Sepi aures tuas Spinis, & Linquam nequam noli audire. Bevryd uwe ooren met doornen, en wilt eene goddelooze Tonge niet aenhooren. Bewaert wel uwe ooren, ja zonder op-houden, want daer vliegen vierige peylen van den alderondeugensten. Tela volant ignea nequissimi.
Van wat uytwerkzel dat is deze gyle gewoonte zal ik in 't vervolg bewyzen, te-weéten, hoe imand, die zig daer aen overgegeven heéft, zeer ligtelijk tot ontelbaere andere fouten overgaet, ja met de jaeren eene meerdere versteentheyd aen-trekt: dit betoone ik ten-eersten uyt het-volgende Exempel.
Dry ongebonde Jongelingen, wiens opvoedinge zorgeloos geweést was, waeren nu gekomen tot sesthien à agtthien jaeren, ende gemerkt dat sy altyd in Onzuyver spreken
| |
| |
van jonks-af zeer-ervaeren waeren geweést, zoo was het met hen altyd in eodem, Op den zelven kam geschoren; goede voórnemens waeren zoo-veél als den moor gewasschen; zalige Vermaeningen wierden ten laetsten niet meer geägt; dog zoo den tyd daer was om eenen Staet te verkiezen, zoo naemen sy meer agt op het gemak, als op de nuttigheyd des zelfs, dies-volgens was'er niet eenen van hen, die zig daer in wel gedraegde; en gemerkt het kwaed gezelschap hen altyd by bleéf, zoo bleéf ook by de booze gewoonte van spreken, zoo-verre, dat sy, nu tot hoogeren ouderdom gekomen zyude, zelfs bekenden, dat het hen onmogelijk was dit te laeten; ende als wanneer eenen van hen op sijn sterf-bedde lag, getuygde hy, dat den Onzuyveren klap den weg tot den kwaeden staet, daer hy zoo-lang hadde ingeleéft, gebaent hadde, hetwelk met de andere op den zelven voet is vergaen.
Ik vergelijke dan deze fout by den roest, die het yzer altyd, byzonder als het oud word, by-blyft, ende ik voeg daer by, dat den schyn alles zoet voórdraegt, maer dat het eynde bitterder is als gal.
Laet ons dan de wellustigheyd eens afbeélden: haere gesteltenisse is zeer-aenlokkende, haer gelaet zeer lief-getallig, haeren mond is eene zoete Confituer, haere Tonge 't | |
| |
lekkerste Banket, haere handen en vingers van Marcepyn: sy heéft ooren van Geback, haeren neus is van Suyker-werk, haere oogen zyn als een paer Suykere-bollen: om kort te gaen, gy zult niet anders denken, als dat sy aengenaem ende soet is: sy spreékt niet anders als van streélen en lecken, van zingen en springen, van alderhande vreugden: sy riekt langs alle kanten nae de Roozen, Civet, Muscus, Balsem, Amber, Storax, ende eenen geheelen winkel van Arabisch-reukwerk; maer, (ô droeven en afgryzelijken maer!) naer alle deéze lieffelijkheden, loopkens en draeykens, strikxkens en flikxkens, reukskens, en faveurtjens, naer alle deêze vermaekelijke wellusten, naer al dat Groot, Ryk, Aerdig, Jonstig en konstig Bestel (dat mogelijk eenen oogen-blik, dat is weynige jaeren, heéft geduert) verandert al dat aengenaem gelaet en gepraet in het aldergrootste misnoegen ende het alderstinkenste misbaer; ende ziet, haeren mond word een Woon-huys der Wormen, haere Handen verdroogen, haren Neus word schorft, haere Oogen versterven, haere Ooren worden eenen diepen kuyl, en wel bezonderlijk haere Onzuyvere Tonge word zwart als de schouw; en sy is zelf gedwongen te bekkenen dat haer onbeschaemt Geklap het aldervinnigste venyn is, om alles, dat'er in welstand was, teenemael te verderven.
| |
| |
Is het zoo-danig geleven, gelijk het gelegen is, dat Onzuyvere Woorden naer korten tyd de aldergrootste smert veroorzaeken, en aen de menschen het verstand, dat zoo-lang, geblind-doekt is geweést, dikwils te laet open-doen, om-dat sy daer doór zelf tot de aldergrootste fouten gekomen zyn; mag men dusdanige dan niet wel voór Uyt-zinnige uyt-maeken, dat sy al-dikwils het pek aengeraekt hebben, denkende daer van niet te konnen besmeurt worden? Voórwaer, daer en is niet zekerder, als-dat sy, de occazien by-woonende, van de druppelen zullen mededeelen, dat is, met verscheyde vlekken naer Eer en Faem, nae Staet en Fortuen, nae Ziel en Lichaem zullen besmeurt worden, Qui tangit picem inquinabitur ab eâ: en dat'er dan nog te volgen staet, zal hen wat meer den moed koelen, die zoo-lang door de Onzuyvere vlammen van Venus geblaekt hebben, te-weten, Risus delore miscebitur. Het lachen zal in kryten veranderen. Om dit wat beter na-te-speuren, zoo bidde in den Lezer agt-te-nemen op de hedendaegsche zoo-gezeyde Epicuri-zwynen: ik bidde hem agt-te-nemen op het verloop van den tyd, ja, nog maer korten tyd, hy zal ondervinden, dat'er een groot getal, nae eenige korte dagen haere partye gespeélt te hebben, op d' eene ofte andere manier zal komen in de smert; | |
| |
Ontugtigheyd duert korten tyd, en Laetitia en Mœstitia zyn nabuerig; daer gyligheyd resideert, daer komt wel-haest ongeluk, smert, miserie, ja alle kwaeden, die'er aen een vry en dertel leven eygen zyn; niets is'er zekerder, ende niets word'er nogtans minder in agt genomen: dog hoe het in tyds dient na-gespreurt, zal den Lezer opentlijk zien uyt eenige Exempels, die zullen toonen, dat deéze zonde den Rechtveérdigen Godt tot de straffe op-hitst, die hy, om andere te leeren, al menigmael heéft laeten blyken.
Eenen Speél-man, gewoon zynde de Dorpen te doór-loopen, was zoo-verre gekomen in het zingen van vuyle Liedekens en in onbeschaemde discourssen, dat hy veéle Jong-mans ende Dogters tot onbehoorlijk vermaek daer doór hadde gebragt: dog niet zonder Recht-veérdige straffe, want geslagen zynde van den Blixem, in van zig zelven over-dood ter aerde gevallen: ende ziet, terstond zynder ter plaetze verschenen twee zwarte honden, die den arm, doór den Blixem van't lichaem af-gescheyden, hebben weg-gevoert, en men heeft zig laeten voór-staen, dat het ander deel des lichaems, insgelijks weg-gevoert zynde, tot buyt is geworden van de helsche honden.
Een ander Exempel van meerder Authoriteyd zal de zaek voórder bevestigen.
| |
| |
Den heyligen Walericis Abt, ontydig weder-keerende nae sijn Kloester ten tyde van den winter, was met de sijne by eenen anderen persoon zig gaen waermen, daer eenen tweeden tegenwoôrdig was: deéze begonsten nae hunne oude gwoonte eenige onbeschaemde woórden uyt-te-spouwen, zoo-dat sy zelf doór de tegenwoôrdigheyd en vermaeninge van dezen Weérdigen Man niet op-en-hielen: den Abt staet op, ende uyt den huys gaende schupt de vuyligheyd sijnder schoenen na hen, als tot teéken van sijne af-gekeertheyd van zoo een onbetamelijk gezelschap: nogte de wrake Godts heéft hier ontbroken; want terstond is den eenen met blindheyd, ende den anderen met pyn in het lichaem geslagen geweést; het welke sy voór hun misdaed hen overgezonden te zyn erkennende, zyn tot den voórnoemden Abt gegaen, hebben oodmoediglijk vergiffenis gebeden; ende hebben hem gepraemt met hen weder-te-keeren: maer alles te vergeéfs: want dezen is, zoo lang hy leêfde, de blindheyd, ende den anderen de gedurige smert by gebleven. Om voorder te bewyzen, hoe zeer alhier ook het minste vermaek aen Godt mishaegt, brenge ik by de Suster van den H. Petrus Damianus, de welke om deze reden vyfthien geheele daegen de vlammen des Vagevuers heéft moeten onderstaen: besluyt'er dan uyt, | |
| |
is 't zaeken dan men voór zoo-klyn vermaek zoo-groote peynen moet onderstaen, wat groote tormenten voór meerder genoegen, zoo in't spreken, als in 't aenhooren, bereyd zyn: dit getuygt den heyligen Bernardus, al-waer hy zegt: Si pro otioso verbo reddet unusquisquè rationem in die judicü; quantò magis pro verbo impuritatis, turpitudinis & impietatis? Is 't dat een-ider voór elk ydel woórd rekeninge zal moeten geven in den dag des oordeels; hoe veel te meer zal hy dit moeten doen voór een woord (ja ontelbaere woórden) van onzuyverheyd, ontugtigheyd ende goddeloosheyd?
Leert dan in tyds, wat u hier te doen staet, ô Mensch, om van zoo-snoode ongeregeldheyd u in tyds te ontmaken: leert ten eersten die plaetzen schouwen, daer gy perykel zoude konnen loopen: hier van vermaent u den grooten Augustinus: Minùs voluptatibus stimilatur, qui non est, ubi frequentia est voluptatum. Hy word minder gekwelt van kwade bekoringen, die de plaetzen schouwt, daer sy overvloedig zyn. En gelykerwys alle vuyligheyd aen de natuer als eenen af-keer baert, zoo is 't hier wel bezonder van noode bezorgt te zyn, om nae de ziel niet besmeurt te worden: dit bevestigt den heyligen Bernardus met deze wynige, maer bondige woórden: Mens assueta deliciis,
| |
| |
nec exculta disciplina sarculo, multas contrabit sordes. Een gemoed aen genoegten (onder de-welke ik rekene het behaegen genomen in vuylen klap) vast-gehegt, ende niet onder-rigt door den breydel van goed gedrag, vervuylt grootelyks. En voôr zoo-veél dat deze besmeuringe de aldergrootste, en ten op-zigte van het ghene besmeurt word, zoo-veél te meer berispelyk is, zoo zyn die, de-welke zig daer aen blood-stellen, te blinder, te uytzinniger, om dat sy, met vermaek te nemen in iet, dat vergankelyk is, verliezen eene zaek, die van oneyndelyke weerde moet gehouden worden: dies-volgens dient'er zeer wel op gezeyd, dat een kort plaizier oorzaek word van oneyndelyke smerten; Het welke den heyligen Ambrosius met korte woôrden vastelyk besluyt: Delectatio cecidit, & praeteriit: vulneravit, & transiit: miserum fecit, & abiit: infelicem reddidit, & reliquit. Het plaizier is geëyndigt en verdwenen: het heéft beschadigt, en is voór-by-gegaen: het laet ellende agter, ende het is verstôven: het maekt ongelukkig, ende verlaet te saemen. Want zoo den grooten Gregorius getuygt: Hi frequenter majores tribulationes ex carne suscipiunt, qui carnis voluptatibus delectantur. Die, dewelke in de genoegten des vleesch behagen nemen, worden door het vleesch gemeenelijk de aldergrootste kwellingen gewaer. Eyndelijk, gelyk eene genster | |
| |
een groot vuer veroorzaekt, zoo doet ook den onbetaemelijken praet, denwelken tot alle ongebondentheden aenlyd: vervolgens kan al het by-gebragt ten dezen op-zigt waer gemaekt worden.
Credite me vobis folium recitare Sibyllae.
Ik hebb' de Waerheyd hier gezeyd;
U dient dan ook voórzigtigheyd.
Eer ik mijne zeylen stryke, moet ik nog een weynig op deze zeè van wellusten laveren, ende ik noode den Lezer van verre mijn Schip in d'oog te houden, om te zien waer ik aen-landen zal: de Comœdien, de Spectakels, de Guychel-spelen zyn nog zoo-veéle klippen, daer ik moet voôr-by zylen, eer ik de Haeven kan bereyken. Grooten Godt! wat al strikken en lagen worden daer geleyd aen Eerbaere ooren! en dat niet alleen met woórden, maer onbetaemelijke actien, ende diergelijke, die als zoo veéle Tongen zyn, die het vergif van Ontugtigheyd op de zinnen uytspouwen! ik gebruyk dan de woôrden, hier bezonderlijk, van den heyligen Cyprianus: Scelus non tantùm geritur, sed docétur; adulterium discitur, dum videtur; &, lenocinante ad vitia publicae auctoritatis malo, qua pudica fortasse ad spectacula processera, de spectaculo revertitur impudica. Hier word
| |
| |
het kwaed niet alleen geöeffent, maer ook geleert: het Overspel word geleert, terwylen het gezien word; ende, de onbeschaemtheyd lokkende tot alle fouten doór hare openbaere vermetentheyd, zoo keert die, dewelke zuyver nae het Spectakel gegaen was, geheel onzuyver daer van weder. Welken voórzeyden heyligen Vader met den zelven yver in dezer voegen voorts-gaet hier van te spreken: Quid inter haec Christianus fidelis facit, cui vitia non licet ne cogitare? quid oblectatur simulacris libidinis? ut in ipsis, depositâ verecundiâ, audacior fiat ad crimina: discit facere, dùm consuescit vidêre. Wat zal eenen getrouwen Christi-geloovigen doen, denwelken zelfs de zonden niet mag gedenken? wat neémt hy vermaek in aenlokzels des vleesch? op-dat hy in de zelve, de schaemte af-geleyd hebbende, vermetender worde: Hy leert doen, het ghene by gewoon is te zien. Dit is voórwaer maer al te zeker: Dus om sijn zeggen voórder te bevestigen voegt hy hier by: Non licet, inquam adesse Christianis fidelibus, non licet omninò: sciant, haec omnia inventa dœmoniorum esse, non Dei. Het is, zegge ik, niet geöorlooft aen de Christenen alhier tegenwoórdig te zyn; 't is geensins geöorlooft: dat sy weten, dat alle dit (die verkleedingen, die actien, die vleyingen &c.) uytvindzels zyn van den duyvel, niet van Godt.
| |
| |
Den heyligen Chrysostomus zegt niet minder, alswanneer hy die vrugtbare fontyn van alle ongeregeltheyd, diën zetel van pestilentie, dat Babilonisch forneys, dat banket des duyvels, met de volgende woôrden aentast: Quidquid ibi geritur non est oblectatio; sed pernicies, sed pœna, sed supplicium: quid prodest illius temporalis voluptas, undè perpetuus nascitur dolor? Al wat daer verrigt word is geen vermaek, maer verderffenisse, smert, straffe: wat baet het tydelijk genoegen van dit alles, waer uyt het eeuwig verdriet voorts-komt? Eyndelijk Augustinus noemt de Spectakels een schand-vlekke, de pest der zielen, de vermetentheyd der ydelheden, den ondergang der goede zeden: Spectacula turpitudinis, labem & pestem animarum, licentiam vanitatum, honestatis eversionem: Zoo-dat zeer-voorzigtigtiglijk dede den heyligen Ludovicus Koning van Vrankryk, als-wanneer hy aen alle Toôneel-speélders gebood het Ryk te ruymen. Zoo-veere zelfs gaet deze waerheyd, dat de Heydenen getuygen, dat men zig van deze plaetzen wagten moet. Onder andere bekent Seneca, dat'er niets zoo-schandelijk is aen de goede zeden, als de Spectakels; ja dat hy daer noyt heéft tegenwoôrdig geweést, oft hy keerde met verargernisse nae huys: ende daerom gebood Aristoteles met authoriteyt der Oversten, dat | |
| |
men bezonderlijk alle Kinderen daer van zoude houden: het-welk de Lacedaemoniers stiptelijk na-gevolgt, en de Romeynen bekragtigt hebben, met deze soort van Verleyders des volks te verstooten, op dat sy van hunne feylen zig niet deelagtig zouden gemaekt hebben.
Het-ghene tot-nog-toe hier van gezeyt is, moet ook verstaen worden van alle Dansch-scholen, dertele by-een-komsten, ende Guychel-spelen aengegaen tusschen ongelijke of suspecte persoonen, hetwelk altemael van Chrysostomus met deze woôrden bestraft word: Ubi saltus lascivus, ibi diabolus certò adest; ubi cytharae & chori, & plausus manuum, ibi virorum tenebrae, mulierum perditio, Angelorum tristitia & diaboli festum. Daer men dertele danssen houd, daer is ook den duyvel; alwaer spel, en vrolykheyd en geklap der handen, aldaer (te weten in de kwaede gezelschappen) is de duysternisse der mannen, en de verdervinge der vrouwen, de droefheyd der Engelen, de vreugd des duyvels. Veéle Exempels hier by-te-voegen zoude aen den Lezer tot last dienen, om-dat het voôr-zeyde de zaek genoegzaem bevestigt: een zy dan voôr hondert, om hier te sluyten:
Tertulianus verhaelt, dat op sijnen tyd zekere Vrouw, van de Spectakels nae huys wederkeerende, van den duyvel bezeten wierd; | |
| |
en alswanneer den duyvel doôr de kragt der heylige Woôrden gedwongen wierd te bekennen, waerom hy zig hadde verstout in 't lichaem van eene Christene Vrouw te komen woonen, zoo heéft hy geantwoord: om-dat ik haer in mijn huys gevonden hebbe. Is het zoo perykeleus, ofte ten minsten is 't altyd schandelijk de Comœdien &c. by-te-woonen, vlugt dan de plaetzen daer de plaegen vallen, en daer gy, eer gy 't nog merkt, bedorven word: want
Ille locus casti damna pudoris habet.
Et ... Ludi quoquè semina praebent
Hier is gevaer voór d'Eerbaerheyd.
Hier word den weg tot kwaed geleyd.
Daer zyn buyten dit alles nog algemyne schaeden en ongemakken daer uyt voort-komende; want behalven den ondergang der goede manieren, en by-na van geheele Steden, van Godt ons toe-gezonden, niet op-en-houden, om-dat de zonde niet op-en-houd, dewelke gehand-haeft word doôr de Comœmien en diergelijke, van dewelke men als-dan zelfs geen eynde maekt: Ja verwondert u | |
| |
niet meer ontugtige Weireld, dat den Rechtveérdigen Godt sijne straffende hand zoo-schrikkelijk uyt-streékt, ende u met zoo-veéle plagen, vergiftige ziektens, bloedige Oorlogen, diere tyden &c. straft, dewylen de Onkuysheyd en het ongeregeld leven zoo verre gestegen zyn, dat de menschen by-na gelijk zyn geworden aen de onredelijke dieren; en wie zal loochenen, dat deze pest meer en meer voort-zet door openbaere onstigtingen en schandaelen, dewelke op de jonge gemoederen en alder-schadelijkste uytwerkzel hebben, voór zoo-veel zelfs bejaerde Persoonen vol verargernis daer van weder-keeren?
Maer, maer dit alles gezeyt aen de doove en dwaeze kinderen dezer Eeuwe, over de welke de Goddinne Philautia, de eyge liefde en goedtdunken, de overhand heéft; voórwaer Sy hebben ooren, Aures habent; maer sy en hooren niet, Sed non audiunt: en schoon sy de straffen voór hun oogen zien, ja gevoelen, sy blyven dog geduerig voorts-gaen in hunne kwaede passien en ondeugende Tael; men mag hun zoo-veél Vermaenen en Raeden als men wilt, sy zyn Vleeschelijk, en blyven altyd de zelve stinkende Bokken en Epicuri-zwynen: zoo-verre zelfs, dat men geenen Staet of Conditie vind, ofte deze schand-vlekke heéft'er sommige met de keél gevat, wiëns leven maer een beesten- | |
| |
leven moet genoemt worden: en al is 't, dat de Sterre-kykers schryven, dat de Sterre Venus veéle duyzende meylen van de aerde af-staet, ik zegge evenwel, dat Venus de Godin der ontugtigheyd, voór de welke alle dagen en nagten den wierook van Onzuyverheyd gebrand-offert word, zeer-naer by ons is: ja zoo-vleeschelijk zyn hedendaegs veéle menschen, dog in een beesten-vel, dat sy nae nieuwe en ongehoorde lusten, gelijk den hond van aesopus nae een stuk vleesch, zonder ophouden tragten. Maer gy dwaeze en uyt-zinnige, die den weg der verderffenis zoo nae 't lichaem als nae de ziel inloopt, wat blyft gy nog steken in die grondelooze zeé van zonden en misdaeden? weét gy dan niet, dat Amare, Beminnen, en Mare, de Zee, niet zeer veél van malkanderen verschillen? en gelijk de Zee ontallyke opslockt, dat ook de Onzuyverheyd 'er zeer-veéle vernietigt? weét gy niet, dat, gelijk de Zee doór de baeren buldert en tiert, uw hert beroert word doór de menigvuldige onzuyvere discourssen? wilt gy nog blyven freéten die stinkende Sodoms-Appelen, waer van u de tanden waggelen? wilt gy nog blyven zitten aen de Vleesch-potten van aegypten? ó onbedagte! ô uytzinnige! wat zal het eyndelijk met u worden? weét gy niet, dat gy by al dit de alder-ellendigste slaeven word? weét gy niet, dat gy | |
| |
daer doôr uwen goeden Naem verliest, want Fama en Famula, de Eer en het Dienen van uw dertel vleesch, by-nae over-een uytkomen? en dat de Eene verhuyst, daer de andere zig laeten vinden? gy weét het; maer, om alles met een woórd te besluyten, gy wilt het niet weéten; en daerom loopt gy wilt het niet weeten; en daerom loopt gy met rassen schreden in uw tydelyk en eeuwig verderf.
Ik spreke dan voór het laest den aendagtigen en wel-beraeden Lezer aen, ende bidde hem om de liefde Godts, dat hy in deze materie wilt voórzigtig zyn; want is'er eene behalijke ziekte onder alle die der Tonge, dan dat grouwelijk monster, dat afgrysselijk wan-schepzel, die helsche slange, diën gemaskerden duyvel: vlugt alle die swarte Nagt-vogels ende leelijke spoóken, vlugt alle dat Narre-gespuys, die mom-gezigten; ende, het hooft op-heffende tot het aenschouwen van den op-staenden Degenraet, die ik in volle klaerheyd in mijn tweede Deel u zal vertoonen, trekt eenen af-keer aen van alle duyfterheyd ende haer gevolg, dat is, schouwt alle die Mond-praeters ende onbeschaemde Lanterfanters, welkers Onzuyveren praet de goede Zeden bederft, volgens het zeggen van den Apostel: Corrumpunt mores bonos colloquia mala: vlugt se, zegge ik, ende snyd den draed | |
| |
af, eer-dat eene geheele war-streén word; vlugt dat besmeurt is, wilt gy niet besmeurt worden; want die het roet of peck aenraekt, word van het zelven bezoeteld: die by de hedendaegsche onzuyvere Nieuw-gezinde verkeert, word van de modestie en Eerbaerheyd af-getrokken; die de Ontugtige zamenspraken aenhoort, word wel-haest van eenen zuyveren Joseph eene arme slave van sijne kwaede passien; die de pest sijnder ziele niet en schroomt, komt wel-haest tot het verderf der zelve; die zonder op-lettentheyd in deze materie te werk gaet, valt seffens in eenen diepen poel van ongeregeltheden. Betragt dan die zaemenspraeken, daer gy gestigt van weder-keert: stelt daer uwe zinne op. Quaecumque pudica, hec cogita. Immers het is, ende blyft zeker:
Vir Probitatis amans nîl fœdum promit ab ore.
Een', die de waere Deugd bemind,
Is noyt op vuylen klap gezint.
|
|
Auteursrechtvrij