|
| |
| |
| |
V. Zinne-beeld.
De bedriegelyke Tonge.
| Lemma. | Nulla fides... |
| Zinspreuk. | Wilt niet Betrouwen, |
| | Of't zal u Rouwen. |
EEn kat, dat spits en listig Dier,
Gaet hier en daer op haeren swier,
En laet zig vinden t' allen kant;
Geen dier en schynt'er zoo-galant:
Nu vangt s'een muys, dan weér een-rat,
Wat dunkt u van de slimme Kat?
Die beetjens smaeken haer zeer-wel,
Die zyn voór haer een lustig spel,
| |
| |
Het is haer wensch' en meest' plaizier
Te loopen daer. Te loopen hier,
Te gaen op jagt, te gaen op buyt,
Daer is sy dagelyks op uyt;
Doch 't meest van al zit sy by 't vier,
En kykt nu daer, dan weder hier,
En wagt als nae een lecker brok,
Die Thrîen de maert of Pier den kok
Voor 't Katjen zorgelyk bewaert,
Dan is het beestjen wel bedaert,
Dan streelt het hun langs allen kant.
Nu geeft men het wat vleesch of vis,
Of wat'er in de keuken is,
Dan zoete melk, of ander spys,
Dan gaet het Mintjen nae den eysch:
Sy streelt, sy voegt haer by den eért,
En swiert, en kwispelt met den streért,
En vleyd, en zoekt gevleyd te zyn,
Dog niet vn ieder in, 't gemyn;
'T is maer van Thrîen en Pier den kock,
En alles om een lecker brock:
Sy springt op 't lyf, sy caresseert,
Sy tuymelt eens, sy saluëert,
Sy jouwt, sy fleemt, ik weet niet wat
Al doet ons alderliefste Kat;
Zeer liefgetallig in den schyn,
Doch argelistig in het zyn.
Dus zoo ik alles wel doórgrond',
Zoo dogt my dat ik 't stuk verstond:
| |
| |
Sy houd by stek den witten voet;
Wanneer men naer haer lusten doet;
Maer zoetjens wat; my dunkt zeer wel,
Dat zulks is enkel fielen spel;
Het streelen waer wel-haest gedaen,
Dat sy moest nugter henen gaen;
En daerom zegg' ik voor gewis,
Dat zulke vriendschap maer en is,
Geveynst, bedrieg'lyk, zonder grond,
Gelyk 'er menig ondervond:
Want komt men haer wat al-te-by,
Sy speélt de beest en maekt de pry,
Sy groet u met een' dapper beét,
Gy, die het voelt, het beste weét.
Hier ziet men, het beste weet.
Hier ziet men, dat een mallen vrînd,
Aen wie men jonsten mede-dînd,
Ons streelt en vleyd, wanneer ons baet
Hem even-eens na wenschen gaet:
Als dan hy juygt, en lustig tiert,
En met ons goed sijn eygen ciert;
Dan is 't: myn' alderbesten maet,
Dat alles u na wenschen gaet,
Dan is 't: myn alderzoetsten vrind,
Dan is 't: myn hert, myn liefste kind;
Dan is 't: ik ben uw' trouwen maet,
Gy zyn myn heyl en toeverlaet;
Ik ben Orestes 't allen tyd
Waer 't dat gy kwaemt in groot gevaer
Ik aenstons uwen helper waer;
| |
| |
Dat imand ded' u schaed of schand,
Gy my tot uw' verdeding' vand:
Dat imand, zelfs in 't minste kas,
U eenigzins nadeelig was,
Ik zoud hem toonen, wat een Man
Van goed gedrag en leven kan,
En hoe een klapper dient gestraft,
Die op zoo-brave lieden blast:
Ik zoud, hier met een woórd gezeyd,
Uw' helper zyn ten allen tyd.
Ziet daer een staeltjen van een vrind.
Die u maer om het uw' bemind,
Want daer gy smeért, daer smeêrt hy mé
En is gedienstig, wel-te-vré,
En bly-gemoed, ja honig-raet
Is alle sijnen zoeten praet;
Den Nectar vloeyt uyt sijnen mond;
Word gy bedroeft, hy schynt gewond;
Zyt gy plaizant, hy volgt uw zin;
Dat hebben vleyers treéken in.
Doch zoo hy maer een woordig hoort
Dat hem wat reakt, hy is gestoort,
En zegt: dat gy zyt los van zin,
En niet en houd van zuyver min,
Dat gy bezit een dobbel hert
Om hem te brengen in de smert.
Maer Lezer, als gy 't stuk bevat,
Zoo let eens op de valsche Kat;
Gelyk sy zeffens word gestoort,
En dan nae geene streeling' hoort,
| |
| |
Maer u, waer dat het wezen zou',
Zal geven menig beét en krouw',
Zoo is het effen hier gesteld,
Wanneer men imand anders scheld
Voór dwaes, uytzinnig, zonder grond:
Zoo raest een' ongezouten mond,
Omdat hem nu niet mede gaet
Dat eertyds diende tot sijn baet.
Ik will' dat gy hier uyt beschouwt,
Dat ieder-een niet dient betrouwt,
Omdat'er menig slimmen kwant
U zoekt te krygen op sijn hand,
Om, zoo hem 't minste tegen staet,
Te loonen u met schand en smaed;
Dan gaet hy hier, dan loopt hy daer
Om die of deze nieuwe maer,
Doch meest, omdat hy uwen naem
Zoud' doen passêren doór de faem
Voór zot, voór iet, ik weét niet wat,
Ja dit doór zoo-een groote stad.
Hy zegt: dat gy een zuyper zyt,
Dat gy steêkt vol van haet en nyd,
Dat gy een wulpsch en dertel Man,
Die nimand g'noegzaem vlugten kan,
Dat gy een epicurisch swyn
Van ider moet gehouden zyn;
Dat gy, een valsch, onaerdig dier,
Zoekt uwe winst dan daer, dan hier,
Om aerme lieden van de stad
Te prangen alles van hun gat;
| |
| |
Dat gy een guyt, een ydel hooft
Van alle goed en Deugd berooft,
Van ieder weérd te zyn veragt,
En haest tot groot verdriet gebragt,
Dat gy zyt in een menschen vel
Den grootsten duyvel uyt'er hell'.
Zoo is 't dat zulken bengel liegt,
Zoo is 't dat zulke Tong' bedriegt,
Met leugens, trekken vol venyn,
Om u te brengen in de pyn:
Hier ziet men hoe de wereld gaet,
Voór jonst en goedheyd nyd en haet;
Zoo-dat men zeggen mag gewis,
Dat sy en zalsch en listig is.
| |
Vermaeninge.
MY dunkt, dat ik zeer-wel eene bedriegelyke Tonge vergeleken hebbe by eene geveynsde Kat, zoo-verre, dat ik meyne, de zelve geene betere gelykenisse te konnen toepassen, om-dat ik alle bedrog, en wel bezonderlyk dat van de leugentael, daer mede wille af-beélden: diesvolgens zal hier wederom een wynig wyd-loopiger zyn, om den Lezer van de zaek te verwittigen op de klaerste wyze die ik vinden kan. Ik beginne dan deze aenspraek met den voórderen uytleg te doen van de Katten, waer van wy hier voren gehandelt hebbende, al-hier | |
| |
met wynige Veerzen gaen van vermelden, die om hunne bondigheyd niet on-pas zullen komen: teweten, dit zyn de eygendommen van dit Dier.
| |
Catus.
Dente ferox, Oculis fallax, metuendus & unque est,
Atquè aliquod semper lugubre murmur edit:
Mirè agiles, celeri, veluti sunambulo, cursu
Tecta per & turris culmina summa volat:
Hunc caveas, si forte paret tua stringere colla;
Strangulat amplexu colla ligata suo.
Zoo imand wilt den aerd der nederlandsche Katten
Nauwkeuriglyk doórzien, de Veersen doen 't hem vatten
Hier boven aengestelt: het is een habbig Dier,
Spitsvinnig, nagelscherp, en maekt een droef getier:
Zeer-wonder ras en snel, en loopt met slimme schreden
Langs daken, thoôrens zelfs, tot boven van beneden,
Maer, zoo men 't wel bevat, het is een listig Beést,
En daerom moet sy zyn van idereen gevreest:
Gevreest zegg' ik nog eens, want die haer komt betrouwen,
Zal dit, 't zy vroeg of laet, eens dapperlijk berouwen,
Sy streelt gelyk het schynt, maer zoekt uw ongeval,
'T bedrog streékt in den steert, dat u beschaeden zal.
Om-dan, zoo veél het my mogelyk is, deze vermaeninge op den vorigen zin te trekken, is het myn voórnemen, het bedrog van eene looze Tonge voór-te-stellen; 't bedrog zegge ik, niet zoo-zeer in klyne gelegentheden, als wel in gewigtige gevallen, omdat men, het grootste kwaed overwonnen hebbende, met minderen aerbyd het minste kan ten onderen-brengen.
| |
| |
Deze mijne bemerkinge zoude ook konnen getrokken worden op de Leugentael, als zynde den bekwaemsten middel tot het bedrog; maer daer-laetende de leugens van minder gewigt, gaen ik over tot die, de-welke den Evenmensch in naem, fortune, goederen beschadigen; en al-hoe-wel de leugen altyd zonde is, gelyke ons de woórden van den Ecclesiasticus te kennen geven: Noli velle mentiri omne mendacium. En wilt geene leugens spreken. En gelyk ons kenbaer maeken de heylige Vaders, onder welke den heyligen Gregorius zegt: Mendacium omne iniquitas est. Alle leugen is kwaed; nogtans gaen ik de twee eerste soórten, de-welke van de Theologanten genoemt worden Officiosum, & Jocosum, Voórdeelige, en vermakelyke leugen, in stilte voór-by, zeggende alleenelyk met het heylig Schrift: dat de leugentael voór den Heere eenen grouwel is: Abomìnatio Domino labia mendacîa; Zullende alleenelyk mynen Thema maeken van de derde soort te-weten de schandelyke leugen, Perniciosum, Op-dat den Lezer, vattende hoe gemeen sy heden-daegs, en samen hoe schaedelyk en verfoeyelyk sy is, zig daer van, is hy pligtig, in toekomende wagten, en ook andere daer van doór sijn goed exempel aftrekken zoude.
Den aerd van eene bedriegelyke Tonge, die met leugens den even-mensch beschaedigt, is den alderverfoeyelyksten; hy word op-gewekt | |
| |
doór een zeker af-gunst, voórts-komende uyt het benyden van eens anders geluk: ofte wel, om-dat sy, imands gunst verloren hebbende, zig op het alderschandelykste wreken wilt: haere aenwendzels zyn veél-voudig: sy gebruykt nu die, dan deze occasie: deze persoonen maekt sy die leugens wys, andere doet sy wederom nieuwe gelooven: sy zoekt met een-ider samenspraeken te houden, om langs dezen kant te vatten, wie sy-op-haere zyde het best zal konnen trekken, om tegen haeren vyand mede te spannen, en hem alzoo te spoediger te konnen verderven: deze fout is doch het meest te vinden in die, de welke, zoo ik zeyde, uyt imands gratie gevallen zynde, door spyt zoo-daniglyk aengeport worden, dat sy niet konnen rusten of gedueren, altyd hunne bedriegelyke Tonge meer en meer scherpende. Maer imand zoude misschien zeggen; daer konnen ook al genoegzaeme redens toe zyn, bezonderlyk als men een-ander zonder oorzaek uyt sijne vriendschap verstoot, en dies-volgens moet dat spyt grooter sijn; deze reden kan wel plaets grypen, eens-deels, om-dat men zekerlyk als-dan in het eerste verbittert is; doch 't en is daerom niet geöorlooft imands eer te kort te doen, veel min met liegen en bedriegen. Wat nu aengaet dien, den welken de vriendschap zelfs breékt, dat is meer gebeurende, | |
| |
om-dat de gemoederen zoo trotsch zyn, dat den eenen van den anderen het minste stuer woórd niet wilt verdraegen, en uyt deéze, al zyn het klyne oorzaken, ontstaen groote vyandschappen, de welke hoe sy meer en meer toe-nemen, hoe ook meer de leugen-agtige laster-tael toe-neemt, als zynde den bekwaemsten middel om sijnen vyand teenemael te verderven, den welken niet kostelyker heéft als den goeden naem; Melius est nomen bonum, quam divitiae multae. Het is beter eenen goeden naem te hebben, als vele rykdommen. Dat deze vriendschap zoo-haest gebroken is, moet men al wederom niet verwonderen, want het meesten deel sijn brood-vrienden, maer geene nood-vrienden; vrienden van plaizier, maer niet van dienst; vrienden in den schyn, maer niet in het zyn; edog, gemerkt ik van zulke in 't laeste dezer Vermaeninge nog zal handelen, gaen ik dit hier in stilte voór-by.
Het is dan doór de dagelyksche ondervindinge maer al-te-veél bekent, dat de valsche leugentael, die men agter imands rugge laet hooren, oorzaek is van ontallyke kwaeden, want een ander, iet gehoort hebbende, draegt het over; dezen insgelyks; zoo geraekt het de geheele stad doór, ja het doórdringt de sterkste mueren en wallen, ende verspryd zig doôr geheéle landen en provincien; hier uyt komen dan voôrts, oneenigheyd | |
| |
tusschen familien, oproer tusschen de borgers, injurien, af-gekeertheyd, wraek, ende eenen altyd-durenden haet; ja al zoude dit aen iemand vremd schynen, dat uyt een kwaed zoo-veéle kwaeden ontstaen, men moet het evenwel voór vast houden, dat de exempels zulke, ja nog argere, gevallen hebben doen zien. Maer wat kan imand om een kleyn ongelyk zoo-zeer op-hitzen, dat men als onverzoenelijk is, ende tot de uyterste boosaerdigheyd sijne Tonge begeéft? spreékt klaer uyt verharden haeter van uwen Even-mensch, en wyst, is 't dat gy kont, eene reden aen, die zult zeggen; dog aengezien men u vraegt, dient'er gesproken: en wilt geene schoone woórden tot uwe verdedinge aen-wenden; spreékt regt uyt: maer dat verdient, hoore ik u zeggen, eenen onstandvastigen Vriend, die maer den naem heéft, dog de daed niet. Verdient hy zulks?... myn gevoelen is dat het u-lieden toestaet de gebroke Vrindschap te herstellen; en wat dunkt u? Dat ik dit met recht of onregt wreken moet: Dat is eenen weg in-gaen, die tot de wrake leyd; dog wreken is zonde: diesvolgens overtuygt gy u van dien mis-slag. Zoo-dan brengt eene goede verontschuldinge by, is't dat gy kont: bekent de waerheyd; en wilt die niet verduyken; Quid verba quaeris? Veritas odit moras.
| |
| |
Ik moet my daer over wreken, om-dat het al-zoo de maniere is, en om-dat ik anderzins voór een slegt-hooft zoude passeéren. Maer dat is nog al eens u willen verontschuldigen, daer gy u beschuldigt; want al is't dat andere kwaelijk doen, daerom moet gy het zelve niet volgen. Wel zegt dan eyndelijk wat reden gy hebt van uwe Tonge zoodaniglijk te scherpen, dat gy geen eenig deel van den Naem uws Even-naestens ongeschonden laet? Om-dat ik hem zoeke te verderven. Nu zegt gy ten laetsten de waerheyd; die gy anderzins niet en wilde aenhooren ofte volgen; maer het is de reden niet, daer men u nae vraegt: deze wilde ik wel eens hooren: spreékt dan klaer uyt, Apertè, ita, ut se res habet, narrato. Ik kan niet gedueren, ofte ik moet hem bekladden; dat is misschien, om-dat gy uwen haet voed, ende hem niet en wilt, 't zy doôr Raed of Reden, af-leggen? Antwoôrd: ik kan hem niet overmeesteren: dat was u gemakkelijk geweest, hadde gy dit in't eerste gedaen. Egter dat'is nog al geene reden, waerom gy uwen Vyand zoo-ongenaediglijk doór het scherp-snydende zweêrd van uwe valsche Tonge beschaedigt, met niet alleen sijne bedreve fouten te vergrooten, maer daer nog andere, die hy noyt begaen heéft, by te voegen; en aengezien ik wel weét, dat gy geene reden kont aenwenden, die u van deze zoo-schandelyke | |
| |
fout eenigzins zoude konnen verontschuldigen, zoo moet gy u zelven overtuygt agten, ende van zelfs, doet gy wel, en wilt gy eenige reden bezitten, dezen haet af-leggen, en u met uwen Vyand verzoenen.
Mynen Lezer, gy ziet hier uyt, hoe-zeer deze fout in-gewortelt is, zoo men zig daer aen vast-hegt, diesvolgens kont gy van-nu-af haeren verfoeyelijken aerd genoegzaem bespeuren; dog om u dat nog beter te doen vatten, wille ik nog een wynig wyd-loopiger zyn, en u dit uyt eenige andere Bemerkingen doen zien.
Ten eersten, men kan de leelykheyd dezer zonde zien uyt haeren oorspronk: want den vader der Leugen-tael is den duyvel, vervolgens alle Leugen-tael is den duyvel, vervolgens alle Leugenaers, en wel bezonderlijk deze soort is van hem af-hangelijk: Vos ex patre diabole estis: te-meer om-dat hy den op-stoker van alle bedrog en valsheyd is. Immers hoe veéle strikken legt hy niet doór eene Leugen-agtige-tonge, zelfs aen de onberispelijkste persoonen? hoe veéle vremde middels gebruykt hy niet, om de Deugtzaemste voór uytzinnige te doen passeêren? voórwaer ik mag van u-lieden alle, gy ongetemde, ongenadige, en vergiftige Tongen, met regt zeggen: Tota die cogitavit injustitias Lingua vestra. Den geheelen dag hebt gy-lieden bedrog bedagt. want: Sicut novacula acuta fecistis dolum. Gelijk een scherp-snydende mes sijn u-liede
| |
| |
valsche besluytingen geweést. Maer weét ook dat Godt u dreygt met deze woôrden van den Ecclesiasticus: Vae duplici corde & labiis scelestis. Weè aen eenen dobbel-hertigen, en aen ondeugende lippen. Jae daer is niet zoo zeker, als dat de straffe over dusdanigen, gaet hy voorts, zal nederdaelen, want: Testis mendax peribit. Eenen valschen betigter zal vernitigt worden. Diesvolgens let'er op, gy leugen-agtige Lasteraers, die, niet te-vrede zynde het kwaed van een-ander, daer gy al veél goed van genoten hebt, te verspreyden, daer-en-boven hier vercierde misdaeden byvoegt, om sijnen Naem, Fortuen, Eer, Goederen, ja hem zelver te verderven; let'er op, zegge ik, let, let op deze waerheyd, die ik nog eens u voórstelle, op dat gy, doór den schrik bevangen zynde, u betere: Abominatio Domino labia mendacia. Leugen-agtige lippen sijn voór den Heer eenen grouwel.
Ten tweeden, om het gezeyde nog voórder te bevestigen, stelle ik u voór-oogen de volgende Exempels, bekragtigt doór den onfeylbaeren Zegel van 't heylig Schrift: eene verfoeyelijke Leugen-vervierster is geweêst de Huys-vrouwe van Putiphar; dewelke, den zuyveren Joseph doór streelinge tot haer onzuyver voór-nemen niet konnende brengen, doór eene onbeschaemde Leugen by haeren man | |
| |
zoo-veél te weég bragt, dat den onnoozelen Joseph in den kerker gesmeten wierd; maer deze haere zoo-vervloekte Leugentael heéft haer zonder twyffel wel dier gestaen, want Godt, die de onnoozele verdedigt, straft, 't zy hier 't zy in 't ander leven, de valsche beschuldigers. De straffe van deze zonde heéft openbaerelijk gebleken in de Lasteraers der zuyvere Susanna, dewelke, naer haer ten-onregt beschuldigt te hebben, een droef, dog wel-verdient lot hebben moeten onderstaen, alswanneer gebleken heéft, dat valsche Tongen den Heer eenen grouwel zyn, denwelken deze vernietigt, om de sijne, ten onregt geleden hebbende, te verheffen en te verheerlyken.
Het zelve mag men ook zegge van die valsche en nydige Hovelingen, die, Daniël in synen handel niet konnende vatten, alle listen en bedrog bedagt hebben, en, zoo 't wel waerscheynelijk is, hem hier en daer doór valsche Lasteringen by den Koning hebben hatelijk gemaekt: 't is dan doór hun overdriegen zoo-verre gekomen, dat Daniël, by den Koning in ongenade gevallen zynde, in den kuyl der Leeuwen gesmeten is; dog, daer-naer uyt den zelven getrokken zynde, in in synen voôrigen staet herstelt geworden, ende die, dewelke hem zoo-véle listen geleyd hadden, hebben het zelve lot, dog met hun leven ellendiglijk te verliezen, moeten onderstaen. Zoo | |
| |
bewaert Godt de sijne, ende vernietigt de valsche. Diesvolgens: Non loquaris contrà proximum tuum falsum Testimonium. En spreékt tegen uwen Even-naesten geene valsche Getuygenisse. Doór welken woôrden alle Logentael tegen den Even-mensch verboden word, en wel bezonderlijk die, dewelke doór een valsch en wraek-nemende hert, vol venyn en af-gekeertheyd, altyd tragtende nae eens anders verderf, gedreven word: zoo-dat men-zoude mogen zeggen, dat zoo-een hardnekkig mensch, den natuer van Beir, Tiger, oft Leeuw aengetrokken hebbende, de Sententie der oude Hebreeuwen verdient: Omnis, qui falsum Testimonium dicit contrà proximum suum, dignus est, ut canibus, projictatur. Alle dien, den welken Valschelijk spreêkt van sijnen Even-naesten, is weérdig, dat hy voór de honden gesmeten worde.
Om deze Vermaeninge haeren volle eysch te geven, moet ik van 't bedrog, het welke men zelfs onder den schyn van Vrindschap aen een ander veroozaekt, wat breeder gaen verhandelen.
Eenen vermomden Vrind gaet op de zelve maniere voorts, als Joab ten opzigte van Amasa: sy waeren met malkanderen verzoent, zoo het mogte blyken, vervolgens Vrienden met den scheyn; maer dat bleék wel anders korts daer-naer: want als Joab, Amasam te gemoed komende, hem vriendelijk groetede, | |
| |
zeggende: Salve mî Frater: Weest gegroet mynen Broeder, gaf hy hem te-samen den steék van Verraeder: ende op diergelijke wyze gaen de valsche Vrienden dikwils te werk, dewelke doór hunne nydige Tonge, met honig overdekt, een-ander ellendiglijk bechaedigen. Deze zyn van buyten gelijk aen een Sepulchrum daelbatum, maer van binnen gelijk aen het peerd van Troyen: sy steken vol listen, vol af-schouwelijke valsheyd: sy zyn Wolven in Schaepsvellen, dewelke, zoo sy de kans maer open zien, een eerlijk en deugdzaem Man om den thuyn leyden; sy scheynen geene konst zoowel te bezitten als van gedienstigheyd, Officii; maer sy konnen met'er daed niet anders als bedriegen; alle den Laus, die sy u geven, is de aldergrootste Fraus, die sy u konnen toepassen; immers wat is 'er by dusdanige gemeynder, als vriendelijk te zyn met de woôrden, en vyandlijk met de daed? diergelijke zyn gelijk aen de Biën, dewelke honig in den mond, maer van agter eenen scherpen hangel draegen; met de woôrden zyn sy eenen liefgetalligen Cato; met de werken eenen wreeden Nero; de zelve valsche Schyn-vrinden slagten de Katten, die van voôren lecken, en van agter krabben: en wat is'er op deze bedriegelijke tyden gemeender, als dat sy hunne treken met den mantel van simulatie behangen, en op de manier der Katten hunne | |
| |
dobbelhertigheyd met eene gemaskerde vrindschap tragten te bedekken? sy hebben zegen in den mond; maer den vloek in 't hert: met de woôrden wenschen sy u geluk toe; dog met het hert den ondergank: met den mond zeggen sy u goede dagen toe; maer met het hert begeiren sy uwe dood; helpers in den schyn, verdelgers in 't gemoed: vertroosters met de beloften; verdrukkers met de werken: behoeders met de woôrden; beulen met'er daed. Niets is'er by hun gemeender als Vrind te zijn in de gedaente; ende siel met het herte: met een woôrd gezeyt, in den mond voeren sy Ave; maer in het hert Cave. O gevynsde vrienden! ô aldervreezelijkste vyanden! 't is al van gedienstigheyd; 't is altyd, ik ben, ik blyve uwen Dienaer; ik zal u altyd verpligt blyven, ik zal tot uwen dienst alle gelegentheyd waernemen, en, om u te believen, zal ik alles geerne onderstaen; voldoet my maer in deze zaek alleen... Maer, hoe is 't mogelijk, dat den eenen mensch aen den anderen zulke lagen kan leggen? hoe kan't geschieden, dat den eenen op het ongeluk van den anderen uyt is; daer wy niets meer zouden moeten betragten, als elkanderen te helpen? 't en scheynt niet mogelijk; dog op deze manier gebeurt het, te-weten, sy hebben alle menschelijkheyd uyt-geschud, en zyn vleeschelijke duyvels geworden, gelijk den heyligen Chrysostomus hun | |
| |
noemt; want sy behouden hunne voorige gedaente wel, maer 't zyn duyvels met het hert, aengezien sy niet anders betragen als bedrog, hetwelk voór meester heéft den duyvel, denwelken is Pater mendacii & fraudis, den Vader der Leugentael en bedriegery: zeer wel heéft imand gezyt, dat sy het masker des duyvels zyn, diaboli larvam, aengezien sy onder den schyn van genegentheyd alle listen aenwenden om de onnoozele te bedriegen.
Dit hebben de heyligste Mannen zelfs ondervonden, de welke, niet tegenstaende dat sy verre van de menschen zig hadden af-gescheyden, van diergelijke treken niet bevryd waeren; want hoe menigmael zyn de sterkste zelfs doôr de vlyende Tongen der bedriegelijke vrouwen van 't hoogste sop der deugd tot den diepsten af-grond van zonden niet gevallen? ... maer dit voôrder laetende te bevestigen doór verscheyde Exempels, wille ik maer spreéken van den hedendaegschen handel, den welken ten dezen op-zigte zoo-zeer bedorven is, dat zommige van Liegen en bedriegen eene konst schynen te maken: men gebruykt nu uyt-heémsche woôrden om-te bedriegen, ende men spreyt te-samen syne netten om den ondedagten in te wikkelen, en dit alles met zulke behendigheyd, al ofte sy voôr hunne gedienstigheyd lof en loon weirdig waeren: maer dat sy zoo-syn geslepen | |
| |
zyn, moet zeker waer hiêten; want al menigen, anderzins doôrtrapten, word nog al ligt bedrogen; en by zoo-verre, dat den bedrieger eenen diergelijken kan betrekken, dan derft hy daer op by andere nog glorieêren, en hem uyt-maeken voôr een onverstandig hooft dat sijne zaken niet verrigten kan, al ofte het billyk was, dat men zulke knapen het net over 't hooft smyt. Deze soort, en met haer diergelijke kwanten; zijn als den klim, denwelken met syne bladeren eenen boom omhelst, en hem ondertusschen alle het sap ontrekt: als de zwaênen, dewelke, van buyten met sneeuw-witteveèren bekleed zijnde, hun pek-zwert vleesch bedekken: zulke zijn gelijk (om hier een af-beêldzel by te voegen) aen zekeren Boer, den-welken, (zoo deze Fabel ons beduyd) gehoort hebbende eenig gerugt van honden en jagers, voôr sijne deure kwam staen, alswanneer daer eenen vos in 't huys seffens insluypte, die de jagers sogte te ontsnappen: den Boer liet hem dat toe, en verduykte hem onder de boter-stand: de jagers, in 't huys komende, zogten nae het dier ende vraegden aen den Boer, (die al lachende sijne verraderye al scheén te kennen te geven) of hy geenen Vos gezien hadde? hy zeyde met den mond neen; maer ondertusschen wenkte hy met de oogen, dat het vlugtig beest
| |
| |
onder de Boter-stand zig verbergde: naer-dat de jagers den armen Vos dan gevangen hadden, zag hy den Boer met een stuer wezen aen, en zeyde: ô Boer, ô geveynsden vriend, uwe woórden waeren goed, maer 't wenken met de oogen verfoeyelijk! Dit is, mynen Rypzinnigen Lezer, den aerd van alle valsche vrienden, die opregt in den mond, maer onregt in 't gemoed zyn; want die sy in de presentie verheffen, verdrukken sy agter den rugge; zoo-dat onzen Zaligmaker niet zonder reden ons waerschouwt: Wagt u voór de valsche Propheéten, dewelke in schaeps-kleederen tot u komen, maer van binnen grypende wolven zyn... En voôrwaer die deze gasten al-te-zeer betrouwt, begeéft zig op het onstandvastig water met een schip zonder mast: want al is't dat imand volgens 't uytwendig Vrind schynt, men dient hem evenwel zoo-haest voôr geenen Vriend aen-te-nemen: want Frequens via est per Amici fallere nomen. Het is den gemeynen weg, onder den naem van Vriend te bedriegen; gelijk het blykt uyt het Exempel van Judas, die, onder den schyn van Vriend den alderbittersten haet verborgende, sijnen Meester schandelijk heéft verraden: en dat'er hedendaegs ontelbare Judas-naervolgers zyn is maer al-te zeker, dewelke met suyker-zoete woôrden alles op het beste weéten voôr te draegen, om u stronkel-steenen te leggen;
| |
| |
daer gy, zonder op-te-staen, zult overvallen, en als-dan lachen deze Spot-vogels nog in uw verderf, en het schynt, of sy met u te bedriegen nog al wel gedaen hadden: daerom
Wilt niet al-te-ligt betrouwen,
Of uw hoóp op jonsten bouwen:
Gy kont u ligt bedrogen zien
Doôr 't vleyen van zoo-valsche liên.
want:
Menig heéft betrouwt op Vrînden
Om daer troost en heyl te vinden;
Maer betrouwen, wagten, hoóp,
Alles gaf zig op den loop:
Dies-volgens riep zeer-wel uyt zekeren Poeët:
ô Nostrae vanos aetatis Amicos!
Polliciti fuerant se mille pericula mortis
Pro me passuros, quo nunc fortuna sinistris
Me pepulit zephyris? ignotum me sibi fingunt;
Vivere quin etiam congaudent more latronum:
ô stultus, qui consilium malesanus iniquum
Ceperit, & blando quem traxerit ôre voluptas!
O Vrienden zonder grond, ô Vrienden onzer tyden,
Gy wilde voôr uw Vriend' seer geerne 't argste lyden;
Waer is die goede trouw? wanneer het dienstig is,
Laet gy my altemael vol angst, bekommernis:
Ja toont uw stuer en straf en zegt my niet te kennen:
ô dwaezen, zotten mensch, die u zoo wilt gewennen
Aen schadelijken praet, en die de vleyers mind;
waer van g'u korten tyd daer naer bedrogen vind!
| |
| |
Zoo-dat een-ider met my moet bekennen, dat'er niets onvoôrzigtiger gedaen is, als aen eenen onbekenden vriend alles te betrouwen, en onzekeren raed voôr baet aen-te-nemen: want neemt, dat de zaek goeden uytval hadde, dan was het nog maer, zoo't behoorde: en gemerkt'er hedendaegs wynige Regtzinnigheyd is, zoo moet'er ook weynig geloof zyn,
Rara Fides: Immers
Onder Vrindschap te bedriegen,
Onder Vrindschap ook te liegen,
Daerom niet te zeer betrouwt.
want:
Multa dolus simulans spe vanâ ludit amicos:
'T bedrog omcingt u in den schyn,
Van u tot dienst en heyl te zyn.
|
|
Auteursrechtvrij