|
| |
| |
| |
IV. Zinne-beeld.
De valsch-streelende Tonge.
| Lemma. | Dulcè loquendo nocet. |
| Zinspreuk. | Zoet in schyn; |
| | Niet in't zyn. |
IK hebb' een Papegaey uyt verre land bekómen,
Die, zoo hy 't minste maer uyt my en heéft vernómen,
Zeer aerdig klapt en roept, zoodat een ider zou
Geloóven, dat het was een stemm' van man of vrouw.
Dat aerdig, slimste Dier geéft my verscheyde naemen,
En, als'er imand is of dat wy zyn te-saemen,
Het klapt ons alles naer; het fluyt my na den mond
Wanneer hem van mijn' hand een beetjen word gejont;
Dan is dat wonder heeft genegen om te praeten,
Het klapt ja zuyker zoet en boven honig-raeten;
Mijn hertjen alderliefst', mijn alderbesten vrînd,
Mijn leven, mijne vreugd, mijn alderzoetste kind:
| |
| |
Dan ben ik lof en eer ja weerdig hooge staeten,
Dan zal het sijnen Heer ter geener tyd verlaeten,
Dan zoud' het, dat het kon, my kusschen schier den voet,
Dan is het wel gezind, en vrolyk van gemoed;
Doch zoo ik eens vergeét het Dier te Caresséren,
En dat ik niet en geéf, nu dit, dan dat, te sméren,
Dan siet men dat' er schuylt een' snooden, valschen aert,
Die zelfs doór geen gestreel sijn argelist bedaert:
Het spreyd sijn pluymen uyt, het komt my toe-te-vligen,
Al-of het zeggen wilt, kost ik u maer bedrigen,
Het pikt, het byt, het raemt, het maekt een droef geluyd,
Het scheld my voor een' zot en quispelinus uyt.
Als iemand maer vertraegt 't ghén dat het komt te vraegen,
Hy is, geloóft het vry, wel byster te beklaegen;
Hy is een fiel een guyt, en ik en weét niet wat:
Zoo heéft dat nydig Dier sijn valsche Tong gevat.
'K hadd' laestmael eenig volk genood te komen eêten;
'K was nauwelyks met hun aen tafel neér-gezeten;
Of straks den Papegaey roept: geeft my ook een brok:
De gasten meynden, dat het was den viezen kok
Of wel de keuke-maert; maer neen, 't zyn looze treken
Van onzen Papegaey, hy kent Marîes gebreken:
En, als s'hem, dat hy vraegt, niet aenstonds geven wilt,
Hy roept nog eens zoo-zeer, en word niet haest gestilt.
Marîe zegt: loopt maer aen: (de gasten binnen meynen
Dat sy den kock bestraft) de klugt zal gaen verscheynen
Den Papegaey roept weér: dat gy zyt een vuyl kokin,
Een ider weét genoeg, dat gy zyt een boerin;
In plaets van boter, doet gy smaut in de potagi'.
(De gasten zeggen stil: sa toe Marîe couragi'
Verdedigt u dan ook; maer sy dat niet en hoort,
Want anders zag men haer wel dapperlyk gestoórt)
De beest gaet egter voort, en weét zoo veél te praeten,
Dat ider-een gelooft van die aen tafel zaeten,
Dat't is den vizen kok, die aen de maert verweyt,
Dat sy haer pligt verzuymt, en zoo mijn Heer bescheyt.
| |
| |
Dit duert ja nog zoo lang; wie zal ten laetsten wyken?
Wie zal in dat geschil zyn oordeél laeten blyken,
En stillen dat krakeel? ey, vrinden wat een klugt!
Wat vizevazery! wat jokken en genugt!
Myn-heer en kan zig niet van lachen weder-houwen,
En zegt: dit alles doet den appeteyt verflouwen,
Dies volgens vrinden lief en weest dog niet in pyn;
Eét, drinkt, neemt dat u lust, en weest dog niet in pyn;
'Tis mynen Papegaey die bitzig weét te klappen,
Hy hangt in mijne zael daer nevens aen de trappen;
Gy meynde't was den kok die kyfde met de maert,
Maer't is dat vies gesel: zoo dan weest niet beswaert.
Zy lachen al-gelyk, en weéten geen van allen,
Dat dezen Papegaey, zoo aerdig konde rallen:
Dus zeyden, dat de beest' was grooe schatten weérd,
Die een dusdandig' heéft dat hy niets meer begeért.
Doch zoo ik spreéken mag, dan moet ik egter zeggen,
(Een ander, wie het lust, die kan het overleggen)
Dat nae den regten eysch alhier word af-gebeéld,
Een Tong, een valsche Tong', die maer om gaven streélt:
Dus moet hier wel te regt mijn oordeél laeten blyken,
En zegg', dat zoo-een Dier in alles komt gelyken
Aen vrienden, welkers jonst men staedig ondervind
Wanneer men nae den zin hun alles mededînt;
Maer dit is meer gedaen om gaéven weêr t' ontfangen,
Daer sy als naer een proey geduerig na verlangen;
Diesvolgens lateen sy geen' tyd verloren gaen
Om altyd meer en meer in uwe gunst te staen:
Sy vleyden om het meest, sy weéten zoo te spreéken,
Dat hen geen zoete tael, geen lof en zal ontbreéken,
Maer, zoo men 't wel bevat, wagt maer een korten tyd,
Dan word dat masker haest van vrindschap af-geleyd:
Zoo gy aen hun verzoek niet-meer en wilt gedoogen,
Sy haeten u te-gaêr, en vlugten uyt uw' oogen,
Sy lateen u den stank van laster, oneer, spot,
Ja schelden u publiek voor eénen grooten zot.
| |
| |
Wy moeten uyt dit Beéld dan deze waerheyd trekken,
Dat deze Beest gelykt, wanneer sy komt te gekken,
Aen iemand die bespot den handel van een Man,
Aen wie hy anderzins geen listen leggen kan:
Sy is dan zeer-gelyk aen valsche dobbel Vrinden,
Die naer den blyden tyd niet meer zig laeten vinden,
Sy geven kwaed voór goed, en rooven uwen naem:
Hier toe een valsche Tong' van vleyërs is bekwaem.
| |
Vermaeninge.
AEngezien iemand onkennelyk is volgens het inwending, zoo-is-het-dat men sijn inborst noyt opregtelyk kan leeren kennen: ik zegge, noyt opregtelyk kan leeren kennen, te-weten, gesproken van die, dewelke omgaen met linkernye en welkers woórden suyker zoet zyn, maer hun hert bitterder als gal. Eenen pluym-stryker, eenen brood-vriend, eenen bon-jour-maeker, eenen zomer-vogel, eenen nae-den-mond-fluytenden Papegaey, dat is, eenen gemaskerden vriend, die u viert, streelt, en diend, zoo lang de fortuen u mede-gaet, Donec eris felix, Is in alles u zeer-toegedaen, vriendelyk, gedienstig jonstig, bereyd, aengenaem, liefgetallig, ja voor uw heyl in alle occazien bereyd, zoo het schynt. Hy voegt sijnen wille nae den uwen, hy caresseért u, hy kust u de handen, hy valt u te voet. Spreékt maer een woôrd, hy gehoorzaemt, geeft maer een teéken hy zal doôr | |
| |
een vuer loopen; zelfs zoo-daniglyk, dat het schynt, dat hy geene rust kan genieten zonder u te believen: noyt was'er eenen knegt, die zoo-nauw paste op het gebod van sijnen Heer; noyt eenen discipel, al hadde hy zelfs voôr praeceptor eenen strengen Orbilius gehad, die zoo-neerstig toeluysterde naer de lessen van sijnen Meester; noyt eene slave, die zoo-onderdanig was aen haeren Koning, alwaer 't dat zy alles op het stiptelykste hadde moeten volbrengen en onderstaen; als wel dezen zoo-gedienstigen, zoo-oplettenden, zoo nauw-keurigen mond-fluyter alle de woórden, die winken, de oog slagen van sijnen weldoender op het uyterste volbrengt: zoodat ik alhier, dat is tot-hier-toe, met deze woôrden hem vereeren mag: Est exactissimus ad mandata quaevis perficienda: Hy is den alder-oplettensten om alle geboden teenemael te volbrengen. Vraegt gy my daer van de reden, gy vraegt my naer den bekenden weg; want gy weét immers wel, dat diën Oportet habêre, Hy weét sijnen waerom, by diergelyke tailloir-leckers, smul-hanzen, en roof-vogels vanagter op den rug geschreven staet, opdat eenider zoude zien, dat sy niet het minste voôr niet doen: diesvolgens is de oorzaek van hunne beleeftheyd, ofte, om klaerder te spreéken, het motief van hunne interest, doôr uytwendige treken zoo over-suykert, dat sy | |
| |
iemand met twee groote oogen steék blind maeken, ende met een woórd alleen weéten te betooveren. Om het stuk nog beter te vatten, handelt met dusdanigen vermomden Davus eens, gelyk met eenen valsch-streelenden Papegaey: ontzegt hem maer eene gewoonelyke gratie, een lecker beêtjen, eenen teug-wyn; hy zal zyn aenzigt wat beginnen te trekken; in de plaets van de liefgetalligheyd, begint een afgekeerde minie te verschynen; gy zult op sijn voórhoofd het woórd Amicus niet meer konnen leézen, want het schynt of Inimicus daer al voorstont; het flattéren zal allengskens in stuere woórden veranderen; hy zal beginnen te fronzel-hoofden, te schudde-bollen, te dolêren: beproeft g'hem dan nog voórder, en ontrekt g'hem een wynig uwe samenspraek; hy zal dat opnemen voór een injurie; en, al-waert-dat gy dit onbedagtelyk gedaen hadde, hy zal evenwel zig nog verstouten van te zeggen, dat gy eenen valsch-aert zyt, ja dikwils zoo-zeer, dat het te vreezen is, dat gy al vêle scheld-woórden naer uw hoofd zult krygen, die u verwyten zullen alle het goed, dat gy zoo eenen ondankbaren gedaen hebt, die dat geenzins verdiende: eyndelyk om kort te gaen, dien, den welken wel-eer u een galant en vriendelyk Man noemde, u voór waekzaem, bekwaem, wys hiel, u den naem gaf van | |
| |
eenen respectabelen, ontzaggelyken, lofweêrdigen Heer; die eertyds, wanneer gy ivers uw gevoelen van zeyde, aenstonds sijn oordeêl met het uwe vervoegde; die; zòo gy zeyde: ik kan niet vasten, antwoôrde, dat het niet noodzakelyk is; zoo gy spraekt van uwe onderdaenen wat swaerder te belasten, antwoôrde: ja, ja, niet alleen een; maer dry vier belastingen; zoo gy oordeêlde dat het zesde Gebod geen zonde was, u antwoôrde; neen, neen, want in Spanien, Italien, Vrankryk, duytsland, Braband maekt men daer geen kwaed meer van; zoo gy zeyde: ik hebbe koude, antwoôrde; ik beve gelijk een riet; het is warm, ik zweete dat het hemde my aen den rugge plackt; ik hebbe pyn in myn been, en ik gaen mank; ik ben onpasselijk, en ik ben ziek; met een woôrd, die u alles nae den zin dede, u in alles beliefde en vergenoegde; is nu (ô onstandvastige Smeekers, Snoevers, Slokkers, Slampampers! ô dobbelzinnige Oor-streelders, Lok-vogels, Tafel-hanzen, Tonge-schrabbers, Keuke-muggen!) uwen alderafgekeersten vyand, en, om in't kort veél te begreypen, is ten opsigte van u nu eenen duyvel; die kortelings eenen Engel was en woôrden en werken. Diesvolgens zeyde zekeren Sotion zeer-wel: Sicut qui amicos peragrò abeuntes, dum via plana est, deducunt; dum asperior esse incipit, recédunt: ita adulatores
| |
| |
comitantur divites & luxu diffluentes viros; at sumptus cùm deficit, statim referunt pedem. Gelijk die, dewelke hunne Vrienden, ontydig weg-gaende, zoo lang den weg gemakkelijk is, geleyden; maer zoo hy moeyelijk word, hen verlaeten: alzoo ook de Pluym-streykers blyven de Ryken en wel-hebbende by; maer alswanneer de jonste ontbreékt, ontbreékt ook hunne vrindschap: op de zelve wyze mag men ook dusdanige onstandvastige Vleyers vergelyken aen eenen Reyzer, den welken by eenen Landsman komende vraegen om eenen teug bier, doór het gaen en de hitte der zonne vermoeyt zijnde, nae den zelven ontfangen te hebben, haestelijk den rugge keert, en niet meer omziet naer diën, denwelken hem sijne genegentheyd hadde betoont; en de reden is deze, aengezien diergelyke soort meestendeel geringe lieden zyn, die, naer alles te vergeéfs ter hand getrokken te hebben om fortuen te doen, eyndelyk by groote Heeren hun vervoegen om deze van hunne pluymen wat dapper te plukken, en daer-naer hen den rugge te keeren; enkel schimperney, haet, afgekeertheyd voor alle die gaeven hun weder-gevende.
Deze zyn ook niet ongelyk aen zekeren jagers-hond, den welken vulgus genoemt was: want zoo imand vroeg, wat reden hy hadde van zulken naem eene beest te geven, | |
| |
(want vulgus beteekent gemeyn volk) zoo begom hy hard te lachen, zeggende:
Vulgus amicitias utilitate probat.
Ik hebb' u lief, om uw gerief.
Immers, zeyde hy, wanneer ik meynen hond lustig te smullen geef, dan is hy mynen getrouwen vriend, en volgt my overal; maer wanneer ik hem maer iets ontzegge, od dat ik zelfs wynig te knauwen hebbe, dan heêft de vrindschap aenstonds een eynde. En zoo gaet het ook met alle pluymstrykers, want zoo lang als gy hun zult believen, zullen sy u van hunnen dienst gerieven; maer als gy uwe lekker beetjens hun zult onttrekken, dan zullen zy wel haest met u gekken, zelfs zoo-verre, dat sy u langs alle kanten zullen zoeken te bedriegen en uwen naem overal op het alderschandelykste gaen beliegen. O wat ontstandvastige vriendschap is deze! hoe verschillende is sy van die van Pylàdes en Orestes? hoe verschillende van die van Pyràmus en Thisbe? hoe verschillende van die waere vrienden, de welke doór eenen sterken band van altyd-durende Liefde gebonden zyn? het is by deze, dat heerscht een onverwinnelyke eendragt; daer geen plaets heéft de gevynsde genegentheyd onder den dekmantel van gedienstigheyd; daer geene begeerte is om boven een ander gestelt te worden; daer geenen | |
| |
interéssabelen dienst woont; daer geen baetzugt regneert; maer wel eene alderzuyverste liefde doór getrouwigheyd verzekert.
Maer wie hoore ik daer zoo-seffens mijne vermaeninge onderbreken? het scheynt, dat het den Lezer is, die my vraegt, om de voórgaende gelykenisse een wynig breeder uyt-te-leggen, om den zin dus te beter te konnen watten: ik wille hem daer in geêrne voldoen, om-dat die Historie van den Papegaey niet onaengenaem is, en boven dien, omdat ik hem in alles, daer 't my toegelaten is, geêrne wille believen. Ik gaen dit dan wat breêder ontvouwen.
Den Papegaey, by wie ik een valsch-streélende Tonge vergeleken hebbe, is een zeer klapperagtig dier; het kan de menschen hun tael zoo-wel na-raepen, dat men'er geen onderscheyd kan tusschen vinden: 't heêft daer-en-boven de bekwaemigheyd van geheele samenspraeken te verrigten, zoo verre dat men ook al dikwils daer doór bedrogen word; om deze klapperachtigheyd is 't nogtans, dat véle van deézen Vogel zoo groot werk maeken, dat sy een geduerig vermaek daer in vinden, en de gewoonte doet zien, dat deze dieren in de vercierde ja beste saletten van de grootste Heêren eene treffelijke plaets bekleeden: sy zyn daer zoo-wel gezien, dat men aen hen al-dikwils doór den dag een lekker broksken | |
| |
doôr de tralie steékt om hen te beter te believen: ja de zottingheyd van zommige (aldus mag ik de al-te-groote genegentheyd tot onredelijke dieren noemen) gaet zoo-verre, dat myn-Heer en Jouffrouw het alderbeste voór den Papegaey bewaeren om den lok-vogel nog meer te Caresséren; en niet-tegenstaende alle deze vrindelijke aenhalingen worden sy nog dikwils beloont met eenen dapperen en vinnegen beét: edog sy laeten niet nae van het ondankbaer dier op het hoogste te pryzen en verscheyde suyker-zoete naemen toe-te-passen: het is mijn lorretien hier, mijn lorretien daer, al oft scheen dat sy niet rusten konden zonder den lakkerentand iet goeds toe-te-steken, denkende altyd, dat hy niet wel-genoeg is opgepast; zoo-dat men zeker van smorgens vroeg tot 's avonds laet bezig is met zig te vermaeken by zoo valschen en ondankbaeren Pluymstreyker. Deze al-te-groote zorge keure ik af, ja nog meer die van dusdanige, dewelke, zoo-wanneer hunnen Papegaey overleden is, hem beweenen en betreuren; ja, als ik een bekwaem Lyk-klagt voor den zelven zoude moeten aenwyzen, dunkt het my dit niet ongerymt te zyn; al is't dat imand, die het zoude gebruyken, belachens weêrdig zoude moeten genoemt worden:
| |
| |
Psittacus eöis quondam mihi vênit ab oris:
Occidit! exequias ferte frequenter aves.
Komt Vogels all' gelijk: mijn blydschap is gaen sterven,
En my is in die smert geen bystand te verwerven,
Want alle mijn genugt, troost, vreugd en zoetigheyd
Is van my weggerukt! ik ben den Vogel kweyt!
Zulke onbedagt minnaers der Vogelen vind'men hier en daer genoeg, die om de dood van zoo-onaerdig en klapperagtig dier in diergelijke of nog grootere klagten zouden uytbersten; dog om kort te spreken zegge ik, dat diergelijke genegentheyd meerder is eene dwaeze verblindheyd, die al dikwils iet goeds ons doet verzuymen, al ofte den Tyd eene geringe zaeke was, en gejont, om aen zulke beuzelryen te besteden.
Dog, mynen nauwkeurigen Lezer, het schynt al-ofte u den tand waterde om den aerd van dezen Vogel een wynig beter te leeren kennen; ik zal derhalven uw verzoek tragten te voldoen met hier eenige verhandelingen by-te-voegen, die hier en daer van geloofweerdige Autheurs ons worden verhaelt. Volgens de Naturalisten zyn 'er geene vogels, die de menschens stemmen zoo perfect konnen naeraepen en uytspreken alle soort van woórden, als de Papegaeyen, aen dewelke ik eene streelende Tonge zeer-wel hebbe | |
| |
vergeleken, om dat sy op alle toonen weét te zingen. Deze Vogels worden ons meest uyt Mooren-land toegebragt, ende eene zeker soort van hun zyn bynae over't geheel lyf groen, en hebben eenen goud geélen rink om den hals tot haer cieraet: andere zyn van een ander couleur, en men vind'er verscheyde soorten hedendaegs hier te land, die ons van verre gewesten zyn toegezonden: het bezonderste dog is, dat sy zoo bescheedelijk alles konnen naeklappen; daer men nogtans zig wel moet wagten voór hunne looze treken, die sy, zoo men hen het minste tegenstaet, om wraek-te-nemen gebruyken.
Eenen zekeren Persoon hadde eenen Papegaey, behalven véle aerdige slagen, ook geleert zoo-naturelijk schreyden, dat men zoude gezeyt hebben, dat het een kind was; het gene hy dan het meeste dede, wanneer hy synen Heer zag ten huyze uytgaen, en was alsdan zeer toornig, misschien omdat hem van deze hand veél lekkers toegesteken wierd, daer hy aldus meynde van berooft te worden; dog zoo-wanneer den meester hem daer naer eenig goed-beetjen ontzeyde, was den loozen Vogel zoo groot getier makende, dat hy het geheel Huysgezin stroorde; en doen men hem te-na-kwam, alwas 't ruymen tyd daer naer geweést, hy gaf eenen dapperen beét, zelfs aen die, dewelke hy reeds het meest Caresseérde. Dat was een aerdig, dog bedriegelyk dier!
| |
| |
Den Cardinael Ascanius hadde voór hondert penningen eenen Papegaey gekogt, die de twaelf artikelen des Geloofs geheel en verstaenelijk kost uytspreken, even-eens gelijk een welsprekende man; dog hy hadde daerom sijn looze tréken niet vergeten, die hy op sijnen tyd volgens sijnen aerd wel heéft laeten blyken, en ik geloove dat, zoo-wel hy deze Godtzalige spraek konde uytvoéren, ook insgelijks, hadde men hem dat geleert, schimpen en schampen zoude hebben konnen uytbraeken; diesvolgens zoude ik liever syn gezelschap gederft, als diergelijke tael gehoort hebben: waer mede ik wille te kennen geven, dat zulke Vogels op hunnen tyd wel vermaeken, maer ten anderen vol nyd en afgunstigheyd steken om imand te benadeelen, daerom dunkt my wederom, dat 'er niets meer aen zulke beesten gelijkt, als eenen dobbel-zinnigen Pluymstryker.
Eenen Zekeren treffelijken Persoon hadde diergelijken Vogel, die'er aen veéle gelach veroorzaekte: alle dagen bad den Vader ons in't latyn, alsook den gloria Patri, prompt en duydelijk: iemand, daer gekomen zynde, verzogt den Heer om dien Papegaey ten zien, denwelken, zoo hy zeyde, bid den Paternoster, geen voldoeninge kreég: het slim Dier kende den man niet, zweég derhalven stil: het ghene zeer-wel af-beëld eenen Pluymstreyker, die | |
| |
niemand beliefd, als dien, daer hy van geloont word.
Een magtig Monarch hadde eenen anderen Vogel (hetwelk ik hier, om-dat het te-pas komt, byvoege) niet kwaelijk by eenen End-vogel geleken, geheel wit van couleur, hebbende eenen struyzen bek; denwelken zoo-aerdig geleert was, dat hy bescheedelijk wiste te lachen, en diergelijke dingen (die, zoo de Philosophen zeggen, aen de menschen alleen eygen zyn) konde nae-apen, als klappen, zingen, en aerdige duyntjens fluyten op verscheyde maeten: maer de somme, daer dezen Vogel voórgekogt was, is zeer groot geweest; zoo-dat den Autheur, die dit verhaelt, deze agterlaet, om, zoo hy zegt, geen op-spraek te veroorsaken, dat men voór een beest zoo-groot geld zoude gegeven hebben; al-is-het dat men hem voór nog zoo veél niet zoude hebben willen verkoopen, om dat men daer geenen konde tegen-brengen: het aerdigste van allen was, dat dit wëergaloos dier noyt meer en moediger lachte, dan als het geprezen wierd. Ziet hier al wederom de Pluymstreykers af-gebeêld, dewelke noyt meer genegen zyn om te lachen, als-dat sy zien dat alles nae wensch gaet, en dat sy gehoor krygen by die, van dewelke sy eenig weldaed, beter gezyt, verscheyde giften konnen bekomen; maer deze toejuychinge, die sy | |
| |
aen hunne genadige weldoenders betoonen; komt noyt uyt een regzinnig gemoed; want het is alles gedaen propter Gaudium, propter Lucrum, propter Pecuniam. Om Blydschap, om profyt, om giften en gaven: en alswanneer het potteken, dat is de Vrindschap, gebroken is, dan is het steeltjen, dat is de Vleyerye of gedienstigheyd, goed, om weg-geworpen te worden: en men ziet dikmaels, dat zulke ligtelijk eens anders vrindschap winnen; dog die nog ligtelijker verliezen. Het waer te wenschen, dat alle groote Heeren hunne Oorblazers bedienden gelijk Keyzer Sigismundus aen zekeren Hoveling dede! toen dezen Vleyer hem lang genoeg gestreeld hadde, en sijnen Lof onophoudelijk verheven, verdroót dit aen den Keyzer zoodaniglijk, dat hy den Pluymstreyker een welverdiende kaek-smeéd gaf, zeggende Cur me mordus? Waerom beyt gy my? willende te kennen geven, dat'er aen een opregt gemoed niet zoo-zeer verveélen moet, als een vleyende Tonge gehoor te geven, omdat deze, meer uyt Interest, als doór de waerheyd gedreven word. Constantinus Keyzer was zoo-grooten vyand dan deze Smul-halzen en ydele Kakelaers, dat hy deze zeyde gelijk te zyn aen de Motten en Muyzen, om-dat sy, gelijk deze Dieren, alles doór hen valsch streelende Tonge allenskens doór-byten en bedreven. De oude Philosophen hebbe hier over | |
| |
ook hun oordeel gestreken in dezer voegen. Pythagoras zeyde: Dat men meer gedient moet zyn met tegenspreékers, als met Vleyers, dewelke nog arger zyn als onze vyanden. Potiùs gaudendum redarguentibus, quam assentantibus, qui etiam hostibus deteriores sunt.
Antisthenes was gewoon te zeggen: Satius est incidere in Corvos, quam in parasitos; hi enim viventis animum corrumpunt, illi solùm mortui corpus. Het is beter onder de Raeven te zyn, als onder de Mond-fluyters; de laeste verderven de gemoederen der levende, de eerste maer alleenelijk het dood lichaem. Anaxiläus vergeleék de Oorblasers aen de wormen, dewelke, zoo lang sy eenige spyze vinden, niet zullen vertrekken, tot dat sy die teenemael zullen verteirt hebben: Qui triticum nacti non discedent, donec vacuum reddiderint: want op de zelve manier doen de Pluymstrykers, dewelke het goed van de Rycken verteêren. Sic illi Divitum substantiam rodunt.
Bion, gevraegt zynde, welk dier het alderschaedelijkste was? antwoórde: Is 't dat gy vraegt naer wreéde dieren, het is eenen Tyran; is 't dat nae de zagtzinnige, het is den valsch-streelenden Vleyer. Si de feris percunctaris, Tyrannus; si de mitibus, adulator. Met dit komt zeer-na over-een het gevoelen van Diogenes, denwelken insgelijks ondervraegt zynde; welke beest den alderschadelijksten beét toe-bragt?
| |
| |
zeyde: is 't dat gy vraegt aengaende de wreéde, 't is den nydigen tegenspreker; is't dat aengaende de Zagtzinnige, 't is den valschen streelder. Si de feris interrogas, est obtrectator; si de mansuetis, est adulator: en hy voegt'er de reden by: want den eersten toont synen haet; maer den tweeden bedekt hem onder schyn van vrind, en is dus den alderschandelijksten. Nam obtrectator prae se fert odium; adulator autem sub amici personâ multò laedit graviùs. Eyndelijk, om kort te zyn, zegt Phavorînus van deze: Actaeon ab alumnis suis canibus interiit; parasiti eos, à quibus aluntur, pessumdant. Actaeon is van zyne eygen honden om-hals-gebrogt; de Oorstreélders doen die te niet, van dewelke sy getoest worden.
Voórdere bevestingen laet ik daer, al-hoewel ik tot den zelven propoôste nog verscheyde andere zoude konnen te voórschyn brengen, denkende, dat weynige, maer bondige, voôr een gezond Breyn genoegzaem zullen weézen om te vatten, hoe zeer van de Heydenen zelfs de Pluym-streykerey gehaet wierd.
Maer tot meerderen luyster van de Waerheyd laet ons het gevoelen van de heylige Vaders hier over ook eens verstaen:
Den heyligen Gregorius zegt: Adulator scorpio est, qui palpando incedit; sed caudâ ferit. Den Pluymstryker is eenen Schorpioen,
| |
| |
denwelken al-streelende vleyd, maer met synen steert ons beschadigt.
Den heyligen Ambrosius getuygt, dat'er geene waere vrindschap is, daer de valsche Vlyerey huys-vestigt. Non est vera Amicïtia, ubi fallax est adulatio.
Augustinus betreft insgelijks het groot nadeel dezer foute zeggende: Levius debet putari, quod gladio minante, quam quod Lingud insidiante committitur. Het moet minder geägt worden, dat ons eenen vreeselijken degen, als eene Vleyende-tonge kan toe-brengen.
Den heyligen Hïeronymus zegt: Adulatores sunt hostes, & scintiltae diaboli. De Vlyers zyn vyanden, en vonken des duyvels.
Den grooten Joannes Chrysostomus vermaent ons met deze woórden: Adulator omnis Virtutis inimicus est ... eòquè magis cavendus, quo sub amantis specie nocêre non definit; donec rationis obtundat acumèn, & modicum illud Luminis, quod adesse videbatur, extinguat. Den Oorblazer is den vyand aller deugd ... ende zoo veél te meer moet hy gevlugt worden, hoe hy onder den dekmantel van vriend niet naelaet schadelijk te zyn; tot dat hy het pit der reden verdonkert, ende het wynig lichts, dat'er nog scheén overig te zyn, te-niet-doet.
Dog meynt gy, mynen Lezer, dat hy sijn eygen onheyl zal ontgaen? geensins: want | |
| |
(gelijk hier voren is aengetoont) de gratie, die sy ligt winnen, verliezen sy nog ligter, als men in-ziet hunne valsche treken; behalven nog dat sy zeer dikwils hun eygen onheyl verhaesten, 't zy doór onvoorzigtigheyd, 't zy doór knaging van gemoed: even eens gelijk zekeren Papegaey, denwelken doór de venster ontrent een Rivier, daer men geduerig over-en-weer vaerde, zeer dikwils overluyd riep: Cymbas. Schuyten: Schuyten over. Waer doór de Schippers nu en dan, niet wetende waer het schorte, bedrogen wierden: eyndelijk is dezen Vogel, uyt sijne kevie geraekt zynde, doór de venster in 't water gevlogen, en niemand, al-hoe-wel hy geduerig riep, Cymbas: Cymbas. Schuyten: Schuyten over. kwam hem tot hulpe. Eenen Pluym-streyker is ook somtyds zoo-onvoórzigtig, dat hy syn eygen ongeval verhaest, wanneer sijne werken anders bevonden worden als sijne woórden: ofte wel het zal met dusdanige vergaen, gelijk het gebleken heéft in zekeren Hof-vleyer tot Parys, die den Koning in alles het placebo toe-zong; maer die ook wel eyndelijk ondervonden heeft, dat hem alles volgens sijnen placebo niet is vergaen. Dezen merkte op zekeren tyd, dat den koning wat bedroeft was by gebrek van genoegzaem Geld; waer doór hy geraeden vond allerlye schadelijke Raed-slagen den | |
| |
Koning in-te-boezemen: onder andere zeyde hy van de Boeren: het zijn opregte loeren, men moet deze Koeyen als willige-boomen snoeyen; en schoon sy jammeren, men moet hen evenwel scheéren als Lammeren; dat sijne Majesteyt een nieuw Belasting op Boter en keés, op Vogels en Duyven stelle, en dit voór den tyd van twee Jaeren; sijne Majesteyt zal haest ondervinden, dat deze Boere-negotie veél geld zal op-brengen: den Koning was hier toe ligtelijk te bewegen, ende, dezen kwaeden Engel volgende, kreeg hy nog grooteren drift om meerdere en zwaerdere lasten te bedenken: maer dezen slimmen Hof-vos was ten laetsten niet slim genoeg om sijnen knaegenden worm at-te-weêren, zoo-dat zyn gewisse zoodanigen vronk gevoelde, dat hy dikwils zwaerelijk zugtede, en zoo melancoliek en benouwt wierd, dat hy eyndelijk aen syne zaligheyd twyffelde; bevelende in sijn Testament, dat men sijn lichaem op geene andere plaets zoude begraeven, als in zekeren Zink-put, waer in alle vuyligheyd liep van die merkt, waer op hy zulke belastingen bedogt hadde, ten opzigte van waeren, die de Boeren daer te koop bragten.
Zoo delft men dikwils voór andere eenen put, daer wy zelfs in-gesteken worden, gelijk wel verdient eenen zoo-valschen, dobbel-zinnigen, en eenider-nadeeligen Pluym-streyker.
| |
| |
Eyndelijk dat alle Heeren, wie sy ook zyn, toe-letten van hunnen kant, dat de Vleyers hun niet teenemael van alles ontblooten, want groote hanzen hebben gemynelijk veél pluymen, die de Oor-blaesers een voôr een tot de laetste toe uyttrékken; dat sy, zegge ik, toeletten, dat sy niet vaeren gelijk de Raeve, dewelke, met eene goede proey op eenen boom zittende, van den slimmen Vos zoo deirlijk bedrogen wierd: want dezen haere schoone pluymen, haere dappere tael hoogelijk pryzende, ende haer om deze eens te laeten hooren zeer poogende, heeft sy, nae hem luysterende, zeer leelyk zig bedrogen gevonden; want het stuk keés, dat sy meynde voôr haer te houden, ontviel haer, en was tot proey aen den valsch-streelenden Vos, die'er dan spoediglijk mede weg-liep. Zoodat ik zeggen mag, dat'er wel een goed Beraed dient genomen, om te zien wie men gelooven mag; want dit niet doende word men ligtelijk tot sijne groote schade en schande bedrogen. En opdat gy dit, doór een Exempel geleert zynde, u des-te-beter in't toekomende zoude in de memorie printen, zoo neemt eens agt op Roboam, den zone van Salomon: dezen den goeden Raed der Ouderlingen, welkers oordeel sijnen Vader gevolgt hadde, versmaedende, alhoewel sy hem raededen, dat hy het volk zagtelijk zoude | |
| |
behandelen, om hunne gemoederen in den aenvang sijnder Regeéringe te winnen; is doór de Pluym-streykeryen der jonge Hovelingen zooverre gekomen, dat hy, hunnen Raed volgende, die nogtans teenemael contrarie was, sijne onderdanen strengelijk heéft beginnen te handelen, drygende zelfs meerdere lasten: en ziet, dezen onbedagten Prins, doór de Pluymstreykers verleyd zynde, wierd wel-haest gewaer, dat alle het Volk zig tegen hem op wierp, eenpariglijk betuygende, dat het aen hem noyt zoude gehoorzamen: Roboam zond, om dezen op-roer te stillen, Aduran, eenen synder voórnaemste Amptenaeren, die van alle het volk gesteenigt wierd, ja den Koning zelfs bergde sijn leven met de vlugt; geheel Israel, te weten de thien Stammen, zig daer-en-boven van Roboam af-scheurende.
Zoo-dan denkt altyd: Simulator ore decipit amicum suum. Eenen vermomden Vleyer bedriegt doór woorden sijnen Vrind. Daerom
Sunt tibi vitandi sermons undiquè blandi.
Wilt noyt een vlyers tong' betrouwen;
Maer die ten allen tyde schouwen.
|
|
Auteursrechtvrij