De woeste avonturen van de Bokkerijders

[p. 40]

VII

Op 20 februari 1742 wordt pastoor Willem Joseph Werden van Mariënberg het slachtoffer van de Bokkerijders. Over deze gewelddadige overval lopen de meningen in die tijd enigszins uiteen. Een neef van de pastoor van Mariënberg, Peter Werden rector te Waubach beschrijft in een brief aan een van zijn neven de gebeurtenissen in Mariënberg. Daarin schrijft hij, (de brief is in het Latijn gesteld) dat meer dan twintig Bokkerijders de pastorie zijn binnengedrongen. Het getal twintig is echter doorgehaald. Nu staat er het getal 60 boven. Peter Ponts noemt op de pijnbank een groot aantal namen van personen, die bij deze inbraak betrokken waren. De kern bestaat ook hier uit de grootste schurken, die de bende kent. Hun namen zijn al herhaaldelijk opgedoken, zoals Mathias Ponts, Andries Consten, Nicolaas Peters, Joannes Dircks. Mindere goden zijn Leonard Erens uit de Groenstraat, Jan Korvers, Peter Douven van de Kaffeberg, Caspar Könings, Peter Heuts en Lambert Wolff van Brachele, bijgenaamd de ‘Reubenschijter’.

Uit verklaringen, die de Bokkerijder Joannes Dircks op de pijnbank aflegt, kan men concluderen, dat bij deze overval meer dan honderd bendeleden betrokken waren. In gezelschap van 30 bandieten trekt ‘De Dok’ naar het huis van Joannes Pennaerts, de buurman van pastoor Werden van Mariënberg. Hier stoot hij op een bende van meer dan 70 personen. Ongeveer 60 bandieten kent hij met naam en toenaam.

Tegen 21 uur die avond beginnen de Bokkerijders aan hun nieuwste misdrijf. Joannes Ponts en Andries Consten breken een gat in de lemen wand van de schuur. Zij kruipen naar binnen, gevolgd door de rest van de bende. Een groot aantal verschuilt zich in de schuur, terwijl de rest zich in het bakhuis verbergt.

Nauwelijks hebben alle bandieten een schuilplaats gevonden of het dienstmeisje Barbara en de zus van de pastoor Anna Sophia Werden komen uit de keuken om het vee te voeren. De Bokikerijders springen te voorschijn, overweldigen de twee vrouwen en knevelen hen. Zo worden de vrouwen weer naar binnen gesleept en in de kelder geworpen. Peter Ponts, die zich in de schuur heeft verborgen, heeft op de ‘misthof’ een stuk hout gevonden, dat hij voor alle zekerheid mee naar binnen neemt. Het blijkt goed van pas te komen als de bandieten voor de

[p. 41]

Pastoor Willem Werden van Mariënberg bij Ubach Palenberg werd in deze pastorie door de Bokkerijders overvallen. Onder de bandieten bevond zich de buurman van de pastoor. De kerk, die in de 12e eeuw werd gebouwd (rechts naast de pastorie) werd in de oorlog opgeblazen, omdat het een te gevaarlijke uitkijkpost was. Pastorie en kerk liggen namelijk op een berg.

slaapkamerdeur van de pastoor staan. Peter Ponts slaat de deur met enkele ferme meppen aan gruzelementen. Andries Consten en Mathias Ponts dringen de kamer binnen en sleuren de pastoor uit bed. De arme man wordt mishandeld en gekneveld op bed geworpen. De andere bandieten hebben zich intussen al meester gemaakt van de huisraad. Kisten en kasten kraken onder het geweld van de bendeleden. De buit verschilt nauwelijks van andere inbraken. Geld, kleren, linnengoed, tin, zilverwerk en priesterkleren worden vlug naar het huis van Joannes Pennaerts gedragen.

De Bokkerijders hebben bij deze inbraak zelfs een kind meegenomen. Het is het 16-jarige meisje Jenna Klinckers

[p. 42]

uit Hoensbroek. Zij mag de gestolen goederen inpakken en naar het huis van de buurman van de pastoor dragen. Ondanks het geweld van de bandieten is pastoor Willem Werden niet bereid te vertellen, waar hij zijn geld bewaart. Andries Consten slaat hem daarom zo hard met de kolf van het pistool op zijn hoofd, dat de pastoor er een gapende wond aan over houdt. De pastoor volgt de bewegingen van de bendeleden nauwlettend. Tot zijn grote schrik ziet hij hoe de rauwe mannen zich kerkelijke kostbaarheden toeëigenen. Hij smeekt de kelk te mogen behouden. Andries Consten weigert dit plomp. Nog altijd heeft de pastoor niet gezegd, waar het geld is. De Bokkerijders willen tot hardere maatregelen overgaan. Als een van hen beveelt de pastoor met hete olie te behandelen, blijkt dit niet mogelijk, omdat een van de bandieten de brandende olie in de opwinding heeft omgestoten.

Andries Consten wil toch niet zo onmenselijk zijn als het schijnt. De soutane, die hij de pastoor afgenomen heeft, geeft hij hem terug. Peter Caspar Ter Koning uit Schaesberg schrijft tijdens zijn gevangenschap op het kasteel te Schaesberg een lied over de activiteiten van de Bokkerijders. In de 13e en 14e strofe bezingt hij de taferelen, die zich in de pastorie hebben afgespeeld. De letterlijke tekst luidt als volgt:

‘Cort daernaer men gecomen was,
men salt u gaen verthoonen,
tot Mergenberg; wel alsoo ras
op die pastorie men comen was
aldae men hoort een groot geluijdt
van kermen en groot droefheid
den vrijen roof was daer voor de hand
men pakte toen van allen kant
Nu men daer gebonden heeft
vooral die meijt; oock insgelijcken
den pastoor bij dit geval
doet men met slaegen strijken (slaan)
doen riepen wij schnoderhande:
‘Haalt olie om hem te branden!’
Maer eenen die hem om stiet
die en riep: ‘Ick en vinde hem niet!’