Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[23 Mei 1804]

WOENSDAG den 23e MEY, reden wy verzeld van Juffrouw Laubscher⁸¹² langs het zeestrand der St. Helena Baay naar de mond der Bergrivier,⁸¹³ daar wy na twee uuren tydens aankwamen. Deze rivier heeft een brede uitwatering in zee, en is de eerste die wy zonder zandbank aan de mond zagen: men verzekerde

812 Die eggenote van Jacob Laubscher word waarskynlik bedoel.

813 By die huidige Velddrif en Laaiplek. Sien oor die ligging van Bergrivierplase: V.C. 186(b)-Plan van de St. Helena Baay met een Gedeelte der Berg Rivier en de daarin Versogte Plaatsen (J.W. Wernich, 1805).

[p. 209]

ons dat er zich verscheide zeekoeyen in de rivier ophouden,⁸¹⁴ en eenige dagen geleden by gelegenheid dat de kinderen van den Veld Cornet Laubscher met een boot in die rivier voeren een der zelver jagt op die schuit heeft gemaakt en zyn tanden in het boord der chaloup zette, en zoo de zelve niet aan de wal was vastgemaakt, gewis dezelve onder water zoude hebben gehaald.

Tegens den middag kwamen wy op de woonplaats van den voornoemde Veld Cornet genaamd de Rietvaley; de zelve legd na by den oever der Bergrivier: hier bleven wy overnachten.⁸¹⁵

814 Barrow (I, p. 367) meld ook seekoeie in die Bergrivier wat net snags uitkom op plekke waar die water soet is. In die Kompanjiesdae is daar 'n boete van 1,000 riksdalers vir die skiet van 'n seekoei ingestel. Vgl. ook Augusta de Mist, p. 87; B.H.D. III, p. 124 en V.R.V. 10 (Lichtenstein) pp. 60-61.

815 De Lange Riet Valley (tans C.Q 7.53 fol. 586) geleë aan die linkeroewer van die Bergrivier, middelpunt van Jacob Laubscher se patriargale en omvangryke boerdery. Vgl. beskrywings uit dié tyd by V.R.V. 23 (Van Ryneveld) pp. 76-80 en 110-112; B.H.D. III, pp. 413-415 en V.R.V. 10 (Lichtenstein), pp. 57-58. Ook Augusta de Mist se opmerking oor Laubscher (pp. 86-87): ‘Deze achtingswaardige man kan beschouwd worden als het opperhoofd van eenen kleinen Staat, die dagelijks op zijne kosten gespijzigd wordt.’
Die plaashuis, met datum 1789, is nog grotendeels onveranderd. Die plaas het later in besit gekom van die bekende renperdteler J.J. Kotzé, wie se nakomelinge dit tans (1964) nog besit.