Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[11 Mei 1803]

WOENSDAG den 11e MEY, heden morgen vertrok den heer van Rheenen om de voorgestelde byeenkomst met Stuurman uittevoere.²⁹⁰ Vroegtydig kwamen de boeren, hier zederd eenige maanden op commando leggende, by den Gouverneur om over onderscheide bezwaren tegens Fereyra en andere te spreken.²⁹¹ Tegens den middag kwamen twee afgezondenen van Stuurman welke de zending van de heer Van Rheenen waren misgeloopen: zy verwittigde de komst van hunne Capitein.

De heer van Rheenen ontmoete hem niet ver van de overeengekomene plaats; moest egter veele drangredenen gebruiken hem overtehalen om mede te gaan, het welk zyn Edele egter gelukte weshalven hy s'avonds met nog eeniger zyner manschappen aankwam.

De Gouverneur liet hem dadelyk voor zig koomen en deed onderscheide vragen, welke hy met veel oordeel en vrymoedigheid beantwoorde; gevraagd zynde, waarom hy bevreest was geweest herwaards te koomen, zeide hy geen vrees gehad te hebben. Men vroeg ook uit hoeveel lieden zyn kraal bestond, maar hy gaf hier op geen uitsluytend antwoord, en toen men na zyne verlangens voor het vervolg van tyd informeerde, zeide hy te wenschen, om even gelyk voorheen, rust en goede behandeling onder de Christenen te kunnen genieten; en een plaats te worden aangewezen om zyn levensonderhoud te verzekeren; stellende daartoe eene plaats aan deze zyde der Chamtousche Rivier voor.

De Gouverneur zogt hem te beduyden dat het hem en de zyne beter was een stuks lands, meer by de menschen gelegen te hebben, om de Hottentotten met meer nadruk te kunnen beschermen: maar uit welke reden weet men niet, bleef hy op zyn verzoek staan. Hy leide veel redelyke goede begrippen aan den dag en schynt zeer genegen te zyn onder billyke voorwaarden, en de verzekering van goede trouw van de kant der boeren, met al de oproerige Hottentotten, die, volgens zyn eigen zeggen het zelfde verlangen, in hun midden weder te keeren, om, tegens billyke beloning en behandeling zich by de boeren te verhuuren als knegten of veehoeders.

Het weder meer bedaard en beter dan gisteren zynde, ligte het schip De Verwagting deze morgen het anker om de Baay in te loopen. Een halve myl van wal bleef het schip leggen en zond een chaloup na land, waarin zig de Lieutenant Alberti²⁹² en eenige jagers bevonden van het Detachement voor herwaards gedestineerd.

290 Vgl. D.G. van Reenen se weergawe van sy onderhandelinge met Stuurman (V.R.V. 18, pp. 78-86).

291 Op 'n aangehegte bylae by die amptelike joernaal gespesifiseer (G.M. IV, p. 136), maar nie teruggevind nie.

292 Blykbaar word hier bedoel kapt. Ludwig Alberti van die 5de bataljon van die Waldeckers. Daar was by die regiment twee broers Alberti: Ludwig en die jongere Wilhelm (B.R. 40, pp. 240-241). Ook 'n derde broer, Frederik, word genoem wat in 1812 in Batavia was. (G.M. IV, p. 145, voetnoot). Ludwig Alberti sou 'n belangrike rol op die Oosgrens speel. Hy vergesel Janssens op hierdie reis tot in Graaff-Reinet, en daarna ook De Mist (V.R.V. 11 (Lichtenstein) p. 2). Einde 1803 word hy opvolger van Von Gilten as bevelvoerder by Fort Frederick, en in 1804 eerste landdros van Uitenhage. Veral van die Kôsa doen hy eerstehandse kennis op. Hy bewaar op bekwame wyse die vrede op die grens tot sy vertrek in 1806. In Nederland laat hy sy belangrike werk De Kaffers aan de Zuidkust van Afrika, Natuur- en Geschiedkundig beschreven, in Amsterdam in 1810 verskyn, en dieselfde jaar vier Zuid-Afrikaansche Gezigten, met litografieë na die oorspronklike tekeninge van Paravicini di Capelli. Alberti dien in 1811 onder sy ou bevelvoerder, Janssens, in die gevegte teen die Engelse op Java. Hy word op 10.8.1811 swaar gewond, sterf maande daarna aan sy wonde en word op Batavia op 12.6.1812 begrawe. (B.R. 40, p. 153; Theal, Records V, p. 339 en VI, p. 54; G.M. IV, p. 145, voetnoot).

[p. 68]

Het kost hier ontzettend veel moeite door de branding aan wal te koomen: de chaloupen zyn alle ogenblikken in gevaar verbryzeld te worden of om te slaan; de tweede aan wal komende raakte door de zwaare kaatsing der golven vol water alvoorens ontladen te zyn, hetwelk geen beste vooruitzigten gaf tot het verder ontscheepen der goederen: wy hoopen echter dat de sterke branding van heden bloot een gevolg zal zyn geweest van het onstuymige weder dat sints twee dagen heeft gewoed, en de zee spoedig bedaarende een betere gelegenheid tot ontlading van het schip zal aanbieden.

De eerste boot bragt voor den Gouverneur en de andere heeren brieven van de Kaapstad mede. De Generaal vond onder de zyne verscheiden uyt het moederland komende, benevens een menigte Couranten en Nieuwstydingen van belang zoo uit de Republiek in het byzonder, als van Europa in het algemeen.