Reize in de binnen-landen van Zuid-Africa

[10 April 1803]

ZONDAG den 10e APRIL⁶⁸ des morgens ten zeven uuren namen wy afscheid van de vriendelyke Landdrost en desselfs famille welke ons met gedistingueerde gulheid behandeld hadden: de heer Faure verzelde ons met zyn paardewagen tot aan desselfs veeplaats Rotterdam⁶⁹ leggende ongeveer een uur van het dorp; hier kregen wy versche voorspan ossen en reden tot aan de Rhénoçéros Fontein⁷⁰ zynde eene veeplaats van de heer Van Reenen. Weldra vonden wy ons voor de Buffeljagts rivier⁷¹ en doorwade de zelve; thans was hier in geen gevaar, maar het breede bed doet oordeelen dat by zwaare regens deeze rivier aan de reiziger soms veele moeite kan veroorzaken. De legging en het uitzicht is hier allerschoonst. De beyde oevers der rivier zyn zwaar belommerd, en ter wederzyde verliest zig het oog over de vlakte; wy zagen een menigte bavianen en twee à drie troppen Struysvogelen, en hadden het geluk twee wilde pauwen en eenige patrysen te doden; te vergeefs hadden wy jagt op een trop hartebeesten gemaakt dog verheugde ons dat wy heden meerder wild begonnen te zien. Aan de tweede veeplaats⁷² van den Landdrost gekomen zynde, reeden wy te paard vooruyt niet willende wagten na de versche trekossen welke nog van agter de gebergtens moesten gedreven worden; wy kregen hier door gelegenheid jagt te maken op verscheidene troppen Rhé⁷³ en bontebokken⁷⁴ van de welke wy

68 Van Reenen stel die vertrek 'n dag later: 11 April, en ook die gebeure van die volgende dae. Sy datums wyk van Paravicini di Capelli af tot 27 April.

69 Tans O.S.F. 4.80, as eiendomsplaas op 6.3.1783 toegeken. Sien ook R.L.R. 30, p. 125; toekenning aan H.A. van Vollenhoven. In 1794 het dit in besit van A.A. Faure gekom wat daar 'n spogplaas van gemaak het, met belangrike perdestoetery en van die eerste wolskape in die Suidwestelike Kaap. Die opstal met mooi barokgewel en datum 1794 staan nog (Vgl. beskrywings van plaas en werf in B.H.D. III, p. 148; V.R.V. 11 (Lichtenstein), pp. 167-171 (met vermelding van die plantkundige J.A. Auge wat tot sy dood hier ingewoon het) en Burrows(a), pp. 21-24 en 171-183).

70 Sien infra voetn. 76.

71 Een van die oudste plekname oos van Swellendam en van die vroegste dae bekend as byeenkomplek van die Kompanjie se veeruilekspedisies uit die Kaap en die Hottentotte. Dit word o.a. in 1689 deur Isaq Schrijver genoem (Vgl. E.E. Mossop, Joernale van die Landtogte...van Olof Bergh en Isaq Schryver; Van Riebeeck-Vereniging, nr. 12, 1931, p. 214.

72 De Uitvlugt (nou Sw. 8.5/Sw. L. IV. 305), oorspronklik Uitvlugt geleegen in de depka tusschen de Slangerivier en de Kinko (R.L.R. 78, p. 75). Die plaas lê tussen Kinko- en Karnemelksrivier reg suid van die teenswoordige treinhalte Renier, aan die Diptka, 'n tak wat uit die ooste in Breederivier loop.

73 Reebok of ribbok (vaalribbok): Pelea capreolus (Bechstein).

74 Damaliscus dorcas (fam. Bovidae); Damaliscus pygargus (Pallas). Sedertdien in een stadium in Suid-Afrika byna uitgeroei, tans van regeringsweë beskerm en in enkele reservate te sien, ook in hierdie selfde omgewing.

[p. 20]

eenige doode; op deeze wyze bereikte wy ongevoelig⁷⁵ de plaats en paarde stoetery van onze reisgenoot de heer van Reenen alwaar wy aftraden en onze dagreize eindigde.⁷⁶

De Jagtparty verschafte ons een goed aangedischte maaltyd na de welke wy de uitgestrekte paarde en koestallen gingen bezichtigen benevens vier Extra welgebouwde springhengsten en een groote menigte teel merrien en veulens; de Afrikaansche paarden zyn van eene kleine, weinig bevallige gestalte, dog voor het doen van fatigues⁷⁷ en het beklimmen van bergen verre verkieslyk boven de uitlandsche Soorten; algemeen beezigd men in Zuidafrica de hengsten tot Ryd en trekpaarden, terwyl de merrien alleenlyk tot voortteling en in de graanoogst tot het uittrappen van het koorn worden gebruikt.

75 Sonder voorval.

76 Die dag se trek het oor die bekende ‘Ruggens’ gevoer na Rhenosterfontein aan de Breede Rivier (tans Sw. Q. 4.36/Sw. L. III 255), volgens Von Bouchenroeder (p. 130) ‘een der schoonsten onder alle de overbergse plaatsen’, net oorkant Slangerivier en een uur van Breederiviermond. Die plaas was oorspronklik sirkelvormig en oor die 6,000 morge groot. Van Reenen het hier teen 1823 altesame 32,725 acres op sy naam gehad (Theal, Records, XVIII, p. 312). Die beste oorsig van die geskiedenis van die plaas, later die bekende Reitzplaas, kom voor by Burrows (a), pp. 142-170.

77 Vermoeiende werk.