Lenin als filosoof

[p. 5]

Toelichting bij de Nederlandse vertaling

Op verzoek van de uitgever ondernam prof. dr. G.B. van Albada de vertaling in het Nederlands van Pannekoeks geschrift: ‘Lenin as Philosopher’. Voor dit werk was hij de aangewezen persoon; immers hij was niet alleen astronoom, leerling en later opvolger van Pannekoek als hoogleraar te Amsterdam, maar hij was ook Pannekoeks geestverwant in zijn opvattingen omtrent de maatschappij. Helaas overleed hij, eind 1972, voordat hij de vertaling kon voltooien; alleen het gehele hoofdstuk over Lenin was klaar. Ik heb het mij daarom tot taak gesteld dit werk naar mijn beste weten voor hem af te maken.

Zoals bekend mag worden geacht, heeft Pannekoek dit geschrift eerst in 1938 onder een pseudoniem (J. Harper) in het Duits gepubliceerd, met de titel ‘Lenin als Philosoph’; het vormde nr. 1 in de ‘Bibliothek der ‘Rätekorrespondenz’’. In 1948 verscheen een door hem zelf verzorgde Engelse vertaling, ‘Lenin as Philosopher’, nu onder zijn eigen naam, uitgegeven door New Essays, New York.

Bij de Nederlandse vertaling is welbewust uitgegaan van de Engelse tekst. Immers, de auteur heeft deze zelf verzorgd, en heeft dus waarschijnlijk de gelegenheid aangegrepen om verbeteringen in de formulering en rangschikking aan te brengen, zoals een ieder doet die zijn eigen werk herziet. De verschillen tussen de Duitse en de Engelse tekst zijn in het algemeen gering, en nergens van principiële aard. De Duitse tekst is wel voortdurend geraadpleegd, vooral om van sommige Engelse woorden de oorspronkelijke betekenis na te gaan. Slechts waar Pannekoek Duitse teksten letterlijk citeert, is de Duitse uitgave gevolgd.

In sporadische gevallen heb ik een paar in de Engelse vertaling weggelaten woorden ter verduidelijking uit het Duits overgenomen; zij zijn dan met [ ] aangegeven. Een enkele maal heb ik een m.i. verwarrende veelheid van woorden met {} besnoeid, en ook heb ik soms voor een m.i. gewenste verduidelijking zelf een paar woorden (()) toegevoegd.

[p. 6]

Wij hebben er ons overigens op toegelegd de tekst zo nauwkeurig mogelijk te volgen en ook de taalnuances juist weer te geven. Van een letterlijke vertaling hebben wij echter afgezien, teneinde de Nederlandse tekst leesbaar te maken. Ik ben er mij van bewust daarin niet steeds te zijn geslaagd. Aan een oudere, niet gepubliceerde vertaling van A. van Agen (die begin 1973 overleed) heb ik af en toe een goede weergave van een woord of uitdrukking ontleend.

De literatuurverwijzingen, die bij Pannekoek nog in de tekst staan, heb ik met doorlopende nummering aan het eind bijeen gezet.

Aan prof. dr. B.A. Sijes betuig ik mijn hartelijke dank voor de vele tijd die hij, zonder de gehele vertaling door te werken, toch heeft besteed om te helpen mij onduidelijke passages naar inhoud en verwoording juist weer te geven; eventuele onjuistheden blijven voor mijn verantwoordelijkheid.

E. van Albada-van Dien

Het geeft ons grote voldoening dat wij een door velen lang gekoesterde wens kunnen vervullen door een vertaling te publiceren van Pannekoeks studie ‘Lenin als Filosoof’. Bij dit verschijnen spreken wij onze hartelijke dank uit aan de familie Pannekoek voor toestemming tot deze uitgave. Onze dank gaat vooral ook uit naar wijlen Bruno van Albada, die ondanks zijn slechte gezondheid de moeilijke taak van de vertaling op zich heeft willen nemen en naar zijn vrouw, die het werk heeft voltooid.

Uitgeverij De Vlam