De geschiedenis van Suriname

[p. 40]

De vrijheidsstrijder Anton de Kom

Anton de Kom werd in 1898 in Paramaribo geboren. Als jongen werkte hij bij de Balata-Compagnie. In 1920 vertrok hij naar Nederland.

Door lezingen, gedichten en artikelen gaf hij bekendheid aan de armoede in zijn land en het eeuwenlange verzet van zijn volk. Intussen schreef hij zijn boek: ‘WIJ SLAVEN VAN SURINAME’. Vanwege zijn felle aanklacht werd hij uit zijn werk ontslagen. Toen zijn moeder ernstig ziek werd, ging hjj terug naar Suriname, waar hij op 4 jan. 1933 aankwam. De koloniale autoriteiten waren in paniek. Het gerucht werd verspreid, dat De Kom een ‘kommunistische opruier’ was. Ford Zeelandia werd versterkt en een heel garnizoen werd gemobiliseerd. Men was bang, dat De Kom zijn volk tot een eenheid zou smeden, die opkwam voor haar rechten. Tussen de menigte, die hem aan de kade opwachtte, bevonden zich rechercheurs, die hem dag en nacht volgden. De Kom richtte een adviesbureau op, waar honderden Bosnegers, Hindostanen, Creolen, Javanen en Indianen dagelijks hun problemen aan hem vertelden. Hij leerde hen, dat alleen door organisatie en door eenheid van alle bevolkingsgroepen de strijd voor een menswaardig bestaan tot succes kan leiden. Op 31 jan., toen het erf weer volgestroomd was met mensen die naar De Kom kwamen om advies, verscheen een afdeling politie en gaf bevel het erf te ontruimen.

De Kom werd gearresteerd. Op 4 febr. trokken ongeveer 4000 mensen naar het Parket om zijn vrijlating te eisen. De politie dreigde te schieten, maar de voorste mannen sprongen uit de menigte naar voren en ontblootten de borst met de woorden: ‘Hier, schiet maar!’

[p. 41]

Hierop zei de procureur-generaal dat De Kom op 7 febr. vrijgelaten zou worden. Een grote menigte ging hem op die dag ophalen. Men gaf te kennen, niet weg te zullen gaan vóór De Kom vrij was. Zonder enige aanleiding openden politie en militairen plotseling het vuur.

Er vielen 2 doden en 22 zwaargewonden. Het beroep op recht was in bloed gesmoord. En terwijl 's avonds de doden werden begraven, kregen de politiebeambten als beloning een bierfuif en een bloemenhulde aangeboden. Omdat er geen enkele grond was voor een aanklacht, werd De Kom op 10 mei vrijgelaten en met zijn gezin op de boot naar Nederland gezet. Daar werd hij bij aankomst door honderden opgewacht en gehuldigd. De Kom voltooide zijn onvergetelijke werk ‘WIJ SLAVEN VAN SURINAME’, dat in 1934, na schrapping van enkele fragmenten op last van de politie, werd uitgegeven. De laatste regel uit zijn boek luidt: ‘Sranang, mijn vaderland. Eenmaal hoop ik U weer te zien. Op de dag waarop alle ellende uit U weggewist zal zijn.’ De Kom heeft die dag niet meer meegemaakt. Hij ging door met artikelen en lezingen over zijn volk. Toen de oorlog uitbrak, streed hij zij aan zij met zijn Nederlandse vrienden tegen het fascisme. Op 7 aug. 1944 werd hij door de Duitsers gearresteerd en naar het koncentratiekamp Neuengamme gedeporteerd, waar hij in 1945 omkwam. Zijn stoffelijke resten zijn in 1960 bijgezet op de erebegraafplaats in Loenen. Zijn gedichten zijn later verschenen in de bundel ‘STRIJDEN GA IK’. Naar zijn voorbeeld wordt de strijd voortgezet ‘tot de dag waarop alle ellende uit Suriname weggewist zal zijn.’