De geschiedenis van Suriname

[p. 38]

De wereldkrisis, aktie van de werklozen in Paramaribo

Van 1929-1933 heerste er een wereldkrisis. De grote koncerns hadden nl. in hun jacht op winst, de produktie zó opgevoerd, dat er een grote overproduktie ontstond. Hierdoor kelderden de wereldmarktprijzen. De gevolgen van de krisis werden afgewenteld op de arbeiders door massa-ontslagen. Er waren miljoenen werklozen. Ook Suriname werd meegesleept in de krisis. Koffie- en suikerondernemingen werden gesloten, de balatawinning werd stopgezet, het grootste goudmijnbedrijf opgeheven. In de bauxietmijnen op Moengo werden honderden arbeiders ontslagen, de lonen werden verlaagd, werktijden verkort.

Desondanks begon men vanaf 1930 met de immigratie van honderden Javanen als vrije arbeiders, ter vervanging van de ‘dure’ kontraktarbeiders, die op straat gezet werden. Door het stijgen van de werkloosheid konden de lonen nog meer gedrukt worden. Wie 2 dagen in de week werk had, was te benijden. In de Surinaamse gezinnen heerste nijpend gebrek. Op 17 juli 1931 kwamen de werklozen dan ook in aktie. In een lange stoet trokken zij door Paramaribo.

[p. 39]

Zij vormden een komité olv de uit Curaçao verbannen sociaal-demokraat Doedel en overhandigden aan de Gouverneur een reeks voorstellen voor de verbetering van de positie van de kleine landbouwers.

In een toespraak tot de werklozen, zei Doedel nu eerst het resultaat van de aktie af te wachten. Het vertrouwen werd beschaamd. De Gouverneur nam de voorstellen in overweging, maar deed niets.

Integendeel, hij overwoog nieuwe belastingen op het houden van vee en dreigde met een hoge geldboete voor wie zijn inkomstenbelasting niet tijdig betaalde. Het geduld was op! Op 31 oktober stroomden de werklozen opnieuw de straat op. De demonstratie werd met vuurwapens en sabels door de politie beantwoord. Er viel één dode, velen werden gewond. Doedel werd gearresteerd en in het krankzinnigengesticht gestopt, evenals anderen, die in verzet waren gekomen. Als oplossing voor het probleem van de werkloosheid stuurde de regering de ‘lastige elementen’ naar het oerwoud, waar deze stadsmensen goud mochten zoeken in afgewerkte mijnen, of wilde rubber mochten tappen, waarvoor geen markt te vinden was. Zij kwamen nog ellendiger terug, dan zij gegaan waren. In deze situatie bevond zich Suriname, toen in 1933 aan de kade van Paramaribo een menigte van duizenden mensen wachtte op het schip met aan boord hun geliefde landgenoot: Anton de Kom.