De geschiedenis van Suriname

[p. 36]

Bauxiet-Alcoa

Omstreeks 1900 werd in Suriname bauxiet ontdekt. Dit mineraal kan, na zuivering tot aluinaarde, verwerkt worden tot aluminium. Dankzij aluminium, dat licht is en niet roest, kon de vliegtuigindustrie zich ontwikkelen. Ook in N. Amerika en Europa werd bauxiet gevonden.

Amerika wilde de eigen voorraden sparen. Het haalde deze grondstof daarom goedkoop uit het buitenland en verwerkte het in de Amerikaanse fabrieken tot het dure eindprodukt. Op die manier streek de Amerikaanse aluminiumindustrie de winsten op van het bauxiet uit andere landen en de Aluminium Company of America (ALCOA) had al gauw het monopolie. In 1914 brak de 1e wereldoorlog uit.

Hierdoor kon Amerika geen bauxiet meer uit Frankrijk en Italië halen, maar er viel nu aan aluminium nog meer te verdienen i.v.m. de bouw van oorlogsvliegtuigen. Daarom zocht de ALCOA naar nieuwe gebieden om het bauxiet vandaan te halen. Zij ontdekte, dat het erts in Suriname een hoog aluminiumgehalte heeft. In 1916 richtte de ALCOA daar dan ook een dochtermaatschappij op, ‘de Surinaamse Bauxiet Maatschappij’ (S.B.M.). Voor een schijntje aan belasting en heffingen deed het Gouvernement Surinames rijkste bodemschatten van de hand aan de S.B.M. Een gebied van 123.000 ha. kreeg deze Amerikaanse maatschappij in koncessie voor een periode van 60 jaar, dat is tot 1989.

[p. 37]

Ook kreeg de ALCOA toestemming om 2 draadloze telegraafstations te vestigen, één in Paramaribo en één in het bauxietdorp Moengo, zodat zij in direkte verbinding kon staan met haar hoofdkantoor in Pittsburg. De onderhoudskosten van deze stations waren echter zó hoog, dat de ALCOA een kans zocht om er zich weer van te ontdoen. Zij vond die mogelijkheid door een voordelige ruil. De ALCOA aasde nl. op het Rorac-gebied, ten zuiden van Paramaribo, dat van een andere bauxiet-maatschappij, de NENIEM was. De ALCOA bood de Surinaamse Overheid één van de draadloze stations ‘gratis’ aan, op voorwaarde dat de S.B.M. Rorac kreeg en de NENIEM ontbonden werd. Later werd ook het tweede station geruild voor nieuwe concessies. Nu had de ALCOA het bauxiet monopolie in Suriname en Suriname zat opgescheept met 2 waardeloze telegraafstations. Wie mocht denken dat de Surinaamse bevolking enig profijt had van de bauxietrijkdommen van haar eigen bodem, komt bedrogen uit. In de bosnegernederzetting Moengo was intussen al begonnen met de exploitatie. Vanwege het arbeidstekort waren 300 Javaanse immigranten door het Gouvernement ‘ter beschikking gesteld.’ In de eerste jaren werd het erts met houweel en schop gedolven en in manden op de rug door het oerwoud naar de schepen getorst. Na enkele jaren ging men over op transport per spoor. Er kwamen graafmachines. Met minder arbeiders kon meer geproduceerd worden. Velen van de arbeiders, die met hun gezwoeg het bedrijf van de grond af hadden opgebouwd en die de investeringen voor de kostbare machines hadden mogelijk gemaakt, werden op straat gezet. De winsten vloeiden intussen naar het buitenland.