Reize door het aapenland (onder pseudoniem J.A. Schasz)

Regelnummers proza verbergen

Negende hoofdstuk
De vergaderingen

562Nommer één verzogt mij vervolgens hem te willen vergezellen, ver- 563mits er eene groote Vergadering stond gehouden te worden, waarop 564ik recht had te verschijnen, als tot Nommer 17 geëligeerd zijnde.⁵⁶⁴

565Hij bragt mij in een groot en zeer digt bosch; waar wij, niet langs 566den grond, maar over en door de boomen heen moesten inklimmen, 567dat mij een verschriklijke moeite en ontzaglijk veel zweet kostede.⁵⁶⁷

568Te midden in dit Bosch was een taamlijk groote ruimte, waarin 569eenige kort- en dikstammige Boomen geplant waren, van welke de 570kruinen waren afgekapt, zijnde er slechts aan de bovenëinden een 571dikke knoest overgebleeven; welken Machines tot zitplaatsen der⁵⁷¹

564 geëligeerd: gekozen.

567 dat: wat.

571 Machines: ‘oneigenlijk in toepassing op voorwerpen van grooten omvang en vreemdsoortigen vorm’ (WNTIX, 68).

[p. 76]

572vergaderende Aapenhoofden verstrekte; wordende mij een derge- 573lijke knoest aangeweezen, waarop ik mij nederzettede, met oogen- 574bliklijk gevaar, van den hals te breeken.

575De Vergadering voltallig zijnde, opende de President, (zijnde dit⁵⁷⁵ 576thans nommer 3.) die op de grootste knoest zat, dezelve met deeze 577aanspraak:

578Mijne Aapen!

579Thans heb ik het zonderling genoegen u Aapagtigheedens ander-⁵⁷⁹ 580maal bij elkander op uwe aanzienlijke knoesten vergaderd te zien; 581ongetwijffeld met het heilzaame oogmerk, om het heerlijkste ont- 582werp met alle kragt ter uitvoer te helpen brengen; om dus eerlang,⁵⁸² 583uit den verägtlijken staat van aapägtigheid tot den glorierijken stand 584van Mensch onze koppen optebeuren.

585Onze bijeenkomst heeft thans bepaaldlijk ten onderwerp, om 586uittevinden; wat er, ten opzigte van onze uitterlijke gedaanten, 587noodzaaklijk hervormd moet worden?

588Deeze vraag is zo klaar en duidlijk, dat zij geene opheldering 589behoeft. Ik zal daarom, maar aanstonds overgaan, om op dat 590gewigtig artikel de Advisen van deeze illustre Vergadering in te⁵⁹⁰ 591neemen.

592Mag ik daaromtrent nommer een verzoeken zijne gedagten te 593zeggen!

594Nommer een
In aanmerking neemende, dat ik verpligt ben te vertrouwen, dat 595het uwe Aapägtigheedens niet te doen zij, om slechts de uitwendig- 596heeden van het Menschdom aanteneemen; maar dat het de ernstige 597begeerte zij, om tot de inwendige voortreflijkheid der Stervelingen 598opteklimmen, dan begrijp ik, dat deeze vraag, (onder welneemen 599van uwe Aapägtigheedens!) voor als nog niet te pas komt; dewijl 600wij dan eerst met het inwendige een aanvang zullen moeten maaken, 601willen wij niet in die groote fout vervallen, waarin de Menschen, 602helaas! vervallen zijn; - dat zij, naamlijk, in 't stuk van verbetering

575 zijnde dit thans: het presidentschap wisselt dus naar toerbeurt volgens goeddemocratisch gebruik van alle Patriotten-vergaderingen!

579 zonderling: bijzonder.

582 eerlang: weldra.

590 artikel: punt.
in te neemen: in te winnen.

[p. 77]

603het eerst met het uitwendige beginnende, daaräan zo veel te doen 604vonden, dat zij geen tijd hadden, om aan de verbetering van het in- 605wendige te denken. - Dus, bij voorbeeld, zijn veele Stervelingen 606in de daad Aapen, of nog veel dommer Dieren gebleeven, in weerwil 607van de Menschlijke gedaante, die zij zig aangesmeerd en aangeplakt 608hebben.

609Mijn advis derhalven is, deeze vraag te bespaaren, tot dat wij met⁶⁰⁹ 610de inwendige verbetering gereed zijn.

611Nommer twee
Ik stem volmaakt in met het gevoelen van nommer een; vermits ik 612zelf niet kan toestaan, dat het uitwendige iets tot de voortreflijkheid,⁶¹² 613- de weezenlijke voortreflijkheid van den Mensch toedoet. Ik heb 614de eer gehad, om onder het Menschdom te verkeeren, en op een beer 615zittende hen te kunnen in opmerking neemen; doch als dan heb ik⁶¹⁵ 616veelal gezien, dat de aapägtigste Tronien veeläl de grootste ver- 617standen en voortreflijkste Menschen waren; terwijl zij, die geen 618poeïer of blanketzel aan hunne uitwendige zelfstandigheid, ter op- 619siering, gespaard hadden, zulk een belachlijk, laaggeestig en ver- 620foeilijk Caracter bezaten, dat ik het mij tot oneindig meer eere zou 621rekenen, een volkomen Aap, dan zulk een Mensch te weezen.

622Mijn advies is dus, deeze vraag in reserve te houden, of, zo men 623hierin kon treeden, dezelven te declineeren.⁶²³

624Nommer drie
(Beschouwde zig zelve, in zijn qualiteit als President, niet bevoegd 625om te adviseren. Hij was die geene, welke de volstrekte onzijdigheid 626in deeze Vergadering bewaaren moest. Hij moest dezelve, ja! voor- 627lichten, doch hij vermogt, door zijn invloed, geenen aanhang te 628maaken. Elk Lid, zei hij, moet vrij weezen, in het uitten zijner ge- 629voelens, zonder door eenig het minste gezag verlokt, verleid of 630gedwongen te worden. De voorlichting welken ten zijnen laste 631kwam, was ook zeer bepaald. Alle zaaken, waartoe gezond verstand

609 bespaaren: laten rusten.

612 zelf: zelfs.

615 in opmerking neemen: gadeslaan, observeren.
alsdan: verwijst hier naar het verleden.

623 hierin treeden: overgaan tot de behandeling van; zie WNTXVII, 2258. declineeren: afwijzen (fr. décliner).

[p. 78]

632en eerlijkheid van hart verëischt werd, hadden zijne verlichting niet⁶³² 633noodig, want in eene Vergadering moest men kunnen vooronder- 634stellen, dat elk Lid verstandig en eerlijk ware; ten minsten dit moest 635van de Aapenbijéénkomsten waarheid weezen, enz.

636Ingevolge deeze en meer andere gewigtige redenen, excuseerde hij 637zig van een advies uittebrengen. - (Eene nederigheid en wijsheid 638waarlijk, die bij menschlijke Presidenten zeer zelden gevonden 639word.)

640Nommer vier
Hoe zeer ik het gevoelen der voorstemmende Leden admireer, kan ik⁶⁴⁰ 641echter niet toestaan, dat deeze vraag geheel overtollig of verwerplijk⁶⁴¹ 642zij. Ik beschouw ze zelf als vrij noodzaaklijk: want, daar het niet 643onmooglijk is, dat er aan onze uitwendige Aapengedaante iets te ver- 644beteren valle, en daar het altoos best zal weezen, om zo wel uitwen- 645dig als inwendig naar de Menschen te gelijken, wanneer wij toch 646Menschen willen weezen, is het ook zeer noodig, dat men onderzoek 647doe, in hoe verre wij voor een soortgelijke verbetering, betreklijk 648het uitwendige, vatbaar zijn. Het blijft altoos maar een onderzoek, 649dat ten opzigte van de uitvoering, aan nader deliberatien onder- 650worpen is.

651Ik begrijp dus, dat men deeze vraag wel kan uitstellen, doch dat 652zij eindlijk wel deeglijk in overweeging moet komen.

653Nommer vijf
En ik begrijp dat deeze vraag volstrekt noodzaaklijk is, en dat het 654zelf hier niet eens te pas kome, om over derzelver al of niet Nood- 655zaaklijkheid te adviseeren.

656Ingevolge hiervan zal ik daadlijk overgaan, om regelregt de voor- 657gestelde vraag te beantwoorden.

658Ten opzigten van onze uitterlijke gedaanten verschillen wij, 659hoofdzaaklijk in twee artikels van de Menschen, voorëerst in de⁶⁵⁹ 660hairigheid, en ten tweeden, in onze lange staarten.

661Het is bekend dat de Menschen, (uitgezonderd eenige weinige 662lighaamsdeelen,) glad en kaal zijn, en dat de zulken, die hairiger 663vallen dan gewoonlijk, in een kwaad blaadje staan.⁶⁶³

632 verlichting: voorlichting, toelichting.

640 admireer: waardeer (cf. lat. miror: bewonderen).

641 toestaan: (ermee) instemmen.

659 in twee artikels: op twee punten, in tweeërlei opzicht.

663 vallen: uitvallen.

[p. 79]

664Ten opzigten dan van dit Artikel moeten wij Aapen eene nood- 665zaakelijke hervorming ondergaan, dat is, wij moeten ons kaal laaten 666scheeren.

667Dit is zelf niet nieuws! - Onder de Menschen heeft het zelfde⁶⁶⁷ 668plaats. - De oprigters van Maatschappijen of Gemeenebesten 669hebben meest altoos ten oogmerk, om in de eerste plaats altoos 670hunne Onderdaanen, - (een zeker soort van Aapen,) kaal te schee- 671ren, om dat ze dan beter te regeeren vallen.

672Wat onze Staarten betreft; het is kenlijk, dat de menschen met⁶⁷² 673dergelijke Aanhangzels niet voorzien zijn; dat men voorbeelden 674heeft van menschen met staarten, die door de Natuurkundigen tot⁶⁷⁴ 675den rang der Aapen zijn verweezen geworden, of, dat nog erger is, 676die door de Schilders en Tekenaars als Voorbeelden zijn gebruikt,⁶⁷⁶ 677om er den Duivel naar af te schilderen. Vraagt aan een kind slegts, 678wat men verbeeld, door eene menschlijke Gedaante, waaraan een 679staart gehegt is? en zonder zig te bedenken zal het u antwoorden, 680den Duivel.

681Ook hier moet volstrekt eene hervorming plaats hebben, - dat 682is, - wij moeten onze staarten laaten afhakken.

* * *

683Het woord afhakken werd door Nommer Vijf met zo veel forcie⁶⁸³ 684uitgesprooken, dat al de presente Leden eene pijnlijke huivering⁶⁸⁴

667 zelf: zelfs.
niet: niets.

672 kenlijk: evident; zie WNT VII, 2138, s.v. kennelijk zijn.

674 menschen met staarten: de 18e-eeuwse belangstelling voor de overgangsvormen tussen mens en aap (‘diermenschen’, ‘boschmenschen’, mensapen; zie Inleiding, p. 33) leidde dikwijls tot fantastische verbeeldingen in woord en prent, bijv. in de hier opgenomen illustratie uit M. Houttuyn, Natuurlijke historie, of uitvoerige beschrijving der dieren, planten en mineraalen volgens hel samenstel van den Heer Linnaeus (Amsterdam 1761), dl. I, le stuk, tegenover p. 337.

676 Voorbeelden... om er den Duivel naar af te schilderen: Vanaf de 10e eeuw krijgt de duivelsgestalte in de beeldende kunst het karakter van een satyr met allerlei ontleningen aan het dierenrijk, zoals wilde haargroei, horens, lange oren, bokspoten en een staart. Zie J.J.M. Timmers, Symboliek en iconographie der christelijke kunst, Roermond-Maaseik 1947, nr. 763. Cf. voor de relatie aap-duivel verder Inleiding, p. 29 vv.

683 forcie: nadruk

684 presente: aanwezige.

[p. 80]

685door hunne staarten gevoelden, en den Voorstelder van de Afhak- 686king, gansch niet vriendlijk aanzagen.

687Nommer zes vattede daar op het woord, en betoogde met zeer veel 688kragt en klem, (want hij had een groote staart,) dat soortgelijke 689voorstellen nergens anders toe dienden, dan om verwijdering, ver- 690bittering en verdeeldheid te veroorzaaken. Immers, zei hij, begrijpt 691men van zelf, dat men nooit het Aapendom tot afhakking zijner 692staart zal overhaalen. - Het Menschdom zelf, hoe wenschlijk eene 693volkomenheid het ook bereikt hebbe, zou immers nooit te beweegen 694zijn, om zijn staart te verliezen, al kost het daardoor tot den rang 695der Engelen opklimmen!

696Ik gevoelde de kragt van dit bewijs.

697Nommer Vijf voer wel met hevigheid hier tegen uit: Zeggende, 698dat hij anders niet begrijpen kon, waarom men deze vergadering 699belegd had, en voorbeelden aanvoerende van zeer voornaame⁶⁹⁹ 700Volksbeschaavers en Maatschappijstigters, die altoos bezig waren 701met het afkappen van eenige Ledemaaten, die, zo zij dagten, het 702fatzoen van den staat bedierven, - doch dewijl alle de Leden Staar- 703ten, en wel zeer gevoelige Staarten hadden, konden zij niet tot zijne 704Sentimenten overgehaald worden.

705Deeze twist begon vrij hoog te loopen. De President kon de order 706niet meer bewaaren. Elk een sprak, zonder zijn beurt aftewagten; 707en vermits ze alle gelijk spraken, was het zo goed als of er in 't geheel 708niet gesproken werd; want de meesten verstonden op het laatst zig 709zelf niet meer.

710Eindlijk klopte de President zo geweldig hard met zijn hamer, 711dat er noodwendig stilte kwam, anders waren zij allen doof ge- 712worden.

713Toen rees Nommer Zeven bedaardlijk op.

699 voorbeelden aanvoerende: schrijver doelt hier wel op het gedrag van tirannen die hun onderdanen al dan niet letterlijk kaalscheren. hen kortwieken; cf. ook wat nr. 5 in r. 668-671 zegt: ‘De oprigters van Maatschappijen.... te regeeren vallen.’

[p. 81]

714Nommer zeven
De Gevoelens loopen te verre uit één, om ze in dit driftige Tijdstip 715naar wensen te veréénigen. Ik doe derhalven het Voorstel, om deeze 716Vergadering op Reces te scheiden, en geef als een Conciliatoir voor⁷¹⁶ 717de Deliberatie der volgende vergadering op; Of men niet zou kunnen 718goedvinden, om aan alle Aapen zonder onderscheid de staarten af- 719tekappen behalven aan ons?

720Dit voorstel geaccepteerd zijnde, scheidde de Vergadering op 721Reces.

716 op Reces scheiden: op reces gaan, uiteengaan (van een vergadering); zie WNT XII, 476.
Conciliatoir: bemiddelend voorstel, compromis-voorstel (fr. conciliatoire = verzoenend).