Het leven en sterven van een hedendaags aristocraat

[XXXVI]

Willem volgt de lessen van Anna. Hij bevindt dat ze gemakkelijk te betrachten zijn en de gewenste gevolgen hebben

De loze Anna gaf aan Willem nog een menigte lessen van dezelfde soort, waarmee wij de aandacht van onze lezers niet willen vermoeien. Dat deze lessen met de uiterste stiptheid en de bestendigste aanhoudendheid betracht en nagekomen werden, lijdt geen twijfel, en dat verreweg de meeste van die lessen de uitwerksels hadden, die Anna ervan verwachtte, heeft de ondervinding maar al te wel geleerd.

Dus, bij voorbeeld, bewerkte Willem dat er in de club, die tot nog toe in de beste harmonie der wereld geleefd had, een verderfelijk geschil ontstond over enige woorden. De rechten van de mens en burger waren de eerste twistappels. Stoffel zei dat het iets, en Bram zei dat het niets was, en ziedaar reeds twee partijen, waarvan de ene zich stoffelianen, en de andere brammenianen noemde. De stoffelianen, zich van de anderen afzonderend, maakten vervolgens een club apart uit. Weldra ontstond er in deze club een verschil of de rechten van de mens konden be-

[p. 102]

schouwd worden als te bestaan zonder de rechten van de burger. Pieter hield staande van ja, en Lammert van nee. Dit verschil liep zo hoog, dat er een scheuring en scheiding ontstond, waaruit wederom twee clubs geformeerd werden, noemend de ene partij zich pieterianen, en de andere partij lammertianen. De brammenianen, die beweerden dat de rechten van de mens niets waren, hadden echter een verschil onder elkander of er geen rechten van de mens behoorden te wezen. Bartholomeus beweerde, dat het allernoodzakelijkst was, en Jurriën daarentegen begreep dat het er niet op aankwam. Deze twee twistten hier zo lang over, dat er insgelijks twee partijschappen uit geboren werden, bekend onder de naam van bartholomianen en jurriënianen, die eindelijk zulke vijanden werden, dat ze van elkander scheidden, en twee afzonderlijke clubs uitmaakten.

Deze en dergelijke twisten en verdeeldheden, waarvan Willem de geheime bewerker was, wonnen hoe langer hoe meer veld, en de patriotten, die voor dezen sterk waren, uit hoofde hunner eensgezindheid en eenparige werkzaamheid, verdeelden en smaldeelden zich eindelijk derwijze, dat hun geen krachten meer overbleven om iets van belang te kunnen ondernemen. Dit was het helse oogmerk van Anna en de aristocratische wens van Willem, en het zal de bestendige bedoeling zijn van alle aristocraten, om het even welke naam zij dragen.

Weldra scheen het of de clubisten alle andere vijanden vergeten hadden dan die zij dagelijks in hun midden maakten. Al hun woede en bitterheid werd tegen hun broeders gewend, die zij afvalligen noemden. Zij hadden de stelregel aangenomen alles te verpletteren, wat hen dorst tegenstaan, of in gevoelen van hen verschillen.

Willem zag dit met genoegen. Alle partijen vleiden en vreesden hem. Door slaafse dienstbetoningen en kruipend ontzag poogde elke partij hem in haar belangen over te halen. Willem keek, zoals men spreekt, altoos eerst de kat uit de boom. De partij die door de sterkste was terneergebliksemd haalde, zon-

[p. 103]

der bedenking, zijn vloek op de hals. Hij lachte de zegevierende partij vriendelijk toe, en vermaande ze tot eensgezindheid, broederschap, vaderlandsliefde, enzovoort en intussen was hij heimelijk bezig om deze zich uiteen te doen werken.

Vermits het removeren van koningsgezinde ambtenaren, zowel grote als kleine, sterk in zwang ging, had Willem zeker veel posten te begeven. Maar, zoals het doorgaans gaat, het getal der vragers om ambten ging altoos het getal der ambten zelf te boven, hoeveel er ook zijn mochten. Om hierin te voorzien bewerkte Willem onder de hand, dat de bovendrijvende patriottische partij steeds verzocht om de onderliggende patriottische partij van hun ambten te ontzetten! Dit verzoek werd dadelijk ingewilligd, en ziedaar een rijke bron van openvallende ambten geopend! Dagelijks vond men nieuwe scheldnamen uit! Dagelijks verdeelde men zich! Dagelijks removeerde men derhalve, en dagelijks kon Willem ambten begeven.