Huurling en herder

II

Vandaag heb ik met Helene gesproken. Zij is niet, als haar zuster, naar huis gegaan, maar blijft hier tot na de begrafenis, die op ons kerkhof zal plaats hebben, omdat Wouter geen naaste familie meer heeft.

Tegen de schemering kwam Helene op mijn kamer. Ik zag aan haar dralend, schijnbaar doelloos binnenkomen, dat zij gekomen was om met mij te spreken, dáárover.

Zij liep zonder mij te groeten naar het raam en bleef daar aarzelend staan, naar buiten kijkend zonder iets op te merken.

Ofschoon ik haar gezicht slechts van terzijde zien kon en de kamer reeds in schemer gehuld was, ontdekte ik onmiddellijk dat zij hevig geleden moest hebben. Haar ogen hadden die apathische, droefstarende, deerniswekkende blik, welke vrouwen met veel stil gedragen leed kenmerkt.

Mijn eerste reactie was: ik ben dus niet de enige, die door Wouters dood geknakt is. Daardoor kwam ik een ogenblik los van mijn eigen leed, en trachtte ik met een mengeling van medelijden en nieuwsgierigheid haar kommer te ontraadselen. Mijn meegevoel kreeg spoedig de overhand, toen ik lette op de wassige bleekheid van

[p. 17]

haar gezicht, dat een paar dagen geleden nog zo fleurig geweest was, en op de tere lijn van haar kaak.

In het halfduister was haar bleekheid onzegbaar broos, wat mij nog meer opviel door de matte lichtkrans om haar hoofd, gevormd door de opkrinkelende uiteinden van haar haar, die het laatste licht opvingen.

Tot nogtoe had ik haar steeds als een jong meisje gezien, nu kwam zij mij ineens een volwassen vrouw voor, hoewel zij nauwelijks twintig jaar moest zijn.

Zij wendde haar hoofd naar mij om en scheen mijn gevoelens in mijn ogen te willen lezen.

Ik kreeg weer dat weeë gevoel van naaktheid, dat ik vrees niet meer te zullen kwijtraken, sinds Wouter mij aan mijzelf ontdekte. Ik moest mijn ogen neerslaan en wist, dat zij nu reeds mijn erbarmelijkheid doorgrond had. Haar zwijgen striemde mij meer dan de felste verwijten konden doen, en het was alleen het groeiende duister dat zich een weinig over mij erbarmde.

Het was alsof ook zij op het verhullende donker gewacht had, want juist toen ik in een opkomende drang tot biechten mij ontledigen wilde, hoorde ik haar matte stem zeggen:

- Er zijn dus drie levens gebroken...

Een ogenblik was ik door deze nieuwe slag verstomd, en ik trachtte mij vergeefs de volle zin van haar woorden duidelijk te maken. Bliksemsnel riep ik hun omgang in mijn herinnering terug om daarin tekenen van diepere genegenheid tussen Wouter en haar te zoeken, maar ik vond niets wat haar raadselachtige woorden kon verklaren.

Helene merkte mijn tastende verwondering en ze zei:

- Niemand, ook hijzelf niet, wist hoeveel ik van hem hield... Maar nu is alles nog groter geworden. -

Ik was ontroerd en opnieuw gewond door deze bekentenis, en ik voelde mij opeens diep met haar verbonden, ik voelde mijn leed ineenvloeien met haar leed.

‘Heleen,’ zei ik, ‘ik sta dus ook schuldig tegenover jou.’

Zij begon zachtjes te snikken, en toen ze wat bedaard was, zei ze:

- Ik heb hem vóór zijn dood niet zo liefgehad als nu.

En daarna, met een oneindige smartelijkheid:

[p. 18]

- O, als ik hem nu, nadat ik dát gezien heb, terug kon krijgen...

En weer dat zachte huilen dat een man niet verdragen kan.

Ik voelde mij radeloos, want ik kon geen troost geven.

Hoe zou ik kunnen troosten, die schuldig ben aan haar verdriet?

Ik, die op die noodlottige middag voor mijn leven gevochten heb, ik weet nu met mijn leven geen raad.

De enige schamele troost die ik in mijn wanhoop om haar snikken vinden kon, was haar mijn eigen ellende voor te houden die groter is dan haar droefenis.

Als een geknakte bloem was zij op een stoel naast mij neergegleden, en hield haar hoofd verborgen in haar handen.

Ik legde mijn hand op haar haar, waarvan de lichtkrans nu uitgedoofd was, terwijl ik nog zocht naar woorden.

- Helene, ik heb hem van je afgenomen, ik beken het. Maar geloof toch dat ik dieper lijd aan wroeging dan jij aan het gemis. Jij lijdt met de weemoed der liefde, ik verkommer aan mijn liefdeloosheid...

Zij reageerde niet, en om mijn armzalige woorden kracht bij te zetten schudde ik haar arm, zoals een radeloze een gestorvene schudt in de ijdele hoop hem tot het leven terug te brengen.

- Luister Heleen, zei ik hees, het is het allerergste te vertwijfelen aan jezelf, aan je roeping, aan je vroomheid... aan je geloof! -

En toen ze nog niet scheen te luisteren:

- Het is erger een moordenaar te zijn dan een vermoorde. -

Toen richtte zij zich op en keek mij aan. In mijn uiterste verlatenheid keek zij mij aan...

En toen zag ik dat haar bedroefde ogen verinnigd werden door een zacht meelijden dat mij toestroomde. Ik kon het niet helpen dat ik als een kind moest huilen, de eerste keer na deze dagen van afgrondelijke ellende. En ze zei: Huil maar, en haar handen waren troostend om mijn hoofd, zoals alleen een vrouw doen kan. En ik moest al maar denken: dat doet zij, die ik gebroken heb...