|
| |
| |
| |
[Aanhangsel]
Geestige en vermaekelijke reysbeschryving van Mr. Aernout van Overbeek, Naer Oostindien uytgevaren voor Raed van Justitie, in den Jare. 1668.
Breeders, Vrienden, en Bekenden.
Op Donerdag, den 12. April, zijn wy des avonds buyren gaets geraekt; met een goede Loots, hoe swaer schijnt het te zijn, om te gelooven, voor verstandige luyden, die soo wijs zijn, dat sy selfs, om binnen gaets te komen, geen Lootsman van nooden hebeen; echter het is waer, en wacht maer wat; gy sult noch andere dingen hooren. Nu dan, daer meê sie ik noch boom, noch blad meer, noch dorp, noch huys, noch mailjenoch Kaetsbeen, enfin, daer meë bruyen wy heen.
Den 13 lag ik meest te speculeren over alle wereltlijk saken, en bekeek de gantsche Kajuyt wel nauw, even eens als die vrienden, die eerst in 't Rasphuys komen, de plaets wel te degen betrachten, daer sy lang huys sullen moeten houden.
Den 14 met het lumiren van den dag, saten wy soo na by Calis, namentlijk op 8. vademen water, dat wy sonder twijffel daer over souden geseten hebben, soo wy een half quartier voort geseylt hadden; wy wierpen dan het anker, en de dag deed onse vreese verttekken. Hier sag ik het eerste van mijn leven Fransche veugels, mooy bont; ik geloove dat het Edelluy waren, om dat sy soo vol veeren waren,
| |
| |
als een Fransche Marquis, die in den Hage vryen wil. In der daet, ik was niet seer bang, en dat om twee redenen d' eerste was, om dat ik wel wist dat een houtman niet sinken kost, en ten tweeden, het stimste souw geweest zijn, aen 't strand van Calis gedreven te werden; 't is een kust, die ik soo dik wils bevaren heb, dat ik des Opper-stiermans plaets op het Schip, daer na toegaende, soude derven pretenderen.
Op den 15 dito hing onse Onderkoopman een speellijntje uyt de klucht uyt, buyten hoop om wat te vangen, alleen om het uyt de war te doen, en in der waerheyt hy wiert St. Pieter, en ving menschen want Jantje van Schoonhoven (die lang by Tromp voor Kajuytwachter had gevaeren) raekte buyten Boord, en na alle vergeessche devoiren, raekte in't sog van 't Schip, daer hy dit onverhoopte lijntje greep, dat hy soo lang hielt, tot kem de Sloep salveren quam; dat was ook het eerste, dat ik yemand door een touw hebbe sien het leven behouden, daer ik'er ter contrarie wel hondert hebbe door sien sterven.
Op den 16 sagen wy des avonds W.N.W. 4 á 5. mijl van ons, ontrent 25. Schepen, die wy meenden St. Hubes vaerders te zijn; hier quam de dans eerst aen den dag, om een Hanneken te meten, die onse Schippers botervaetje plomp genoeg gestoolen hadde.
Op den 17 sagen wy, na dat wy de hoek van Poort-land hadden, N W. van ons gepeylt, na onse gissing, den Admirael Allen met 5 á 6. kloekke Schepen.
Den 18 peylden wy de hoek van Goudstaert, en 's avonds sager wy vier Engelschen en een Vlaming. Wat droes schortje daer je neus op te trekken, en grimmaslen te maken als een oude simme? ik geloof datje meent, dat ik dag voor dag soo sal contunueren
| |
| |
tot Oostindien toe, zaft! leest het Journael verder uyt Schippeer Swart, of Stierman Klaes sijn Boek, die weer na huys toe komen, en verwacht van my een generale Recit, want ik hebbe nog niet meer, als nog 4. dagen tijt, omme met de leste Schepen te schrijven.
Op den zo kregen wy Engelands-end, consequentelijk het ruyme sop van de Spaensche Zee, en met eene ruymer gedachten, om op alles acht te slaen; ons huysraet was sober, en de Kajuytsgasten meest nuchteren; de Koopman, Schipper, onderkoopman, en stierman al den bruy Geus; schoon de eerste en de leste Luyters waren. By gebrek van een Domine, behielpen wy ons met een fieketrooster, maer voor ons Kajuytsvolk was die selfs niet nodiger als een arm bos (die wy ook hadden) op een Oostindisch Schip; had men dat roestig ding konnen verruylen tegens een fraey meysken, ik weet wel, welke van twee meer inkomen soude gehad hebben. Ik segge dan, wy hadden selfs den Sieketrooster wet konnen missen, want ik hebbe nu soo menig Predikant hooren preken, maer 't zijn praetvaers, en oortjes in't cijffer by Neptunus, dat een heerlijk Predikant, en wat kan die man machtig bewegen, dat een het hert wippersteert ale een Koe, die een doorn onder de steert is gebonden, voornamentlijk als men zijn fraye geesten begonte sien, dat de heele Preekstoel dreunde, die somtijts zijn neus soo trots opstak, dat hy met fatsoen tegens de Dedels en Tenteniers Couzijn hadde mogen seggen, en in een oogenblijk so neuseloos vertoonde, dat men hem met reden mogt gevraegt hebben, of hy drie maenden tot den stilfwijgenden d' Assigny te meesteren hadde gelegen? Doch soo yverig als men leert bidden, soo hartig kan men op zijn tijd ook lacchen, alles wat sich noch hard gehouden had, moest hier aen; waer men quam, het was openbare Oorlog tegen Theodorius,
| |
| |
die louter op sijn muyl kreeg, d' eene steende, d' ander lachte, de derde ley te kooy, &c. Maer het was een lust te sien, doe ik buyten quam (want ik heb aldeur vry geweest) die varie figure van Gracomo Callotti stampate in Venetta; ik meende in der daet (soo veel kromme sinkken maekten sy) dat sy, door een vertoning een Chinees of Arabisch A.B.C. voor my representeerden. O lief hebbers van de visschery, denk nu om geen Nieuwdiep, Braessemermeertje, of Hoogveensevaert, of Noorda, benje wijs, komt hier vissen, al den bruy blank goetje, en met exellente kauwtjes gemest, de dagelijksche afval daer niet eens by gereekent; hier liet ik voor de eerste reys mijn menbrum varile afsnijden, en nevens my wiert ons Roggenbrood geraseert, als ook den eenigsten venisoen, die mafoy een baerd hadde, trots de beste Moscovische Ambassadeur. O vermaek! O plaisier! schijt in Hollant gedient te worden: hier ga ik nooyt ongewiegt slapen, en soo ik groey na proportie van mijn wieg, soo staet het vast, dat ik een groot man sal worden; want het is een vrugt, als gy de Son hoort sissen, alsle in de Zee duykt! wat is het een genoegen, de Maen achter de Son te sien marcheren, Berganje met sijn knecht! Stinkaert, luyaerts, gy zijt niet waerdig dat ik aen U E. schrijf, maer sacht, sacht, ik vergeef het U, en sal voortgaen, want gy volgt wy niet, by foute van beter kennis; maer laet ons so 't eenemael van 't Journael niet afloopen, of het een fameus libel was, en laet ons niet vergeten, de vrienden bekent te maeken dat wy den 7 Mey sagen honderden van Thonijnen rondom ons Schip, die wy met Harpoenen, doch sonder vrucht, achter het waren, alsoo onse Harpoenne allle braken van deugt, Scilicet, en op den 8. de Bice van Teneriffa, die extraordinaris ver kan gesien worden, als ook 't Eyland Gomera. Veel descriptien
| |
| |
van gesichten en landen te maken buyten tijdt, is onnodig.
Op den 9. sagen wy de eerste Zeeschildpad. Maer vroome Burgers, 't is Haagsche Kermis, soo mijn Almanach nier liegt; al mijn leven ben ik immers een eerlijk man geweest; maer nu soude ik waerachtig wel willen in den Haeg op het Schavot staen, ik meen, dat ik geen Podegra sou hebben, om in drie stappen op des Apoteekers playsierig socretary te komen; in waerheyt, het scheepsvaren verliest een beetje van sijn playsier, als men 'er soo een Kermis tegen stelt maer al quam onse Kermis wat later, wy kregen evenwel ons deel daer van, die ik te sijner tijdt verhalen sal.
Den 16. May kregen wy Boavista in 't gesicht, als ook eenige vliegende Viskens: het geluk gaf ons hiet achter aen onse sleeplijn een halve Coor; maer het ongeluk, dat mee wat te seggen wilde hebben, gaf onse Schipper sulken drift, dat hy de Vis, tegen onser aller raed, drijvende soo in de Galderye wilde halen; dat beest, pas boven water zijnde, toonde sulken kracht, en geholpen werdende door sijn natuurlijke swaerten, dat de haek door de bek raekte; de droef heyr, die daer gemaekt wierd over dit verlies, is met geen penne te beschrijven, daer wy soo nae versche kost verlangende waren; onse magen dropen weg van treurigheyt, en onse monden versleten dien dag met klagen. Des anderen daegs was ons geluk vroeg op de been, want onse Hoogbootsman draeyde een. Benijt een Elger in de huyt, dat hy vergeefs met de dood worstelde, die wiert 's middags is de Cajuyt geschaft, soo dat men doen evidentelijk sag dat het oude spreekwoord waer is, 't welk seyt, better benijt als beklaegt.
Op den 19. vonden wy een vliegende vischje in de rust van 't Schip gevlogen; dat was een heereneten;
| |
| |
het lichaem wierd geslooten als een Carper, en de vleugeltjes daer maekten wy 's avonds een carbonade van, met niet weynig sout en peper: hier begosten wy soo veel Hayen te sien en te vangen, dat ik in mijn Resolutieboek, Fol. 18. dede setten, Van geen Hayen meer aen te teykenen om haere plompheyt, en meenigte, ende onsmaeklijkheyt, 't waer daer yets notabels voorviel. Wy vondender dan een op desen dag, die 3. á 4. Lootsmannetjes by sich hadt, die haer meester niet langer konnende helpen, hem verlieten, maer de suygertjes hangen hem ordinaris tot der doot aen: wy kregen daer ook een, dat aen zijn buyk soog; het is een aerdige soort van vis, daer het mede suygt is het bovenste van 't hooft, dat my onnatuurlijk scheen; wy hebben ook sulken gehadt, om zijn bovenste of onderste te ondersoeken, dat ik geloove, dat het nier swaerder soude geweest zijn, Oost en West te vinden: wy sneden de Hay op, daer wy een tamelijke Visch in vonder, die weder opsneden, een vliegent Vischje uytleverde, soo dat my dit gebruy voor quam, als de Nenrenbergse doosjes, daer 'er somtijts hondert in een sluyten: my quam doen in den sin des menschen ongelukkig leven, daer ik wel mijn deel van heb gehad, en nu best gevoel. De vliegende Vischjes is een aerdig goetje, en schijnen gelukkig, om dat zy sich in en uyt het water begeven, maer Messieurs tes een grand oerreur; 't zijn de ongelukkigste creaturen naest my van de verelt; komen zy in't water, daer sit haer een Hay, Thonijn, Benijt, halve Koor, &c. Id genus alia achter't gat; komen zy boven, daer Jan van Genten, Scheervogels, &c. die gansch niet vies van haer vallen, in summa, zy zijn onder en boven gebruyt, en altoos aen leger wal, even eens als ik in den Haeg en t' Amsterdam; daer bruyde my N N; hier O O; op een ander P.P;
altoos was ik Icarus; hadde ik de
| |
| |
wijsheyt van Daedalus eens gehadt, de Son souw my hier niet op mijn kruyn gescheten hebben, nu is het soo niet, men moet den bal speelen, soo alsse leyt. Als ik dese dingen bedenk,
So mijmer ik, dat my 't hooft eenige dagen te mal fit!,
Multa tulit fecitque Puersudavit & alsit.
In 't eerst, als ik geseyt heb, was ik wat heet op de Hayvangst, maer meest op die kleyne Lootsmannetjes, die hen ordinaris versellen; de Hayen byten wonderlijk scherp; ja eens op een Sondag in Episcopi predicatien lesende, wiert ik schielijk geroepen, alsoo de Grootvaer van al de Hayen gesien was, soo dat dat onbeschofte beest my een suyvere helft van een brave predikatie af beet; Basta van Hayen.
Op den 13 sagen wy wel 40. à 50. Thonijnen, soo als wy in stilte lagen, al rontom ons schip swemmen, die sich heel dikwils by 20. gelijk uyt het water opwierpen. Omtrent dese tijdt trokken wy een rokje uyt, en hadden ons bekomst van stilte, ik geloof dat AEoles het voorspel van zijn dochter gaf, die ik in een behoorlijk besteeksel meen te beschrijven, en op mijn retour, in plaets van rouwe Diamanten, mede te brengen; dat sal ik noch doen ter eere van AEool, schoon wy t' eenemael contrary van humeur zijn; want als hy stil was, had ik een geduerige krevelinge in mijn gemoed, en als hy weer blies, of hy ter jacht ging, was mijn hert gerust.
Onse Kermis nam sijn begin, en wy vongen op den 29. d' eerste Dorados ofte Dolphijn, de Prins onder de Heydensche visschen, die verstrekte ons 's achtermiddags in plaets van een Hammetje: 7. of 8. moffen speelden 't spel van de verloore Zoon; wy Officiten gingen het (verscheyde reysen genodigt of versocht zijnde) op 't halfverdek aenschouwen, voornamelijk
| |
| |
om dat de verlore Soon een rol is, die de meesten op het Schip dikwils gespeelt hebben; wy saten, sy ageerden, maer in de heele Comedie wierd niet eens Bier, Hasenooten, soete Lamoenen of Granaet geroepen; maer dat soo veel ruym als de Comedie selfs vermaekte, was onse Hoogduytsche Corporael (wie duyvel soude het ook anders konnen doen als dien Duytscher) die het spel of geordonneert of ook gecomponeert had, die sat met een swaermoedige innocent met passementen, en een gevolde reysmantel daer over, sijn beste kleeren quansuys op het Toneel om ordre te stellen, waer hy van daen was, weet ik niet, maer hy verklaerde sich metter daet goet Sweet te zijn, als ook wy alle.
's Anderen daegs drilde onse Commandeur het volk, en dat passeerde voor de Schutterye: Daer na besagen wy de Koordedanssers; de Son was ons in plaets van de Walach, die klom soo suyver sijn koorde op en af, dat het meer lust wa om te sien als te voelen, en dat recht over ons Schip henen, alles sonder stok, de Goochelaers en de Buytelaers waren de Springert als ook de Coretten, daer wy 'er een van vongen, en terstont veroordeelen, alsoo hy een Visslag begaen had; want het doode lichaem, om dat het niet uyt soude komen, was in sijn darmen begraven; voor de Venten, die langs 't touw vliegen, hadden wy de Vliegende Vischjes by menigte, alderhande raer gedierte hadden wy binnen Scheepsboord, Weeg; Plat; Rond; ja ook vliegende luysen; en dat de Duyvel was, daer waren zwarte vliegende beesjes, die als sy door de kaers gemarceert waren, sich noch voor formeele Vaderlandse vloyden konden uytgeven. En gelijk alle kermissen meest op een lamy uytloopen, soo gebeurden 'er een notabel duël tusschen twee van onse Varkens; (ik geloof om een simpel segswoord by den dronk) de beschuldig de
| |
| |
wierd voor ons gebracht; mar schoon 't een, dat sijn been aen stukken was gebeeten, geprovoceert was, en volgens dien gelijk hadde, vreesde ik dat het ongeschonde varken metter dood soude zijn gestraft geworden: Dede derhalven, over dese materie, een fijne porceleyne Harangue ter hooger vergaderinge, daer ik soo veel mede te wege bragt, dat het gequetste ontstrot wiert, alsoo my niet onbekent was, datmen sommige saken somtijts na Politie, somtijts naer Rechten afdee. Wat drommel interat Reip: want het soude doch gestorven hebeen, en op 't ander soud men lijfrenten gekocht hebben tegen 8. per Cento.
Op Woensdag, in de Kermis weeke, dooden wy twee hoederen; die ons 's daegs te vooren voor hokus bokus hadden gedient, alsoo sy haer eygen eyeren aten; lacht gy daerom leser, ik set het u een van alle om een dubbelde Dukaet. Wy verschoonden evenwel de hoenderstuyten wat, om dat zy so wel leggen konden; sy kosten heele dagen van 's ochten tot des avonds leggen; om kort te zijn, sy kosten daeges meer leggen als twaelf eyeren. Yder dag bragt sijn eygen vermaek mede; Ik liet my Donderdaeges scheeren, daer vondt ik mijn oppasser Willem soo trouw als bot, en soo bot als hy groot is, met een fcheermes aen de Spaenseseepsteenen; die nar hadde die ronde Scheerballetjes gesien, soo was hy besig om al dien bruy tot Scheerbolletjes te snijden; ik dacht in mijn tooren aen Hendrik van Ditmarschen, die mijn patroon, doe ik vertrok, diende, en kropte het op: maer dat hy noch ongeschonden hadde gelaten, liet ik weer fijntjes in mijn kist sluyten. Hier mee sult gy een heerlijk banket hebben; hier gebruykte ik voor de eerstemael het tinne lampet, dat soo lang te pronk had gestaen, en door het Vicelampet, alias de pudse, verschoont was; wy dregen schoone Servetten; maer hoe magnificq datter opschaft wiert, het
| |
| |
eeten hadt soo geen val, daer anders meest alle dingen een val hadde, soo raekte ons Schip aen 't slingeren, niet anders als of 't een vaendel van de rederijkers op een boerekermis hadde geweest; ik geloove dat de Horologes door dit slingeren admirabel corect souden gegaen hebben, even wel daer moest gegeten sijn. Schaf op knapen: Domine doe het gebed, aller ogen &c. bardoes op zijn wijf, die naest hem sat, soo dat onse Domine in 't bidden seer onstantvastig was. Hier beyond ik de groote voorsichtigheyd van Juffer van Heemert, die mijn Silvere Lepel en Commetje alle beyde scheef heeft gemaekt; dat nu om dat besuikte wiewauwen wel te pas quam; want toen kost ik'er mijn gereetschap na setten dat 'er niet en storte. Komt nu hier, die geerne korsjes eer, want ons heele Broodt is niet als korst, en beschuyt was canaille by ons; want at den bruy was beschuyt geworden, en dat so vreeslijk hart, dat men't by de spijs moest eten, als men in Hollandt de huspot met wortelen kookt, 't vleesch een uur in de pot voor de wortelen, so had ik hier yder brok een half quartier eer in mijn wammen, eer daer andere suyvel by quam: De boter, die men in Oostindisch Portugijsch noemt Mantege, was soo sterk, dat ik'er wel een man wilde tegen geset hebben; ik geloof, by mijn soolen, dat zy wel een Marszeyl alleen soude ingehaelt hebben. Wy tappense met een swikje hey de babey! kout broodt en warme boter couragie: hier hadden al de messen haer kracht verloren (uytgenomen die van de bootsgesellen) want niemandt van ons hadt'er een, dat booter kost snijden: Soo dat'er groote protestatien vielen, eer wy aen tafel geraekten, ten minsten, eer de kost daer op quam; tegen het Beschuyt gink defalut, om zijn noncomparitie: de boter beriep sich op zijn sterkte, de Stokvis op zijn reuk, de Ham op zijn gortigheyt, de Kaes protesteerde het hartste
| |
| |
van allen; verklaerde dat sy geen drie dagen in de kraem out was, en dat sy (schijt de Gravinne van Hennenberg) meer als 100000. zielen ter werelt had gebracht; maer al te vergeefs, het was Kermis, en alles moest vol staen; de Donkersteeg tot Leyden geleek by onse tafel een winkel vol Ambergrijs, France Pan, en Savonettes. Hier schoot my in den sin de historie van seker Duyts Baronertje, voor desen tot Leyden, of tegenwoordig Jonker N.N. op de Kneuterdijk, hoe dat die luyden haer linten soo lang dragen, als het koleur houden mach, daer na omkeeren, en dat niet eens, maer tot twaelff verscheyden reysen toe, en dan weer de laeste omgekeerde zijde soo lang boven setten, tot d' ander weer, voor schoorder gekeurt zijnde, boven raekt, en soo dikwils seg ik, als het steek wit houden. Ja wel vrienden mutato nonune de me fabule narratur, al dien bruy te vooren verhaelt, souden wy een maent jonger niet hebben willen aensien, en nu souden wy 'er wel om gevochten hebben, ten ware het ons niet belet had geworden door een stortregen van Hammen, Schotels, Kasen, Kandelaer, Oudyser, Oudkoper, Oudlood, soo confuys onder een, als dese brief selfs is; elk was Rentemeester d' Espargnes, en viste op sijn getey: ik ben van meeningen, dat 'er in die confysie ook wel goed gegrabbelt is, dat ik liever tusschen mijn lakens, ats tusschen mijn dubbelde boteram soude gelegt hebben, soo vreesselijk alsser toegetast wiert: maer,
Dat men nu eens van drinken spaek,
Was dat wel een soo vreemade saek.
Schoon dat onse glasen niet stil en stonden, het mocht ook niet zijn, want al onse Scheeps-affairen wierden met glasen verricht. O gy Heeren en Vrienden! die nu de vruchten van Ments, en de dochters
| |
| |
van Bacherag voor haren mond en naers kust, hoe kunt gy vrolijk zijn, daer Noutius op dat dorstige soutwater van dorst verstikt.
Och die nu tot Turnhout of Germain sit’
Tot Burgje of Romeyn kit.
Foelices quibus iste licent! ne stortite quaeso,
Bibere me miserum quod non mihi jam licet illic
Want mijn hert is immers soo goet als het uwe, (anders soudt gy geen kennis met my gehouden hebben) en mijn dorst grooter; waerom mach ik 'er dan niet by zijn?
Och noch eens; houd uw' glas muyl recht, en vrienden stort niet,
Want ik sweer u, die met een scheven bek drinks, dat die te kort schiet.
Dat loopt dan by de kraeg neer’
En doet de keel en maeg seer.
Het eerste en eenigste glas wierd my eerst gepresenteert, daer was sterkwater in; want de kracht van soo een glas vol water te breeken, hadde my wel een kan vol wijn van nooden; ik schreuwde nergens meer om, als om een grooter glas, maer 't scheen dat die oude haet tusschen, my en de pintsroemers noch continueerde, alsoo 'er geen my op mijn reyse heeft durven volgen; mijn blasen heeft immers altoos de halve pinten en drielingen verschoont, evenwel waren 'er geen op 't Schip te vinden. De Mom verstrekte ons voor Vin del monte Alcino, die Pompeus geschonken wierd in een Tinnebocael, soo gebocht en gebult, als die beekers ordinaris zijn, daer de kinders de Pinxter-bloem mede gaen singen. Des namiddaegs om den tijd re verdrijven, en de Ker- | |
| |
misten vollen te vieren, speelden wy een lanterluytje, vijf duytjes in, terwijl dede een glaesje Brandewijn de ronde, om de harde spijs in de maeg wat te weeken: soo liep de tijt al deur. De Son hae de sijn hoofdje onder, en de keerssen quamen op; wy begosten weer te vlammen op nieuwe Klokspijs, (alsoo wy noyt en aten sonder het geluyt der Klokken) hier kregen wy tot pottagie een schotel grutten met varkensreusel en Korenten gekookt; twee Metworsten half gedistileert wierden op een houte Teljoor binnen gebracht, als zijnde een present van onse Schipper; ik die de minste niet wilde wesen, liet mijn Oxhoofden met Anjovis opslaen, die soo vreeslik stoken, dat ik wel wenschte om dat lieflijke Ruykballetje, dat Adriaen Rosa te Rijswijk vond: wy sochten dan de beste uyt, en resolveerden met gemeene stemme om se na desen voor sulken eysselijken lucht te bevrijden, al den bruy tot stront te malen: de Kajuytwachters kreegen last last om eenige schoon te maken, dat sy ook deden, maer 't waren de tonnetjes selfs, die de hoerekinderen schoon maekten, alsoo dat mijn ses Oxhoofden geen drie goede schotels vol kosten uytleveren. 'k Heb voor desen menigmael met den
Heer Liebergen en andere, sich des verstaende, van verscheyde spijsen gesproken, als van Oesters, Hanekammen, Eyeren, gele Kalfsvoeren, Ramssperen, Zweserik, en diergelijke, que faciunt ad coitum (Zum trunk) hoe dat de natuer die soo voetsamen kracht heeft gegeven. Maer komt nu botmuylen van Doctoren, weetnieten van Apotheekers, en brodders van Chirurgijns, en leert, datter voor een Oostindisch vaerder niet heerlijker is mede te nemen, als die exellentie voetsamene Ansjovis, want daer wy in Holland met geen ses schotelen souden toegekomen hebben, daer hebben wy nu aen een halve (niet schotel, maer) Ansjovis genoeg. Ach- | |
| |
ter dese kost quam een trouw Paterstuk, dat men voor Magneetsteen os liever voor een Engelsche messekoker zoude aengesien hebben; want het soo ras sijn beenen niet op Tafel geset hadde, of men sag 'er een quantiteyt van messen en forcetten, tot het filvere bantje toe, in steken; en schoon wy onsen moet daer braef aen koelden, soo raekte de gerookte tong niet vry, daer elk een het zijn van maekte te krijgen, uytgenomen onse Opper Cchirurgijn, die een Hoogduytscher was, en daer van weygerde te proeven, om dat de schelmen hem gesworen hadden, dat die selfde tong meer als hondertmael de Koe haer naers hadde gelikt. Tot bancquet maekten wy een Boerepons van bruyne beschuyt, Brandewijn en Mom, een Drommels kosje! en daer mede wierdt dese maeltijd beslooten. Terwijl dat de Heeren sich verlustigden binnen de Cajuyt, soo wiert 'er onder Nereus kinderen niet mis gedobbelt, eenig Scheepsbier, staende op 't poinct van te verzuyren, wiert aan matroos ten beste gegeven, dog met ordre: Ik ging voor eens sien, en vondt een sware flapken met een yzere ketting aan de mast vast geklonken, en vroeg aen Bortelier, wiens hont dat 'et was, die daar vast lag, en of hy zoo boos van aert was, dat sy hem niet dorsten los laten? Hy gaf my tot antwoort dat hy daar soo vast lag om de selve redenen, als de Juffers in
het Spinhuys sitten, dat sy hem niet los vertrouwden, niet om zijne quaetaerdigheyt, maer om dat hy allemans vriend was; en hy geslooten wiert gehouden, om dat hem geen matroos zoude apprivoiseren. Jan hagel ging dan stuk voor stuk, en vatte het beesje elk eens by 't oor, dat dan datelijk zijn Bakhuys op dee, en haer begromde baert quam likken, dat haer groote vrugt dede bedtyven, en op haer manier kermis houden, soo dat sy (als ik flus met recht zeyde) niet mis en
| |
| |
dobbelden; want doen het spel hooger quam, was de minste trek een tandestooker of een mes; wy dan, om datse by avond niet soude geplondert worden van hare getrokkene prijsen, bewaarden haer dien nacht, en lieten den buyt (als men op lotteryen gewent is) des anderen daegs omtrommelen, de Trommelstok was een dagg', en Matroosjes billen de Trommel, dit was het slot van den eersten dag van de Kermis.
Op Woensdag den 30. was ik gedwongen een leermeester te nemen, om my te leeren ontbijten, daer ik groot spel mede hadde: Ik besocht het voor de eerstemael met mijn vingers, die ik in 't zout water gewasschen hadde, en casueel in den azijn, daer ik mijn mondt mede spoelde, gedoopt, bloedt dat smaekte! trots de beste zult, het was trouwens ook het eenigste vers vleesch, dat in 't Schip te vinden was; van alderhande zoute kost hadden wy anders ruymte genoeg, uytgenomen van die gepeekelde Varkens oortjes (trara trarara) daer Jonker Jan somtijds sijn vinger in steekt: en wat de vocht belangt, ik moet bekennen, dat wy alle dagen versch zee water hadden, terwijl wy aen den ontbijt saten, quam ons de Opperstuerman aan dienen, dat hy een groote fluyt in 't gesicht kreeg. De meeste part kreeg dorst van dit woort; maer ik dacht, dat het Musikanten waren, die ons een deuntje wilde vereeren; dog van speelen en drinken viel niet, alsoo de fluyt voorby marcheerde, het soude ook een onmenschelijk suypen, of afgrijselijk speelen gegeven hebben, alsoo het een Basfluyt was, van wel 500. Lasten groot, die Mr. Jordaen met al sijn Discipelen niet soude hebben konnen stoppen. UE. moeten weten, dat sy hier maer 5. Graden van de linie waren, daer het dapper warm begon te worden, en om de groote stilte schrikkelijk te slingeren, ik ging mijn goetje eens opslaen, om wat lugt te geven; mijn Hammen en Tongen wierden
| |
| |
op 't half verdek opgehangen, over de helf moest een strijkade hebben van peper en zout, om van sijn quale genesen te worden; de Kaes quam mede te voorschijn, waer van d' ene de watersucht, de andere de koorts, de derde 't eeuwige leven hadde, die my aldus in mijn onderkleeren hadde sien sitten met een witte gesteekte muts op, soude gemeent hebben, dat hy niet ver van het achterom hadde geweest; het was een kraem, die my wonder wel aenstont, uytgenomen datse wat periculeus, niet van vyer en waternood, maer van die baetsoekkende kapers, die ons tot Oost Indien toe by bleven: want maer eens na achteren gaende, om mijn ochtend gebed te doen, had ik schier (al die van Praeg de Stad met bidden verlooren) een goede portsion Hammen quijt geweest, maer onse Stuerman (dat sijn rechterhand soo lang hy leeft eens ter week een warme Ham mach ontginnen) nam sijn Scheepspistool vol knoopen gevlochten, en leyde het Jan Hagel over die diefachtige kneukels, dat sy mijn Verkensvleesch lieten hangen om het hare te bergen; ik quam op dit gerucht selfs de kraem waernemen, en verbond de gerucht selfs de ingekankerde, opende de watersuchtige, reynigde de gortige, cauteriseerende die 't vier hadden. O 't is soo playsierig! als men sijn goetje soo gestelt vint, en datmen op sulk fatsoen dagwerk krijgt; ik sag 'er ook soo vriendelijk uyt, of ik den heelen dag Luytersche Psalmen hadt te koop gehadt; maer of ik bang sag of niet, het Schip vergat daerom sijn slingeren niet, soo dat ik tweemael beneden quam, eer ik eens beneden was, echter men moest het lijf daer na setten. Dan marcheerde ik eens (om 't staende te houden) als sijn dikheyt Ravesteyn, of ik met een marsch om liep, dan met de naers achter uyt, of ik een korf met glasen te koop bracht, als Paret; in somma, het diende wel alles vast gebonden water 'er was; ik dorst des avonds
| |
| |
geen Kaersen op tafel setten, maer wy maekten een Lamp of twee boven aen de balken vast, soo dat het seer wel geleek naer die schildery, waer in die maeltijt van Beizazer uytgebeeld wert. De eerste storm gong ik aen het hooge End sitten, op mijn kraeg, dat was soo een golp van twee bakken pruymen met lang sop, ses I'ailloren, vier Lepels, en drie Messen, dat altemael t' evens op mijn ribben sakken quam: een swaer stuk gesprengt Vleesch, dat by ongeluk ter zijden afschout, stiet onse Schipper soo vreeselijk op het Wambais, dat 'er de beenen in bleven steeken: Ja hier liepen twe hoenderpoten van tafel sonder lichaem of hooft; 't wonderlijke dinger! Ik heb meenigmael gelijkenissen hooren maeken tusschen het Rasphuys en een Oostindische Reys; maer hier dagt my was 'er geen onde scheyt in alsoo Plautus in sijn Asinaria, om het Tuchthuys te beschrijven, kortelijk seyt, Ubi vivos homines mortui incur sant Boves, en dat geschiede hier ook; Sed valeat S. Raspinus, is het Schip een Rasphuys, ik ben daer ten minsten vaer af, en eyschte op de authorytejt een anker of twee: onse Stuerman swoer my, dat het daer te diep, en de zee so ongrondelijk was, als het hart van dien geaffecteerden Complimenteur N N was; maer ik steurde my weynig daer aen, en visiteerde met de Botteliers twee schoone Ankers, daer wy (och lacy!) tegen onsen dank grond vonden, en deselve een half uut daer na buyten boord smeten, doch sy hielden niet; het slingerde daer op aen, ja ook soo, dat ik somtijts met mijn glas in mijn hand sat als een Tantalus, die 'er noyt een droppel van te bed had; somtijts was 't weer, of ik een hele Zee van wijn t' evens in mijn lijf kreeg. Hier dacht ik, hoe 't met de wereltse dingen gaet, dat de eene van het eene brood tot het ander niet kan raken, al lag het maer een duym breet erder, als hy aken kon, en de andere, schoon hy
maer stil sit,
| |
| |
werdt het van fortuyn gekauwt, en in de mond gegooyt: ik geloof, dat in gevalle hy niet gapen en wilde, dat sy sijn mond soude opbreeken, en duwen het'er met gewelt in.
Op den 30. Mey quamen wy soo na aen de Son, dat hy boven ons Schip in de ronde begon te loopen als Benschops tuymelaartje; ja wy waren hem dikwils soo na, dat ik de Brandstingen liet inhaelen, uyt vrees dat wy hem een oog zouden uytgesteeken hebben, als ook dat die hooge toetackeling op onse Schepen my niet aen en staet, geloofje my niet? ik sal 't met de oude Schrijvers bewijsen, dat onse Voorouders (dat ook geen gekken waren) noyt met sulke schepen, en half soo hoog toegetakelt in Zee sijn geweest: doch hier van onderrecht my de Stierman, seggende; dat over drie à vier hondert jaren de wind noyt hoger woey, als drie of vier mans hoogte, en dat daerom de hoger seylen onnoodig waren. Laet ons die dispuiten laten varen, en middelen beramen om de linie gevoeglijke te snijden. De eene sloeg voor, dat men wachte moest tot wind scherpte; een ander quam met de Globen voor den dag, en wilde bewijsen, dat men de linie ter zyden kost omvaren; een derde meende, dat de linie by nacht onder ons was, en dat wy daer best in 't duyster souden overheen zeylen, in summa elk seyde 't zijne daer af; maer ik, in die diepte disputen niet willende treden, gaf ordre dat men soo ver recht uyt sou seylen als 't mogelijk was, en dat 'er boven in elke mast een soldaet soude sitten met een scherp sweert, om als 't haperde een Graet drie of vier uyt de Linie weg te kappen, om door die Bres na de Zuydpool te raken; die daer na dat gat in de Linie wilde gestopt hebben, mochten 'er selver voor sorgen Dese raet wierd geaprobeert, maer het leet wat lang, eer wy tot 't effect quamen om die ongewoone groote stilte.
| |
| |
Ik geloof niet, dat wy daegs een pekelharings graet vertierden, daer by de Canatische Eylanden niet dan Walvisch graden rekende. Ik beken 't, dat het hier heet wiert: een sak Rasijnen, die ik had mede genomen, droop tappelings wech; mijn schoenen versmolten, soo dat ik 'er sulken fatsoen van kon maken als ik wouw, had ik maer formen gehadt, ja ik geloof, dat mijn geld, by aldien ik het gehadt had, mijn beurs tot een smeltkroes soude gemaekt hebben, daerom is 't een gelukkig ongeluk van meest al de Oostindischvaerders, datse meest onbeladen daer na toe gaen, van geld wel te weten, maer niet van luysen; want die bloetvrienden hebbe ik hier in alles getrouwe makkers bevonden, en terwijl het soo stil was, dansten die boeren met ses beenen op mijn hooft en lijf, dat 'et my niet langer stond te verdragen.
In Luysitanos jam pectinc dextra saevit,
Et seris annis ulciscorfata Philippi.
Soo dat de vermaekelijkheyt van de jacht de stilte wat deê versetten, maer niet vergeten. Op een tijt een wind gevat hebbende, trok datelijk na 't Marszeil toe, en setten al by wat ik hadde; ik wenschte wel duysentmael om de belofte (schoonse my in Holland God beter niet sijn te pas gekomen van N.N. alsoo ik se voor wind in de zeylen soo gebruykt hebben. Och kinderen, dit wil een benauwde nacht worden: Willem leg datelijk vier deekens onder mijn, want soo vier deekens in acht uuren [...]oven verwarmen in een derden graet, soo moeten nootsakelijk vier dekens in acht uuren onder verkoelen in een selven graet. 't Is hier geen warm, geen heet, maer gloeyent weer; ja selfs te benauwt om by Mary of Margriet te bed te gaen, met verlos het ingewand verdroogt inje darmen, en dan kakje Mun- | |
| |
mies van stront; daegs kost het noch gaen, dan socht ik de schaduwe achter op onse galdery, en wiert een St. Franciscus, die de Visschen voor stond en preekte, van herten bedroeft, dat ik niet eenige Cabbeljauw, Schelvis of Scholzaet had mee genomen om daer te planten voor de Haegsche kinderen, die my staen te volgen; wel is 't waer, dat het hier een gesont klimaet is, en dat ik hier bevrijt sit van Och! Och! de Koning tot Bazan, en van Lamy, de broeder van Goliath en van Eylacy, de dochter van Commercie, maer evenwel is 't geen volmaakte vreugt; want het eeten is hier nergens na soo goet als in Holland; doen de Erreten hier op tafel quamen, verklaer ik datse soo heet waren, dat ik mijn baert daer aen sengde, en mijn tong aen brande; de keersen quamen nooyt op tafel sonder eerbiedige reverentie, sommige neegen als welgemanierde Dochters, andere lieten 't hooft hangers als Capucijners, ja sommige droopen weg als die en van de galg; mijne schoone
tronie, daer ik meest voor bekommert was, hoe ik hem mocht preserveren, begonder uyt te sien als vleys, dat in den oven geset was; en mijn koorneusje als een Karbonkel: in dese hitte wierd veel Zeewater gebruykt, om handen en aengesicht door de koelte te ververschen, maer wy waren soo techtveerdig, dat wy Neptunus wel ruym eens soo veel aen Sweet wederom gaven, behalven dat wy 's nachts niet wel kosten slapen, maekte Fidelletje, onse Schippers hond, in de Hondewacht fulken vreeselijken gebruy, dat man en maegt in de wapenen quam; 't schijnt dat het beest met het ondergaen van de Son sich re rusten hadde begeven, en met sijn gat aen 't pek vast gebakken was, dat hem vreeselijk dede janken, tot dat hy met warm water weer afgespoelt was. Eyndelijk, om uyt dit jammerlijk verhael eens te scheyden, soo quamen op den 11. Juny, zijn- | |
| |
de Maendag, de wint O.Z. O, de Stierluyden binnen, en seyden dat onse bekomene breete was o. graden 43. minuten Noordelijk, en dat 'er kans was dien nacht de linie te passeeren om de schoone koelte die wy hadden, ja dat meer was, onse Opperstierman versekerder ons, dat hy de linie niet alleen verscheyde reysen in kalmte, maer ook selfs tegen de wind was gepasseert; wy gaven dan yder last om op te passen, maer onse twee Corporaels, ('t schijnt dat getrouwde luy wat ernstiger zijn om een stuyvertje te winnen, en dat haer gierige wijven haer geanimeert hebben om voor andere op te passen) brachten ons de eerste tijdinge, dat wy besuyden waren, ja swoeren, dat zy de Linie gesien hadden! als men haer na de kleur vraegde, kregen wy tot antwoord, darse was groen, swart, rood, blauw, soo dat ik op sulke losse verklaringen geen verder examen en dee, oordeelende dat die luyden snee blind moeste geweest zijn, en my vernoegde de Son (voor de eerstemael van mijn leven) aen de Zuydzijde te begroeten; 't is wonder, Mr. Butler had my gepropheteert, dat mijn Viool onder de linie
bersten soude, het geschiede ook soo; want hy hing altoos voor mijn bed, daer ik 's avonds met een slinger dryvende uytgeworpen wierd; ik uyt mijn slaep schietende, vatte wat ik krijgen kost om niet te vallen, en het ongeluk wilde, dat ik de Viool juyst greep, die met spijker met at gewillig volgde, en leelijk in de pleyster raekte door dese onverwachte val. Hier begosten wy weer dapper wech te spoeyen, en Boreas had zijn koonen gespannen als een lullesak, ik was curieus hem eens te vragen na de oorsaek van soo lange stilte, daer hy my reden van gaf, onder conditie, dat ik hem een Lied soude dichten ter eeren van zijn Trìtìa, seggende, dat AEolus de Bruyloft had gegeven van een sijner dochters, en dat de winden
| |
| |
soo lang oorlof gehadt hadden, dan nu 't versuym verbetert zou werden, als ook geschieden? want dan blies hy eenjes stilo recitativo, soo veertien dagen achter malkanderen; dan was hy weer wat meer gematigt, en neurde of hy Psalmen song; dan was hy weer heel aen 't wilden, en sprong van 't een op 't ander, of hy een Engelsche jeggen gequinkeleert hadt; dan hieldt hy weer heel sijn bakhuys, dat wy bly waren, als wy maer drie vier porcussen in een etmael mochten hebben, daer hy niet te gierig mee was, als hy 's daegs te voren gedrouken had; maer het haperde, als wy op de hoogte van Abrohols quamen, doe vernam ik dat AEolus een oprecht Catholijk was, alsoo hy in de tijd van veertien dagen wel tien Vierdagen hadt, dat de Bock sich niet eens repre, en ik vreese, datse hem met een speld een gat in sijn blaes gesteeken hadden, en dat 'er van sijn leven geen windt weer soude komen, dat in 't kort contrarie bleek; want hy quam met sulken verwoetheyt tegen ons aen, dat wy om de seekerheyt tegen dat geswolle bakhuys onse hinderste keerde, en hem in 't oude gat lieren blasen; doen hy dat sag, wierd hy soo ontsteeken, dat hy ons weer vlak voor de neus quam, daer wy niet rouwig om waren, 't was maar om 't wenden te doen, dat in deese tijden soo dikwils beurden, dat ik mijn Oost, West, Zuyden en Noorden quijt was, soo my 't Compas niet anders had onderwesen; dan was de Son voor, dan achter, somtijds bescheense heele dagen onse Kajuit, door dat geduurig drayen, dat men niet enders en soude gemeent hebben, of wy beleefden de tijden van Hiskias, en dat de Son still stond; eyndelijk begosten wy weer wat cours te setten, en gingen voort dat het rookte, dikwils soo snel, dat sommige maets eenig goed in 't Galjoen in zee lieten vallen, dat al achter uit was, eer 't beneden quam, ja
| |
| |
ik heb dikwils uit curieusheit een stuk van een Toebakspijp genomen, en die buiten de Kajuit gesmakt, men soude geen tien getelt hebben, of zy was al buyten 't gesigt, en dikwils ter contrarie gingen wy in een uur geen musquet schoot voort, schoon wy de wind van achteren hadden: om deese streek hadden wy geduurig variable winden, dan reeden wy op schaetsen, dan kroopen wy als Schildpaden, en ik kan onse voortgang nergens beeter by vergelijken, als by een kous, die ymand sal passen, dan klimt hy wat aan de hiel, dan schiet het weer wat aen, dan treks men dat men sweet, en fin men rust niet voor m'er in is, met ons ging het ook alsoo, ik keek ontrent 299. mael 's daegs na 't Compas, bloet vol gansen, het scheelt soo veel welk schreef je dat voor staet! soo gylieden, mijn Heeren, aen Land soo dikwils na uw' Compassen siet, daer gy na zeilt, als ik na het onse hier op Zee, soo zijt gy blind, ten minsten brillemans teegens dat ik weerkom, maer at dat kijken en herkijken kost niet baten, want het is met geen gewelt te doen, soo dat ik ook liet drijven wat drijven wouw. Hier kreegen wy een excessive heeten en stillen dag of twee, ik was schier te luy om te leggen, ja selfs om te denken, evenwel de tijt moest doorgebracht sijn, ik ging mijn dukaeties (omtrent half soo sterk als de gemeente op ter Hey) 10. à 20. maels overtellen doch dat plaisier had ik ras gedaen, ook rooken zy al wat na Tabacq, daer zy naest gelogeert waren, dat my soo gram maekte, dat ik mijn toorn swoer, dat soo mijn ducaten nu na Tabacq stonken, ik mijn Tabacq ook na ducaten soude doen stinken: voor de rest overdacht ik d' ongelijke uitdeilinge van 't geluk, als by exempel, nu vaer ik na Oostindien, en onderweeg suyp ik gul water in mijn darm; om de waerheit te seggen, ik heb 'er niet veel smaek in;
| |
| |
waerom gaet Limburg niet in mijn plaets, die is het sijn beste drank? het hert keert my om, als ik toujours, tourjours, die grauwe (of liever muysvale) erreten sie op tafel compareren, en Monfrere Johannes souder een bruyloft om ontseggen, waerom blijft hy t' huis? my ziin tot walgens toe versien van excellente stok vis en rotte kaes, (trots de verrotre koussen van Huyg den Beer tot voorburg) immers moet van Leeuwen bekennen, dat hem drie uuren gaens niet soude verdrieten, om aen den edelen Nardus te geraeken, en soo een man blijft achter sijn wijfs billen leggen in den luyen Haeg, wil men hier 's namiddaegs vrugt rapen, de Viool is met sap gestelt, de snaren klinken als een ochtent scheet van de bekende weeuwenaer, wenaer, (wel te weten als hy sijn kop op een houte tafel leyt,) Ik hebbe wel hondertmael den Heer Fagel hier geweast om die schoone resonantie aen sijn Viool mede te deelen: maer wat is het, als de luy niet willen geraeden zijn, en met gewelt kan ikser niet trekken; ik verseekere UL vrienden niettemin, dat het wat anders is hier in den Raed, of in het Vaderland in den Raed van Brabrand te sitten; daer komt weer een kouwtje, hey de bruy! dats 40. mijl in een etmael, soo dat wy nu hebben 21-47. breete, en o 19. lengte, maer de minuten reekende ik even eens, als het kleyn geld van een gewisselde Ducaton, dat een door de vingeren druypt, Minema non curabat, Praetor. Hier sagen wy ontrent een dousijn Vinvisschen (een soort niet veel kleynder als Walvisschen) rondom het Schip swemmen; men mat haer met geen duymen, voeten of Roeden, maer met heele graden: ik liet den raed t' samen roepen, en op mijn propositie wiert 'er geresolveert, dat men een varken sou slachten, en het hayr schoon afschrappen, en dat in plaets van een hoek aen ons
groot anker slaen. Daer na naemen wy twee leege leggers, en bonden
| |
| |
die in plaets van 't Kurk of Drijf hout half wegen het touw? de practijk gink aen, wy vongender een, die wy tot de Kaep toe soo lieten achter aen sleepen, daer hy los raekte, wy spijsden hem van onse overvloet, daer het beest soo beleeft voor was, dat hy middags en avonds, als wy gingen eeten, water uytspuyte, op dat ik daer by mijn handen sou wasschen. Soo heeft men sijn vermaekjes al mee, en ook sijn hertseertjes, (niet by de kleyne maer) het moet soo al heenscheeren in de werelt, de menschen souden waerachtig wel Koninginnen in 't Schaekbort willen zijn, en schuyns en recht gaen na haer eygen believen, en dat soo ver, en soo kort als sy willen, zest eben so, man musses nebmen wie es komt; Neen met waarheyt, het is altijt geen vrengt, want hier hadden wy het ongeluk, dat onse schoone doffer (ik kan het qualijk sonder schreyen noch schrijven) stierf, en gaet nu heen en koop eens lijfrenten op sulken beest! sulken beest! at de duyven treurden, sulken doffer als het was; men wilde my wijs maken, dat sijn aenstaende natuerlijke dood met het mes geprevineert was, aber ik at 'er niet van, my excuseerende op de familirariteyt van oude kennis, ende bysondere liefde, die ik hem toegedragen hadde. Over tafel orabatur magna quaestio, proposita à Domino Willichio, an scilicet color esset de essentitia cerviste? statim respondebam, quodsic, cum nostra nihil amplus commune haberet, cum Biero Wesopotamico, quam colorem adeo exinne vilis facta erat, profecto tanquam ovum sine sale; mirabantur omnes promptitudinem ingenii, sed ego illorum admirationem modeste & rusu Monarchali excepi: Peste à ad me delata fuit questio de coitu, testes strenus jurabant se per foramen sidisso contra parietem (in umbra scilicet) duo corpora conduplicata & more Venero-se moventia & in adulterium concludebant (nam mulier erat nupta) Heus dixi facessite hinc ocyus nebulodes, non enim sum
Doctor umbraticus; ex hoc ommum ora in
| |
| |
me, & omne vitrum miht propinabatur, hoe domum est bene vivere & optimo stare cum suis officiriis
Seeker matroos, die casueel in de Kajuyt quam, vroeg ik hoe hy naer Oostindien geraekt was, daer hy voor deesen tot Amsterdam Makelaer hadde geweest; hy antwoorde dat eene Pieter Jansen Duyf, voor desen Waert dicht by de Schouburg en nu mede matroos op een Schip, soo eens op een dronken avond dertig gasten, t' sijnen huise drinkende, tot desen tocht debaucherende, die het ook altemael beswoeren en rekenden, maer dat 'er evenwel niet meer als elf hadde mede gesleept, alsoo de rest afgevallen was. Met sulke en diergelijke dingen raekten wy op Vrydag den 27 July op 33 18. breete, en kreegen des ogtens met een West wind regen en duistere lucht; met het rijsen van de Son het Land Benoorden de Tafelbay, en het Robbeneyland in het gesigt, 2. à 3. mijlen van ons, en ging ik uit de Constapelskamer kijken, om dat het Land soo weel hoger soude leggen. Wy lieten een danksegginge doen, als dat behoorlijk is, ik had dat geluk, dat ik mijn leven geen koets van doen had om na de kerk te rijden, ik woonde daer soo dichte by, dat ik pertinent kost hooren als men begont te singen, en de matroos hoorde opheffen, ja kost met goede conscientie sweeren, dat het de schaepskoy was; maer of 't de rechte was, mach de koekkoek sweeren. Ik was de beste Singer van allen, soo dat U L. kunt denken, hoe lieffelijk dat het ging. Onse Groote Kerktoren had 's ochtens 's middags en 's avonds een Vaen op, en noch was hy niet dronken als somtijds. Des achtermiddags kregen wy de Baey, en ankerden, de Hooft Officieren gingen de Commandeur salveren, soo dat wy hier eens gins en weer uitstapten; en ik rekende als of wy nu aen 't huys ter Hart waren. Veel van de kaep te verhalen, soude ik niet
| |
| |
wel sonder stoffeeren (daer ik my tot noch voor hebbe gewacht) koomen doen; want daer is niet veel, voor eerst het was Winter, en ten tweeden wilde ik geen nacht of twee op 't veld slapen, om een kudde Vogelstruysen of eenige wilde Harten op te doen, want men heeft'er
Tygers, en Beeren, Leeuwen wreed en stout,
Souden die setten op den romp van Nout
't Nieuwtje is by my al of.
Behalven dat ik ook den Commandeur niet vragen wilde, om 6. à 7. paerden ten leen, soo dat ik 'er geen monster hebbe gesien, als den Commandeur self, daer ik de eerste tien dagen wel mede stont; maer alsoo de Heer Cornelis van Quaelbergen, gewese Commandeur, stont om met ons te vertrekken na Batavia, soo communiceerde ik eens met hem, hoe men onse Borchorst vast soude Scheep onthalen, dat de honsvot soo qualijk nam, (alsoo hy altoos meende dat men van hem sprak als men maer een mensch te woord stond) dat hy my (toen ik hem quam vragen offer yets van sijn dienst was aen boord, dat onse Schipper so heenen soude varen, om tegen 's anderen daegs ordre te stellen, om de vrienden op het scheymael te ontfangen,) tot antwoord gaf, komt gy om de gek met my te scheeren, of om my wat te soppen? Ik seyde, dat ik altoos om sulken antwoord niet in sijn Comtoir quam, en dat ik hem meer respect toe droeg, als ik schuldig was; daer met stapte ik heen, des anderen daegs quamen de vrienden; de Commandeur seyde, mijn Heer, ik wilde wel met permissie een glaesje kleyn bier hebben, ge- | |
| |
lief: seyde ik M.H. niet een glas mom (dat hier een regael is) geeft my water (seyde de beest) het is my goet genoeg; niet meet spijt my, als dat ik den Matsfots niet vraegde, wat voor water hem beliefde, Zeewater, of ander; wel wat duyvel, ik was is in mijn territoriurn! al zijn onstuymigheyt quam daer van daen, dat Qualbergen soo bemint noch wierd, dat niemand met hem zeer geerne te doen had. De Hottentots selfs, die een vrywillige gift alle jaren aen den Commandeur geven, hebben de bruy van hem, wat Capiteyn (seggen sy) is dat! altijt Sieckum (id est siek, quaed, knorrig lelijk, en al wat niet en deugt, is al sieckum, flechte Tabacq,
sieckum Tabacq, &c.) en dat maekt onse Vriend dol, die wit per force krijgen, dat eygentlijk met ter minne te doen is, trouwens by straft zijn selven alle avonden met eenige mutsjes kortvoer, dat hem van een van sijn getrouwe onder de rok wiert gebragt. De menschen groeyen hier in 't wild, en de vrouwen hebben hier meest alle (als my ons volk selfs seyde, want die ondervinding paste my onder sulken Commandement niet) soo een Kamplap over haer Oorysertje hangen; doch sy sustineerden, dat het een aenwas is, dat sy uyt de Kraem behouden; de mans gaen met haer bovenlyven en schamelheden bedek met een beestevelletje, de vrouwen ad idem, maer die hebben daer en boven haer beenen rondsom met darmen losjes bewoelt; mans en vrouwen smeeren en salven haer met seeker soort van vet (anders souden zy 'er soo geelswart niet uyt sien) om dezweetgaeten voor de koude te sluyten; maer ik sweer u, dat hy een moortdadig mes moet hebben, die sijn handen van dese gesalfden niet soude kunnen houden; doe ik 'er was, wiert 'er een Zeekoe een dag reyse of twee van 't Fort geschoten, dicht by een rivier, daer sy sich veel onthouden; sy brachten de voet by den Com- | |
| |
mandeur, by de enkelen afgesneden, het was in der waerheyt niet kleynder als van een Oliphant, soo dat het gruwelijke beesten moeten zijn; maer sy wierden niet veel gesien: wy trokken op den 12. Augustus, na 14 dagen stil leggens, daer van daen, en liepen Sondaeg 's morgens na een half uur boegseerens in Zee, tot blijdschap van at 't volk, die genoeg waren gebruyt geweest. Ik was 'er ook soo euvel wel niet aen, ik kost driemael beter op, als afgaen, eyndelijk loste ik een gevangen, die ik 8. dagen onder mijn hert gedragen hadde. Wy kruyden dan heen wet verheugt, dat wy de kust van Africa uyt het gesicht waren, de Caepvogeltjes, wit met swarte spikkelen, volgden ons by duysenden, gelijk sy ons trouwens ook 14. dagen, eer wy aen de
Caep quamen, hadden gesecontreert; wy leyden hondert listen mose te vangen, maer 't wouw niet lukken, van onverduldigheyt branden wy 'er in 't lest op los, en wy schotense datse vlogen, maer de duyvels willen niet vallen. Hier waren wy altoos versien van vers vleesch op tafel te hebben, al hadden het de honden maer geweest van de Heer Quaelbergen, (die van de Caep was op ons Schip gekomen) die 's achtermiddags de tafel voor haer Ledekant gebruykren; wy waren wel versien van alderhande groente, en onse glasen, daer geen wijn meer in droop, gebruykten wy (ô droevig verhael) om over de sterkors te setten, bloemerherten het smaekt hier soo wel, dat ook niet vreemt was; hier geschiede op een dach twee wonderwerken, het Kalf, van sich selfs onredelijk, beviel redelijk, doe het geslacht was, & quis, unquam audivit pulchra fame, evenwel had ik hier altoos schoon honger; desen tijt brachten wy geduerig met geneuchten deur, uytgenomen, dat ons Schip eens een harden en vliedende storm van vier uuren lang uyt den O.N.O. op sijn wambays kreeg, en
| |
| |
ik eens een alteratie, die ik in geen halve dag kat kost versetten; dat quam daer by, dat de Heer Qualbergen en de Schipper 't heel druk hadden, achter in de galderye met sprietbogen en verrekijkers te besigen, alsoo sy yets van verre sagen bewegen, daer sy niet van wisten te waken, sy riepen my 3 à 4 mael, maer ik was doof: op 't lest roepen de gekken kom ras, kom ras, ras, ras, ras, hier is een Meremin te kijken; ik trok mijn hooft daer op eens soo diep onder de dekens; met die apprehensie, dat my Soetje uyt de Meermin noch op de hielen sat, en dorst niet opstaen voor dat het middag was, (de drommel mach een quade conscientie hebben, sy vervolgt een overal.) Voor de rest ging het wel, hadden veel mooy weer binnen en buyten, dan lachten wy wat, dan gingen wy buyten wat lucht scheppen: Wat strond; 't is hier niet of min na den Haeg of Leyden vaert, daer men sijn handen moet binnen houden; wy sprongen louter in de bocht, en deden wat wy wilden, imo quod plus est, wy heulen onder elk brugetje. Matroosje speelde somtijdt wat de beest, dat dede die duyvelsche Kaepsche wijn, die sy hadden (voor een byslaep of goede woorden denke ik) weten te krijgen; my dacht by mijn keel, dat een stuk van des Konings van Spanjen tijtel wel op haer soude pasten, te weten, dat sy ook sjin Dominateus Asin en Africa. Hier kreeg schoone tijtverdrijf met mijn luysenhark; ik strafte op eenen dag eens meer als 30 Overloopers met de dood, en ses daer van pardonnee de ik, om een andere over te setten. Ik ben al mijn leven een liefhebber van de translatie geweest, als blijkt (eylacy) aen mijn Psalmen. Eyndelijk vrienden (want de tijt is om, en hoe knap het by komt kunnen U E. wel aen dese brief sien) raekten wy in de Straet van Sonde, na seven weken zeylens; elk begon sijn goetje voor den dag te
| |
| |
halen, en daer was niet een Johannis Grando, die geen tabacqspijpen, ten minsten naelden mede had, daer sulken ongelooftelijken menigte van was, dat wy (soo daer garen na proportie hadde geweest) Sumatra en groot Java gemakkelijk aen malkanderen souden hebben konnen naeyen. Eyndelijker als eyndelijk quamen wy op den 7. October op de Reede van Batavia. Daer hebje nu mijn heele Reys, hoewel by stukken en brokken, niet te min confuys, by foute van tijd. Niet isser verdrietiger, als dat die verbruyd Zeemaenden soo langsaem voortkruypen als krabben, anders is de reys in sig selfs niet onvermakelijk; het Schip gaet voort of niet, de gagie gaet sijn gang, men geeft'er niet een stuyver uyt (dat my melancolijcq maekte) men eet en drinkt 'er het beste dat 'er te krijgen is, Wijn en Bier en geltje toe, Dirredio, &c Gemakkelijk valt het boven maten, want ik sweer U E, dat ik dese tocht op mijn muyltjes gedaen hebbe; en dat men meer te kleden heeft om na Rijswijk of Scheveling te varen, als na Indien; 't perijkell is niet groot voor een gerust gemoed; want men heeft meest een ruyme openbare Zee, behalven dat goedaardige luyden selden verdrinken, nam iste mors Tyrannis est propri hui rato pereunt insi morte non sicca. Men krijgt onderwegen verstand, dat is seeker, (gy sult het ook soo aen my op mijn wederkomst bevinden) het merk van de Compagnie belooft het ook niet duyster, want soo staet 'er op al de Kussens daer wy (nos Officirii) op sitten a dat spelt
cvo
immers suyver ACVO, scilicet ingeniem; want het kan den aers niet acureren, die is en blijft bot, en sal in geen hondert Jaer een woord Maleys leeren; ook is voor yemand, die sijn respect wil houden, de Pythagorische kunst noodig; ik heb ook
leeren swijgen tot bersten toe, wee de geenen! die ik de eer- | |
| |
ste van kennis in Holland tegen kom, sulken stortregen van woorden sal ik hem in de ooren kaetsen, en op hem los breeken, als een die sijn water in een dronkenmans gelach heeft moeten ophouden, en daer na eens buyten komt om schielijk te lossen. Men kan hier ook geadelt werden, want die wijs is, wert als hy weder in Patria keert, voor een van 't huys van Oostenrijk gehouden. De tocht is ook soo nut als gesond; hoe komen dan, sult gy vragen, meest alle Oostindischvaers aen de luwe koleur? Resp. Dat het niet en komt van de reys, maer van te veel landvrugten (die hier op haer 11. 12. of 13. Jaren rijp sijn) te snoepen, of van te veel Ebbenhouwt te kloven, dat een duyvelsche swaren arbeyt is. De Fiscael Paeuw was de eerste van kennis, die ik aen ons boord sag; hy vondt een pakje by mijn goed ongemerkt, daer hy wat opstond en staroogde, seggende, dit is ongemerkt: wel seyde ik, laet 't dan ongemerkt doorgaen, dat ook geschiede. Aldereyndelijkst quamen wy of den 7. October 's avonds te Batavia, de Stad is wel, soo ook de Inwoonders, de meeste zijn wel wat swart, maer dat slijt hoe langer hoe meer, en schijnt in mijn oogen nu al vael te zijn; het slacht de lakens, die men koopt tot N. N, die in 't eerste wonderlijk bruyn schijnen, en binnen 14. dagen al ros, blauw of muysvael zijn, soo dat ik hier treffelijk ben, en die 5 of 10 Jaren (die ik als een Parenthesis in mijn leven rekene) sullen kaest om zijn. Van Batavia sal ik niet een letter schrijven, alsoo ik dat tot het toekomende Jaar spare, als ik de Stad beter sal kennen. Dit is een Brief aen alle de Heeren en Vrienden, wiens ootmoedige Dienaer is. Was ondertekent Aernout van Overbeeke. Onderstont Batavia, den 1. February, 1669.
|
|
Auteursrechtvrij