|
| |
| |
| |
Heldendicht.
| |
| |
Zegezang
Op de Verovering van't
Eylant Funen, MDCLIX.
CHristina, die haer beste Cabinetten
Voor vrienden sloot, voor vreemden open sette,
Hadde al het Rijk, tot in het ingewand,
Geplondert, om den Goddeloosen brand
Van haren schoot, tot walgens toe, te blussen.
De Kalesen geraekten op het Kussen;
De nieuwe Graven nam zy in haer arm;
En wierd, gelijk het bleek, uyt Liefden arm.
De Armoe sleet haer als een grage kanker;
Dies lichte zy, by tijds, haer voet en anker.
Haer Oud geloof werd kouwt, en het bevroos:
Des zy een aêr, dat ruymer was, verkoos:
En liep eens streeks (quansuys om 't pragrig Romen
Te zien) om maer een haven te bekomen,
Al waer zy veyliger, en seker was.
Gustaef beklom den Zetel, op dat pas;
En greep de Kroon, met al te grage handen;
En met de Kroon, de Graeffelijke landen,
Die Venus aen haer Troetelkinders gaf:
Hy nam't haer al, maer niet den Tijtel af.
Maer 't Kopetrijk en gaf geen goude Mijnen.
De Poolsche pracht quam hem in't oog te schijnen.
| |
| |
Dies raest de Noordsche Beer, van ongeduld;
En zoekt, hoe hy de holle darmen vuld
Van't mager Rijk; hy brandschat en hy plondert:
Zijn grof geschut door't heele Pruyssen dondert:
Hy grimt en brult: zijn wreede klauw hy slaat
In't hart des Lands: zijn vuurige granaet
Schend waer hy treft: geen heilige Altaren
En konnen zig door't heilig Regt bewaren:
Zoo wel het Geestelijk, als't Wereltsch lijt,
Het zy, of God of Koning toegewijt,
Het scheelt hem niet: hy leyt het al in assen;
Als ongewoon, op Regt, of reên te passen.
En wat zig voor de vlammen heeft bewaert,
Valt jammerlijk door't ongenadig Swaert.
De Jofferen, uyt vrees van schand', ontscholen,
Die sleept men by het hair, uyt haer holen:
De Eervergete soekt hier na de eer;
En krijgtse, maer blijft eerloos, even zeer
Als hy te vooren was. Geen minnevonken,
Die hem het hert tot dese daed ontfonken;
Maer slegs alleen, om dat haer levens endt,
Door spijt verbaest, niet zouw zijn ongeschent.
Hy valt op't sterke Waarschou, ongewaerschouwt;
Den gantschen Kreits hy in gestaeg gevaer houwt;
Hy vliegt en sweeft op wieken van de Faem:
En wie het hoort, beeft voor de Zweedsche naem.
Hy rukt weer voort, en doer gantsch Crakouw kraken;
De roode Haen kraeit over huis en daken:
En Casimir begeeft zig op de vlugt
De Zweedsche jager volgt hem, op de lugt,
En komt met al zijn magt voor Danksick leggen.
Hy scheen alree het leven haer t' ontseggen.
Hier rust hy wat: hoewel't was tegens wil.
De Moscovit, getart, houd zig niet stil;
| |
| |
Maer komt, omgord met bont' en stale sabels;
Hy spand zijn paerd, zijn touwen, en zijn kabels
Voor 't grof geschut; en vald voor Riga neer.
La Garde steld terstond zig in de weer,
En doet hem weer met schand na Moscouw wijken,
't Scheen alles voor den Sweed de vlagg' te strijken,
Graef Koningsmark kruypt endelijk uytter muyt,
En vlamt al mee op Dansiks vette buyt;
Gedagtig aen het overrompeld Prage.
Hy derft zig aen de woeste golven wagen:
Maer God Neptuyn, die diep bedolven lang
In 't peekel schuym, kroop eyndelijk voor den dag,
Zoo haest als hy dees Roover had vernomen;
En meende, dat hy was op Zee gekomen,
Te zien, of daer geen schat te rooven viel.
Hy stur zijn vaert, veragterd zijne kiel,
En doet zijn Schip, als roerloos, blyven hangen;
Tot dat de Vos raekt in het net gevangen.
De hoogste klimmers komen ook ten val,
Hy zit 'er, daer hy eeuwig zitten zal.
Gustaef ziet thans der Staten sterke Vlooten,
En vreest voor al het hooft alhier te stooren:
Wend man en ros, om elders heen te gaen.
Met ziet hy Denemark' in wapens staen,
Gereed, om eens regtvaerdig wraek te nemen
Van 't afgekneveld Bisschopdom van Bremen.
Hy vliegt'er heen. Van 't uytgemergeld land
Geeft hy 't bewind in zijnes Broeders hand.
De waeghals eyscht nu zijn bedongen gage;
Zijn wapens waren Armoe, en Courage.
Hy vreest niet, dat 't Geboert hem dood', en slâ
Met landgeweer, met kneppels, schop en spâ.
| |
| |
Hy krijgt zijn huer, zijn wissel, zijn pistolen;
En hy verziet zig van geweerpistolen:
Het vette land maekt zijn gedarmte graeg.
't Za mannen, seyd hy, hier vald Buyt, of Slaeg.
Het lukt hem weer, zijn wapens leggen boven;
De Deen is, als het kaf, uyt 't veld verstooven.
Hier zit hy, tot zijn ooren toe, in 't vet.
Zijn Dolk, op roof en menschenmoord gewet,
Die scheen den Vorst van Koerland al te dreygen;
Die komt het hoofd eerbiedig voor hem neygen,
En koopt zijn gunst: mer onvervalschte munt
Verstomte hy, soo 't scheen, de valsche punt.
Maar, wat voor aas kan Wolf of Gier verzaden?
Gantsch Littauw knield, geboogen, om genade;
En plonderd zelfs gewillig haren schat;
Op datse hem mag houden buyten Stadt.
Hy neemt het Geld, en geeft weerom beloften,
De Vree te houden, die zy van hem koften.
Maer, 't duird niet lang; 's Verraders busch en trom
Is voor de Stad, en niemand weet waarom.
Hy neemt den Vorst en de Vorstin gevangen.
De tranen, die daer rollen langs haer wangan,
Beschuldingen zijn overtreede trouw,
En zeggen, 't geen de tong niet derven zouw.
De Bloedhond stopt voor 't schreyen zijne ooren.
Het kind, de zuygeling, en 't ongebooren,
Beschreyd in 's Moeders lijf, het ongeval,
Dat haer nu treft, en u nog treffen zal.
Men zeyt, uw' volk dat weet zig hart te maken,
Dat kling, nog kogel, dood'lijk haer kan raken,
Maer u, dien 't hart, hier niet bewogen wert,
Gy zijt Gustaaf, gy zijt, voor zeker hert!
Van laeuwe tranen, die het hert doen branden,
En treffen tot het diepst der ingewanden,
| |
| |
Blijft uw' metale borst nog ongeraekt;
Die alles wat by vind en brand en blaekt.
Maer, Koerland dorst gy op dien schelm vertrouwen,
Die eer, nog woordt aen Fred'rik had gehouwen?
De Wintergod, vermaegschapt aen het Noord,
Stond hem ten dienst, en paste op zijn woord.
Die zig te voor aen niemand plagt te binden,
Hielp hier een Vorst met kouw, met ys, en winden,
Hy maekte, over zee een gladde brugg',
Dit 't zwaer cartouw droeg op zijn stale rugg'.
Zijn blixem dee den Deenschen zetel kraken,
De Scepter scheen den Erfheer te verzaken:
Dies Frederik, geperst door hooge nood,
Tot redding van zijn Kroon, hem vreed' aenbood:
Hy is te vreên; hy zweert, by ondertekent.
De zwaren Oorlog was ten eynd gerekent:
Maer hy, als trouwloos, op zijn luymen lag,
En dreygde Denernark den laersten dag:
Wat hoef ik, zeyd' hy, op or mijn woord te passen?
De Koningen zijn 't Regt der Volkeren ontwassen;
Een slegte bloed zy voor de regten bang:
Mijn wil, en woord, duyrd beyde even lang;
En, zetten't met een storm op Coppenhagen,
Dar heel verslagen wierd, maer niet verslagen.
Het weerde zig gelijk een strijdbaer man:
Maer riep, gelijk een vrouw, haer bueren an.
Dit klonk, te trouwloos, in het oor der Staten;
Men zend 'er warer, en ook landsoldaten,
Ons' Ammirael, de Eedle Wassenaer
Steekt, als een Held, zig in 't gemeen Gevaer;
Zoo doet ook Witt, die eer hy 't wouw ontloopen,
Het met de dood veel liever wil bekopen:
| |
| |
En Floruszoon, die in den lesten nood
De Zweed dee schrikken voor soo brave dood
De Watergoeden kropen onder 't water,
En schrikten voor het vreesselijk, geklater
Van 't grof geschut. Neptuyn, die swoer soo ras
Hy zag de Zee in bloed veranderd was,
Dat dit gevegt was buyten zijne palen;
Dat hy te verre was van honk gaen dwalen.
Hy zey, de zont is buyten mijn gebiet;
De Zee is mijn: 't Rood water kenn' ik niet.
Ons' Ammirael maekt zig ten vollen meester.
De Zweed verminkt, en door 't gevaer bedeester,
Kruypt na de wal; en wat niet kruypen kan,
Werd na gesleept; de Winner agter an:
Die, door des Vyands vlugt, de Slag moest enden.
Hoe neep den Zweed dit onweer in zijn lenden!
Nog houd hy moed, en waegd'et weer te Land.
Hy stormt op nieuws: maer Fredriks war bemand,
Doet hem wel haest met schae en schande wijken.
De Lugt die werd vergiftig van de lijken;
De Roovers, van een anders smeer gemest,
Zijn tot een prooy der Raven op het lest.
Gustaaf beslaet den vierden man te Perssen;
Om door nieuw volk zijn Heyrkragete ververssen:
En perst met een den Staet van Nederland
Tot meerder hulp. Een Vloot, weer sterk bemand,
Gaet onder t' zeyl, de dappere de Ruyter.
Verhit op wraek, verlangt on des Vrybuyter
In 't Veld te zien van 't ongestuymig nat;
Daer Wrangel laerst de neerlaeg had gehad.
Maer Carel, 't schijnt, ten komt u niet gelegen;
Uw diesschen buyt, soo hier en daer gekregen;
| |
| |
Zet gy met 't halve volk in Funen aen;
Om soo de hand der wreekers te ontgaen.
Dees tyding klingt den Zeeheld in zijn ooren
Hy geeft het houte Paerd terstond de spooren,
Een Ruyter, die men houd, gelooft 't vry.
Veel beter als uw heele Ruytery;
Hy vind zijn Vyand, die 't niet kost ontloopen,
Matroos, begint op Buyt en Eer te loopen:
Buat springt, tot de middel toe, in zee;
Om hem te volgen, is een yder teê;
Zijn deugd trekt al het ander volk beneden;
En maekt een brugg', waer over dat zy treden,
De Zweed ziet haer voor halve menschen aen;
En blijft een tijd, van schrik verwondert, staen.
Wat monster dagt hy, komt 'et hooft op steken,
Om het onnosel bloet aen ons te wreeken!
Zy vegten vaft in 't midden van de vloet;
Om hoog met d' arm, en onder met de voet;
Zy krabblen voort: de Zweed die ziet haer groeyen,
En dat het menschen zijn, die derwaers spoeyen;
Dies werd haer vaerd wat aen het strand gestut
De Ruyter Blixemt met zijn grof geschut,
Om vaste plaets voor 't moedig volk te winnen.
Men slaet en drijft de Lappen en de Finnen
Te landwaerd in: al waer zy voor de Kroon
Nog hebben, voor het laest, het hooft geboôn:
Hier zagmen Zultsbach, en de Steenbok swellen
Van spijt, wanneer de moet van ons Kollnellen
Den Arend, die alreeds week agter af,
In't hoost gequest, weer nieuwe vleugels gaf.
Hier vegten Duyrsch, en Pool, en Nederlanders;
Men ziet in 't veld de Brandenburgse Standers,
De Zweed ziet datmen, zijner niet vergeet,
Schoon by niet denkt om God, nog woord, nog Eet.
| |
| |
Soo vielmen op het Caliaoonsche monster:
Men schiet, men slaet, men hout 'er, kerft 'er bonst 'er,
Met kneppels op; de plaeg die was gemeen;
Soo ook de wraek; en al te groot voor Een:
Soo wil ook Elk aen deze Lauwren deelen.
Men plant den dolk in haer vervloekte keelens;
Mars gaf ons kruyt een zonderlinge kragt,
En wouw niet, dat de opgeblase magt
Van Carel meer in voorspoet op zouw wassen;
Om hem daerna, uyt hoogmoed, te verbrassen.
En Pallas wreekt zig aen dien dwingeland;
Die van haer volk met Vygen help van kant,
En die met het vergistig quijl van draeken
Al quynent deed' haer groote zielen braeken:
Haeld yder van de Goôn zijn wraek hier af;
De Zweed is veel te kleyn tot soo veel straf
Hie valt hy, die eerst Sterren scheen te stooten;
Hier zengt by leelijk zijn onguyre pooten:
De degens werden van ber stooten stomp;
De arm werd woe; het schijnt maer eene Romp,
Dewijl het gantsche lichaem legt verslaegen,
Op twee na; die de tyding kosten draegen
Aen haren vorst die in een slegte Boot
Ontslippen of gevankenis, of doot;
Maer niet de schand'. Zy zwoere wel, in't vlugten,
Deg slag den Vyand nog te doen bezugten:
Maer nietnant kreunt het zig; dewijl by weer,
Hoe veel te houden is van den Zweedschen eer.
Men ziet ons' voet met 't Vyands blood bekladden:
Men neemt den Rovers, 't geen zy niet en hadden:
De Schelm die geeft hier aen de Vromen eer,
En valt, in 't bloed verstikt, met schande neer.
De Ruyter, dien het was verboôn te landen,
Doet Nieuborg door zijn solffervlammen branden;
| |
| |
En die hy met zijn voet niet volgen kan,
Vervolgt hy met zijn schut; dat alle man
Zig overgeeft in 's Overwinners handers.
De Poort gaet op; de grendels, ysrebanden,
Die springen los; hoe wel bykans te spa;
Want's stond aen Schak Gena of ongena.
Hier sweld de moet der Zeeluy en Matrosen;
Zy willen voort, en weygren het verposen;
Zy steken af, met een gewisse hoop
Te vinden, of in Stand, of op de Loop
Der Zweden zes en dertig Oorlogscheepen,
Om mee te staen met dodelijke nepen
Soo, werd het Carel over al te bang:
Zijn leven, loof ik, duyrt hem nu te lang.
Hy zit, die eerst niet dee als rotsen rennen,
Sal Zweden, als gy weer komt, u wel kennen?
Waer mee zuld gy de weduwen voldoen?
Der dooden moeders kan u beurs niet voen.
Hoe reed Gustaaf op zijn Victorywagen,
Wanneer zijn arm Graaf Tilly had verslagen;
En dat de Fin den braven Milanees
Dreef uyt het veld! Met wat voor stappen rees
Uw 's Ooms geluk! Hy die de Adelaren
Gedwongen heeft haer kruyd en lood te sparen,
Hy schaemd met u hier op een blad te staen;
Gy zijt zijn Neef: de rest gaet hem niet aen.
Hoe pragtig zult gy in Stokholm nu pralen!
Waer sal men Paerden voor uw Wagen halen?
En waer het volk tot een Victoryliet?
De Stad die loeyt en weergalmt van verdriet;
En zouw haer Koning, soo zy dorst, vervloeken;
Die 't zijn verlaet, om vreemd goed op te zoeken.
Die om den buyt, om 't moorden en verraen,
Vrywilig laet zijn Landen open staen.
| |
| |
Hy vreest niet voor zijn Koninglijke zetel,
De schraele Armoe maekt hem soo vermetel.
Wie had 'er lust, behalven Proserpijn,
In Plutoos rijk als Koningin te zijn?
Nog blijft gy hard, moordadigen gramstoorig;
Die 't rept van vree, maekt u het hoofd baloorig:
Dat is de regte roe, de zelve straf,
Die God, in zijnen toorn, den Joden gaf.
Wie kan het meet by u in losheyt halen?
Wie kan uw' doen, als gy verdient, verhalen?
Mijn pen altoos is veel te goed daer toe:
Wie 't maer van veer aenziet, die wert het moe.
De Faam die is van schaemte weg gedoken;
Van dat zy oyt voor Zweden heeft gesproken;
Zy wouw haer woord wel halen in den hals.
Wat kanze nu meer van alle zeggen, als,
Dit 's Carel, die van alle deugt verbastert,
Moet hooren, dat hem God en Wereld lastert.
Is 't wonder! dat by dan hardnekkig word,
Die op zijn Nek all' werels vloeken schort?
|
|
Auteursrechtvrij