Geestige wercken
(1678)–Aernout van Overbeke–
Auteursrechtvrij
[pagina 143]
| |
Soo hoogh gereeckent in het oogh des Heeren,
Die alles met standtvastigh oordeel weeght:
En t'sijner tijdt gerechte wraecke pleegt,
En 't bloed wel op des moorders kop doet keeren.
Met wat voor wijsheyt gaf natuyr haer palen,
Die haer met voordacht snee van 't vaste land;
Op dat de moord, de groey van Engeland,
In Engeland, en wijders niet sou dwalen.
Maer 't helpt niet, spijt des afgronds dreygementen,
Steeckt hy van Land, en 't geen natuyr belet,
Dat werd 'er weêr met stoutheyt deur geset,
Selfs met bekommeringh der Elementen.
Soo komt hy af, als rasend' en onsinnigh,
En speelt de meester, stout op sijn geluck,
Dat meenig bragt door hovaerd' in den druck,
Het Scheeps-volck vloekt en schelt vast even vinnig.
Wy lijden het onlijdelijcke stoffen,
Wy smeecken Godt, en roepen hem gelijck
Tot wreecker van 't gewapend' ongelijck,
Hoewel van sijne handt noch versch getroffen.
In sijn naem gaen wy t'zeyl, en door sijn bystandt
Raeckt onse Vloot geluckelijck in Zee,
Die cours set, en maer in een dach of twee,
Te stooten komt op den gemeenen vyand.
Die juycht en lastert vast, die singht, en schuymbeckt,
En nood ons volck al spottende te gast:
De Verrekijckers sitten in de mast,
Terwijl het gracu de rest van 't heele ruym deckt.
| |
[pagina 144]
| |
Daer balckt het swaer geschut, dit grof, dat grover,
Gemengelt met het ketsen van 't musquet:
Sy vallen in, geen die door angst verset,
Het roer aen d'een of d'ander zy leyt over.
Hart tegen hart, en voorhooft tegen voorhooft,
Tot datter een van beyden buygt of barst,
Of's Vyants Vloot tot wijcken sy geparst,
En d'eene Vloot met kragt, den and'ren door-klooft,
Hier sagh men hoe sy op haer tanden knarsten,
Hier sagh men haer geschut vol kruyt gelaên
Haer krop van hovaerdy geswollen staen,
Die sijn daer van gesprongen, dees' gebarsten.
't Vuyr eet, en 't water drinkt de stouste schepen;
De lucht wert self verstickt door luchts gebreck,
Het aerdrijck beeft, d'een sietmen met een leck,
Der and'ren roer of maste-loos na-slepen.
Elck brand, en noch werdt elck door 't slaen noch heeter,
Men maeckt een vreesselijck bancquet gereet,
Uyt 's aerdrijcks ingewanden saem gesmeet,
Van Swavel, Peck en stoocke-brandt Salpeter.
Men mickt op 't leven niet van die of genen,
Men handelt'er by menschen in het gros,
Men druckt'er t'evens heele lagen los,
En honderden die varen samen henen.
Het leven dat de mensch en Godt soo duyr schat,
Staet op en voor soo meen'gerley gevaer;
Elck recht om 't seerst, daer is geen noot te swaer,
Als of de ziel het lichaem maer in huyr hadt.
| |
[pagina 145]
| |
Hier geldt het hoofden, beenen, ginder armen;
Het bus-kruyt barst van blijdtschap uyt sijn vel,
En stoockt een vuyr voor 't schuymsel van de Hel;
Daer wraeck en baet-sucht sich set by te warmen.
Hier valt een oeghst van alderhande lijcken,
d'Een scheurt het water, d'ander scheurt de lucht,
En elck neemt voor door eerlijcke sucht,
Veel liever soo te sterven als beswijcken.
De wereld oordeel, en de rijpe oudheyt,
Of oyt een Vloot in sulck getal de Zee,
Soo wel getoomt, den rug en neck doorree
Met soo veel schut en man en noch meer stoutheyr?
Dagvaerdt de Son om tuygenis der waerheyt,
Dagvaerdt de Maen, en 't heldere Gestarnt,
En wat'er buytens tijdts noch meerder barnt,
Met een onseecker licht en meerder klaerheyt.
Vraegt of sy diergelijcks ter wereldt sagen,
Of 't Scheeps-volck van den dapp'ren Nicias,
Of Xerxes macht hier by wel komt te pas,
Gewapent om heel Grieckenlandt te plagen.
Die d' Hellespont met lijcken als bevloerde:
Telt vry de spiegels van den Carthagees:
Of 't hevigh vechten dat voor Tyrus rees:
Of daer Oquend soo breet de vlagge voerde.
Hier sietmen duysenden van Helden neêr-slaen:
De Christe-princen zijn vol hoop en vrees:
De windt begunstigt eens dan die, dan dees',
En 's werelts interest draeyt als een weer-haen.
| |
[pagina 146]
| |
Hier twistmen in 't gesicht van bey de kusten,
Om het gebied van d'heele Noorder Zee;
Hier dingt men sterck, in welk land van de twee
De goude sleutel daer van sal berusten.
Dan had den een, dan weêr den ander voordeel,
Dit schrik'lijk slaen, scheen voor die 't hoord' en sag,
Te zijn niet anders als den jonghsten dagh,
En 't was voor Eng'landt soo; want Godt streeck 't oordeel,
En heeft gevonnist voor sijn volck ten leste,
Soo dat, doe die ondanckb're Carel sagh,
Hoe 't meesterschap der Zee by hem niet lagh:
Maer wel by Godt, die alles schickt ten beste.
Sijn wil geschied' in Hemel, als op aerde:
Maer wel ter deegh geschiedt sy oock in Zee,
Die nu een jaer u gaf den zege meê,
En weêr ontneemt op dien dagh als 't verjaerde.
Doe saghmen 's Konings kroon van rook beswalken,
Doe de Royale Prins niet spoogh als roock;
En Ascu voor ons' Admiralen doock,
Na 't branden van sijn kostelijcke balcken.
Wat lachte de Fortuyn, dit schou-spel siende,
Die dus en soo, het rad draeyt als sy wil,
Wiens winst, hoe dat het afloopt, noyt staet stil,
Die eerst van ons, en nu van haer neemt thiende.
Sy komt de Ruyter heyl en voorspoed wenschen;
Maer als sy daer die groote wijsheyt vint,
Soo seyt sy, moeder blijft ghy hier, uw kind
Gaet weêr in Holland woonen en sijn grenssen
| |
[pagina 147]
| |
Daer elk vast roept, waer mag! waer mag hy leggen!
Waer blijft! waer blijft dien onversaegden held!
Hy rust noch als verwinner in het veld,
Misschien of Monck hem noch wat hadd' te seggen.
Die Hercules, die monsters heeft gedwongen,
Vertoeft te langh, terwijl ons herte lacht
En springht van vreughd', ey kom doch af, en wacht
Niet langer, of wy zijn dan schor gesongen.
't Is 't eerste niet dat Scepters voor u beven:
Dit is de tweede Carel, dien ghy straft,
En soo 'er noch een derde tegen blaft,
Uw' hand is mans genoegh hem loon te geven.
De Faem rijst schoonder op, uyt soo veel roocken,
En blaest Clarijn van Tromp sijn heldendaên,
Die's Vaders dood soo heerelijck heeft aen
Den Engelsman met fiere moet gewroocken.
Die sevenmael sich vond op 't hardst benepen,
Hy klom en wierp sich over, dat soo ras,
Niet anders of hy self een kogel was,
Die sevenmael veranderde van Schepen.
En in het heetst, in 't minste niet verflouwde,
Daer hem de doodt, hy haer in d'oogen sag,
Soo datmen twijffelden in dese slagh,
Of hy de doodt, of dat sy hem meer schouwde.
Die 's Koninghs schatten heeft aen brand gesteken,
Benauwt, verjaeght, of op het droogh geset,
De schepen, die noch van Elisabeth,
En Jacobs tijden, souden konnen spreecken.
| |
[pagina 148]
| |
Wiens dochters soon, niet sluymerend' noch slapend',
Versch af quam, maer hy keerde haest de rug,
Sijn Schip wierdt niet alleenig vlot, maer vlug,
Schoon hy met vijf-en-twintig was gewapendt.
Wat woelden elck om sijn party te stercken;
Sweers hadd' altoos de sabel in de vuyst;
Hy hieldt niet op, hoewel bemorst, begruyst,
Als of de vrees' was lang gebragt ter Kercke.
Hoe dier was 't dat Cornelis Evertsz haelde
Sijn Eere-kroon, bevestigt met sijn doodt:
Wanneer van 't sinckend' schip de leste schoot
Hem trof, dat Barkley met sijn hals betaelde.
Wat werdt het lijck van van der Hulst bekreten,
Die sich soo vaeck by 't doodelijck metael
Gevonden hadt, als of hy was van stael,
En altoos meer als mann'lijck hadt gequeten.
Maer laet de Zeeuw het rouw-kleet weêr ontgorden,
En Amsterdam sett' weêr op 't hooft de kroon,
Die 't eertijts droeg, wijl het door dese doôn,
Nu op een nieuw weêr scheep-rijck is geworden.
Soo Didoos droevigh hert sich noch verheugde,
Soo seer niet dat sy sach haer schoone Stadt,
Maer meest dat sy haer man gewroocken hadt,
En stelde die in 't uyterst' van haer vreugden.
Wat schoonder dagh bescheen oyt onse kusten,
Als dees', in welck' men na veel suck'lens sagh,
't Gebeent van Wassenaer door dese slagh,
En van den Zee-heldt Tromp veel sachter rusten.
| |
[pagina 149]
| |
Droeg Karel over 't jaer sijn lauwren enckelt,
Godt lof, die s' op ons hooft doet dubbelt staen:
Hoewel met Hulst vermengt, dewijl haer blaên
Van 't edel bloedt der Helden zijn besprenckelt.
Hoe sullen ons benijders nu verset staen!
En die een and'ren uytslagh hadt verwacht,
Sal nu zijn tot een soeter toon gebracht,
En all' sijn quaê gedachten doen na bedt gaen.
Nu hoogmoedt viel voor een gerechte saecke,
En Godt op der gevangenen gebedt,
Sijn swaert greep in de hant op 't scharpst gewet,
Om 's vyants hart te meucken door sijn wraecke.
Sijn swaerdt, dat 's Konings vleugelen soo kort sneê,
Dat sich sijn volck niet meer bestendigh von,
Soo afgemartelt, dat daer van de Son
Besweeck, als hy aen 't hemels heyr rapport deê.
Soo dat de Maen het woordt ten halven opnam,
En sey datmen vier dagen achter een,
Als oock vier nachten heftig hadt gestreen,
Eer d'eere-krans ten vollen op ons kop quam.
Wie sal den lof van onse Admiralen,
d'Inwoonders van de wereldt doen verstaen!
De Son, ô neen! die kan soo wijdt nier gaen,
Die heeft in 't Zuydt en Noordt te naeuwe palen.
Beveelt het aen de Zee, die 't selver aensagh,
Die 't aerdrijck, door Gods wijsheyt, heeft omarmt,
Die sal het brengen daer de Moor hem warmt,
En verder als de loop van Ganges gaen magh.
| |
[pagina 150]
| |
Of soo haer Eer alreed' in 't Oost bekent is:
Sy brengh 't na Chil' of verder zuydwaerts an,
Of door het ys nae d'engte van Anian,
Of selfs daer Boreas sijn aêm ten end is.
Soo verr' de Neven van de Noordsche baeren
Sich setten voort, na streecken van 't Compas,
Van Oost tot West, van Noord tot Zuyder As,
Of daer sy sich voor oud Carthago paeren.
De Faem die sal wel voor Land-Steên sorgen,
Op dat elck een met ons de blydschap deel,
En yder Bond-genoot met hart en keel,
De danckbaerheyt aen Godt niet lang en borge;
Die eeuwiglijck van ons moet sijn gepresen,
Die uyt gena ons in den meesten druck,
Soo grooten zegen gaf, dat ons geluck
Selfs boven al ons wenschen is geresen.
Die niet en past op machten saem geswooren,
Of lang gedreygt geweld, en die soo wel
Droogs voets door Zee geleyd heeft Israel,
Als Pharò in de selfde kolck doen smooren.
Doe die verstockte Koning van Egypte,
't Geplaegde volck soo hard op d'hielen sat,
Bleef hy soo plots in het gehoorsaem nat,
Dat Ros noch Man des Heeren hand ontslipte.
En Sissera gevloôn in Jaels kamer,
Die meenig krijgsman hadd' in 't veld verheert,
En Iacob overviel met man en peerd,
Stierf sonder glorie van een vrouwen hamer.
| |
[pagina 151]
| |
Gods Engel, die in 't moedig volck van Asser,
Honderd en vijf en tachtig duysent sloeg,
Op een nacht, daer de schrick de rest verjoeg,
En souw die selfde niet noch meer en rasser,
Wanneer hem maer den Opperste dien last gaf
Vernielen konnen, alles viel hem licht,
Die met geen swaard, maer slechts met een gesicht
Souw kerven ancker, kabel, touw en mast af.
Maar soo hy andre midd'len heeft beslooten,
Hy stuyrt Achitofel een raed in 't hert,
Die weêr door Husäi gebroocken wert,
En maeckt van een sterck' twee onstercke vlooten.
Wie kan de diepte van sijn wijsheyt peylen?
En wie begrijpt dien grondeloosen schat,
Waer in hy noyt Raed-gever heeft gehat,
Daer in de Wijste als de dwase feylen?
Die alle ding in alles gaet te boven:
Wy sien sijn wercken als van acht'ren nae,
Ons leven is sijn loutere genâe;
Dies staet het oock aen ons hem steeds te loven.
Die beyd' de Vreê en Oorlog in sijn hand heeft,
En aller Princen hart in sijn geweld,
En na dat God die snaeren heeft gestelt,
Is 't datm' in rust of onrust in sijn land leeft.
Door wien 't hooft wijsheyt krygt, het lichaem voedsel,
Den arm sijn sterkt', en 't hart een helden moed,
Die't quaet vervolgt en volgt met loon het goed,
Die vroomen eert en straft het snoo gebroedsel.
| |
[pagina 152]
| |
Looft hem dan al, die nae sijn name luystert,
Soo rijck als arm, soo slecht als edel bloedt:
Soo jongh als oudt, man, vrouw, en quaet en goedt,
Die vry gaet of in banden sit gekluystert.
Looft hem soo lucht- als landt- en water-dieren,
Laet hem de boomen looven en al 't kruydt;
Dat selfs het Aerdrijck sijnen mont ontsluyt,
Looft hem soo Zeên als Meeren en Rivieren.
Die alles wat'er leeft sijn goetheyt meê-deelt,
En heeft hy ons te landt gestelt in rust,
Hy kan wel maecken, dat, wanneer 't hem lust,
Dees' swaere slagh voor ons een lieve vreê teelt.
|
|