Het onuitsprekelijke

19A. Oktober (1905)

Zonder je laatste briefkaart, zou het waarschijnlijk nog niet tot me doorgedrongen zijn, dat het reeds zo lang mijn beurt was een levensteken te geven.

De laatste weken voel ik de tijd bijna niet verlopen en dit wellicht als terugslag op enkele stonden, waarin een voor mijn doen razend tempo werd aangeslagen. Ik had nl. mijn kamer in het ‘pension’ opgezegd en het zoeken naar een nieuw onderkomen tot het allerlaatste ogenblik uitgesteld. Zeer ten onrechte op mijn goed gesternte vertrouwd, zodat ik een middag zonder dak boven het hoofd door de straten doolde... Het

[p. 95]

‘paardengetrappel en wagengedraaf’ zijn me daarbij uiterst pijnlijk bewust geworden, gegeven het feit, dat mijn oude kamer reeds voor die avond bezet was. Ten slotte moest ik het dan ook met het allerminste voor lief nemen en bescheidener dan mijn tegenwoordig verblijf kan het wel moeilijk nog. Een hokje vier hoog met een enkel smal venster naar een grauwe binnenhof.

Nu ik er eenmaal gewend ben, kan mij soms de overeenkomst met de vliering-omgeving van het kantoor als iets meer dan toevalligs treffen. De eerste morgen vond ik er ook zo'n plat rood beestje, dat ik in een sigarettepapiertje verpakt door de dienstmeid aan de hospita liet geven. Ik heb er verder niets meer van gehoord en daar de beestjes zich ook niet meer bemerkbaar maakten - volgens deskundigen beginnen zij thans ongeveer hun winterkwartieren te betrekken - neem ik voorlopig maar genoegen met het primitieve optrekje, vooral omdat er op die manier enige piasters voor de eterij vrij komen. Een grote bekoring heeft het voor mij bovendien - ik merkte dit eigenaardig genoeg pas de tweede of derde dag - dat het huis zelf aan een gracht gelegen is, de enige gracht, die men in dit uitgebreide stadsgedeelte heeft. Door de mooie hoge bomen, merkt men de hoogte der grotestadshuizen zo niet en vooral nu, in de fijn doorschijnende herfst, maakt de gracht, met zijn stenen trapjes, die naar het water voeren, een zuiver Hollandse indruk.

Maar dit is dan ook vrijwel het enige, wat er in mijn leventje van thans nog van het vroegere daarginds is overgebleven. Ik heb mij in die acht maanden van mijn verblijf hier gewend aan het ontbreken van nagenoeg alle intimiteit. Dit is een zeer grote verandering. Ik ben het me wel bewust, weet niet of het goed of kwaad beduidt, maar dat ik er niets aan veranderen kan, staat vast. Het gebeurt alles buiten me om en al verwonder ik me bijv. in dat schamele slaaphokje op mijn gemak te zijn, dan bèn ik er toch maar op mijn gemak!

Ik kan me heel goed denken, hoe de anderen hier van me zeggen: ‘ik begrijp niet hoe de man zo leven kan.’ Nu, ik zelf begrijp het ook niet, maar daarmede is ten slotte nog niet bijster veel gezegd. Ik zou er nog aan kunnen toevoegen niet te be-

[p. 96]

grijpen, hoe die anderen leven, zoals zij het doen, enkel conventioneel of zinlijk en zo. Hier zeggen ze ‘jeder muss nach seiner Façon selig werden’ en dit lijkt me nog zo kwaad niet uitgedrukt.

Voor zover ik thans over mijn eigen geval oordelen kan, lijkt mijn vroegere leven volmaakt uitgebloeid. Zo zelfs, dat wanneer ik soms nog wel naar mijn meer vertrouwd leven daarginds terugverlang, ik tevens de ervaring opdoe, hoe voor mij de vroegere intimiteit er toch voorgoed uit verdwenen is. Hoe vreemd het moge klinken, maar in die oude omgeving terugkerend, zou ik de dingen, zoals ik ze thans hier zie, - die straten in hun algemeenheid van verkeerswegen, bomen, die ergens wuiven, een water, dat zich klaar tegen de open hemel spiegelt - mede terug brengen. Vandaar - en dat wou ik je eigenlijk hoofdzakelijk melden - dat ik van een verlof naar patria voorlopig maar heb afgezien.

Nieuws is er voor het overige niet. In mijn omgang met de mensen hier zijn er nergens meer wrijvingspunten overgebleven. Dit is natuurlijk een belangrijk iets. Buiten het kantoor, heb ik een paar kennissen, met wie ik, desgewenst, mijn avondmaal nemen kan. Ook dat is veel waard. Maar gewoonlijk blijf ik 's avonds nog alleen. In het kantoor is het veel drukker geworden, zodat me niet veel meer dan die avonduren overblijven. Eigenaardig - ik schreef het je hierboven - na die razende momenten van het kamer zoeken, heb ik als het ware het gevoel voor verloop van tijd verloren. Een volstrekte rust, waartoe niet weinig bijdraagt, dat mijn lichaam daaraan willig deelneemt.

Alles bij alles een toestand, zoals ik mij die sinds lang gewenst heb, ware het niet dat ik er, nu het eenmaal zo ver is, wel wat te veel als een vreemde tegenover sta. Maar mijn blaadje is vol. Eén ding nog. Soms heb ik de ingeving, hoe ook buiten (doorgestreept: door) onze correspondentie onze bedenkwijzen ritmisch verbonden zijn. Iets dergelijks. Houd je maar goed!