Innerlijk noodlot

[p. 16]

Liefde.

M.

Ik zou met je willen spreken over de liefde...

B.

Dat is een precair onderwerp, maar ik ben volkomen bereid mijn meening te uiten indien je zoo goed wilt zijn eerst de grenzen te bepalen. Je weet uit onze vorige gesprekken dat er voor mij geen emotioneele relatie tot min of meer abstracte grootheden bestaat; algemeene menschenliefde en wat dies meer zij is mij volkomen vreemd. Voor mij geldt slechts de verhouding van individu tot individu. Wil dus preciseeren opdat ik direct weet waaraan mij te houden.

M.

Ik zou dan inderdaad je meening willen hooren over de liefde tusschen individu en individu.

B.

Tusschen man en vrouw?

M.

Natuurlijk, want een andere liefde bestaat er niet.

B.

Dat lijkt mij niet geheel juist en een beperking die onrechtvaardig is.

M.

Wil jij dan gelijkslachtige verhoudingen in den cirkel der liefde betrekken?

B.

Zeker wel; in mijn conceptie van de liefde reiken Sappho, Antinoüs en Venus elkaar de hand.

M.

Mag men weten welke die conceptie is?

B.

Zonder twijfel: ik beschouw de liefde als bolwerk...

M.

Als bolwerk waartegen?

B.

Tegen de moeilijkheden van het leven, dat niet te dragen is wanneer men niet met iemand hand in hand gaat. Voor mij is een liefde in de eerste plaats een eenheidsfront tusschen twee menschen, een front dat nooit en nimmer mag

[p. 17]

worden doorbroken. Werkelijke liefde kan niet bestaan zonder een algeheele solidariteit; de een moet altijd voor den ander klaarstaan, den ander helpen in iedere moeilijkheid, hem of haar nooit door blik of woord verraden. In elkaar moet het hoogste doel worden gevonden; al het overige, alles om ons heen heeft niet meer dan secondaire waarde...

M.

Moet men zich dan afsluiten van de wereld?

B.

Dat heb ik niet beweerd; de oogen moeten naar alle kanten openblijven en het contact met de werkelijkheid mag niet worden verloren. Men moet begrip behouden voor de moeilijkheden van anderen, trachten congruente harten te vinden...

M.

Andere genegenheden kunnen dus ook een rol spelen?

B.

Natuurlijk, maar nooit mogen zij afbreuk doen aan het bestaande eenheidsfront. De gevoelens moeten zijn gegradueerd bijwijze van ‘Abstufung’; steeds moet men weten wat in laatste instantie moet worden gekozen, steeds moet men bereid zijn alles voor het eenheidsfront op te offeren.

M.

Dat alles is heel fraai, maar lijkt mij nogal idealistisch, te zeer geconstrueerd in de ruimte...

B.

Dat is maar zeer betrekkelijk; mijn conceptie, die ik nog nader zal belichten, verschilt alleen van de gangbare die den roes tusschen twee menschen, het natuurlijke liefdesspel, als prototype heeft genomen. Die liefdesroes, waarover Nietzsche zich, niet geheel ten onrechte, smalend uitlaat is niet meer dan een egoïstisch, dierlijk proces dat noodzakelijk in modder en zand verloopt.

[p. 18]

M.

Is in jouw opvatting de physieke liefde dan geheel en al Nebensache?

B.

Dat wil ik allerminst beweren, maar voor mij heeft het physieke contact slechts waarde als uitvloeisel van een sterke en diepe genegenheid, die ontstaan is uit en groeit door de kennis van elkander, kennis van elkaars zwakheid, tekortkomingen, van elkaars meest triviale verrichtingen en lichaamsfuncties. Voor elke levensuiting van elkaar moet men begrip hebben, want het is begrip waar in dit leven in laatste instantie alles op aan komt. Werkelijk houden van elkander is niet slechts een natuurlijk procédé, maar een begrijpen van de moeilijkheden waarmede de ander heeft te kampen. Het leven is moeilijk, uiterst, uiterst moeilijk en slechts een loutering door middel van een groote ‘intelligence de coeur’ geeft voldoende steun om het te kunnen dragen. Voor mij begint de liefde waar zij voor anderen ophoudt, dáár, waar na het natuurlijke liefdesspel de strijd met het bestaan moet worden gestreden. Het is hoogst gemakkelijk van elkander te houden wanneer het lichaam jong is en alle materieele bezwaren verre, maar slechts dan wanneer men zijn eigen zin niet meer kan doen, wanneer het leven en de omstandigheden van het samenzijn werkelijk moeilijk worden, zal worden bewezen of de gemeenschap van twee menschen werkelijk zin heeft en zij heeft slechts zin wanneer men werkelijk, alles, maar dan ook alles voor elkander over heeft. Liefde bij een kopje thee en bij het warme haardvuur is uiterst gemakkelijk, maar een lupusvlek op het gezicht van den ander

[p. 19]

zou al voldoende zijn om de genegenheid te doen bekoelen en zeker is het dat aan de Pool iedere liefde bevriest...

M.

Je overdrijft...

B.

Heelemaal niet; je hoeft slechts om je heen te zien om te constateeren hoe klein en laf de verhoudingen tusschen menschen, die zeggen van elkander te houden, zijn. Ieder vat de zaak maar gemakkelijk op en begrijpt niet dat bepaalde gevoelens slechts waarde hebben wanneer in de practijk wordt bewezen dat men, steeds en in ieder geval, bereid is den ander tot het laatste toe te helpen. In iedere werkelij ke gemeenschap tusschen individu en individu moet men elkander dienen, zich geheel aan elkander overgeven, geheel en al en voortdurend op elkaar geconcentreerd zijn.

M.

Ik begrijp nu wat je wilt, maar kan men wat jij wenscht van een mensch vergen?

B.

Misschien niet, maar slechts een liefde zooals ik heb geschetst heeft voor mij waarde; het is noodzakelijk om in deze materie absoluut te zijn.

M.

Maar zulk een liefde bestaat op aarde niet.

B.

Neen, zulk een absolute liefde bestaat niet, ofschoon er toch verschillende verhoudingen zijn geweest die mijn ideaal min of meer benaderden.

M.

Maar waren dat dan niet vaak verhoudingen, waarbij maar al te vaak de een meer slaaf dan gelijke van den ander was? De fifty-fifty verhouding lijkt mij zoo uiterst zelden. De menschen zijn geen engelen en een werkelijke kameraadschap tusschen man en vrouw - als ik mij dan hiertoe toch even mag beperken - lijkt mij niet mogelijk. Absolute

[p. 20]

eerlijkheid leidt maar al te vaak tot het verdwijnen van ieder liefdesgevoel en de strijd tusschen de sexen is allerminst denkbeeldig. Altijd zullen man en vrouw, ook al houden zij van elkaar, elkanders natuurlijke vijanden blijven en daarom is iedere werkelijke kameraadschap onmogelijk. Kameraadschap kan niet bestaan zonder loyaliteit en fairheid en het is speciaal de vrouw die in dit laatste opzicht tekort schiet.

B.

Inderdaad schiet de vrouw daarin zeer belangrijk tekort, maar de mannen zijn er ook niet al te sterk in en in het algemeen kan men zeggen dat de gemiddelde man geen haar beter dan de gemiddelde vrouw is. Het is één sop nat.

M.

Wij dwalen af; ik zou je nog eenige vragen willen stellen.

B.

Ga je gang.

M.

Wij spraken dan van de physieke relaties in de door jou geschetste kameraadschappelijke gemeenschap, die ik nog steeds beschouw uit het gezichtspunt man - vrouw. Heb ik je goed begrepen dan zou er liefde zonder lichamelijke gemeenschap kunnen bestaan?

B.

Zeker wel; in laatste instantie is het physieke contact niet het allerbelangrijkste, ofschoon ik moet erkennen dat het een band en een vertrouwelijkheid kan scheppen die niet zijn te onderschatten. Maar, zooals ik reeds opmerkte, acht ik het physieke verkeer uitsluitend als uitvloeisel van een gevoel van liefde of althans van genegenheid geoorloofd en belangrijk.

M.

Dat uitvloeisel kan echter een zeer, zeer groote plaats innemen...

[p. 21]

B.

Zeker, maar nooit mag men het beschouwen als doel want dan daalt de mensch af tot het niveau der beesten.

M.

Heeft dan ook in jouw kameraadsverhouding het lichamelijke contact niet een min of meer dierlijk aspect?

B.

Misschien wel, maar dat is niet belangrijk. Van eten en drinken zou men hetzelfde kunnen beweren... Het physieke contact mag dan beantwoorden aan zekere natuurlijke behoeften, maar zulke behoeften bestaan aan beide zijden en in deze is gedeeld genot weer het hoogste.

M.

Iedere physieke relatie tusschen een man en een vrouw die innerlijk niets gemeen hebben, is dus volgens jou af te keuren?

B.

Inderdaad, ik herhaal: physiek contact zonder sensitieve basis kan niet scherp genoeg worden veroordeeld.

M.

Maar wanneer die basis wel bestaat, is dan alles, het perverse inclusief, geoorloofd?

B.

Natuurlijk, ofschoon je goed moet begrijpen dat er in dat geval geen perversiteit meer bestaat. In de door mij als ideaal gestelde gemeenschap bestaat geen perversiteit omdat iedere lichamelijke verrichting, posture of variatie, geheiligd wordt door een gevoelsband. Dan vervallen alle grenzen tusschen geoorloofd en niet-geoorloofd, dan beduidt de varieering der physieke gemeenschap oneindig meer dan de virtuositeiten der libertijnen, dan is zij een bron van verhoogd, gemeenschappelijk genot.

M.

Dus ook hier vervalt voor jou de grens tusschen het normale en het abnormale?

B.

Zeker: werkelijke liefde kent geen grenzen.