Verzameld werk. Deel 4: proza

Besprekingen en beschouwingen

Maurits de Doncker

Menschelijk inzicht. Band en titelblad van Jan R. Cantré, Gent, Uitg. Pan, z.j. (1926).

Maurits de Doncker en René L. Ide zijn twee met elkaar bevriende Vlamingen. Maurits de Doncker nu heeft een boekje gedichten geschreven dat hij aan zijn vriend René L. Ide opdraagt. Dat is begrijpelik. Maar René L. Ide wil bij zijn vriend niet ten achter blijven; daarom schrijft hij op zijn beurt iets voor De Doncker: namelik een inleiding bij de aan hem opgedragen bundel. Hieruit blijkt eens te meer dat de vriendschap geen hindernissen kent. En dit wederkerig dienstbetoon past zeer goed in de vlaamse zeden en gewoonten.

Omdat - je kunt nooit weten - de mogelikheid bestaat dat de lezer er anders zou over oordelen, heeft René L. Ide in zijn ‘binnenleiding’ bepaald wat gij zo ongeveer over deze gedichten moogt denken. Het is ‘hoge tragiek’, zegt hij, een ‘heerlik gedicht’ en verder: ‘de Dichter (die hoofdletter, ik wens het uitdrukkelik te verklaren, is van de geestdriftige binnenleider) geeft de volle maat van zijn grote liefde tot de mens.’

Dat laatste, dat namelik van de grote liefde mag waar zijn. Maar dat je zoveel van de mensen houdt, is nog geen reden slechte gedichten te schrijven. Natuurlik meent M.d.D. het tegendeel. Hij denkt dat het voldoende is te zeggen: ‘Vivat de mensen! vivat ons! vivat de sociaal-demokratie!’ ‘ik geloof in de goedheid der Mensen (hoofdletter van de dichter), die

[p. 530]

ondanks alles eindelik zegevieren zal’, om ipso facto zich als dichter te rechtvaardigen. Hij staat overigens met deze mening niet alleen. Van zijn stadgenoot A.J. Mussche, een dichter die van zich zelf getuigt dat hij ‘maar een sjofel kind is van een dag en nacht grommende fabriekstad’, heeft M.d.D. dàt geërfd wat ik noem: het ideaal van de averechtse stamboom. Dit ideaal impliceert dat je, in tegenstelling met de oudere strekking naar het aristokratiseren van je voorvaderen, tans daarnaar moet streven je familie zoveel mogelik in ‘het sjofele’ te situeren. M.d.D. is een ander, weliswaar nog jonge meester van de averechtse stamboom; hij schrijft:

‘Wij zijn als gij in ongezonde krot geboren, Wij zijn als gij de helden van de straat.’

Zoals gij het wellicht reeds onderstelt, is de dichter De Doncker, zonder enige reserve, kwistig met zijn goede raad. Het gebeurt hem dat hij onder de tietel Oorlogswee de mensen oproept tegen een ‘vreselike plaag’, waarbij het de lezer vrij staat te kiezen hetzij cholera, pest of typhus, maar waarmee, door de dichter, de oorlog wordt bedoeld.

‘Menselik inzicht’? Menselik zeker, maar inzicht, ziet ge, dat is wat anders.