Verzameld werk. Deel 4: proza

Besprekingen en beschouwingen

Op hoop van zegen
‘Spel van de zee’, in 4 bedrijven

Na het marasme der laatste drie weken is deze opvoering van Op hoop van zegen alvast meer dan de hoop van zegen, het is de zegen zonder meer. Een niet onaardige oplossing van het eeuwige ‘te zijn of niet te zijn’. Nadat wij voor de zooveelste maal de angstige tragiek van Den meester der smeltovens hebben bijgewoond en voor het eerst den automobielfabrikant Guéret en zijn vrouw in De hinderlaag hebben gezien, - God geve: het zij ook voor 't laatst! - kunnen wij de heropvoering van het zeer populair geworden spel van de zee enkel met groote vreugde begroeten. Een stuk, waarvan alle standen van onze hedendaagsche samenleving wel kunnen wenschen, dat het nog langen tijd op het repertoire blijve. Terwijl de intrigue ongemeen boeiend ook voor het schellinkje is, vervalt het stuk van een andere zijde niet in het melodrama, iets waartoe de stof zeker wel aanleiding had kunnen geven. Uitzonderlijk kan dus het publiek, geheel het publiek, tegenover dit stuk in bewondering, solidair staan. Insgelijks zeer verheugend, niet op de menschen die de ontvangst goed maken te moeten beuken. Dat geeft je wat verpoozen.

De opvoering kan gerust uitstekend geslaagd geheeten worden. Het spel vlotte, er was ensemble, hetgeen De hinderlaag bijv. volledig miste. De spelers bleven op hun plan, wisten de waarde van hun rol. Werkelijk prettig dit te kunnen waarnemen.

Mevr. Noterman heeft in de rol van Knier den last der onderdanigheid tot een zeer reëele veruiterlijking gebracht. Deze kwaliteit toonde zij reeds in het meer oppervlakkige Kleine menschen. De uitbeelding van den onderdanigen schrik was nu werkelijk prikkelend, zoodat bijv. niets natuurlijker was, niets door het spel van Mevr. Noterman beter gemotiveerd was dan de tirade van Geert in het tweede bedrijf. Op een nerveus gestel als dat van Geert ‘moest’ de houding van Knier die uitwerking hebben. Ook in het vierde bedrijf was haar stug spel speciaal lofwaardig, zoodat het applaus bij open doek volledig verdiend was. Daar een zelfde eer M. Cauwenbergh te beurt viel, mogen wij wel even daarop wijzen dat het Antwerpsch publiek vorderingen maakt, in dien zin dat het de spelers toejuicht om hun spel en niet enkel om de min of meer ‘rake’ tirades. De meeste rake tirades staan er toch niet om bij open doek toegejuicht te worden. Die worden erbij gegeven om thuis

[p. 492]

te overdenken. Dat is voor je nachtrust.

Als Jo, was Mevr. Dilis een ideale visschersvrouw. Klaterend van levenslust. Daarom was de catastroof in het vierde bedrijf ook zoo smartelijk. Deze kloof was wezenlijk, juist. Naar de echte waarde. Mej. Bertrijn was in de rol van Clementine kostschool-sentimenteel. Hier en daar moet zij zich echter wachten te veel te geven. Zoo in het eerste bedrijf, zegt zij, tot Kobus, meen ik: ‘Dat weet jij niet!’ Iets uit een doodgewoon dialoog. Nu dat detailleert zij te veel, en zoo op nog enkele andere plaatsen. Mevr. Bertrijn (Marietje), Mevr. Ruysbroeck (Saart), Mej. Janssens (Truus) gaven goed spel. In drie, het kransje rond den haard, was er het noodige samenspel. En niet te tragisch. Tragiek heeft in dit midden toch weer een heel andere beteekenis. Mevr. Hens (vrouw Bos) had een rolletje naar haar zin.

Een alleszins flinke zeeman was de Geert van den heer Bertrijn. Sterk, zonder vaar noch vrees, zoowat van het slag der oud-Hollandsche zeehelden. Het was een figuur. Uiterlijk was de heer Cauwenbergh niet de gewenschte Barend; te sterk. - Het is wel zonderling dat een recensent er soms toe verplicht wordt de kwaliteiten van een tooneelspeler, - want 't zijn toch werkelijk kwaliteiten! - in een zeker stuk als niet gewenscht te beschouwen. Enfin dat is theorie. In praktijk wenschen wij niet dat de heer Cauwenbergh zou vermageren om de rol van Barend te kunnen spelen. Dit uiterlijke daargelaten, speelde de heer Cauwenbergh zijn moeilijke rol uitstekend: schuchter, tweede plans, zoodat de uitbarsting in twee het noodige reliëf kreeg. De heeren Ruysbroeck (Reeder Bos), Van Thillo (Kaps), Gorlé (Simon), Angenot (Daantje) typeerden hunne personen als naar wensch. Van allen was het goed werk. Vooral onderscheidde zich de heer Van Thillo als Kaps; een geestige mimiek. En ten laatste, niet de laatste in hulde, de heer P. Janssens, wiens levendige Kobus stellig meer waard was dan de schetsen van een reedersdochter.

En nogmaals niet de laatste, - de goede God moge mij vergiffenis schenken, maar tellen is precies mijn sterkste zijde niet - de heer Krinkels, wiens regie volmaakt verzorgd was.

Ondertusschen verheug ik mij deze laudatieve te kunnen schrijven. Dat montert een mensch wat op. En een recensent is ook een mensch.