Verzameld werk. Deel 4: proza

Besprekingen en beschouwingen

De naakte vrouw
tooneelspel in 4 bedrijven door Henri Bataille

‘Tracht dus’ zeide Molière aan zijne medespelers in l'Impromptu de Versailles, ‘Tracht dus wel het karakter uwer rollen te vatten en u voor te stellen dat gij werkelijk diegene zijt dien gij voorstelt.’ Het is een zeer eenvoudige formule. Bij de vertolking van een Fransch stuk is zulke assimileering nu bepaald voor niet-Fransche kunstenaars niet gemakkelijk. Het Fransche tooneelspel is algemeenlijk zeer lokaal getint en om het goed uit te beelden moeten de artisten zich een zeer speciaal, - speciaal door oppervlakkigheid, - karakter assimileeren. De naakte vrouw, gelijk de meeste Fransche sukses-tooneelstukken is sentimenteel oppervlakkig en oppervlakkig sentimenteel. ‘Bij ons Noorderlingen zou zoo'n stuk’, schreef de verslaggever van de N.R.C. over l'Assaut van Henri Bernstein, - en wat op Bernstein toepasselijk is, wordt het ook op de andere Parijsche tooneelschrijvers, als Bataille, de Porto-Riche, Wolff, Donnay etc, - ‘bij ons zou zoo'n stuk een melo geworden zijn ofwel zou het een meer innerlijke uitbeelding verkregen hebben’ (niet textueel). Een melo nu is De naakte vrouw niet geworden, alhoewel het er soms naast komt te staan, als b.v. Rouchard (L. Bertrijn) ‘het pakje dat Pierre Bernier (Cauwenberg) laten vallen heeft, verder zal dragen’. Maar ook komt het nooit tot een uitbeelding van diep-innerlijke konflikten. Het is psychologie ‘à la française’. Het volstaat niet een Schopenhauer-wijsheid als motto bij een stuk (Poliche) neer te schrijven, om daardoor alle oppervlakkigheid te verdrijven.

Het komt ons dus voor dat in De naakte vrouw onze akteurs niet voor een gemakkelijke taak stonden. Desondanks hebben zij zich eervol uit den slag getrokken. Het stuk is gewis veel beter gespeeld geworden dan iemand van ons het van niet-Fransche artiesten had durven verwachten. De dames Bertrijn en Dilis verdienen, in de vertolking van respektievelijk Lolette Cassagne en de Prinses de Chabran, grooten lof. Mevr. Bertrijn was voortreffelijk het ego-centrisch-passie-volle, oppervlakkige ‘Montmartre-meisje’. Biz. in het tweede bedrijf was haar spel, zonder

[p. 474]

overdrijven, meesterlijk. Haar hoogtepunt heeft zij in dit tooneel bereikt, hetgeen wel zonderling voorkomt; immers al deze fransche tooneelstukken zijn volgens eenzelfde techniek geschreven, getimmerd op eenzelfde ‘charpente’: een climax tot het derde bedrijf; het vierde een epiloog. De jaloerschheid-scène nu in het tweede bedrijf was de beste brok uit een van Mevrouw Bertrijn's beste rollen; het was, gelijk het van dit Montmartre-modelletje te verwachten was, dierlijk instinktmatig. Zoo hoorde het.

Zonder licht met de woorden om te springen, mogen wij zeggen dat Mevr. Dilis voortreffelijk waardig was in de prinses de Chabran. Een sierlijk, stijlvol spel.

Flink typeerde Mevr. Ruysbroeck hare rol. Immers ‘er zijn geen kleine rollen, enkel kleine artiesten.’ Mevr. Noterman zeide fraai het weinigje dat zij te zeggen had; in de Montmartremodelletjes deden de juffrouwen Bertrijn en Vervoort echt prettig. Mej. M. Janssens voldeed als Suzette Cassagne.

Geen dankbare partij had de heer Cauwenbergh, in de vertolking van Pierre Bernier, te verdedigen. Een rol voor dewelke hij waarschijnlijk ook niet heel veel sympathie voelde en daarom misschien niet heelemaal in de rol van den schilder-parvenu inwerkte. Overigens het dient gezegd: de rol van Pierre Bernier is een uiterst moeilijke partij. In de bedrijven één en vier was hij op zijn best; in één, den toekomstigen arrivist eenigszins verradend, maar zonder charge. In vier, de man die zich in een navrante liefdeshistorie betrokken voelt. De heer Bertrijn was goed in de rol van Rouchard. Hij heeft deze tweede-plansrol naar zijne juiste waarde uitgebeeld en vooral, en dit is hier voornaam, er voor gezorgd dat hij niet in melos verviel, iets waar deze rol onbetwistbaar aanleiding toe geven kon. M. Piet Janssens was de prins. Volgens den tekst zelf is deze prins een ... weinig prinselijk prins, zoo werd hij ook gespeeld. Goed spel van den heer B. Ruysbroeck en goed debuut van den heer A. van Thillo. De rol van den heer Van Roy was te onbeduidend opdat wij ons over deze aanwinst zouden uitspreken. De artiesten-kunstschilders in het eerste bedrijf mochten wel iets meer van den ‘rapin’ hebben. Verder: regie verzorgd.

Balans: een zeer geslaagde vertolking van een stuk dat voor het temperament van onze akteurs, zoowel als voor andere niet specifiekfransche, weinig geschikt scheen. Wij verwachten: Kleine menschen.