Verzameld werk. Deel 4: proza

Besprekingen en beschouwingen

De letterkunde beproefd

Na het overlijden van Charles Péguy, den vromen, oprechten dichter, is de Fransche letterkunde weer zwaar beproefd geworden door het afsterven van een harer meest vertrouwbare krachten, den jongen romanschrijver, Alain-Fournier.

Gelijk wij over een tweetal maanden het nieuws vernamen van Charles. Péguy's dood, door een klein nieuwsje in een Fransch dagblad, zoo vernemen wij nu het overlijden van Alain-Fournier. Gelijk Péguy, sneuvelde Alain-Fournier als reserve-luitenant. Maar toch iets veel tragischer, iets veel noodlottiger ligt er in den dood van den jongsten schrijver.

Péguy, de oud-anarchist, uit volle overtuiging, - dit in tegenstelling met zooveel anderen, - vurig nationalist geworden, moet gezegevierd hebben wanneer het hem toegelaten was, strijdvaardig, zijn regiment te vervoegen. Hij snakte naar den oorlog en dus moet het uitbreken daarvan voor hem een geluk geweest zijn. Zijne dood was letterlijk de apotheose van zijn leven; zijn leven was geweest het trachten naar den oorlog; de oorlog ontnam hem het leven; zoo is alles naar des dichters wil gebeurd.

Heel anders was de toestand van Alain-Fournier. Gelijk elk dienstplichtig man heeft hij de wapens opgenomen ter verdediging van zijn land. Waarschijnlijk vertrok hij wel bezield met zijn jong enthousiasme, maar toch blijft het dat hij werd opgeroepen naar aanleiding van toestanden die hij niet gewenscht had. Hij heeft zijn regiment vervoegd, werd in het vuur gezonden en, naast zoovele strijdmakkers, gedood.

Péguy wenschte den oorlog, de oorlog heeft het leven van Péguy genomen; Alain-Fournier wenschte den oorlog niet en toch heeft de oorlog hem weggemaaid. Dit is het verschil tusschen de twee schrijvers, en daarom is de dood van den jongsten zooveel tragischer, zooveel

[p. 414]

noodlottiger dan die van den oudsten.

Alain-Fournier was een teer, fijnvoelend kunstenaar. Zijn eerste groote roman, nu ook, ongelukkiglijk zijn laatste, Le grand Meaulnes, kan als een der beste werken doorgaan, van het genre dat met den naam van ‘Neo-Romantiek’ bestempeld wordt. Het is de geschiedenis van eenen ongelukkigen jongen, die ver van alle werkelijkheid levend, zijn droombeeld achtervolgt en, daar hij het niet bereiken kan, een steeds onvoldane zwerver wordt. Over de losse vertelling hangt dikwijls een waas van onzeggelijke droefenis. Het is dan ook, alhoewel soms onvolmaakt en onvolledig van konstruktie, bizonder menschelijk werk. Nu het noodlot het zoo gewild heeft kan dit boek doorgaan als Alain-Fournier's onbewusten zwanenzang.

Alain-Fournier had gehoopt met het boek Le grand Meaulnes den prijs der Académie de Goncourt voor 1913 te bekomen. Zijn voornaamste tegenstrever was Léon Werth, de schrijver van La maison blanche. Tienmaal werd er gestemd, en telkens behaalden de twee schrijvers bijna hetzelfde getal stemmen. Eindelijk kwamen de leden der Académie de Goncourt overeen aan eenen tweeden rangs romanschrijver, Marc Elder, den prijs voor 1913 toe te kennen. Zoo gaat het dikwijls in de Fransche officiëele kunstenaarswereld, om innerlijke twistjes te vermijden, worden veelbelovende talenten opgeofferd.

Een merkelijk verschil tusschen de twee gesneuvelde schrijvers bestaat ook hierin dat Péguy reeds een groot gedeelte van zijne taak had kunnen volbrengen, terwijl Alain-Fournier slechts een bizonder merkwaardig debutant was. Voor hem kan het vers van den modernen mystieker: ‘Heureux les épis mûrs et les blés moissonnés’ dan ook niet gelden. Hij immers was geen rijpe korenaar en hij diende dus ook niet weggemaaid. Zijne dood is voor hem zoowel als voor zijn land een groot ongeluk geweest.

Door deze herinnering willen wij aan den jongen Franschen schrijver eene laatste hulde brengen. Zijn boek zal ons door goede en slechte dagen bij blijven als een frisch en juveniel werk. Het wezen van dezen schrijver, gelijk zijn ongelukkig einde, zal, innig met het boek verbonden, blijven voortleven. En vermits zijn werk door de werkelijke droefenis die onder oppervlakkige blijgeestigheid bedolven ligt, zoo echt Fransch is, hopen wij enkel nog dit ééne: ‘dat Alain-Fournier in vrede ruste in zijn zonnig vaderland’.