Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse

24

‘We zien als de twee voornaamste pijlers van de nationale economie de bevolking van Suriname en de natuurlijke hulpbronnen van ons land. Die hulpbronnen heeft de bevolking dus meegekregen in zijn belang en in zijn belang alléén. Het is natuurlijk wel een feit, dat we onze natuurlijke hulpbronnen alleen dan effectief zullen kunnen aanwenden, wanneer we over de benodigde kapitaalgoederen beschikken om ze ten nutte van de mensen en het land te maken. Daarnaast speelt de

[p. 90]

beheersing van de moderne technologie en wetenschap een vitale rol binnen de mogelijkheden van de beschikbare mankracht. Het is dus ook waar, dat de Surinaamse economie eveneens is blijven steunen op Nederland en de Verenigde Staten als voornaamste exploiteerders van onze natuurlijke hulpbronnen.

De sleutelsector van de Surinaamse economie is in handen van een Amerikaans bedrijf, Suralco, voor de bauxietwinning, en een Nederlands bedrijf, Billiton, voor de winning van aluinaarde en de produktie van aluminium. Van bijvoorbeeld de 859 miljoen, die we in 1982 aan exportopbrengsten hadden, was 660 miljoen afkomstig van de werkzaamheden van deze twee buitenlandse bedrijven in Suriname. De energie waarmee Suralco - een dochter dus van Alcoa in Pittsburg, Pennsylvania - produceert, is afkomstig van de stuwdam van het Brokopondoproject. Dit is een natuurlijke hulpbron, die aan Suriname behoort, maar het kapitaalgoed is niet van ons, omdat we indertijd het geld niet hadden en ook de technologie niet beheersten, en eigenlijk nog niet hebben. We moeten dus toegeven, dat we ons voorlopig nog in een afhankelijke positie bevinden.

Vanuit die afhankelijkheid moeten we dus zeggen, dat het economische gebeuren in Suriname de komende vijf jaren, misschien zelfs de komende tien jaren, voornamelijk zal worden bepaald door activiteiten van buitenlandse bedrijven. Suralco heeft bijvoorbeeld de beschikking over tweeënnegentig procent van de energie, die door het Brokopondostuwmeer wordt opgewekt. Involge het Brokopondo Verdrag van 1958 ontvangt Suriname maar acht procent van die energie. Het stuwmeer levert, wanneer ik me dit juist herinner, tussen de 950 en 1050 miljoen kilowatturen energie. Suriname ontvangt daarvan tachtig miljoen. De rest gaat dus naar Suralco voor het energieverslindende aluminium smeltproces.

Economische herstructurering is niet een zaak, die in enkele jaren tot resultaten drijft. Zeker niet, wanneer er nog zoveel politieke vraagstukken om oplossing vragen. Natuurlijk houdt ons deze economische afhankelijkheid van het buitenland bezig. Er was te weinig duidelijkheid ten aanzien van samenwerkingsverbanden, terwijl ook mijn persoonlijke leiderschap bij verschillende delen van de samenleving problemen opleverde. Zoals ik reeds uiteenzette, we beschikken in Suriname niet over een eenheidsbasis, zoals in menig ander land. Onderlinge verdeeldheid werkt politiek door ten aanzien van de nationale eenheid. Indonesië had aanvankelijk opstanden op Sumatra, en eigenlijk nog op de Molukken, die nu ook nog in Nederland doorspelen. Maar in Indonesië had

[p. 91]

men tenminste ook de Islam als bindende factor, met uitzondering van misschien Bali en het Hindoeïsme daar. Zaire had zijn opstand in Katanga, en Nigeria had de rebellie van Biafra. Niet-gebonden landen kampen dikwijls bij het ontstaan van werkelijke onafhankelijkheid met ernstige problemen. Welk bloedbad is niet nodig geweest om te komen tot de staten India en Pakistan?

Er is ook eigenlijk geen theorie of model waarop kleine landen, die zich verbonden voelen met de Afro-Aziatische beweging, die in 1955 door Sukarno in Bandung werd opgericht, zich kunnen oriënteren om tussen de “superpowers” te manoeuvreren. Noch Lenin, noch Mao, noch Fidel Castro hebben een dergelijk model ontwikkeld. Althans een bruikbaar model moet nog uitgevonden worden. Ik geloof, dat Maurice Bishop bezig was een dergelijke weg te ontwikkelen. Bishop was, zoals wij in Suriname, bezig een acceptabele vorm te vinden voor de omschakeling van voormalige Westerse kolonie naar een werkelijk onafhankelijke en niet-gebonden natie. Zijn benadering van de vraagstukken lag zeer dicht bij de onze. Beiden wisten we, dat onze revoluties eigen modellen moeten vormen geworteld in het volk, dat we leiden.

Ook het blok van niet-gebonden landen reikt ons geen “guidelines” aan. Soms denk ik overigens, dat wanneer je het Caraïbische gebied in zijn geheel een werkelijke bestaansmogelijkheid zou willen geven, je zou moeten komen tot een alomvattende federatie van staten. Ieder eiland, ieder ministaatje op zichzelf is immers veel te zwak, politiek, militair en economisch. Er zou een eeg-type gemeenschappelijke markt moeten komen voor de Caraïbische regio, wil je op den duur überhaupt iets voorstellen in de wereld. Alleen door het coördineren van gemeenschappelijke belangen zou men in ons gebied een factor kunnen worden, die iets zou voorstellen. Daar was Maurice Bishop dus mee bezig. Hij dacht in die richting en in vele opzichten deelde ik zijn inzichten. Zijn revolutie begon zich te doen gevoelen op omringende eilanden, St. Vincent, St. Lucia. Bishop was eigenlijk niet meer alleen Grenadiaan, zijn invloed begon zich naar andere eilanden uit te strekken. De economische groei op Grenada was onder zijn leiding volgens rapporten van de internationale bank gestegen tot drie à vijf procent. Er was inderdaad economische groei. Bishop transformeerde de gezondheidsdiensten en medische voorzieningen op Grenada. Maurice Bishop had eigenlijk een uitstekend model ontwikkeld, dat zeker in de regio navolging zou hebben gekregen, wanneer er op Grenada niet van buitenaf zou zijn ingegrepen.

[p. 92]

Wij denken dus, wat Suriname betreft, dat zolang ook wij niet de nationale produktie potentieel onder eigen controle hebben, we niet volledig in staat zullen zijn om voor ons de levensbelangrijke uitgangspunten, die we als “must” beschouwen voor de revolutie, waar zullen kunnen maken. Het Surinaamse rechtvaardigheidsgevoel is sterk ontwikkeld. Het volk zal op den duur nooit aanvaarden dat een ondemocratische verdeling van de macht zou plaatsvinden, of van het grondbezit, of van de verdeling van inkomens. De kritiek zou dan zeer algemeen zijn. Surinamers zullen bijvoorbeeld nooit aanvaarden, wanneer het militaire budget van vijf procent naar vijftien of twintig procent zou worden opgevoerd. Maar zoiets overwegen we dan ook absoluut niet.

Suriname bevindt zich in feite op een tweesprong. Surinamers zullen moeten kiezen wat zwaarder weegt: de zogenaamde individuele vrijheid om te doen en laten wat men wil, of dat men voor het eerst in de geschiedenis ook eens bedenkt, dat er zoiets bestaat als een natie, een nationaal belang, de belangen van het volk. Misschien is toch eindelijk de tijd gekomen, dat Surinamers zich bewust worden dat individuele vrijheid ook iets te maken heeft met de wensen en belangen van andere groepen in de samenleving. Het is een oud Hollands gezegde natuurlijk, ieder voor zich en God voor ons allen, maar wanneer men de huidige deviezenpositie van het land onder de loupe neemt, zoals ook ir. Winston Caldeira, de minister van Financiën en voor Planning reeds heeft bekend gemaakt, dan geeft ons dit ernstig te denken. De financiële situatie van het land zou iedere Surinamer ernstig te denken moeten geven.

Wij gaan ervan uit, dat 's lands financiële middelen gehanteerd en gebruikt dienen te worden ter veiligstelling van de belangen en de behoeften van de meerderheid van de Surinaamse bevolking. De staat heeft de verantwoordelijkheid om op rationele gronden de beschikbare deviezen te benutten om onze sociaal-economische doelen te bereiken. Alle beslissingen zullen met het oog hierop moeten worden genomen. Pas wanneer er daarna nog deviezen over zijn gebleven, kunnen luxe goederen worden geïmporteerd.

Alhoewel men kan stellen dat iedere Surinamer de vrijheid moet hebben om dure dingen uit het buitenland te kopen of vier maal per jaar buitenlandse reizen te maken, zoals nog maar al te dikwijls gebeurt, wordt maar al te vaak voorbijgezien aan deze bevoorrechte positie voor die groep Surinamers, die veel geld bezitten. Men heeft met hard werken veel geld verdiend, dus mag men doen en laten wat men wil. Maar voor de wereldrecessie en de economische moeilijkheden

[p. 93]

over de hele linie in de wereld kan ook niet iedereen in Suriname op dit moment werk krijgen. Ook zijn er grote bevolkingsgroepen, die van zeer lage inkomens rond moeten komen en zich geen geïmporteerde luxe goederen kunnen permitteren. Eigenlijk betekent de vrijheid om met geld om te springen zoals men goeddunkt, dat over het algemeen aan de wensen van de rijken wordt tegemoet gekomen, terwijl soms zelfs aan de primaire behoeften van de armen niet kan worden voldaan.

Er is zelfs een situatie ontstaan, dat men steeds meer buitenlands voedsel ging importeren en dat de lokale voedselproduktie (melk, vlees, fruit, koffie, pinda) achteruit ging, omdat men deze produkten liever importeerde dan dat men de lokale produktie ervan stimuleerde. Het gevolg hiervan is geweest, dat steeds meer deviezen nodig werden voor de import van dure en luxe goederen. Overigens is het een feit, dat de acute problemen van tal van ontwikkelingslanden met fabelachtige buitenlandse schulden ook voor een groot deel voortkomen uit deze zogenaamde onmisbare vrijheid van de rijke mensen in deze landen, die kopen op basis van hun status in plaats van dat er ook maar één moment wordt gedacht aan de bevordering van de nationale welvaart.

Wat zouden de gevolgen voor Suriname zijn, wanneer we op een gegeven moment geen deviezen meer zouden hebben - ik neem een voorbeeld - om kunstmest, bestrijdingsmiddelen of tractoren te kopen? Dan zou de rijstproduktie dalen met alle gevolgen vandien voor de export. Wanneer er geen ruwe grondstoffen meer geïmporteerd zouden kunnen worden, dan zou de produktie van de fabrieken dalen. Wanneer er geen machines meer kunnen worden ingevoerd, kunnen we geen nieuwe arbeidsplaatsen meer scheppen. Wanneer we geen olie meer kunnen aankopen, rijden de bussen niet meer. De staat heeft dus de verantwoordelijkheid ervoor te waken, dat deze ontwikkelingen zich niet zullen voordoen. Daarom zal de staat regelend en met beslistheid moeten optreden. We zitten dus in Suriname met de noodzaak van een mentaliteits-ombuiging, die de mensen ervan zal moeten overtuigen, dat solidariteit met het land en volk van Suriname voorrang verdient op individuele wensen van het moment. Het gaat nu om het belang van het volk in zijn geheel en niet meer om de soms grillige, strikt persoonlijke wensen van hen die over grote bedragen geld beschikken. Geld dat vroeger het land uit ging voor de import van luxe goederen zal nu meer in het land zelf blijven. Deze verandering van mentaliteit zal elke Surinamer voor zichzelf moeten verwerken. Wanneer logisch wordt nagedacht, wat de eventuele gevolgen zouden zijn van een onge-

[p. 94]

wijzigd handelsbeleid, en het laten van de zaken bij het oude, zal men ongetwijfeld de conclusies van de regering billijken.’