Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse

[p. 85]

22

‘Waar we ons menen tegen te moeten verzetten is, dat indien er vruchten moeten worden geplukt van economische activiteiten binnen de landsgrenzen, ons blijvend een onvoldoende deel van de winsten zou blijven toekomen. Historisch gezien is in dit opzicht het verzet in Suriname altijd sterker geweest dan bijvoorbeeld in Jamaica, Trinidad of Guyana. Ik zeg dit zonder deze landen tekort te willen doen.

‘Al in de slaventijd was hier verzet. Dit werd voortgezet in de tijd van Koelie Arbeid en zelfs in de periode van zeg maar tussen 1930 en 1960 was er openlijke onvrede over de halve verhoudingen in de samenleving. Vooral ook tijdens de naoorlogse periode. Toen we meer economische activiteit ontwikkelden door de opkomst van de bauxietindustrie manifesteerde zich dit verzet. Parallel aan meer welvaart voor de mensen werden meer rechten opgeëist. Misschien waren Surinamers hierin ‘brutaler’. Ook de Surinaamse vakbeweging was zeer actief in die tijd.

‘Waar nooit over wordt gesproken, is dat bijna de helft van de Surinaamse bevolking nog altijd beneden de welvaartsgrens leeft. Een belangrijk deel van het volk is werkloos, waarbij het accent, zoals elders, op vrouwen en jongeren ligt. We hebben duizenden nieuwe huizen nodig. Hoeveel jongeren maken jaarlijks hun scholing niet af? Daarnaast hebben we het vertrek van duizenden en nog eens duizenden naar Nederland moeten verwerken. Toch schijnen veel Surinamers daar nog altijd in hun achterhoofd te hebben eens naar Suriname terug te keren. Of ze die stap daadwerkelijk zullen uitvoeren of niet, ze schijnt in het onderbewustzijn wel degelijk te leven. Veel Surinamers worstelen met die gedachte. Dat blijkt me steeds weer, ook uit brieven die ik krijg.

‘Intussen worden Surinamers in Nederland gebombardeerd met negatieve informatie in de media. Ze denken steeds moeilijker en verwarder over de werkelijke situatie hier. Wanneer ze eenmaal weer terugkomen en hier zijn, denken ze dikwijls heel anders. In Nederland lezen ze dat hier Idi Aminachtige toestanden zouden zijn, waar natuurlijk geen sprake van is. De psychologische reacties die deze berichtgeving allemaal oproept, wanneer zij zich in Nederland afvragen of men

[p. 86]

zich hier een menswaardig bestaan zou kunnen opbouwen, zijn vooralsnog diepgaand.

‘Aan de andere kant leven Surinamers daar soms in gettoachtige toestanden of worden ze geconfronteerd met racistische gevoelens, of met racisme via politie-optreden, of met bedekt racisme van de zijde van de overheid en officiële instanties. Je krijgt dus inderdaad Surinamers in Nederland, die gevoels- en verstandsmatig in de klem komen te zitten. Ze krijgen het gevoel: ‘Ik kan niet terug want in mijn vaderland is een dictator opgestaan, maar ik zit hier in de Bijlmer ook niet zo lekker.’

‘Wat dit voor spanningen kan oproepen, vooral op den duur, is niet te overzien. Daarom lijkt het me van eminent belang, ook voor de Nederlandse samenleving zelf, dat er normale, zakelijke en wederzijdse respectvolle betrekkingen komen tussen Den Haag en Paramaribo. Ik wil niet meteen zeggen, dat die Surinamers, die zich nu een leven in Nederland hebben opgebouwd, abrupt alles zouden moeten afbreken en zeggen: ‘Ik spring over naar Paramaribo.’ Voor alleenstaanden, dus Surinamers zonder gezin, voor kinderen zou ik zeggen, okay, neem het risico en waag het erop, kom terug. We hebben natuurlijk alle oprechte Surinamers nodig. Ik zie ze liever hier werken dan daar. Ik zie ze liever hier hun beste krachten geven dan in Nederland. Maar helaas zien we maar al te dikwijls, dat Nederland juist die krachten daar weet te houden, die we hier juist nodig hebben.

‘Surinamers zijn in het algemeen zeer Christelijk opgevoed. Dit geldt vooral voor hen, die het geloof ernstig nemen. We kennen hier dan ook het verhaal van de vleespotten van Egypte. U weet, dat toen Mozes zijn volk uit de onderdrukking van Egypte wilde leiden een aantal van hen hebben geklaagd toen ze vertrokken. Zij wilden bij de vleespotten van Egypte blijven. Het is moeilijk om een volk, dat geen fysieke onderdrukking ervaart, ertoe te krijgen naar een situatie over te gaan waar nog veel vraagtekens bij kunnen worden geplaatst. Mensen zijn dikwijls naar Nederland vertrokken omdat ze van mening waren, daar meer geluk en betere levensomstandigheden te kunnen vinden. Hun bewustzijn is dus geconditioneerd in relatie tot Suriname als een land waar ongelukkige ontwikkelingen plaats zouden vinden. Zij denken dit ten onrechte. Zij voelen dit ten onrechte, maar dit is desalniettemin wat ze denken en voelen.

‘Een uiteindelijke terugkeer naar hun vaderland zou op twee manieren te realiseren zijn. Men zou kunnen proberen de Surinamers overzee naar ons terug te trekken door een aantal aanlokkelijke levensvoorwaarden te scheppen zoals ar-

[p. 87]

beidsplaatsen, huizen, sociale zekerheid, noem maar op. De andere mogelijkheid dat ze weer deze kant opkomen, is dat ze door de ontwikkelingen in Nederland zelf zouden worden teruggedrukt. Soms denk ik dat beide situaties zich zullen gaan voordoen. Het ziet er althans naar uit, dat de zogenaamde welvaarts-‘gap’ tussen Nederland en Suriname op den duur zal verminderen, dat lijkt me in ieder geval zeker. Zolang we deze condities nog niet tot stand hebben gebracht, zal er voorlopig van een marginale terugkeer sprake zijn. Misschien vijf procent.

‘Ook denk ik, dat er geleidelijk aan bij de Surinaamse gemeenschap in het buitenland meer begrip zal komen voor waar we hier in werkelijkheid mee bezig zijn. Ook in Suriname zelf zijn we dus bezig met het kweken van begrip voor de revolutie. Er gaat tijd in zitten. Zeker. Maar Rome werd ook niet in één dag gebouwd.